گزارشی از وضعیت شماره های گذشته فصلنامه علمی- پژوهشی بسیج اهداف، ساختار و محتوی

نویسندگان: حسین انوشیروانی منصور مهدوی
منبع: مطالعات ‌بسیج 1381 شماره 16
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۳

چکیده

متن

واژه بسیج یکی از قدیمی‌ترین مفاهیمی است که در ادبیات حماسی ایران از قدمت طولانی برخوردار است و همواره مورد به کار گیری شاعران‌، ادیبان و مورخان بوده است‌. این مفهوم تطور لفظی و معنوی زیادی به ویژه در دوران معاصر پیدا کرده است‌. مرحوم علی اکبر دهخدا در ذیل مفهوم بسیج نوشته است‌، بسیج به معنای سامان‌، اسباب‌، ساز و سامان جنگ‌، آماده سفر شدن‌، عزم و اراده وآماده کردن نیروهای نظامی کشور برای جنگ است‌.
نباید درنگ اندر این کار هیچ
کجا آمد آسانی اندر بسیج ( فردوسی )
بسیج سخن گفتن آنگاه کن
که دانی که در کار گیرد سخن ( سعدی )
چنانکه ملاحظه می‌شود‌، بسیج که دارای مقتضای حماسی است یکی از مفاهیمی است که در گذشته کشور ما غالباً در باب جنگ و دفاع از کیان زندگی به کار می‌رفته است‌، ولی رفته‌رفته تحولاتی که در شرایط سیاسی و اجتماعی زیست جمعی به وجود آمد‌، واژه انقلاب و سرنگونی “رژیم پیشین” با توسل به انقلاب پدیدار شد‌، زیرا در گذشته مفهوم انقلاب و اقدام به سرنگونی رژیم سیاسی به وسیله انقلاب چندان شناخته شده نبود‌. با پیدایش مفهوم انقلاب در قلمرو ادبیات سیاسی جهان واژه بسیج یکی از مفاهیمی بود که در توضیح و تشریح انقلاب بکار رفت‌.
بنابراین مفهوم بسیج که پیش از آن در قلمرو امور جنگ استعمال می‌شد وارد قلمرو انقلاب نیز شد‌. لذا از آن پس سخن از “بسیج سیاسی” نیز به میان آمد.
با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر علیه جمهوری اسلامی ایران‌، بسیج دوباره وارد مقوله جنگ شد‌. با این زمینه بسیج کلمه طیبه‌ای است که اساس بنیه دفاع نظام ‌جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهد‌؛ البته تاکنون تحقیقات علمی کلاسیک در این مقوله استراتژیک انجام نگرفته است‌؛ لذا به منظور توسعه و بهبود قشر بسیج ضروری است سرمایه‌گذاری علمی و تحقیقی مناسب انجام گیرد‌؛ زیرا‌، امروزه بدون پشتوانه و سرمایه‌گذاری علمی و تحقیقی‌، توسعه یک فرایند ‌ـ هر چند موفق‌ ـ در دراز مدت امکان پذیر نیست‌؛ لذا یکی از این سرمایه گذاریهای علمی که می‌توانست بخشی از یافته‌های موجود در عرصه فعالیتهای علمی را به مخاطب انتقال دهد‌، فصلنامه بود‌. بدین منظور انتشار مجله علمی- پژوهشی بسیج برای بررسی و ارائه آخرین دستاوردهای علمی و تحقیقی بسیج، به عنوان یک ضرورت در دستور کار قرار گرفت‌.
این مجله در راستای برطرف کردن نیازهای عمده نیروی مقاومت بسیج در زمینة فعالیتهای علمی ـ فرهنگی و شناخت علمی بسیج‌، از ابتدای سال 1372 فعالیت خود را آغاز و بر اساس اصول مصوب در اساسنامه مجله در جهت نیل به اهداف زیر اقدام کرد‌:
اهداف :
1ـ کمک به رشد وارتقای سطح معرفت و آگاهیهای علمی اعضای ارتش بیست میلیونی جهت حفظ و تقویت ارزشهای اسلامی‌، انقلاب و اشاعه تفکر و فرهنگ بسیجی‌؛
