۱.
کلید واژه ها:
شهادت راضیه تجّار ستاره من گمان مبرکه شعله بمیرد محبوبه صبح
راضیه تجار یکی از نویسندگان فعال در حوزه دفاع مقدس است که آثار زیادی در مورد جنگ تحمیلی و رزمندگان به رشته تحریر درآورده است. تجار در بین نویسندگان معاصر با نوشتن کتاب های متعدد در عرصه ادبیات پایداری، تعهد خود را نسبت به ارزش ها و آرمان ها نشان داده و شورآفرینی و جان فشانی رزمندگان را به نحو شایسته و بایسته ترسیم کرده است. کوشش ها و مسئولیت پذیری او در عرصه داستان های دفاع مقدس قابل توجه است. این مقاله تلاش دارد با بررسی آثار منتخب از دهه های هفتاد، هشتاد و نود وی، جلوه های شهادت را در هر کتاب، بررسی نموده و به این سؤال که فرهنگ شهادت در هر کتاب چگونه با چه ویژگی هایی جلوه گری می کند، پاسخ دهد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است و نتایج حاصل، اعتقاد عمیق این بانوی نویسنده به مقوله و اشاعه فرهنگ شهادت طلبی که از ضرورت های فرهنگی جامعه امروز در تقابل با فرهنگ های بیگانه می باشد را نشان می دهد. جلوه های گوناگون کاربرد مؤلفه شهادت، با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی کشور، در کتاب «گمان مبر که شعله بمیرد» محصول دهه هشتاد، بیشتر از دو اثر دیگر، نشان داده شده است.
۲.
کلید واژه ها:
نگرش فرهنگ شهید ایثار شهادت
هدف از این پژوهش بررسی نگرش گروه های اجتماعی مختلف به فرهنگ ایثار و شهادت و راهبردهای تقویت آن می باشد. تحقیق حاضر از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارکنان ادارات آموزش وپرورش و کلیه کارکنان اداره کل علوم پزشکی استان خراسان شمالی بوده اند که تعداد آنان 986 نفر می باشند. طبق فرمول کوکران حجم نمونه مکفی برای جامعه 277 نفر شد که این تعداد به وسیله شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای مشخص شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق دو پرسشنامه «فرهنگ ایثار و شهادت» و «راهبردهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت» بوده است. در نتایج پژوهش هشت گویه را جزو عوامل مختلف تأثیرگذار بر فرهنگ ایثار و شهادت شناسایی شد. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد که راهبردهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، از نظر گروه های مختلف متفاوت است و آموزش وپرورش تنها ستون ترویج فرهنگ ایثار و شهادت نمی باشد و در جامعه باید از سایر نهادهای اجتماعی نیز بهره برد. تغییر نگرش افراد به مسئله ایثار و شهادت با اینکه برای آموزش وپرورش یک فرصت است، اما غفلت سایر نهادها و سازمان ها از این امر برای جامعه تبدیل به تهدید خواهد شد.
۳.
کلید واژه ها:
نبردهای معاصر دولت اسلامی عراق و شام جنایات تروریستی جنایات داعش شورای امنیت دیوان کیفری بین المللی محاکم مختلط
با افزایش ارتکاب جنایات تروریستی، دولت ها در قلمرو جامعه بین المللی به اهمیت سرکوب جهانی آن پی برده اند. این در حالی است که حمایت دولت ها از گروه های تروریستی در کلیه مراحل تأسیس یا فعالیت، اساسی ترین مؤلفه ای است که موجبات تخدیش نظام همکاری مؤثر بین المللی در مواجهه با جنایات تروریستی را فراهم نموده است. مؤید این امر جنایات تروریستی گروه داعش است که ماهیت تهدیدآمیز آن برای صلح و امنیت بین المللی، از اصل تروریسم به عنوان تهدید صلح و امنیت بین المللی نشأت می گیرد. سازمان ملل متحد با سازوکارهایی که در اختیار دارد، می تواند نقش مؤثری در مبارزه با تروریسم ایفاء کند؛ اما با توجه به عدم همکاری برخی کشورهای عضو و حمایت پیدا و پنهان گروه های تروریستی توسط تعدادی از اعضا، این سازمان به توفیق چندانی در مبارزه با گروه های تروریستی دست نیافته است. ازاین رو، به رغم اینکه جنایات تروریستی ارتکابی توسط داعش به وضوح در مواد 5 تا 9 اساسنامه رُم مقرر شده است، اما دیوان کیفری بین المللی با بروز رفتارهای انفعالی در سطح جهانی، امکانی برای رسیدگی به جنایات تروریستی داعش نداشته و این موضوع باید در سطوح داخلی دولت های درگیر در نبردهای مسلحانه داعش و در قلمرو سرزمینی، تحت رسیدگی کیفری قرار گیرد.
