آیین دخمه سپاری و وجه تمایز آن با دخمه گذاری زرتشتیان با تکیه بر توصیفات شاهنامه و مدارک باستان شناسی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

دخمه در نگاه نخست، یادآور آیین زرتشت و رسم واگذاری مردگان به طبیعت و «نابودی جسد» است. در شاهنامه و طبق شواهد باستان شناسی، با توصیفی از دخمه روبه رو هستیم که به گونه ای بنیادین از دید معماری و آیینی، با دخمه های زرتشتیان متفاوت است و مفهوم «سپردن و بایگانی جسد» را پشتیبانی می کند. ازاین رو، در این نوشتار، اصطلاح «آیین دخمه سپاری»[3] متوجه شاهنامه و شواهد باستان شناسی بوده، و اصطلاح «آیین دخمه گذاری» معرف دخمه های زرتشتیان است. همچنین، یافته های این پژوهش بیان می کند که گرچه توصیف آیین دخمه سپاری در شاهنامه عمدتاً بر روایات سلسله های اسطوره ای و تاریخی ایرانی چون کیانیان و ساسانیان تمرکز دارد، ولی در واقع، بازتابی از شواهد باستان شناسی است و نشان آن را باید بیرون از سلسله های نامبرده نیز جست که عمدتاً متعلق به افراد طبقات بالای اجتماع و بلندپایگان بوده است.