2ـ کمک به فرماندهان‌، مسئولان و سیاستگذاران امور دفاعی بسیج‌، جهت یافتن راه‌حلهای علمی و پژوهشی کاربردی‌، در تدوین و اجرای راهبردهای علمی ارتش بیست میلیونی؛
3ـ آشنا‌سازی دانشجویان ، استادان و پژوهشگران با آخرین پیشرفتهای علمی ـ پژوهشی و دستاورهای دانش بشری در راستای اهداف و مأموریتهای نیروی مقاومت بسیج؛
4ـ تقویت بنیه فکری و پژوهشی نظام دفاعی کشور برای اجرای استراتژیها و برنامه‌های بلند مدت ارتش بیست میلیونی از طریق تحقیق در مفاهیم و استراتژی بسیج‌.
دستیابی به این اهداف در قالب وظایف ذیل برای واحد فصلنامه ترسیم شده است‌:
1ـ جمع آوری عنوانها و تبدیل مشکلات و نیازهای پژوهشی پرسنل بسیجی به عنوانهای مقاله‌های علمی‌؛
2ـ تهیه وتنظیم برنامه‌‌های سالیانه مجله جهت قرار دادن آنها در سیر مراحل تصویب‌؛
3ـ بررسی و تائید عناوین مقاله‌های پژوهشی پیشنهادی از رده‌های مختلف نمسا و تعیین اولویت آنها بر اساس سیاستهای ابلاغی‌؛
4ـ شناسایی مقاله نویسان مجرب مجامع علمی و تحقیقاتی کشور به منظور بهره‌برداری لازم‌؛
5ـ هدایت علمی و محتوایی مقاله نویسان در جهت نیازهای بسیج‌؛
6ـ بهره‌وری از تجربه‌های تخصصی‌، سایر مطبوعات و نشریات موجود کشور و تبادل اطلاعات در چارچوب ضوابط ابلاغی‌؛
7ـ تهیه و تنظیم چارچوب و قواره خاص مقاله‌های مجله علمی - پژوهشی بسیج‌؛
8ـ ارزیابی تخصصی مستمر مقاله‌های مجله به منظور بهینه سازی آنها‌؛
9ـ تهیه و تنظیم روشها و دستورالعملهای مربوط به امور مشترکین مجله در سطح رده‌های مقاومت (مناطق ، معاونتهای ستاد نیرو) و سایر رده‌های سپاه و مراکز علمی‌- تحقیقی کشور‌؛
10ـ پیگیری اخذ مجوز‌، چاپ و انتشار مجله‌های علمی‌‌- پژوهشی مورد نیاز نیروی مقاومت بسیج‌؛
11ـ شناسایی و جذب اعضای هیأت تحریریه مجله و برقراری جلسات مورد نیاز‌؛
12ـ برآورد سالانه نیروی انسانی، بودجه و اعتبارات و امکانات مورد نیاز مجله و ارایه پیشنهادها به طرح و برنامه‌.
هیأت تحریریه فصلنامه
اولین جلسه هیأت تحریریه فصلنامه علمی ـ پژوهشی بسیج در تاریخ 24/10/1370 با حضور عباس حق پناه به عنوان مدیر مسئول و سایر اعضا به شرح زیر‌، در محل مرکز مطالعات ارتش بیست میلیونی برگزار شد:
حجه الاسلام حقانی‌، دکتر ولوی‌، دکتر اعرابی‌، دکتر بوالهری‌، خانم جمیلی که در مصوبات بعدی فصلنامه تغییراتی در ترکیب اعضا به وجود آمد واعضای دیگری همکاری خود را با فصلنامه آغاز کردند‌.
در حال حاضر مدیر مسئول فصلنامه دکتر لطفعی ‌بختیاری،سردبیر دکتر سید رضا نقیب‌السادات و مدیر اجرایی آن برادر محمد ابن الدین است.
تیراژمجله و شماره‌های منتشر شده
مجله علمی ـ پژوهشی بسیج در 16 شماره به صورت فصلنامه از شماره صفر در پاییز سال 1372 تا شماره 15 در زمستان 1376 به چاپ رسیده است.
انتشار فصلنامه به دلیل برخی مشکلات با تأخیر مواجه شده است ودر نهایت انتشار آن در سال 1377 متوقف شد.
در حال حاضر با یک تاخیر 4 ساله‌، از نو شرایط انتشار فصلنامه فراهم شده و امید است که با اهتمام مسئولان سازمان تحقیقات و سایر عزیزان نمسا به حیات خود ادامه دهد‌.
تعداد کل نسخه‌‌های چاپ شده از ابتدای زمان انتشار تا کنون‌، 57500 نسخه است که به تفکیک در ذیل مشخص شده است:

