روان پویشی

"یک نمونه 36 نفری از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته، با استفاده از مصاحبه بالینی براساس DSMI-IV-TR (2000)، انتخاب شدند. نیمی از آزمودنیها تحت روان درمانگری روان پویشی و نیم دیگر، به عنوان گروه مقایسه، به مدت سه ماه تحت دارودرمانگری قرار گرفتند. حضور و شدت نشانه های اضطراب آنها از طریق فهرست نشانه های اختلال اضطراب تعمیم یافته در DSM-IV-TR (2000) و ماده های سنجش اضطراب پرسشنامه MMPI-II (باچر و ویلیامز، 2000) قبل و بعد از درمانگری ارزیابی شدند. نتایج پژوهش بیانگر کاهش مشابه حضور نشانه های اضطراب در دو گروه بودند. اما شدت اضطراب، در گروه روان ـ درمـانگری روان پویشی کاهش بیشتری را نشان داد. نتایج براسـاس تعارضهای ادیپی در نظریه روان پویشی تفسیر شد. "

مکتب روان پویشی به عوامل اجتماعی و فرهنگی حساس است و کاربرد آن در فرهنگ های مختلف آثار مختلفی را بجا می گذارد. به طوری که از سویی تطبیق و تناسب نظری و عملی این مکتب با فرهنگ های غیرغربی همواره بحث برانگیز بوده است. شناخت هم خوانی ها و عدم هم خوانی های نظری و کاربردی روان پویشی در ایران موضوع بررسی حاضر است. کاربست پذیری نظری، مقوله های اصلی نظرات متخصصان روان پویشی، شناخت تناسب این مکتب از جهت درمانی در چهارچوب تسهیل ها، موانع، هم خوانی ها، عدم هم خوانی ها، تعدیل ها و پیشنهادها روان درمان گران و متخصصان روان پویشی در کاربرد این رویکرد با جمعیت ایرانی محور پژوهش در این بررسی است. مطابق روش شناسی نظریه زمینه ای کاربست پذیری روان پویشی در ایران در سه بخش کلی مرتبط با یکدیگر نشان داده است که سازوکارهای اجرائی همچون چرخه های معیوب سیستماتیک، تعدیل ها، آماده سازی و گزینش گرایش های مناسب روان پویشی به عنوان یک میانجی ارتباطی، ویژگی های بافت شناختی جامعه ایران را با حدود و ثغور نظری و درمانی روان پویشی پیوند می دهد. ساز و کارهای اجرائی مناسب و یا نامناسب در این حیطه احتمالاً می تواند از یک سو تعیین کننده نوع پیوند و کاربست پذیری روان پویشی در ایران باشد و از سوی دیگر منجر به بازتعریف مرزهای روان پویشی و همچنین تحولاتی در بافت ایران باشد. رویکرد روان پویشی گرچه مجال پرداخت عمیق به پویش شناسی خاص در ایران را فراهم می آورد اما توجه و کاربست رویکردهای جدیدتر پویشی هم چون ""خود"" دربرگیرنده، ""خود"" نامتمرکز و رویکرد میانه پیشنهادی فرهنگ اسلامی می تواند انعطاف، کاربست پذیری و دربرگیرندگی آن را در مواجهه با پویش شناسی خاص ایران افزایش دهد.

