فضای گردشگری

منطقه آزاد ارس به دلیل موقعیت و اهمیت ویژه ای که از جنبه های گوناگون از جمله محیط طبیعی، زیست محیطی، جمعیتی، آموزش عالی، ارزش افزوده بخش های مختلف، سرمایه گذاری و گمرکی برخوردار بوده و با توجه به این ظرفیت ها به نوعی سر آذربایجان و قلب تپنده آن به حساب می آید. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی از دیدگاه گردشگری منطقه آزاد ارس با استفاده از مدل SWOT می باشد که از نظر روش این تحقیق، توصیفی-پیمایشی با ماهیت کاربردی و از لحاظ زمانی مقطعی می باشد؛ جامعه آماری شامل کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری و جغرافیای سیاسی مرتبط با مسایل منطقه آزاد ارس و قفقاز جنوبی می باشند که تعداد 50 نفر به شیوه هدفمند انتخاب شدند؛ تجزیه وتحلیل با استفاده از روش SWOT طی سال 1400 انجام شد و نتایج نشان داد از نقاط ضعف مورد مطالعه روابط سرد سیاسی ایران با آذربایجان در منطقه می باشد؛ نتایج فرصتها نشان داد که مهمترین مزیت ژئواکونومیک منطقه قفقاز جنوبی نقش ارتباطی آن بین ایران و کشورهای مختلف اروپایی است و در واقع یکی از پلهای ارتباطی و ترانزیتی ایران و اروپاست. همچنین احتمال برقراری راه ارتباطی دریاهای شرقی و غربی مهمترین عامل تهدید و مهمترین فرصت پیش رو نقش ارتباطی آن بین ایران و کشورهای مختلف اروپایی است و در واقع یکی از پلهای ارتباطی و ترانزیتی ایران و اروپاست.

رسیدن به یک جامعه ی خلاق نیازمند وجود طبقه خلاق است و به نظر می رسد یکی از روش های مناسب برای شناخت و جذب طبقه خلاق استفاده از صنعت گردشگری باشد. خلاقیت در حوزه گردشگری نگرش نو به ابعاد ساختاری شهر و منطقه است. بنابراین پژوهش حاضر درصدد است تا با ارزیابی توان گردشگری شهرستان بهشهر؛ پتانسیل ها و ظرفیت های این شهرستان را در راستای ایجاد گردشگری خلاق بررسی کند. پژوهش حاضر با توجه به ماهیت خود، کاربردی- توسعه ای و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی می باشد. داده های مورد نیاز از دو روش مطالعات اسنادی و مطالعات میدانی (پرسشنامه) به دست آمده است. جهت بررسی متغیرهای پژوهش چهار شاخص عمده گردشگری شامل: جاذبه های تاریخی و معماری، جاذبه های طبیعی، اجتماعی- فرهنگی و زیرساخت و همچنین پنج شاخص اساسی تحقق شهر خلاق مورد ارزیابی قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و ارزیابی توان گردشگری شهرستان بهشهر از نرم افزار آماری SPSS و آزمون های آماری فریدمن و T استفاده شده است. نتایج پژوهش در ارتباط با ایجاد گردشگری خلاق حاکی از آن است که شهرستان بهشهر از نظر شاخص های مورد بررسی دارای پتانسیل و ظرفیت زیادی است. همچنین نتایج حاصل از آزمون تی در ارتباط با بررسی تحقق پذیری گردشگری خلاق در شهرستان بهشهر حاکی از آن است که در میان مؤلفه ها، سرمایه اجتماعی از سطح بالاتری و مؤلفه رهبری و مدیریت از سطح پایین تری نسبت به سایر مؤلفه ها برخوردار است. نتایج حاصل از آزمون فریدمن نیز نشان می دهد که چهار شاخص سرمایه اجتماعی، ریسک پذیری، ابتکار عمل و نوآوری، انعطاف پذیری و پذیرش در وضعیت مطلوبی از نظر ایجاد گردشگری خلاق قرار دارند.  

در طی سال های اخیر به خصوص در کشورهای در حال توسعه گردشگری پزشکی به عنوان یک تجارت مهم تبدیل شده است. گردشگری پزشکی در کشورها درآمدزایی اقتصادی، توسعه تولید ناخالص ملی، افزایش اشتغال زایی، جلوگیری از فرار مغزها و بهبود زیرساخت ها را به همراه داشته است. با توجه به اینکه کشور ایران به عنوان یک کشور تک محصولی می باشد، لذا توسعه ی صنعت گردشگری به عنوان یک منبع قوی ارز آوری می تواند موجب رونق اقتصادی کشور شود. با توجه به اینکه شهر تبریز از موقعیت استراتژیک خوبی برخوردار است، اهداف اصلی تحقیق توسعه بخش بهداشت و درمان ایجاد قطب گردشگری پزشکی در استان، توسعه ی بازار کار مشاغل بخش خدماتی می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. جمع آوری داده ها از طریق کتب، مقالات، پایان نامه ها و پژوهش های مربوطه و داده های میدانی و پرسشنامه های (بر اساس مقیاس لیکرت) بوده و جامعه آماری پژوهش را متخصصان امر گردشگری و پزشکی تبریز تشکیل می دهند که پرسشنامه دارای 25 سؤال در چهار قسمت عوامل سیاسی، عامل بیمه، عوامل امکانات اقامتی و عوامل بیمارستانی و دارویی می باشد که بین 200 نفر از افراد پخش شده و نتایج حاصل در نرم افزار اس پی اس اس مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته است. براساس نتایج حاصل از داده ها عامل بیمارستانی دارویی با 33 درصد عامل امکانات اقامتی با 30 درصد، عامل سیاسی با 22 درصد و عامل بیمه با 15 درصد به ترتیب در اولویت های یک تا چهار مؤثر در جذب توریسم پزشکی در شهرک های بیمارستانی قرار دارند.

