مطالعات راهبردی ارتباطات (رهپویه ارتباطات و فرهنگ سابق)

در این مقاله، متن مناظره تلویزیونی محمود احمدی نژاد و میرحسین موسوی، در چارچوب انتخابات دهم ریاست جمهوری اسلامی ایران (خردادماه1388) بررسی شده است تا با مطالعه گزاره های اساسی مطرح شده این دو نامزد اصلی انتخابات دهم، محورهای مهم گفتمانی آنان مشخص شود. مقاله حاضر با استفاده از الگوی تحلیل گفتمانی پدام تهیه شده، که شامل سطوح پنجگانه "سطح سطح"، "عمق سطح"، "سطح عمق"، "عمیق" و "عمیق تر" است. سوال اصلی تحقیق آن است که دو نامزد جدی انتخابات دهم ریاست جمهوری ایران، در کنار اثبات خود، از چه محورهای گفتمانی برای نقد و تخطئه عملکرد دیگری استفاده کرده اند. براساس نتایج به دست آمده، در این مناظره، موسوی، ناکارآمدی دولت نهم را تئوریزه کرده است و مقبولیت احمدی نژاد را در نتیجه سیاست فرهنگی بسته اش، از دست رفته دیده است. سیاست های او را افراط و تفریطی و دارای تبعات منفی دانسته و استبداد و قانون گریزی دولت را مغایر با آموزه های امام(ره) معرفی کرده و احمدی نژاد را برای کسب مجدد قدرت، متهم به فرافکنی کرده است. احمدی نژاد هم ضمن دفاع از عملکرد دولت و تئوریزه کردن کارشکنی و تخریب علیه دولت، عملکرد دولت جنگ موسوی و حامیانش و همچنین مواضع سیاسی موسوی و حامیانش را نقد کرده و قانون شکنی او و حامیانش را نیز تئوریزه کرده است. به بیان دیگر، هر دو نامزد کوشیده اند با تمسک به شواهد و مدارک ادعایی خود، همان چیزهایی را که دیگری به او نسبت داده، رد کند و اتفاقا به او نسبت دهد.

در این مقاله موضوع ارزشها و کنش های زنان در سه منطقه منتخب تهران در شمال و مرکز و جنوب این شهر مورد مطالعه قرار گرفته است .برخی از زنان کنش هایی منطبق با ارزشهای خود دارند و برخی دیگر کنش هایی کاملا متفاوت با ارزشهای خود را نشان میدهند . در ادبیات نظری تحقیق به دیدگاه آنتونی گیدنز در نظریه ساختار بندی و دیدگاه اروین گافمن در نظریه نمایشی و مهمتر از همه دیدگاه رابرت مرتون اشاره شده است . از دیدگاه گیدنز میتوان به اهمیت ارزشها پی برد و از دیدگاه گافمن تضاد بین ارزشها و کنش ها را دریافت و از دیدگاه مرتون میتوان به کنش های چهارگانه ای دست یافت که افراد با توجه به باور خود نسبت به ارزشهای جامعه از خود بروز میدهند .در بخش رسانه ای نیز از پنج نظریه مهم رسانه ای یعنی نظریه کاشت ؛ برنامه چینی یا برجسته سازی ؛ رضامندی ؛ دریافت و مارپیچ سکوت استفاده شده است . در پیشینه تحقیق نیز به برخی از تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده اشاره شده است . این تحقیق کمی بوده و با تکنیک پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است . جامعه آماری شامل زنان ساکن در سه منطقه تهران در شمال ، مرکز و جنوب شهر است .و نمونه آماری شامل تعداد 390 نفر است که از هر منطقه 130 نفر بصورت تصادفی ساده انتخاب شد و ضریب آلفای کرونباخ (84/0) محاسبه گردیه است . یافته های تحقیق نشان میدهد عوامل احساس ترس و نگرانی ، احساس تبعیض جنسیتی ،کاهش پذیرش اجتماعی، دلبستگی به خانواده ؛ضعف ارزشهای اخلاقی و اعتقادات دینی بر ارزشهای زنان و نهایتا کنش های آنان موثراست.رسانه ملی با تولید محتوای برنامه ای میتواند بر تحول ارزشهای زنان موثر واقع شود و این تاثیر گذاری با بهره گیری از نظریه های رسانه ای قابل اجرا خواهد بود . این عوامل در مجموع موجب شکل گیری انواع سه گانه کنش های زنان ، یعنی کنش های همنوایانه ، کنش های نوآورانه و کنش های شکل گرایانه شده است . آزمون لیزرل و مدل عاملی تاییدی نشان داد رابطه معناداری بین