این مقاله نگاهی کلی به مفاهیم، ضروریات، گستره، اهداف، تکنیک ها و مبانی این حوزه از درمان روان پویشی دارد. در مقاله حاضر با روشن سازی مکانیزم اثربخشی این درمان در کاهش علائم رنج آور بیماری های پزشکی و روانی سعی بر گسترش افق دید روانکاوان و علاقه مندان به این حوزه جدید درمانی می شود. موارد بررسی شده در این پژوهش جدیدترین مقالات این حوزه، کتب مرتبط و بررسی و تحلیل تجربیات درمانگران مطرح آن است. روان درمانگری پویشی فشرده کوتاه مدت باوجود نوظهور بودنش جزو اثربخش ترین روان درمانی ها تلقی می شود و به دلیل اصالت ایرانی خود و اهمیت قائل شدن برای تجارب و هیجانات و اصالت احساس و تقدم هیجان بر تفکر درک شور خودمان نیز طرفداران زیادی دارد و به سرعت رو به گسترش است. این مقاله با بررسی اصول بنیادی روان پویشی و مفاهیمی مانند احساس، اضطراب و دفاع که موردپذیرش اکثر روش های درمانی است می تواند برای تمامی درمانگران ثمربخش باشد. هدف نهایی مقاله حاضر، روشن سازی مسیر درمانگران علاقه مند و متخصصان این حوزه است. با توجه به اصالت تجربه و نمایان شدن تجربه در روابط و زندگی آدمی مثلث روابط و مثلث تعارض اساس کار این درمان را شکل می دهد، مثلث تعارض به عوامل درونی مشکل مانند احساس و دفاع اشاره دارد و مثلث روابط به بافت و عوامل بین فردی مشکل می پردازد. اساس درمان از طریق بازسازی مثلث تعارض (سیر توالی احساس، اضطراب و دفاع) در قالب مثلث روابط خصوصاً رابطه بیمار با درمانگر در جلسه درمانی است، احساسات سرکوب شده بیمار نسبت به والدین این بار در بافت درمانی و به صورت آگاهانه نسبت به درمانگر تجربه، پردازش و نام گذاری می شوند، تجربه هیجانات منجر به خنثی شدن دفاع ها و رهایی از رنج خودساخته می شود. رنج خود ساخته نتیجه وجدان بیماری است که سوخت آن احساس گناه ناهشیار فرد و تمایل به قربانی شدن و مقاومت است. وجه ممیزه اساسی این درمان از روانکاوی سنتی، خنثی کردن مقاومت انتقالی، تقویت پیمان درمانی، تأکید و فشار بر تجربه آنی احساسات و توجه مضاعف بر علائم بدنی است به طوری که می توان آن را تلفیقی از روانکاوی و فنون رفتاردرمانی با هدف حساسیت زدایی هیجانی دانست. تبحر درمانگر این حوزه بیش از هر چیزی در خوب دیدن خلاصه می شود. نزدیکی به تجارب هیجانی باید در لحظه دیده شود و به بیمار نشان داده شود تا فرآیند درمانی مؤثر واقع شود؛ شجاعت، جسارت و به هوشیاری درمانگر ازجمله عوامل مهمی است که می تواند روند درمانی بیمار را دقیق و سریع و ماندگار کند .

هدف این پژوهش شناخت ابعاد روان پویشی روابط موضوعی و مکانیزم های دفاعی و تعیین نقش آن در پیش بینی اضطراب اجتماعی بود. نمونه پژوهش، شامل 558 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران در مقاطع تحصیلی گوناگون، به روش نمونه برداری در دسترس انتخاب شد. این افراد مقیاس روابط موضوعی بل (بل، بکر و بیلینگتون، 1986)، پرسشنامه سبک های دفاعی (اندروز، سینگ و باند، 1993) و مقیاس هراس اجتماعی (کانور و دیگران، 2000) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد بین اضطراب اجتماعی با ابعاد روابط موضوعی (خودمیان بینی، بیگانگی، دلبستگی ناایمن و بی کفایتی اجتماعی) و دفاع های شوخ طبعی و فرونشانی در سبک رشدیافته رابطه معنادار وجود دارد. هم چنین اضطراب اجتماعی رابطه معنادار با همه انواع دفاع های سبک رشدنایافته به غیر از دفاع انکار، داشت. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نیز نشان داد بی کفایتی اجتماعی، دلبستگی ناایمن، خیال پردازی درخودمانده، تفرق و پرخاشگری فعل پذیر مهم ترین پیش بینی کننده های اضطراب اجتماعی است. یافته های این بررسی شواهد پژوهشی برای الگوی تبیینی روان پویشی در آسیب های روانی فراهم کرد و همسو با نظریه های روان پویشی نشان داد کیفیت روابط موضوعی و مکانیزم های دفاعی رشد نایافته در اضطراب اجتماعی نقش بسزایی دارد.