۴.
کلید واژه ها:
ژئوپلیتیک خلیج فارس منازعه ژئوپلیتیکی چالش ژئوپلیتیکی
منازعه اساساً وضعیتی است که در آن واحدها و بازیگران سیاسی به منظور بسط قدرت خود و دستیابی به اهداف ژئوپلیتیک مطلوب خویش، سعی در به حاشیه راندن رقیب و ایجاد چالش برای آن دارند. منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس به واسطه عوامل مختلفی همچون موقعیت جغرافیایی و ارتباطی خود، کانون ظهور دین اسلام، برخورداری از منابع سرشار انرژی، نقش و حضور قدرت های فرا منطقه ای و... از موقعیت استراتژیک در صحنه سیاست های جهانی برخوردار است. در منطقه مذکور به واسطه عواملی چند، میان واحدهای سیاسی تشکیل دهنده آن تعارض منافع و طبعاً منازعات گوناگونی صورت پذیرفته است. در این راستا پرسش پژوهش حاضر این است که الگوی منازعات ژئوپلیتیک در منطقه خلیج فارس چیست؟ بر این مبنا، این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی و مبتنی بر داده های کتابخانه ای، تلاش کرده است به دنبال بررسی چرایی منازعات حادث شده در این منطقه باشد. یافته های تحقیق هویدای آن است که این منازعات ریشه در عواملی همچون اختلافات مرزی، حضور قدرت های فرا منطقه ای، تفاوت در ساختار حکومت های منطقه، تنش های مذهبی و قومی و مسابقه تسلیحاتی دارد.
۵.
کلید واژه ها:
جنگ دفاع مقدس رزمندگان فرهنگی دانش آموزان
فرهنگیان همیشه به عنوان اقشار تأثیرگذار در مسائل اجتماعی مطرح بوده اند. حضور فرهنگیان در دوران هشت سال دفاع مقدس یکی از عرصه های حضور فعال و گسترده آن ها بوده است. در پژوهش حاضر تجارب زیسته رزمندگان فرهنگی جنگ تحمیلی استان خراسان جنوبی از حضور در هشت سال دفاع مقدس به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی بررسی شد. با توجه به ماهیت پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند از نوع معیار استفاده شد که با مصاحبه عمیق 10 نفر، داده های اخذشده به اشباع رسید. داده های حاصل از تجارب زیسته رزمندگان دفاع مقدس به روش هفت مرحله ای کُلایزی (2002) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و از نرم افزار MAXQDA11 به عنوان ابزار تحلیل داده ها پژوهش استفاده شد. یافته های حاصل از تجارب زیسته رزمندگان فرهنگی دفاع مقدس در 6 مضمون اصلی «علت حضور»، «پیامدهای جنگ»، «نقش امام خمینی (ره)»، «نقش فرهنگیان و دانش آموزان»، «رسالت مجتمع رزمندگان» و «نقش بانوان فرهنگی» دسته بندی شد. به طورکلی یافته ها نشان می دهد که رزمندگان فرهنگی نقش مثبت و تأثیرگذاری در ابعاد مختلف در دوران هشت سال دفاع مقدس داشتند. می توان از یافته های پژوهش نتیجه گرفت که رزمندگان با داشتن انگیزه ای ارزشمند در جنگ حضور پیدا کرده و با بهره گیری از تخصص شغلی در راستای امر آموزش و تربیت در داخل و خارج جبهه گام های اساسی را برداشته اند و همچنین رزمندگان و بانوان فرهنگی در حوزه پشتیبانی و مسائل بهداشتی و درمانی در این دوران نقش آفرینی کرده اند.
۶.
