فضای گردشگری

طبق آمار سازمان جهانی جهانگردی، کشور ایران در رتبه پنجم جاذبه های طبیعی، و در رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی قرار دارد.بنابراین، بررسی سطوح عملکردی گردشگران در ارتباط با مکان های گردشگری، از نظر مدیریت صحیح و کنترل رفتار آنان و ارتقاء آگاهی های عمومی در سطوح مختلف، در مهار تروریسم گردشگر و ارتقاء امنیت ملی نقش به سزایی دارد و این امر،توسعه کشوررا درابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و کالبَدی فراهم می سازد. هیچ گردشگری علاقه مند به حضور در شرایط بحرانی یا ناامن مقصد سفر خود نیست. بنابراین لازم است بدانیم «امنیت گردشگری» تنها حفاظت گردشگران از دزدان و آدم رباها نیست؛ بلکه امنیت جاده ای، ایمنی پرواز، تشریفات اداری، دریافت ویزا، پوشش کامل بیمه های سفر، برخورد نیروی انتظامی، فعالیت کسبه و محدودیت های آمد و شد همه از مقوله امنیت گردشگری هستند که تک تک آنها در موفقیت یا عدم موفقیت صنعت گردشگری در چهار گوشه دهکده جهانی تاثیرگذار است. و در نهایت با مدیریت و برنامه ریزی صحیح در زمینه امنیت گردشگری باعث جذب گردشگر در کشور شده، به طوری که اگر این توسعه باعث تقویت جنبه های مثبت گردشگری در ابعاد (اجتماعی – اقتصادی و زیست محیطی) شود، زمینه ساز توسعه پایدار مناطق نیز می گردد و تعاملاتی که بر اثر آن در طول زمان مناطق گردشگری ، از نظر زیست محیطی قابل سکونت، از نظر اقتصادی بادوام، از نظر اجتماعی همبسته و از نظر کالبدی زیبا و دیدنی می گردد. پژوهش حاضر، به جایگاه گردشگری در امنیت ملی و روند توسعه کشورها نمونه موردی ایران پرداخته است.این تحقیق، مبتنی بر استدلال و به روش تحلیلی- توصیفی و به طور کلی، مبتنی بر منابع کتابخانه ای، اسنادی و داده های آماری مراکز مختلف و وب سایت های علمی انجام شده است ودرجمع آوری اطلاعات از روش های گوناگونی استفاده شده است. نتیجه حاصل از تحلیل یافته ها  تایید می کند که امنیت ملی کشورها از جمله ایران رابطه مستقیمی با توسعه و گردشگری آنها دارد.

گردشگری روستایی یک فعالیت درآمدزا در مناطق روستایی محسوب است. در این مقاله، برخی از آثار مثبت و منفی ورود گردشگران به روستا مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش به روش پیمایشی انجام شد، ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه بود که به تعداد 34 پرسشنامه (با استفاده از فرمول کوکران) از ساکنین روستای جاجا انتخاب گردید. روستای جاجا یکی از روستاهای گردشگری شهرستان نجف آباد در استان اصفهان می باشد. در این مقاله ویژگی های فردی پاسخگویان، اولویت های پاسخ دهندگان در مورد آثار مثبت و منفی ورود گردشگران به روستا، بررسی ارتباط بین متغیرها و تحلیل عاملی تأثیرات مثبت و منفی ورود گردشگران، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که از دیدگاه پاسخ گویان مهمترین آثار مثبت ورود گردشگران به روستا کمک به ایجاد درآمد تکمیلی و مهمترین آثار منفی ورود گردشگران افزایش قیمت اراضی روستا و گسترش سوداگری می باشد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نیز اثرات مثبت را در عوامل: توسعه اقتصادی- زیربنایی، توسعه فرهنگی و توسعه کالبدی و اثرات منفی را در عوامل: تخریب فضای کسب و کار، تخریب فضای تولیدی و تخریب تخصیص منابع بیان نموده است.

با توجه به گسترش روزافزون گردشگری در دهه های اخیر، این صنعت مورد توجه بسیاری از اقتصاددانان و سیاست گذاران قرار گرفته است. بر این اساس، جهت اتخاذ سیاست های مناسب برای بهبود وضعیت گردشگری کشورها، مطالعه ی عوامل مؤثر بر تقاضای توریسم اهمیت ویژه ای یافته است. حال از آن جایی که عوامل بالقوه فراوانی وجود دارد که می توانند تقاضای توریسم را تحت تأثیر قرار دهند، مطالعه حاضر با استفاده از رویکرد اقتصاد سنجی بیزینی و به کارگیری روش میانگین گیری مدل بیزینی (BMA) به بررسی اثرات عوامل بالقوه بر تقاضای گردشگری در کشورهای در حال توسعه در دوره 18 ساله 2012-1995 پرداخته است. نتایج این تحقیق جمعیت کشور مقصد (به عنوان شاخصی برای اندازه بازار) و GDP سرانه کشور مقصد (شاخص توسعه یافتگی) را به عنوان مهم ترین عوامل جذب توریسم معرفی می کند. نتایج همچنین نشان داده اند که متغیرهای مربوط به زیرساخت ها، امکانات ارتباطی، تجارت بین المللی، کیفیت مطلوب زندگی و سرمایه انسانی اثر مثبت، و بالا بودن قیمت های نسبی، نابرابری اقتصادی و کیفیت نامطلوب زندگی در کشور مقصد مثل آلودگی هوا اثر منفی و کاهنده ای بر جذب گردشگر داشته اند. با توجه به نتایج این پژوهش، پیشنهاد می شود که دولت ها سیاست های بهبود زیرساخت های حمل و نقل، توسعه و تجهیز کارآمد سرمایه های انسانی از قبیل آموزش مناسب و بهبود سطح سلامت، و بهبود وضعیت محیط زیست و کاهش آلودگی شهرها را جهت توسعه ی صنعت گردشگری جزو اولویت سیاسی خود قرار دهند.

