مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر

امروزه جریان تکفیر به عنوان یک بلای خانمان سوز دامن مسلمانان جهان را گرفته است. جریانی که می کوشد برداشت افراطی و خشن خود را از مبانی تعالی بخش اسلام، در جهان پیاده کند.  در این رهگذار «القاعده» افغانستان همواره به عنوان بنیانگذار و خط دهنده ی جریان تکفیر در منطقه ی غرب آسیا مورد توجه و اتقان صاحب نظران بوده و هست. زمانی بر اهمیت بررسی این جریان افزوده می شود که دریابیم بیشتر گروه های تکفیری که امروز در صف نبرد با محور مقاومت قرار گرفته اند، ریشه در القاعده و تفکرات این جریان داشته و دارند. گروهی که «عبدالله عزّام فلسطینى»،«اسامه بن لادن عربستانى» و «أیمن الظواهرى مصرى » با عنوان «القاعده» در کشور افغانستان و به بهانه ی جهاد علیه شوروی بنیان نهادند، بعدها سرمنشأ پیدایش جریان های سلفی افراطی و تکفیری زیادی در منطقه گردید؛ به طوری که می توان ادعا کرد که عمده تفکر جریان انحرافی تکفیر با ظهور این جریان قوت و قدرت گرفت. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با واکاوی این جریان می کوشد تا به این سؤال اساسی پاسخ دهد که عوامل زمینه ساز، سیر تاریخی و نحوه ی پیدایش القاعده به عنوان یک جریان سلفی تکفیری کدام اند و مبانی فکری و اعتقادی  القاعده چیست؟! یافته های پژوهش نشان می دهد که جهاد بر علیه ارتش کمونیستی شوروی، باعث شد تا سه رهبر بزرگ سلفی در افغانستان با یکدیگر ائتلاف کرده و زمینه ساز پیدایش جریان جهادى فراگیری به نام «القاعده» شوند. ریشه ی تفکرات القاعده، بر بستر اندیشه ی سلفی استوار است و رهبران آن به طور خاص، بیشتر از تفکر حاکم بر جریان هاى اخوانى مصر تأثیر پذیرفته اند. همچنین این پژوهش با بررسی تفکرات رهبران القاعده به این نتیجه رسیده است که گسترش تفکر شیعه با راهبری و پرچمداری کشور شیعی ایران، همواره برای آنان خطرآفرین بوده و در پی دفع این خطر بوده و هستند.

هدف تحقیق مطالعه حوزه های پیش برنده فرهنگ دفاع مقدس در گام دوم انقلاب اسلامی است. روش تحقیق به کار رفته در این مطالعه، کمی و پیمایشی است و جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. مطالعه به شکل نخبگی و با جامعه آماری تمام شمار در بین شش خبره حوزه دفاع مقدس انجام شده است. در این تحقیق از طریق مصاحبه با شش خبره در حوزه دفاع مقدس، تعداد 10 حوزه اصلی دفاع مقدس بنام حوزه های شهدا، ادبیات و تاریخ شفاهی، نیروی انسانی متولّی، پیشکسوتان، فرهنگی و هنری، معارف جنگ، راهیان نور، فناوری و رسانه، تبلیغات، و حوزه حقوقی بین المللی شناسایی شد. در ادامه تحقیق، این 10 حوزه با استناد به متن مصاحبه های تحقیق و دیدگاه سایر اندیشمندان تبیین شده است. در نهایت از طریق مطالعه کمی و توزیع پرسشنامه بین خبرگان، سهم 10 حوزه دفاع مقدس در ترویج فرهنگ دفاع مقدس در گام دوم انقلاب اسلامی در وضع موجود و وضع مطلوب آورده شده است. نتایج نشان می دهد عملکرد کلیه نهادهای دفاع مقدس در کشور، حدود 50 درصد است. از نظر خبرگان در وضعیت مطلوب باید به 86 درصد رسید و شکاف عملکردی فعلی در حد 35 درصد است.

تجاوز نظامی عراق علیه ایران که از آن به عنوان جنگ تحمیلی یاد می شود، در 31 شهریور1359 ه.ش آغاز و به مدت هشت سال به درازا کشید. این جنگ منافع دولت های مختلفی را تحت تأثیر خود قرار داد. دولت های عربی که در پیرامون کانون این نزاع قرار داشتند با تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بر این کانون، در آغاز و پایان آن دخیل بودند. این تحقیق با واشکافی رفتار خارجی دولت های عربی در طی جنگ تحمیلی، به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که « رفتار خارجی دولت های عربی چه تأثیری در آغاز و پایان جنگ تحمیلی داشت؟» یافته ها نشان می دهند رفتار خارجی اکثر دولت های عربی در آغاز و پایان جنگ تحمیلی با تأثیرپذیری از تحولات میدانی جنگ، ناسیونالیسم عربی و سیاست های غرب و شرق همواره به صورت مستقیم و غیرمستقیم در راستای همراهی با حزب  بعث عراق بود که این امر بیشتر ناشی از مؤلفه هویتی می باشد؛ لذا این امر سبب ترغیب به جنگ، تداوم جنگ و تحمیل خسارات فراوان مالی و جانی برای ایران گردید.  تبیین عملکرد و مواضع دولت های عربی در طی جنگ تحمیلی از مهم ترین اهداف این پژوهش می باشد. مواد خام این مقاله با استفاده از متون تخصصی مرتبط با این پژوهش گردآوری و با روش توصیفی و تحلیلی موردبحث و کنکاش قرارگرفته است.