کلید واژه ها:
داعش افغانستان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران
گروه تروریستی تکفیری «داعش» به عنوان شاخه ای از جریان القاعده، یکی از رادیکال ترین گروه های افراط گرا در منطقه غرب آسیا می باشد که در اواسط سال 2013م اعلام موجودیت کرد و توانست به سرعت بر بخش های قابل توجهی از خاک دو کشور مهم سوریه و عراق سیطره پیدا کند. سرانجام سیطره سرزمینی این «توده سرطانی و مهلک» در اواخر سال 2017م با آزادسازی شهر بوکمال در سوریه پایان پذیرفت. به دنبال شکست داعش در سرزمین های عربی، افغانستان به عنوان یکی از مستعدترین کشورها برای حضور تروریست های داعش، مورد توجه قرار گرفت. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی می کوشد تا به این سؤال اساسی پاسخ دهد که اساساً عوامل مؤثر بر قدرت یابی داعش در افغانستان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که «موقعیت ژئوپلیتیک افغانستان»، «زمینه های اقتصادی»، «شکاف های قومی و مذهبی»، «ضعف ساختاری و حاکمیت مرکزی»، «تأمین منافع عربستان سعودی به عنوان حامی داعش»، «جنگ نیابتی آمریکا علیه ایران» از جمله مهم ترین عوامل حضور داعش در افغانستان و «ضدیت داعش با تشیع»، «تهدید امنیتی مرزهای شرقی ایران»، «توسعه نفوذ عربستان سعودی»، «پیاده سازی الگوی عراقی سوری در شرق ایران» و ... از مهم ترین تأثیرات حضور داعش در افغانستان بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می باشد.
۷.
کلید واژه ها:
اقلیم کردستان داعش چالش فرصت امنیت ملی
اگر به نقشه کشورهای منطقه، به ویژه چهار کشور سوریه، ایران، عراق و ترکیه و نیز پراکندگی کردها نگاهی بیندازیم، درمی یابیم که این کشورها در یکی از بحرانی ترین مناطق دنیا قرار گرفته اند. در ده های اخیر بحران های بزرگی در این منطقه روی داده است؛ بحران هایی که خود کردها مولود آن می باشند. کردستان عراق در حوزه کشش و رانش سه میدان فرهنگی و تمدنی، ایرانی، عرب و ترک قرار دارد. میدان های مذکور، میدان های ایدئولوژیک با نگرش های تکنوکراتیک – الیگارشیک هستند که قابلیت جذب در میدان را برای کردها به حداقل می رساند. پژوهش حاضر ضمن پاسخگویی به سؤال اصلی یعنی تأثیر ظهور داعش در اقلیم کردستان عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، با بررسی شناخت محیطی و روابط دوجانبه ایران و کردستان عراق در بحران داعش، فرصت ها و چالش های این بحران بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهد. روش پژوهش، آمیخته ای از تجربیات میدانی محقق و استفاده از منابع کتابخانه ای است. بنا به یافته های پژوهش، چالش ها از فرصت ها بیشتر بوده و حضور گروهک های معاند با جمهوری اسلامی ایران از قبیل حزب دمکرات ایران، حزب کومله، p.k.k و سایر گروهک ها، مسئله قومیتی کردها و در پی آن رؤیای تشکیل کردستان بزرگ، ارتباطات روزافزون کردها با آمریکا و رژیم صهیونیستی در آشکار و پنهان، ایجاد حیاط خلوتی امن برای فعالیت هسته های مخفی گروهک های تروریستی داعش، از مهم ترین چالش های امنیت ملی جمهوری اسلامی در حوزه اقلیم کردستان عراق می باشد.
۸.
کلید واژه ها:
بحران یمن محور مقاومت رژیم صهیونیستی انصارالله رئالیسم تهاجمی
بیش از یک دهه از بحران یمن و تهاجم ائتلاف سعودی به این کشور می گذرد. موقعیت خاص و اهمیت آن در مناسبات بین المللی و منطقه ای از یک سو و راهبرد ضد صهیونیستی مجموعه حاکم بر صنعا (انصارالله و متحدان آن) از سوی دیگر باعث شده تا پیامدهای این بحران بر امنیت رژیم صهیونیستی به پرسشی جدی تبدیل شود. بر این اساس، مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که بحران یمن چه فرصت ها و چالش های امنیتی و سیاسی برای رژیم صهیونیستی به دنبال داشته است؟ روش پژوهش در این مقاله تحلیلی- توصیفی می باشد و برای گردآوری داده ها از شیوه کتابخانه ای و اینترنتی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بحران یمن در کنار خلق فرصت ها، چالش هایی نیز برای دولت یهود ایجاد کرده است. فرصت های بحران یمن برای رژیم صهیونیستی را می توان در سه مورد کلی پیشبرد استراتژی بالکانیزه کردن غرب آسیا و امکان تقسیم شدن یمن و بهره مندی رژیم صهیونیستی از این تحول؛ افزایش همگرایی رژیم صهیونیستی با جبهه سازش در طی بحران یمن و پیگیری روند عادی سازی روابط با کشورهای عربی و بهره مندی از مزیت های ژئوپلیتیکی یمن در دوران بی ثباتی این کشور بیان کرد. چالش های بحران یمن برای رژیم صهیونیستی نیز افزایش توانایی های نظامی انصارالله و امکان هدف قرار گرفتن سرزمین های اشغالی و نقش آفرینی انصارالله در محور مقاومت علیه رژیم صهیونیستی می باشد.