صنعت گردشگری با اشتغال زایی مستقیم و غیر مستقیم و در نتیجه، کسب درآمد برای مقصدهای گردشگری، نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارد. برای دستیابی به این درآمد، ابتدا باید گردشگر جذب شود و به منظور برخورداری از منافع حاصل از گردشگری، اولویت گردشگران در انتخاب مقصدهای گردشگری بررسی شود. بنابراین  با توجه به اینکه اغلب گردشگران در ایران به دلیل محدود شدن گردشگری خارجی، گردشگران داخلی هستند و بسیاری از سفرهای داخلی در ایران نیز دیدارهای مذهبی از مکان های مقدس نظیر مشهد و قم است؛ هدف از این تحقیق، شناسایی اولویت جاذبه های گردشگری در شهر مشهد با استفاده از تکنیک آنتروپی، VICORو SPSS است. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز آن به روش میدانی جمع آوری شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که در مجموع، بارگاه امام رضا(ع) اولویت اول جاذبه گردشگری را در میان گردشگران و مسئولان مورد مطالعه است و سایر جاذبه های گردشگری در اولویت های بعدی قرار گرفته اند. بنابراین شهر مشهد با جاذبه های جدید ایجاد شده برای توسعه گردشگری در این شهر تاکنون موفق نبوده است.

با اجرای تحول تاریخی قانون هدفمند سازی یارانه ها در سال 1389، جراحی اقتصادی دوران گذر از اقتصاد یارانه ای به اقتصاد رقابتی و آزاد پس از گذشت دو دهه انتظار، عملیاتی شد و تحقیقات در مورد این موضوع را از منظر نظارت و ارزیابی اثرات بعد از اجرا، وارد عرصه جدیدی نمود. از آن جایی که طرح هدفمندی یارانه ها در بخش حمل و نقل و انرژی در رأس برنامه های تحول اقتصادی دولت قرارگرفته؛ اجرای این طرح گردشگری سکونتگاه های روستایی را نیز همگام با سایر بخش ها از سیاست های خود متأثر ساخته است. در تحقیق حاضر تلاشی صورت می گیرد تا اثرات هدفمندی یارانه ها در بخش حمل و نقل و انرژی بر شاخص های توسعه گردشگری سکونتگاه روستایی شهرستان بروجرد، به صورت «ارزیابی حین اجرا» بررسی شود. نوع تحقیق کاربردی و روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی که جهت تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه، از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون همبستگی کندال تائوبی، اسپیرمن و رگرسیون چند متغیره) استفاده می شود. در نهایت نتایج دلالت بر وجود رابطه معنادار بین شاخص های هدفمندی یارانه ها با شاخص های توسعه گردشگری در ناحیه مورد مطالعه دارد؛ بنابراین ارتقاء شاخص های عملکرد هدفمندی یارانه ها برای دستیابی به توسعه گردشگری در روستاهای شهرستان بروجرد به مثابه یکی از راهبردهای اثرگذاری است که باید بیش از پیش مورد توجه دولت قرار گیرد.

در فضای بسیار رقابتی عصر حاضر، حفظ موقعیت مناسب کسب وکارهای حوزه میهمان نوازی، نیازمند اتخاذ راهبردهایی است که علاوه بر هم افزایی فعالیت ها، قدرت آن ها را در استفاده از فرصت ها و مقابله با تهدیدات محیط پیرامونی افزایش می دهد. در این جهت، پژوهش حاضر به تحلیل جایگاه راهبردی هتل های زنجیره ای مهر استان یزد، در محیط کسب و کاری خود پرداخته است. پژوهش حاضر برحسب هدف، توصیفی- پیمایشی و برحسب مخاطب مدنظر، کاربردی است. روش شناسی تحقیق بر اساس چارچوب جامع تدوین راهبرد و جامعه آماری تحقیق نیز مدیران گروه هتل های زنجیره ای مهر بوده اند. نمونه گیری در دو مرحله انجام پذیرفته که مرحله اول به صورت تمام شماری جامعه تحقیق، با استفاده ابزار پرسشنامه بوده و مرحله دوم نیز به روش قضاوتی هدفمند انجام پذیرفته است. نتایج نشان داد که با توجه به وجود نقاط ضعف قابل توجه در هتل های زنجیره ای مهر و وجود فرصت های فراوان در محیط پیرامونی، اتخاذ راهبرد محافظه کارانه می تواند جایگاه راهبردی این زنجیره هتل را در بازار بهبود ببخشد. راهبردی که  جهت کارآمدی در این زنجیره هتل، بهتر است بر بهبود ساختار سازمانی، توجه به نیروی انسانی، بهبود فناوری های مورد استفاده و لزوم توجه به بحث تحقیق و توسعه متمرکز شود.  