هدف اصلی نگارش این مقاله، ارائه تحلیلی بر عملیات ثامن الائمه(ع) به عنوان نقطه عطف ورود ایران به استراتژی مرحله دوم جنگ و سرآغاز  کسب پیروزی های غرورآفرین رزمندگان غیور جمهوری اسلامی ایران می باشد. مهمترین موضوعاتی که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته عبارتند از تحلیلی از  شرایط سیاسی و نظامی ایران قبل از اجرای عملیات، نحوه  اجرای این عملیات، ورود سپاه به صحنه طرح ریزی ، هدایت و کنترل جنگ، روند شکل گیری مواضع و محورهای پدافندی ، نحوه تصویب طرح عملیاتی ثامن الائمه(ع)، تجزیه وتحلیل عوامل موثر بر پیروزی عملیات ثامن (ع) و در نهایت دستاوردهای و پیامدهای این عملیات در سطح داخلی و خارجی. یافته های پژوهش نشان می دهد که عملیات ثامن الائمه (ع) نه تنها به عنوان یکی از چهار عملیات بزرگ و برجسته در چارچوب سلسله تلاش های آزاد سازی مناطق اشغالی به شمار می رود بلکه به منزله « نقطه عطف» و «حلقه واسط» برای انتقال استراتژی جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید نیز محسوب می شود.

از زمان شروع جنگ داخلی سوریه در سال 2011 م، شهر حلب به عنوان یکی از قطب های اقتصادی و جمعیتی این کشور از اهمیت استراتژی در روند سیاسی-نظامی این بحران برخوردار بوده است. از این رو طرفین جنگ اعم از دولت سوریه و جبهه مقاومت از یک طرف و معارضین و حامیان آن ها از سوی دیگر، عملیات های نظامی متعددی به منظور تصرف این شهر استراتژیک طراحی و اجرا نموده اند. جنگ در حلب به قدری از اهمیت و محوریت برای طرفین رسیده که از آن به عنوان مادر جنگ ها یا استالینگراد سوریه یاد شده است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این مسئله است که چرا مسلحین در تصرف شهر استراتژیک حلب با وجود انجام عملیات های متعدد نظامی ناکام ماندند؟ نگارنده با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی تلاش کرده است تا ضمن اشاره به مراحل مختلف عملیات های مسلحین برای تصرف شهر حلب(عملیات جاده کاستلو-عملیات بازپس گیری جنوب حلب- عملیات ابراهیم یوسف -عملیات ابوعمر سراقب یا عملیات خروج ازمحاصره شرق حلب)در قالب مطالعه موردی،عملیات ابوعمر سراقب را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که عواملی چون فقدان رهبری واحد، وجود اختلاف در بین گروه های مختلف مسلحین،تکیه بر شیوه تکراری استفاده از انتحاری، برآورد نادرست سازمان رزم با توجه جغرافیای منطقه عملیات و... در ناکامی مسلحین در تصرف شهر حلب موثر بوده است

هدف از این پژوهش بررسی و تبیین سیاست دفاعی از منظر بنیان گذار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) در روران هشت سال دفاع مقدس می باشد. با توجه به ماهیت موضوع و در مسیر پاسخگویی به پرسش در این مقاله از روش تحلیل محتوا جهت بررسی موضوع استفاده شده است و از نظر نوع تحقیق در دسته پژوهش های نظری – کاربردی قرار دارد. روش و ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها نیز به شیوه کتابخانه ای – اسنادی، منابع اینترنتی و فرمایشات گران بهای امام خمینی (ره) می باشد. با تجزیه و تحلیل پرسش این مقاله که عبارت است از «سیاست های دفاعی امام خمینی (ره) در هشت سال دفاع مقدس کدامند؟»، پاسخ روشنی برای آن داده شد و مدلی از سیاست دفاعی بنیان گذار انقلاب اسلامی، تبین و طراحی گردید. نتایج تحقیق نشانگر آن است که محقق با بررسی سیاست های دفاعی امام خمینی (ره) در دوران دفاع مقدس به چهار اصل در سیاست های دفاعی بکار برده در این دوران دست یافته که می توان به تعدادی از آن ها اشاره نمود: سیاسی(صدور انقلاب و بیداری امت اسلامی)؛ نظامی(حفظ اسلام)؛ فرهنگی(خودباوری فرهنگی و مقابله با تهاجم فرهنگی) و اقتصادی(خودکفایی).