۹.
کلید واژه ها:
دفاع مقدس تسلیحات شیمیایی حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه حقوق مسئولیت بین المللی
تسلیحات شیمیایی با وجود فناوری ساده خود، توان نابودسازی زیادی دارند. رژیم بعث با حمایت کشورهای دیگر، به کارگیری تسلیحات شیمیایی علیه ایران را از 23 دی ماه 1359 هجری شمسی، یعنی از همان روزهای ابتدای جنگ تحمیلی، آغاز کرد و روزبه روز بر روند استفاده از این تسلیحات افزود. رژیم بعث عراق، حدود ده حمله شیمیایی در سال 1359 را به حدود 45 حمله در سال 1367 رساند. بدون تردید همکاری و حمایت دیگر کشورها از جمله و به ویژه آمریکا در این اقدام ددمنشانه رژیم بعث بسیار مؤثر بوده است. مقاله پیش رو به بررسی به کارگیری تسلیحات شیمیایی در دفاع مقدس از منظر حقوق مسئولیت بین المللی کشورها می پردازد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و راستی آزمایی فرضیه این پژوهش از طریق توصیف، تحلیل منطقی و بررسی منابع حقوق بین الملل عمومی انجام شده است. مقاله پیش رو از رهگذر تحلیل گزاره های حقوقی بین المللی استدلال کرده است که افزون بر رژیم بعث، مسئولیت بین المللی کشورهای دیگر بابت نقشی که در کمک یا مساعدت ایفا کرده اند نیز محقق است.
۱۰.
کلید واژه ها:
جنگ تحمیلی سوریه ایدئولوژی سازه انگاری جمهوری اسلامی ایران
جنگ عراق علیه ایران در دوره جنگ سرد؛ دوره رقابت ایدئولوژی ها، رخ داد. در این دوره، به طورکلی، صف بندی کشورها بر اساس موضع گیری های ایدئولوژیک آن ها شکل می گرفت. در چنین شرایطی، ایدئولوژی باید یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر موضع گیری کشورها در قبال جنگ عراق علیه ایران محسوب می شد؛ اما سوریه که بیشترین اشتراکات ایدئولوژیک را با کشور عراق و بیشترین تفاوت ایدئولوژیک را با ایران داشت، در عمل تبدیل به مهم ترین متحد ایران در این دوره گردید. این پژوهش درصدد آن است تا این مسئله را از منظر رویکرد سازه انگاری بررسی نموده و نشان دهد که چگونه ایدئولوژی های این کشور تبدیل به هنجار نشده و کنش سیاسی آن بر مبنای سازه های غیرایدئولوژیک شکل گرفت نه سازه ای ایدئولوژیک؟ برای انجام این پژوهش، اطلاعات به شکل کتابخانه ای گردآوری شده اند و به روش توصیفی- تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. بنا به نتایج پژوهش، با اینکه ایدئولوژی های سوریه در سه سطح ملی، منطقه ای و جهانی شبیه عراق بود، اما این اشتراکات ایدئولوژیک باعث ایجاد انگاره های ذهنی بین این دو کشور نشد. در مقابل، ازآنجاکه سوریه یک کشور امنیت جو می باشد، بیشترین اشتراکات بین الاذهانی آن با ایران شکل گرفت و همین موضوع مبنای کنش سیاسی آن در قبال این جنگ شد.
۱۱.