ژئوتوریسم از ارتباط طبیعت و ساخته دست بشر ایجاد می شود. در ژئوتوریسم پدیده های ژئومورفولوژیک غلبه بیش تری نسبت به سایر پدیده های زمین شناسی دارند. این مخاطبان نه تنها متخصصان و کارشناسان ژئومورفولوژی و زمین شناسی، بلکه گردشگران عادی و علاقه مندان به طبیعت هم هستند. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی و تحلیل پتانسیل های مقاصد ژئومورفولوژیکی و ژئوتوریستی استان اردبیل (مطالعه موردی: نیر، نمین، هیر) می باشد. روش های مورد مطالعه روش هادزیک و فیولت است. در مدل هادزیک ارزش و اهمیت هر مکان ژئوتوریستی در این روش به وسیله شاخص های ارزش علمی و ارزش های مازاد آن مکان ژئوتوریستی برآورد می شود. مدل فیولت بر اساس نرخ مدیریتی و گردشگری و دامنه ارزشی آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج مدل هادزیک نشان داد بر اساس نتایج ارزش علمی، مازاد و آسیب پذیری از نظر کارشناسان و بازدیدکنندگان منطقه ژئوتوریستی نیر، نمین و هیر به ترتیب مقادیر (22/36)، (48/29) و (69/51) به خود اختصاص دادند. بر این اساس منطقه ژئوتوریستی هیر نسبت به دو منطقه دیگر توانمندی بالا و نسبتاً خوبی دارد. نتایج مدل فیولت نیز نشان داد بر اساس زیرشاخص های مورد مطالعه مناطق ژئوتوریستی هیر بیش ترین امتیاز و منطقه نیر در رتبه دوم و منطقه نمین در رتبه سوم از نظر توانمندی ژئوتوریستی قرار گرفتند. بنابراین نتیجه گیری می شود منطقه ژئوتوریستی هیر از نظر توانمندی ژئوتوریستی نسبت به مناطق مورد مطالعه قدرت جذب بیش تری در جهت توسعه ژئوتوریسم را به خود اختصاص داده است. هم چنین پیشنهاد می شود در مطالعات آتی برای شناساندن مناطق بکر ژئوتوریستی مطالعات بر مبنای مطالعات و گردشگری آنلاین باشد.

گردشگری ساحلی از سریع ترین بخش های در حال رشد صنعت جهانی گردشگری محسوب می شود. تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به شناسایی عوامل توسعه پایدار گردشگری در شهر ساحلی گمیش تپه با استفاده از تکنیک تحلیل راهبردی سوات (SWOT) پرداخته شده است. نوع تحقیق، کاربردی و روش جمع آوری داده ها به صورت اسنادی و میدانی می باشد. جامع ه آم اری تحقی ق 18 نفر از اساتید و متخصصان در زمینه گردشگری است و به وسیله پرسشنامه، لیستی از همانندی های نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید تنظیم و در ادامه، تک تک عوامل داخلی و خارجی وزن دهی و م اتریس Swot از آن استخراج گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که سازمان های مسئول گردشگری شهر گمیش تپه، برای راهبردی کردن برنامه های گردشگری ساحلی، با ضعف ها و تهدیدات عدیده ای روبه رو هستند؛ ضمن اینکه قوت ها و فرصت هایی هم پیش رو دارند. ضریب وزنی هرکدام از عامل های درونی و بیرونی از مجموع وزن نهایی هر زیر معیار به دست آمده است. از بین عامل های بیرونی و درونی، فرصت ها با وزن 139/4 اولویت اول و ضعف ها با وزن 680/3 اولویت آخر می باشند. تحقیقات انجام شده، نشان می دهد که در جهت رسیدن به توسعه پایدار گردش گری س احلی در شهر گمیش تپه، مقب ول ت رین استراتژی، استراتژی رقابتی یا تهاجمی است و اولویت اول می باشد.  

