پژوهش در آموزش علوم تجربی

با توجه به نقش مهمی که هوش های چندگانه در تکمیل رشد همه جانبه افراد ایفا می کنند، تدارک محتوای کتاب های درسی بر اساس این نوع از هوش در نظام آموزشی، نیازی مبرم به نظر می رسد. از آنجایی که افراد گوناگون، در شکوفایی مؤلفه های مختلف هوش توانایی یکسانی ندارند، همواره این نگرانی وجود دارد که استعدادهای ویژه موجود در زمینه انواع هوش، نظیر هوش های تصویری، موسیقیایی، بدنی جنبشی و ...نادیده گرفته شود. ازاین رو پژوهش حاضر، به بررسی و تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی از منظر میزان کاربست مولفه های هوش های چندگانه گاردنر در دروس و در قالب های مختلف ارائه محتوا پرداخته است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و کاربردی است. جامعه آماری آن، کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی سال تحصیلی 1400-1399 است. متن ، تصاویر و کلیه ی فعالیت های یادگیری کتاب مورد بررسی و بازبینی قرار گرفت. براساس تعریف و ویژگی هر یک از انواع هوش های هشت گانه، چک لیستی از مصداق های آنها تهیه و سپس، کدگذاری محتوای کتاب انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان توجه به مولفه های مختلف هوش در همه درس ها و در قالب های مختلف ارائه محتوا یکسان نیست. تجزیه و تحلیل داده ها و محاسبه χ2 تفاوت معنی داری را به سود هوش منطقی/ ریاضی و سپس هوش زبانی/ کلامی نشان داد. همچنین، از سایر مولفه های هوش در بخش های مختلف محتوا به میزانی نابرابر استفاده شده است. هوش موسیقیایی درهیچ درس و قالب ارائه محتوایی شناسایی نشد.

آموزه های زیست محیطی سرمایه گذاری عمده ای برای تبدیل شدن فراگیران به شهروندانی فعال در زمینه حفاظت از محیط زیست است. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی میزان درک و توجه دانش آموزان به مسایل مرتبط با حفاظت از محیط زیست است. روش پژوهش در مطالعه ی کیفی حاضر، روش تحلیل محتوای بصری با ابزار جدول تحلیل محتوا شامل 5 مولفه اصلی: بهینه سازی جمع آوری و حمل و نقل مواد زائد جامد، بهینه سازی فناوری دفع مواد زائد شهری، توجه به امر بازیافت زباله، ایجاد فرهنگ تولید کمتر زباله، آموزش بهداشت و افزایش آگاهی و 25 مفهوم فرعی است. این پژوهش کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده ها، توصیفی می باشد. با بررسی دقیق مفاهیم زیست محیطی در 19 مورد از نقاشی های کودکان و با جستجو در اسناد پژوهشی، عوامل موثر بر بهبود بهره وری مدیریت مواد زائد شناسایی و سپس تصاویر مورد تجزیه و تحلیل واقع شد. به منظور سنجشِ پایایی تحلیل محتوا، واحدهای تحلیل کدگذاری شده و پژوهشگران نسبت به آن توافق نمودند. یافته ها نشان می دهد، بیشترین توجه و درک کودکان نسبت به آموزه های زیست محیطی در حوزه ی مدیریت مواد زائد، مربوط به مفهوم بهینه سازی جمع آوری و حمل و نقل مواد زائد و کمترین توجه مربوط به ایجاد فرهنگ تولید کمتر زباله است.

یکی از مسایلی که نظام آموزش عالی با آن مواجه هست، بی انگیزگی تحصیلی دانشجویان می باشد که عملکرد تحصیلی را تحت تاثیر قرار داده تا جایی که به دغدغه بسیاری از پژوهشگران و محققان و سیاستگذاران نظام آموزشی تبدیل شده است. انگیزه یکی از ضروری ترین مفاهیم روان شناختی در امر آموزش و از مهم ترین مسایل تاثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی است. با وجود انگیزه برای یادگیری، ارتباط تسهیل می شود، اضطراب کاهش می یابد و خلاقیّت و یادگیری نمود می یابد بنابراین، هدف پژوهش حاضر مطالعه علل بی انگیزگی تحصیلی دانشجومعلمان می باشد. در پژوهش حاضر از رویکرد نظریه داده بنیاد که یک شیوه پژوهش کیفی است، بهره گرفته شده و با 25 نفر از دانشجومعلمان پردیس علامه امینی تبریز به روش نمونه گیری هدفمند مصاحبه عمیق صورت گرفته است. تحلیل داده ها براساس کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شده است. یافته ها نشان داد که از نظر دانشجویان شش مقوله محوری شیوه های تدریس، ظهور بلامنازع برای مطالعه، ضعف کیفیت خدمات دانشگاهی، تفوق ارش های مادی، اطمینان از آینده شغلی، تعاملات ناقص بین نهادی از شرایط زمینه ای و علّی بی انگیزگی تحصیلی دانشجومعلمان می باشد.از نظر دانشجویان پیامدهای بی انگیزگی ضعف بنیه علمی وضعف بالندگی دانشجویی در دانشگاه ها می باشد. آنها همچنین آزمون عملکردی و محیط دانشگاه حامی را راهکار این مشکل می دانستند. مقوله محوری در این پژوهش، شکل گیری عادتواره موبایلی در دانشگاه می باشد.