کلید واژه ها:
نظام تربیتی مدیریت فرماندهی نیروهای مسلح مکتب شهید سلیمانی
نظام تربیتی در مدیریت و فرماندهی یک سازمان و نهاد، نقش مهمی در تحقق اهداف آن بر عهده دارند. در این راستا مدیران و فرماندهان نقش بسزایی ایفا می کنند. تحقق این مهم نیازمند کاربست نظام تربیتی در سازمان و نهاد می باشد. در این بین، توجه به مشی تربیتی مدیریت و فرماندهی شهید سلیمانی به عنوان یک مکتب الگو ساز بسیار حائز اهمیت می باشد. علیرغم اهمیت و ضرورت مذکور تاکنون پژوهشی که نظام تربیتی مدیریت و فرماندهی در نیروهای مسلح را مبتنی بر مکتب شهید سلیمانی طراحی کرده باشد، صورت نگرفته است. لذا این پژوهش درصدد است تا مبتنی بر مشی تربیتی شهید سلیمانی در مدیریت و فرماندهی، نظام تربیتی مدیریت و فرماندهی نیروهای مسلح را استخراج نماید. نتایج این پژوهش که با استفاده از روش تحلیل مضمون و بهره گیری از روش تحلیلی استنباطی و با استفاده از ابزار فیش برداری انجام شده است، حاکی از آن است که اخلاص و ساده زیستی در حوزه شخصیتی؛ ایمان و معنویت در حوزه اعتقادی؛ ولایتمداری، دشمن شناسی و دشمن ستیزی (بصیرت انقلابی) در حوزه سیاسی؛ مردم دوستی و مردم یاری در حوزه اجتماعی و تعهد شغلی و عملکرد جهادی در حوزه مدیریتی و فرماندهی به ویژه در مکتب شهید سلیمانی، از جمله مهمترین شاخصه های نظام تربیتی مدیریت و فرماندهی در نیروهای مسلح به شمار می آیند که نقش بسزایی در رشد مادی و معنوی مدیران و فرماندهان ایفا می کنند.
۱۲.
کلید واژه ها:
گفتمان انقلاب اسلامی مقاومت ایران انصارالله یمن عملکرد دفاعی
امروزه جنبش های مردمی و نهضت های رهایی بخش در جهان اسلام، به یک نیروی قابل محاسبه در فضای منطقه ای و بین الملل ارتقا یافته اند. انقلاب اسلامی مبتنی بر آرمان انقلابی و ماهیت هستی شناختی خود و جمهوری اسلامی ایران بر اساس قانون اساسی، پشتیبانی و بسیج منابع و امکانات مقاومت اسلامی در تقابل با تجاوزات نظام استکباری آمریکا و رژیم صهیونیستی را ضروری و تعیین کننده می داند؛ بنابراین نقش و جایگاه انقلاب اسلامی مبتنی بر روش عُقلایی و هوشمندانه در عملکرد نهضت ها مؤثر بوده و درخور تحقیق و پژوهش است. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل نقش و جایگاه انقلاب اسلامی در مقاومت انصارالله و تحلیل عملکرد دفاعی آن در یمن می باشد. مسئله پژوهش، تحلیل نقش و جایگاه انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران در یمن و تبیین نتایج آن در ارتقا عملکرد دفاعی انصارالله یمن است. روش پژوهش به صورت تلفیقی (کیفی و کمی) می باشد. ابتدا به صورت کیفی مؤلفه ها از مصاحبه و ادبیات پژوهش استخراج شده و در بخش کمی، با به کارگیری روش دلفی فازی و با مراجعه به 15 نفر از خبرگان، تأثیر هر مؤلفه مورد سنجش قرار گرفته است. پس از نظرسنجی از افراد صاحب نظر، ابعاد و مؤلفه های مؤثر در عملکرد دفاعی یمن شناسایی گردید. نتایج تحقیق نشان داد که 4 بعد سیاسی – امنیتی؛ نظامی - دفاعی؛ لجستیک و بسیج امکانات؛ حمایت و پشتیبانی منطقه ای و 31 مؤلفه در ارتقا عملکرد دفاعی حوثی ها در یمن تأثیر داشته است. عوامل پیشنهادی برای ارتقا عملکرد انصارالله نیز ارائه شده است. نتایج ارائه شده در این پژوهش می تواند به صورت کاربردی در توانمندسازی انصارالله یمن مورد توجه و بهره گیری قرار گیرد.