هدف: هدف پژوهش تعیین میزان اثربخشی مداخله گروهی بین فردی روان پویشی در مقایسه با هیجان محور بر سبک دلبستگی ناایمن دختران نوجوان بود. روش: روش پژوهش آزمایشی با گروه گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری و جامعه آماری 27641 نوجوان دختر 17-15 ساله در 82 مدرسه متوسطه دوم شهر شیراز در سال تحصیلی 96-1395 بود. به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، نواحی 1 و 3 آموزش و پرورش انتخاب و از میان دبیرستان های نواحی مذکور، 7 دبیرستان به نام توحید، نجابت، گراشی، الگونه، یاس، الزهرا و سروش انتخاب شد. سپس 45 نوجوان که بر اساس مقیاس سبک های دلبستگی کولینز و رید 1994 دارای بیش ترین نمره در سبک دلبستگی ناایمن اجتنابی یا دوسوگرا بودند، متمایز شدند و بر اساس ملاک های پژوهش، به تصادف در سه گروه قرار گرفتند. درمان بین فردی روان پویشی گروهی تسکا، میکائیل و هویت (2005) طی 16 جلسه 90 دقیقه ای، و درمان هیجان محور گروهی رابینسون، مککاگ و ویسل (2014) طی 8 جلسه 90 دقیقه ای، هفته ای یک بار، در مورد گروه های آزمایشی اجرا شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد هر دو مداخله بر دلبستگی اجتنابی (86/69=F، 001/0=P) و دوسوگرا (31/52=F، 001/0=P) اثر دارند، و تفاوت معنی داری میان اثربخشی آن ها مشاهده نمی شود. این اثربخشی در مرحله پیگیری 3 ماهه پایدار، اما تأثیر مداخله روان پویشی بر دلبستگی اجتنابی پایدارتر بود. نتیجه گیری: از آن جایی که درمان بین فردی روان پویشی با تأثیر بر الگوهای معیوب ارتباطی و درمان هیجان محور از طریق تنظیم الگوی پردازش هیجانی، عملکرد بین فردی را ارتقاء می دهند، می توان از آن ها به عنوان روش های مداخله ای مؤثر برای حل مشکلات ناشی از دلبستگی ناایمن در نوجوانان دختر استفاده کرد.

هدف: این پژوهش با هدف ساخت مقیاس سنجش همدلی خود بر مبنای رویکرد روان پویشی دوانلو و مالان انجام شد. روش: این پژوهش از نوع توصیفی همبستگی با هدف توسعه ای- روانسنجی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تهران و گرمسار در سال تحصیلی 98-99 بود. یافته ها: ضریب پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ 0.89 به دست آمد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی مقیاس همدلی خود نشان داد که با 16 گویه 5 عامل توجه به بدن، درک احساس، درون نگری، اضطراب و مکانیسسم های دفاعی را اندازه گیری می نماید. این مقیاس با ضریب پایایی و روایی سازه و محتوایی، برای غربالگری افراد در میزان همدلی خود مناسب است. این پژوهش به عنوان نخستین تلاش برای ساخت مقیاس همدلی خود انجام شد که به 16 گویه و 5 عامل درونی این مفهوم دست یافت. شاخص های روانسنجی این مقیاس برای نخستین تلاش قابل تامل است . این مقیاس فعلا برای غربالگری مناسب است و این مسیر نیازمند پژوهش های گسترده تری است تا بتواند به شاخص های روانسنجی مناسب برای سنجش های بالینی دست یابد.