شماره

تاریخ انتشار

تیراژ

شماره صفر

پاییز 72

3000 نسخه

شماره یک

زمستان 72

3000 نسخه

شماره دو

بهار 73

5000 نسخه

شماره سه و چهار

تابستان و پاییز 73

5000 نسخه

شماره پنج و شش

زمستان 73 و بهار 74

5000 نسخه

شماره هفت و هشت

تابستان و پاییز 74

5000 نسخه

شماره نه و ده

زمستان 74 و بهار 75

4500 نسخه

شماره یازده و دوازده

تابستان و پاییز 75

3500 نسخه

شماره سیزده و چهارده

تابستان و پاییز 76

3500 نسخه

شماره پانزده

زمستان 76

20000 نسخه

جمع کل تیراژ

57500 نسخه

مقالات و دیگر مطالب انتشار یافته :
به طور کلی تعداد 113 عنوان مطلب در تمام 16 نسخه مجله گنجانده شده است که تعداد 68 عنوان از آنها مقاله و بقیه شامل طرحهای پژوهشی‌، گزارشهای تحقیقاتی‌، پایان نامه‌ها‌، معرفی کتاب‌، نشریه‌، سمینار‌، اخبار پژوهشی و … است.
موضوعها و عناوین مطالب منتشر شده و سهم مطالب در مجموع نشریات منتشر شده به شرح ذیل است :

ردیف

مقالات

فراوانی

درصد

1

آشنایی با مرکز مطالعات و پژوهشهای ارتش بیست میلیونی

1

4/1

2

آشنایی با تشکیلات و مأموریتهای بسیج

1

4/1

3

مبانی و اصول استراتژی دفاعی

6

8/8

4

شیوه بسیج نظامی کشور “ شوروی سابق ”

2

9/2

5

اقدامات اولیه در مجروحین روانپزشکی جنگ

1

4/1

6

آموزش و سازماندهی ارتش بیست میلیونی بسیج

4

4/1

7

تشکیلات نظامی در ایران قبل از اسلام

2

9/2

8

در آمدی بر بسیج شناسی اجتماعی

1

4/1

9

نقد سیاستهای علمی آمریکا از دیدگاه جامعه شناسی سیاسی

1

4/1

10

بناهای دفاعی ایران

5

35/7

11

بررسی تحولات و ویژگیهای PTSD ناشی از جنگ در ایران

1

4/1

12

جایگاه بسیج شناسی اجتماعی در جامعه شناسی

2

9/2

13

خصوصی سازی و مشارکت نیروهای بسیجی

1

4/1

14

جذب نیروهای مردمی ” دیدگاه قرآن ”

1

4/1

15

بررسی آثار جنگ و بازسازی برروی دگرگونی نظام اجتماعی دشت آزادگان

1

4/1

16

روش بکارگیری غیر نظامیان در امر دفاع اسرائیل “ فلسطین اشغالی ”

2

9/2

17

بسیجیان جانباز و اشتغال

1

4/1

18

استعداد نیروهای درگیر بوسنی و هرزگوین

1

4/1

19

ریشه های شکل گیری تهاجم فرهنگی

6

8/8

20

بررسی وضعیت تحصیلی فرزندان شاهد

1

4/1

21

نگاهی به شکوفایی ارزشها در فرهنگ بسیجی

1

4/1

22

جنگ روانی و اثرات روانشناختی آن

2

9/2

23

آسیب شناسی اجتماعی و بسیج

1

4/1

24

تبلیغات ، قانع سازی ، هجوم فرهنگی

1

4/1

25

ارتش مردمی در هلند

1

4/1

26

بررسی ساختار و تحلیل روانشناختی

1

4/1

27

معرفی تشکیلات بسیج دانش آموزی

1

4/1

28

نیروی مقاومت ، رفتار الگو

1

4/1

29

تربیت مذهبی فرزندان از دیدگاه جامعه شناسی

1

4/1

30

مروری بر پژوهشهای پژوهشگران بسیجی کشور

1

4/1

31

تهاجم تبلیغاتی در گذشته تاریخ

1

4/1

32

عرفان سیاسی عبادی مولاعلی (ع) الگوی بسیجیان مولا علی ( ع)