ارزشیابی یک فرایند نظام دار برای جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات است که به منظور دستیابی به اهداف آموزش و پرورش و برای تشخیص میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به کار می رود. از آنجایی که علوم تجربی درسی بسیار کاربردی و حائز اهمیت است، لذا پژوهش حاضر درصدد است تا به تحلیل و بررسی مفهوم ارزشیابی و ضرورت آن، شیوه های نوین ارزشیابی در آموزش علوم تجربی در ایران و سایر کشورهای جهان و موانع اجرایی شدن این شیوه ها بپردازد. این پژوهش به روش کتابخانه ای (مروری) انجام گرفته است و روش جمع آوری اطلاعات آن به صورت مطالعات کتابخانه ای، متن کاوی، مراجعه به مقالات معتبر و جستجوی اینترنتی در پایگاه های معتبر از بازه زمانی 1384 تا 1400 برای کلید واژگان فارسی و از سال 2003 تا 2020 برای کلید واژگان انگلیسی می باشد. یافته ها نشان می دهد که استفاده از نقشه های مفهومی، واقعه نگاری، پوشه کار، مشاهده رفتار، خود ارزیابی، ارزشیابی توصیفی و توجه به جنبه های عاطفی دانش آموز می تواند در راستای تحقق اهداف آموزشی در زمینه ارزشیابی، موثر واقع گردد. لازمه دستیابی به چنین هدفی، همت و انگیزه بالای مسئولین، معلمان و متولیان موثر در نظام آموزش و پروش را می طلبد تا با نظارت دقیق، همکاری و هماهنگی، زمینه پیاده سازی شیوه های نوین و خلاقانه در امر ارزشیابی را فراهم آورند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان توجه به مؤلفه های محیط زیست در کتب درسی علوم تجربی دوره دوم ابتدایی انجام شده است. روش این پژوهش تحلیل محتوای کمی توصیفی است و به لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی می باشد. جامعه آماری پژوهش، کتب درسی علوم تجربی دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم، پنجم و ششم) در سال تحصیلی ۹۹_۱۳۹۸ است و تمام محتوای جامعه آماری به دلیل حجم پایین، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند و نمونه برابر جامعه بوده است. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش چک لیست یا سیاهه تحلیل محتوا می باشد که روایی آن توسط متخصصان مربوطه تأیید شده است. در این پژوهش کتب درسی در چهار بعد متون، تصاویر، فعالیت ها و اهداف بررسی شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در کتب علوم تجربی پایه چهارم، پنجم و ششم در مجموع ۴۷ هدف از کل اهداف یادگیری به موضوع محیط زیست اختصاص داده شده است و از کل محتوای مربوط به محیط زیست، با احتساب اهداف یادگیری، ۴۸/۶۲% در قالب متن، ۳۳/۰۲% در قالب تصاویر و ۱۲/۹۵% در قالب فعالیت ها ارائه شده است. در مجموع در کتب علوم سه پایه، مؤلفه منابع طبیعی با ۵۴/۲۴% بیشتر از سایر مؤلفه ها مورد توجه قرار گرفته و پس از آن نیز به سایر مؤلفه ها بدین شرح توجه شده است: رابطه انسان و محیط زیست ۱۹/۳۸%، اکوسیستم ۹/۹۷%، مخاطرات طبیعی ۵/۱۶%، منابع انرژی در محیط زیست ۴/۹۳%، مدیریت محیط زیست ۴/۸۱% و پس از آن کمترین توجه به مؤلفه آلودگی های محیط زیست با ۱/۴۹% معطوف است. در میان کتب علوم تجربی دوره دوم ابتدایی، پایه چهارم بیشترین و پایه پنجم کمترین توجه را به مؤلفه های محیط زیست داشته اند. این یافته ها نشان از این دارد که در کتب علوم تجربی دوره دوم ابتدایی کمبودهایی در میزان توجه به محیط زیست وجود دارد که باید جبران شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر روابط علم، فناوری، جامعه ومحیط زیست بر درک دانش آموزان با استفاده از رویکرد  STSE در آموزش علوم تجربی مقطع ابتدایی صورت گرفته است. روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع تحلیل محتوای کمی بر اساس رویکرد STSE است که از طریق کمی سازی محتوا، استفاده از فراوانی و شاخص های عددی ابعاد مختلف محتوا و تحلیل آماری مجذور خی صورت گرفته است. نمونه آماری، کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی است.این رویکرد دارای شش جریان است. نتایج حاکی از آن است که مباحث موجود درکتاب علوم پنجم ابتدایی تا حدودی منطبق براین جریان ها است.  جریان طراحی 59.06 درصد و جریان استدلال منطقی 25/14 درصد،جریان عدالت محور5/84 درصد، جریان فرهنگی_اجتماعی 4/87 درصد، جریان ارزش محور4/48 درصد و در کمترین مقدار ، جریان تاریخی،  0/58 درصد از جریانهای رویکرد STSE را در کتاب علوم تجربی پنجم ابتدایی به خود اختصاص داده اند.  اگر چه این کتاب در جریانهای طراحی و استدلال منطقی، نمره قابل قبول دریافت می کند،  ولی در مورد جریانهای  تاریخی و ارزش محور و فرهنگی با وضعیت مطلوب فاصله دارد.  اگر با عملکرد حوزه علوم تجربی در برنامه درسی ملی(1391) به عنوان زیر نظام سند تحول بنیادین آپ. مقایسه گردد،  می توان نتیجه گرفت که دانش آموزان با مطالعه کتاب به بسیاری از اهداف این حوزه ها دست نمی یابند