تبریز از اولین شهرهای متأثر از جهان صنعتی در ایران است. آلمان در ابتدای توجه اش به ایران در اواخر قرن سیزدهم شمسی و دوران مشروطه عنایت ویژه ای به تبریز داشت و فعالیت های صنعتی و بازرگانی خود را در این شهر گسترش داده بود. محصول این تعاملات ساخت تعدادی کارخانه ی صنعتی در تبریز بود که آلمانی ها به طرق مختلف، نظیر تأمین ماشین آلات، سرمایه گذاری مالی و تأمین نیروی انسانی در ایجاد آنها نقش داشته اند. هدف این پژوهش شناسایی تأثیر این روابط در شکل گیری و تغییر کالبدی و ساختاری معماری کارخانه های صنعتی تبریز است. پژوهش حاضر به روش کیفی و با راهبرد توصیفی-تحلیلی به مطالعه ی تطبیقی میان ویژگی های معماری مشترک کارخانه های صنعتی تبریز و آلمان در بازه ی چهل ساله ی ۱۲۸۹ تا ۱۳۲۹ش (1910 تا 1950م) پرداخته است. داده ها از طریق مطالعه ی سفرنامه ها، اسناد رسمی کارخانه ها، خاطرات و مشاهدات میدانی جمع آوری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تشابه عمده میان ساختارهای کارخانه های چرم سازی، نساجی و پارچه بافی ساخته شده در تبریز و دو ایالت باواریا و میلنهم در آلمان در پلان و سازمان فضایی و مصالح و سازه ی اجرایی است. آنچه که معماری این دو را از هم متمایز می سازد، جزئیات و تزئینات به کاررفته در بناها است که بیشتر رنگ و بویی محلی دارند.