توسعه گردشگری در هر منطقه ای، نیازمند توجه به برخی شاخص ها و ارتقاء آنها است. از مهمترین عناصر مرتبط با گردشگری، عناصر فرهنگی است. هدف این تحقیق بررسی تأثیر عناصر فرهنگی در توسعه گردشگری شهرستان دزپارت است. روش تحقیق بر مبنای هدف، توصیفی-تبیینی و بر اساس نحوه گردآوری داده ها، کمی بوده است. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بوده که روایی آن از طریق جامعه نخبگان تأیید و پایایی آن نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 79/0 تأیید شد. جامعه آماری تحقیق را کارشناسان ادارات شهرستان دزپارت تشکیل داده اند. آمار دقیقی در زمینه تعداد کارشناسان در دسترس نبوده است. در این تحقیق 50 کارشناس مورد پرسشگری قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که عناصر توسعه گردشگری به جز دو متغیر جاذبه های تاریخی-فرهنگی با میانگین 66/3 و امنیت با میانگین 68/3، وضعیت مطلوبی در منطقه ندارند. همبستگی پیرسون از وجود رابطه بین عناصر فرهنگی و توسعه گردشگری اشاره دارد که با تحلیل رگرسیون، بیشترین تأثیرگذاری در توسعه گردشگری منطقه مربوط به شاخص جاذبه های تاریخی-فرهنگی با ضریب 163/0 و سپس آموزش و سواد با ضریب 132/0 است. نتیجه آن که عناصر فرهنگی منطقه، قابلیت توسعه گردشگری و رفع چالش های موجود را دارند. برای توسعه گردشگری، چهار راهبرد فرهنگی شامل مشارکت و سازمان های مردمی، مدیریت و برنامه ریزی خدمات، آموزش و نیروی متخصص و توانمند سازی زنان پیشنهاد می شود.

اگر گردشگری صنعت یک جامعه باشد، مشارکت ساکنان محلی بسیار مهم است تا در درازمدت موفق و پایدار باشد. در این پژوهش سعی بر این است که به تبیین نقش مؤلفه های مشارکت اجتماعی ساکنان محلی در کاهش پیامدهای منفی گردشگری روستایی بخش مرکزی شهرستان فریدن بپردایم. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر روش پژوهش از نوعی توصیفی –پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش ساکنان روستاهای بخش مرکزی شهرستان فریدن است که طبق آخرین سرشماری سال 1395، برابر با 14050 نفر جمعیت و 4673 خانوار است که از این تعداد با استفاده از فرمول کوکران 375 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار موردسنجش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن صوری و توسط پنل متخصصان تأیید و پایایی آن بر اساس فرمول آلفای کرونباخ برای مؤلفه های مختلف بین 963/0 تا 776/0 محاسبه شد. توزیع پرسشنامه بر اساس تقسیم به نسبت جمعیت روستا و به صورت کاملاً تصادفی میان ساکنین انجام پذیرفت. یافته های پژوهش ناشی از آزمون همبستگی پیرسون بین تمام مؤلفه مای اثرگذار پژوهش (مشارکت اجتماعی) و متغیر اجتماعی- فرهنگی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. در آزمون رگرسیون نیز متغیر آموزشی با 39/0 درصد بیشتر از سایر متغیرها در بهبود گردشگری روستایی تأثیر دارد. به سخن دیگر افرایش مشارکت نشأت گرفته از سرمایه اجتماعی می تواند منجر به بهبود گردشگری و کاهش پیامدهای اجتماعی گردشگری در روستاهای منطقه مورد مطالعه شود.  

در سال های اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه ی بازرگانی و تراز پرداخت های بسیاری از کشورها شده است. در این راستا، برنامه ریزی راهبردی توسعه ی این صنعت در اکثر کشورها کلید خورده است. با توجه به اهمیت این صنعت و نیاز به برنامه ریزی و مدیریت آن، هدف از تحقیق حاضر شناسایی پیشران های تأثیرگذار در برنامه ریزی راهبردی توسعه ی گردشگری شهر تبریز می باشد. از این رو، روش تحقیق در مطالعه ی حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان، کارشناسان شهری و نخبگان دانشگاهی شهر تبریز (حدوداً 2000 نفر) بوده که حجم نمونه بر اساس مدل اصلاح شده کوکران 340 نفر برآورد شده است. همچنین برای  تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم افزار Warp-PLS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهمترین پیشران های تأثیرگذار بر توسعه ی گردشگری با تأکید بر گردشگری تاریخی-فرهنگی مربوط به پیشران های قانونی-سیاسی، اقتصاد-بازاریابی و مدیریتی بوده است که به ترتیب ضرایب استخراج شده بر اساس مدل ساختاری تحقیق برای هر کدام 71/0،  65/0 و 53/0 می باشد. همچنین در بین متغیرهای فرعی بیشترین تأثیرگذاری مربوط به متغیرهای اصلاح تصویر منفی و زدودن ایران هراسی برای تقویت انگیزه ی سفر به ایران، ارتقای سطح همکاری های گردشگری بین المللی و رفع موانع از جمله مقررات بروکراتیک و اقامت، اطلاع رسانی مناسب و تبلیغات شایسته در بازارهای هدف، تحقق مدیریت واحد و سیستمی، شکل گیری تعامل و اعتماد نهادی بین ارگان های دولتی و خصوصی، بهره گیری از مشارکت، ایجاد تسهیلات اقامتی مطابق با استانداردهای جهانی و ارائه ی تسهیلات مطابق با ملیت و فرهنگ گردشگران بر مبنای نیازسنجی مناسب ترجیحات گردشگران می باشد.