نسبت بین تبیین کارکردی و تبیین مبتنی بر مصالح و مفاسد در فقه (مقاله پژوهشی حوزه)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
علم فقه در میان علوم دینی ظرفیت بسیاری در تحقق علوم دینی دارد، ازجمله این توانمندی ها که می تواند فقه را در جایگاه یک علم اجتماعی نشان دهد توانایی در تبیین پدیده های اجتماعی می باشد. به نظر می رسد می توان با توجه به ابتناء احکام بر مصالح و مفاسد و توجهی که در فقه به آثار احکام شده است؛ نوعی از تبیین را در فقه پیشنهاد داد. اما پرسشی که پیش می آید این است که تبیین مبتنی بر مصالح و مفاسد فقهی چه نسبتی با تبیین کارکردی پیدا می کند؟ در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی و تحلیل داده های فقهی و علوم اجتماعی عدم امکان تناسب سازی این دو نوع تبیین بیان شده است؛ زیرا هم از جهات مبنایی و هم از جهت بنایی تفاوت بسیاری میان دو نوع از تبیین وجود دارد. به طوری که طبق رویکردهای کارکردی که برخاسته از فلسفه اثباتی اند؛ فقه به خاطر استفاده از منبع معرفتی وحی خارج از چارچوب علوم قرار می گیرد. از سوی دیگر فقه دارای ماهیتی انتقادی و پیشرو است، درحالی که نظریه های کارکردی پیش فرضی محافظه کارانه نسبت به جامعه دارند؛ بنابراین علی رغم شباهت های ظاهری بین این دو نوع از تبیین افتراقات بسیاری بین آن دو وجود دارد.The Relationship Between Functional Explanation and Explanation Based on Benefits and Harms in Islamic Jurisprudence
Fiqh (Islamic jurisprudence), as one of the key religious sciences, holds significant potential for shaping religious sciences, particularly in its capacity to explain social phenomena, thereby positioning itself as a social science. It seems that the jurisprudential focus on masalih (benefits) and mafasid (harms), along with its attention to the consequences of rulings, enables a unique form of explanation within fiqh. However, a key question arises: What is the relationship between a fiqh-based explanation grounded in benefits and harms and Functional explanation? This study, employing a descriptive approach and analyzing data from both fiqh and social sciences, argues that reconciling these two explanatory models is not feasible. The differences are substantial, both in foundational principles and practical application. Functional approaches, rooted in positivist philosophy, exclude fiqh from the scope of science due to its reliance on revelation as a source of knowledge. Moreover, while fiqh embodies a critical and progressive nature, functionalist theories tend to adopt a conservative perspective toward society. Therefore, despite superficial similarities, the divergence between these two types of explanation is profound.
تبلیغات