با توجه به نحوه شکل گیرى شهر هاى ایرانی- اسلامى، مراکز تاریخی شهر ها داراى نقش حیاتى بوده و از اهمیت زیادى برخوردار هستند. این مراکز، به دلیل مرکزیت جغرافیایی، سهولت دسترسی، مرکزیت ثقل اقتصادی و ویژگی های تاریخی- فرهنگی دارای پتانسیل بالقوه بالایی می باشند؛ اما علی رغم ویژگی های مثبت قسمت مرکزی شهر ها، بافت آنها از لحاظ مشکلات کالبدی(فرسودگی)، زیست محیطی، درهم پیچیدگی بافت و ضعف زیرساخت ها رنج می برند. در میان شهر های کهن ایران زمین نیز، نمونه ای که در شهرسازی سنتی ایران دارای اعتبار و هویت ویژه بوده، شهر تبریز می باشد. مرکز تاریخی این شهر، گنجینه های گرانبهایی از آثار تاریخی و فرهنگی بشر را در خود جای داده که با فرسودگی آنها علاوه بر ساختار کالبدی، هویت فرهنگی و تاریخی شهر نیز در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. بنابراین برای جلوگیری از کاهش اهمیت این مراکز تاریخی، اجرای طرح های باز آفرینی امری ضروریست. از آنجا که باز آفرینى این مراکز نیازمند سرمایه گذاری قابل توجهی مى باشد، به نظر می رسد می توان با استفاده از ظرفیت های بالقوه گردشگری شهرى به منظور تشویق هم زمان بخش خصوصی و حمایت هاى بخش دولتی جهت سرمایه گذارى برای تحقق پذیرى این طرح ها بهره بردارى نمود. لذا پژوهش حاضر با رویکری توصیفی - تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی و بهره گیری از مدل SWOT و مدل تحلیل شبکه ای(ANP )، با شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدید هاى موجود گردشگری در مرکز تاریخی شهر تبریز راهبرد هایى در جهت بهبود وضع موجود بافت ارائه داده است. بر اساس نتایج پژوهش، راهبرد های WT2،  ST3 و WO1 سه راهبرد دارای اولویت برای بازآفرینی بافت تاریخی کلان شهر تبریز می باشند.

رونق گردشگری در هر مکان جغرافیایی در کنار پیامدهای مثبت و منفی اقتصادی- اجتماعی، اثرات زیست محیطی به همراه دارد که در صورت ادامه یافتن می تواند خسارت های جبران ناپذیری را به بار آورد. گردشگری پایدار محیطی یا اکولوژیک، عبارت است از: گسترش صنعت گردشگری و جذب جهانگردان به کشور با استفاده از منابع موجود، به گونه ای که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ضوابط قانونی جامعه و انتظار جهانگردان، بتوان وحدت و یکپارچگی و هویت فرهنگی و سلامت محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردمان کشور و میهمانان آنها را به طور متوازن و پیوسته در حد بهینه تأمین کرد. برنامه های توسعه پایدار گردشگری در هر کشور می بایست با ارزش ها و ایدئولوژی های خاص آن کشور سازگار باشد، در واقع همواره باید اصل انعطاف پذیری و تغییر رعایت شود. ساختار اصلی مقاله بر پژوهش با رویکرد تحلیلی به روش کتابخانه ای و پیمایشی از نوع کاربردی استوار است که به واکاوی و تحلیل اطلاعات مرتبط با مبانی نظری صنعت گردشگری می پردازد؛ سپس نگاهی به مبانی گردشگری پایدار و رابطه آن با عوامل شکل دهنده مجموعه های گردشگری اکولوژیک با هدف ارتقای مجموعه های گردشگری در منطقه مورد پژوهش براساس نظریات پرداخته و فرآیند شکل گیری مجموعه های گردشگری اکولوژیک تببین می شود و سپس نمونه مورد مطالعه به عنوان یک محیط گردشگری پایدار که بر اساس رویکرد طراحی اکولوژیک (زیست محیط گرا) با بهره گیری از مفاهیم و مبانی نظری تحقیق انجام شده است، ارائه می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که شکل گیری مجموعه های گردشگری اکولوژیک در اطراف جاذبه های طبیعی- تاریخی در کشورمان می تواند گامی مؤثر در توسعه پایدار گردشگری باشد؛ همچنین اگر «برنامه ریزی فیزیکی گردشگری» در ایران با شیوه ای نظام یافته انجام گیرد، می تواند به «ایجاد اشتغال» و «افزایش ارزش پول داخلی» منجر شود.