بهشیاری به عنوان یک خصیصه پیش بینی کننده سلامت روان و بدن، اخیرا مورد توجه بسیاری از متخصصان حوزه سلامت روان قرار گرفته است و بسیاری از روش های درمانی در صدد بالا بردن بهشیاری مراجعین جهت دستیابی به سلامت هستند. با این وجود، تفاوتی بین اثربخشی رواندرمانی ایستا و رویکردهای متمرکز بر بهشیاری وجود ندارد، همچنین روش های درمانی بهشیاری معمولا مداخلات بهشیاری را یه سبک سنتی و به صورت ایستا انجام می دهند که منجر به سرکوب هیجان می شود و این روش ها با سرعت و پویایی دنیای مدرن و پویایی ذهن انسان پست مدرن امروز سازگار نیستند. در بهشیاری حسی حرکتی، حرکت، مداخلات درمانی روان درمانی پویشی، چالش و بازی های مهیجی طراحی شده است.. در پژوهش حاضر با استفاده از روش آمیخته، داده های به دست آمده 20 نفر از مراجعین به کلینیک روانشناسی (شامل 10 مرد و 10 زن) ، مداخلات بهشیاری حسی حرکتی طراحی و با استفاده از رویکرد زیستی- روانی- اجتماعی مدون شد، در مطالعه کمی پژوهش، اثربخشی مداخلات طراحی شده بر خودشناسی انسجامی بر یک نمونه 30 نفری (شامل 19مرد و 11 زن) سنجیده شد. در این مقاله، پژوهش های حوزه رواندرمانی که تائید کننده مینای نظری مداخلات بهشیاری حسی حرکتی هستتند، در قسمت بحث و نتیجه گیری مقاله، وارسی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد مداخلات بهشیاری حسی حرکتی همسو با به روز ترین پژوهش های حوزه سلامت و روان درمانی است و این مداخلات، طیف وسیعی از روش های درمانی را در دل خود جای داده است. مطالعه کمی پژوهش نیز نشان داد مداخلات بهشیاری حسی حرکتی سبب افرایش خودشناسی انسجامی می شود (p<0/05). باتوجه به اینکه خودشناسی انسجامی یکی از مهم ترین فرآیندهای خودنظم بخشی هیجانی و پیش بینی کننده سلامت و نشانه هشیار شدن به ناهشیار است، نتایج این پژوهش نشان داد مداخلات بهشیار حسی حرکتی منجر به سرکوب زدایی، بازسازی صحنه های واقعی زندگی هر فرد، مواجه شدن مشفقانه با واقعیت ذهنی و بدنی بدون موانع کلامی می شود. همچنینن توانمندسازی ذهن و بدن با استفاده از چالش ها و بازی های متنوعی که خصیصه های گسترده شخصیتی را در هر فرد به حیطه آگاهی می رساند، فرد را به خودشکوفایی و پرورش استعدادها می رساند.

هدف: بررسی روابط بین سازه های روانشناختی می تواند درک ما را از آنها کاملتر کند تا به کارگیری آنها را با در نظر گرفتن نقاط مشترک و متمایز کننده آنها تسهیل نماید. این پژوهش با هدف بررسی رابطه عامل های همدلی خود با شفقت خود انجام شد. روش : این پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تهران و گرمسار در سال تحصیلی 98-99 بود. ابزار پژوهش آزمون همدلی خود (شهابی، معنوی پور، پیرخایفی، 1399) بود. یافته ها : تحلیل رگرسیون بین عامل های همدلی خود با شفقت خود نشان داد که مدل رگرسیون در حالت کلی معنی دار نیست و علی رغم شباهت های سازه های همدلی خود و شفقت خود، رابطه معنی دار آماری بین آنها وجود ندارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که از میان عامل ها، توجه به بدن با شفقت خود رابطه منفی و معنی دار دارد و عامل درون نگری با شفقت خود رابطه مثبت و معنی دار دارد و سایر عامل ها رابطه معنی داری با شفقت خود ندارند.  