4

8/5

33

برخی از ویژگیهای جمعیتی مسلمانان در کرواسی

1

4/1

34

بررسی سیر تحول و رهیافت های جدید در هنر فرماندهی

1

4/1

35

ائمه جماعات و پایگاههای بسیج مساجد شهر مشهد

2

8/2

36

انضباط اقتصادی و الگوی مصرفی خانواده

1

4/1

37

بررسی عوامل برانگیزش فردی برای مشارکت مردم درجبهه های جنگ

1

4/1

38

امر به معروف و نهی از منکر ضرورت یک تشکل

1

4/1

39

از خود بیگانگی ، نظر گاه اسلام و متفکران

1

4/1

40

تبیین سبک رهبری و رابطه آن با انگیزه بسیجیان

1

4/1

41

تبلیغات و نقش آن در گسترش فرهنگ بسیجی

1

4/1

42

معرفی گارد ملی ایالات متحده آمریکا

1

4/1

جمع کل

68

100
توزیع فراوانی شماره های گذشته فصلنامه علمی و پژوهشی بسیج در بخش گزارش

ردیف

گزارش

فراوانی

درصد

1

بررسی وضعیت اقتصادی اجتماعی بسیجیان جبهه رفته درشهر تهران

1

4

2

بررسی عوامل مؤثر عدد مجدد اختلال پس از استرس ضربه‌ای PTSD در گروهی از رزمندگان اسلام

1

4

3

نظر سنجی مشارکت کنندگان در سومین کنفرانس بسیج و امنیت ملی

1

4

4

نظر سنجی مقدماتی درباره علل گرایش به انجام منکرات و مشکلات موجود در راه مقابله با آن

1

4

5

مشارکت نیروهای بسیجی در طرح بسیج ملی ، ریشه کنی فلج اطفال

1

4

6

نگاهی بر کنفرانسهای سالهای 69 ،70 ، 71

1

4

7

گزارشی از اولین کنفرانس مسئولین دفاتر مطالعات نواحی کشور

1

4

8

گزارشی از نمایشگاه شبیخون نیروی مقاومت بسیج

1

4

9

وظایف و تشکیلات پایگاههای مقاومت بسیج

1

4

10

نگرش جوانان 24ـ 18 ساله ساکن شهر تهران نسبت به سریال تلویزیونی شبیخون

1

4

11

گزارش پروژه موتور فتح 160

1

4

12

نیروهای مقاومت بسیج و جهاد اقتصادی

1

4

13

گزارش از وضعیت اعتبارات تحقیقاتی

1

4

14

آشنایی با سازمان تحقیقات و خودکفایی نیروی مقاومت بسیج

1

4

15

معرفی اجمالی مفهوم استراتژی

1

4

16

ویژگیهای بسیج و بررسی نقش بسیجیان روستا جهت مشارکت در ترویج و توسعه روستا

2

8

17

مراکز مشاوره در شورای عالی جوانان

1

4

18

آشنایی با کانون جوانان بسیج

1

4

19

معرفی دانشکده علوم و فنون نیروی مقاومت بسیج

1

4

20

بررسی شیوه های حفظ و انسجام نیروهای بسیجی

1

4

21

بررسی و ارزشیابی فعالیتهای بسیج دانش‌آموزی نیروی مقاومت بسیج

2

8

22

جنگ و قشر بندی اجتماعی

1

4

23

بررسی نقش و کارکرد آرایشگری در پیشینه اجتماعی ایران

1

4

جمع کل

25

100

ردیف

معرفی کتاب

فراوانی

درصد

1

جامعه شناسی جنگ و ارتش

1

3/33

2

روحیه جنگی : عوامل روانی در جنگ

1

3/33

3

ابعاد جنگ در فرهنگ اسلام

1

3/33

جمع کل

3

100

تبلیغات