تنوع فرهنگی واقعیت بدیهی کشور ایران است که سیاست گذاری و مدیریت صحیح درباره آن ضرورتی اجتناب ناپذیر است. رسانه، گذشته از آنکه خود، فرهنگ غالبی را ترویج می کند، از عناصر فرهنگ ساز است. رسانه ها، آینه تمام و کمال فرهنگ کلی جامعه می باشند. بسیاری از نهادهای اجتماعی بویژه رسانه ها می توانند در راستای ترویج و توسعه علمی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و به عبارت دیگر پیشرفت و سازندگی کشور، نقش اساسی داشته باشند، اما صداوسیما به عنوان دانشگاهی سراسری و فراگیر، نقش مؤثرتری را بر عهده دارد، چرا که معمولاً برنامه های رسانه ملی، بویژه فیلم های تلویزیونی، اثرات فرهنگی- اجتماعی قابل ملاحظه ای را در ابعاد مختلف به همراه دارد. در روزهایی که جمهوری اسلامی ایران برای پیشبرد اهداف و حل مشکلات اقتصادی خود به اتحاد و یکپارچگی بیشتری نیاز دارد، استفاده از ظرفیت تنوع فرهنگی بیش از پیش دارای اهمیت است. ظرفیت بزرگ صداوسیما می تواند کمک شایان توجهی به ایجاد این اتحاد و یکپارچگی کند. هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش صداوسیما در انتشار تنوع فرهنگی (با تأکید بر توسعه مشارکتی) بوده است. جامعه آماری این پژوهش، 150 نفر از مدیران و مسئولان ارشد صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران هستند. با توجه به حجم کم نمونه تمام جامعه آماری به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شده است. ابزار جمع آوری داده در این پژوهش پرسشنامه با روایی و پایایی قابل قبول است. جمع آوری داده در روش کتابخانهای از طریق فیش برداری انجام شد. برای تحلیل داده ها از نرمافزارهای آماری SPSS 22و Smart Pls 2 استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان داد که برنامه های صداوسیما بر انتشار تنوع فرهنگ (با تأکید بر توسعه مشارکتی) موثر است. همچنین بین نوع فعالیت های حرفهای، بین سیاست تحریریه صداوسیما، اعتقادات شخصی کارمندان صداوسیما، ایجاد تعصب و کلیشهای شدن موضوعات صداوسیما بر انتشار تنوع فرهنگی (با تأکید بر توسعه مشارکتی) موثر است.

جریان ارتباطات و موج عظیم اطلاعاتی، تغییراتی در تعاملات و روابط افراد با یکدیگر به وجود آورده و این امر موجب تفاوت در سبک زندگی و نگرش ها در خانواده شده است. این پژوهش با هدف تحلیل کیفی و کمی سبک زندگی خانواده دیجیتالی در شهر تهران (با رویکرد آینده پژوهی) انجام و از نظریه های گیدنز، پی یر بوردیو و یورگن هابرماس بهره گرفته شده است. روش تحقیق با توجه به ماهیت این مطالعه روش ترکیبی متوالی(کیفی(مصاحبه عمیق)- کمی (توصیفی- پیمایشی) است. مشارکت کنندگان در مرحله اول شامل 29 نفر از متخصصان در زمینه موضوع پژوهش با نمونه گیری غیراحتمالی از نوع هدفمند و ابزار گردآوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه بهره گرفته شده است. جامعه آماری در بخش کمی کلیه شهروندان بالای ۱۸ سال مناطق ۲۲ گانه شهرتهران و نمونه آماری ۳۸۴ نفر از شهروندان بالای 18 سال ساکن در مناطق 1و 15 شهر تهران در سال 1398 است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای و ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس اولویت و اهمیت از دیدگاه صاحبنظران،4 سبکِ خانواده شامل: خانواده شبه رسانه ای، خانواده رسانه ای، خانواده ناپایدار رسانه ای و خانواده آشفته رسانه ای تدوین گردید. بر اساس سناریوهای شکل گرفته پرسشنامه ای تهیه و در دو منطقه ۱و ۱۵ شهر تهران اجرا شد. نتایج نشان داد که ورود فن آوری های نوین ارتباطی در شهر تهران، تغییرات متفاوتی را در ساختار خانواده و سبک زندگی در زمان حال و آینده ایجاد خواهد کرد. که دامنه این تحول از مرحله همسریابی و همسرگزینی، تداوم زندگی خانوادگی، روابط بین اعضای خانواده، نگرش جامعه به نهاد خانواده، کارکردهای آن، انگاره های روابط بین زن و مرد، طلاق، انگاره های جنسیتی، ایجاد مشاغل اقتصادی نوین، اوقات فراغت، مصرف گرایی و بسیاری مسائل را در برگرفته است.