هدف: هدف پژوهش بررسی تاثیرمدل آموزشی برگرفته از رویکرد روان پویشی جهت تنظیم هیجان ها در کاهش اختلالات رفتاری کودکان بود. روش: نیمه آزمایشی با گروه آزمایش، کنترل و پیگیری چهارماهه بود. جامعه آماری شامل همه کودکان 8 تا ۱۲ ساله مراجعه کننده به مراکز توان بخشی و روان شناسی شهر تهران در سال ۱۳۹۷ بودند. از جامعه آماری ۶۰ نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش تحت چهارده جلسه مداخله انفرادی چهل وپنج دقیقه ای قرار گرفتند. قبل از مداخله، آزمون هوش وکسلر ویرایش چهارم صادقی، ربیعی و عابدی (1390) و سیاهه ی رفتاری کودک، مینایی (1385) و بعد از مداخله و در دوره پیگیری، فقط سیاهه ی رفتاری کودک تکمیل شد. داده ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه گیری های مکرر تحلیل شدند . یافته ها: از تأثیر مداخلات فوق بر افسردگی/اضطراب (۴۷۶/۲۹۵F=؛ ۸۳/۰=اندازه اثر)، گوشه گیری/افسردگی (۶۹۳/۳۴۶F=؛ ۸۵/۰=اندازه اثر)، شکایات جسمانی (۳۱۲/۲۶۶F=؛ ۸۲/۰=اندازه اثر)، مشکلات اجتماعی (۷۱۸/۲۳۹F=؛ ۸۰/۰=اندازه اثر)، مشکلات تفکر (۲۲۴/۱۹۱F=؛ ۸۰/۰=اندازه اثر)، مشکلات توجه (۵۱۱/۳۸۱F=؛ ۸۲/۰=اندازه اثر)، رفتار قانون شکنی (۳۰۴/۲۲۸F=؛ ۷۹/۰=اندازه اثر)، رفتار پرخاشگری (۸۸۹/۴F=؛ ۷۸/۰=اندازه اثر)، درونی سازی (۳۸۶/۲۴۱F=؛ ۸۰/۰=اندازه اثر) و برونی سازی (۴۴۰/۲۳۷F=؛ ۸۰/۰=اندازه اثر) و پایداری در دوره پیگیری بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج مدل مداخلات آموزشی اصلاح هیجان ها که برگرفته از رویکرد روان پویشی بود؛ جهت کاهش اختلالات رفتاری کودکان پیشنهاد می شود.

هدف: هدف این پژوهش تعیین اثربخشی مدل هیجان برمبنای روان پویشی دوانلو بر خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی بود. روش: این مطالعه در زمره مطالعات نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه و پیگیری بود که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس از بین دانشجویان دانشکده های توان بخشی و روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران در نیمسال دوم تحصیلی 98-1397 که دارای نمره معدل (دو ترم متوالی) کمتر از 12 بودند، تعداد 40 نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. سپس آن ها به صورت تصادفی به دو گروه 20 نفری تحت عنوان آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار اندازه گیری در پژوهش پرسشنامه خود تنظیمی ریان و کانل (1989)، نمره معدل تحصیلی و پروتکل محقق ساخته آموزش هیجان مبتنی بر روان پویشی دوانلو بود. داده های پژوهش با استفاده از واریانس اندازه های تکراری تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مدل هیجان بر مبنای روان پویشی دوانلو بر تنظیم شناخته شده (69/44=F، 001/0=P)، تنظیم درون فکنی شده (55/5=F، 025/0=P)، انگیزش درونی (55/41=F، 001/0=P) و تنظیم بیرونی (64/45=F، 001/0=P) و همچنین معدل پیشرفت تحصیلی (01/32=F، 001/0=P) موثر است و این تاثیر در مرحله پیگیری پایدار بود. (p<0.01). نتیجه گیری با آموزش و افزایش آگاهی افراد از احساس ها و اضطراب و مکانیسم های دفاعی می توان خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی در آنان را تقویت کرد.