در جامعه نوین به مدد استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و به ویژه اینستاگرام، سبک جدیدی از مصرف و مانورمصرف شکل گرفته است؛ به تبع آن، افراد نیز با حضور در این فضاها نوع جدیدی از مصرف تمایز طلبانه را به رخ می کشند. پژوهش حاضر با هدف ارائه یک سنخ شناسی از مصرف گرایی در شبکه مجازی اینستاگرام انجام شده است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی و نتنوگرافی صورت گرفته و داده ها با استفاده از تحلیل تماتیک، تجزیه و تحلیل شده اند. در این پژوهش سعی شده به تحلیل محتوای پست های پربازدید ده صفحه با تعداد دنبال کننده بالا، پرداخته شود؛ بنابراین در ابتدا فهرستی از هشتگ های مرتبط تهیه و سپس با جستجو در اینستاگرام، صفحات با تعدادنبال کننده بالا بصورت هدفمند انتخاب شده و در ادامه پست های پربازدید بصورت تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به تحلیل محتوای کیفی پست های انتخاب شده در صفحات مورد بررسی، می توان بازنمایی مصرف را در سه مقوله و سنخ دسته بندی نمود: الف) جلال طلب ها (نمایشگران ابهت و ثروت، خلاقیت و تلفیق خلاقیت و ثروت اند)، ب) جمال طلب ها (نمایشگران جذابیت و دلربایی، پروژه محوری بدن و بازآفرینی آن و تلفیق سیلقه و ثروت اند.)، ج) لذت خواهان (نمایشگران هیجان، سبک زندگی ماجراجویانه و نمایش گران لذت اند.).

نشاط یکی از خلقیات اساسی در زندگی فرد و نقش مهمی در چارچوب حیات روانی و اجتماعی همه افراد جامعه از جمله معلمان دارد. مطالعه حاضر یک پژوهش کاربردی باهدف شناسایی رابطه بین میزان و نوع استفاده ازرسانه های جمعی و تاثیر آن بر میزان نشاط اجتماعی معلمان شهر تهران است. این پژوهش از نوع کمی و روش آن پیمایشی است.حجم نمونه تعداد 382 نفر از معلمان متاهل روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای است. تکنیک گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار 22spss و بررسی روابط ساختاری بین متغیرهای تحقیق در قالب مدل معادلات ساختاری از نرم افزار (LISREL ۸٫۵) استفاده شده است. روایی از نوع اعتبار محتوایی و پایایی ضریب آلفای کرونباخ که برای دو متغیر اصلی بالای 7/0 بوده است. به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران علوم اجتماعی و علوم ارتباطات، رسانه های جمعی در سال های اخیر کارکرد جدیدتری از خود (ورای کارکردهای اولیه شان) مطرح کرده اند که همان فرهنگ آفرینی است. براساس یافته ها میزان استفاده معلمان تهرانی از وسایل ارتباط جمعی در حد متوسط بوده است و بیشترین نوع استفاده آنها شناختی و اطلاعاتی است. همچنین میزان نشاط اجتماعی در حد تقریبا بالا است. نتایج نشان می دهد بین فضای مجازی و میزان نشاط اجتماعی در بین معلمان همبستگی معناداری وجود دارد شدت این همبستگی در حد متوسط و جهت آن معکوس است. یعنی با بالا رفتن میزان استفاده از فضای مجازی نشاط اجتماعی کاهش می یابد. , و ارتباط و همبستگی با اعضای خانواده افزایش می یابد با توجه به نتایج پیشنهاد می شود؛ تدوین منشور نشاط و شادمانی برای معلمان و دانش آموزان در اولویت برنامه های صدا و سیما و نهادهای فرهنگی ، آموزش و پرورش کشور قرار بگیرد.