۱.
کلید واژه ها:
خودکارآمدی عملکرد تحصیلی رشته عربی استاد
در طول دو دهه گذشته خودکارآمدی به عنوان یک عامل انگیزشی مهم در پژوهش های مربوط به رفتار انسان مطرح شده است. این عامل نقش به سزایی در بهبود و افزایش عملکرد تحصیلی فراگیرندگان ایفا می کند. پژوهش پیش رو سعی دارد با بیان ابعاد و شاخصه های خودکارآمدی درزمینه تحصیلی به بررسی رابطه میان این عامل انگیزشی با موفقیت تحصیلی پرداخته و نقش استادان را در تقویت و افزایش خودکارآمدی دانشجومعلمان رشته عربی تبیین نماید. شیوه پژوهش، توصیفی تحلیلی است. یافته ها نشان می دهد استادان رشته عربی با شناخت ویژگی های رفتاری عاطفی دانشجویان و با به کارگیری راهبردهای شناختی و فراشناختی در تعامل با آنان می توانند تأثیر بسیاری در ایجاد پنداره های مثبت در درون آن ها مانند پرهیز از اهمال کاری، میل به درگیری تحصیلی و انگیزش پیشرفت، تفکر انتقادی، حل مسئله، خودتنظیمی و یادگیری مشارکتی داشته باشند. علاوه بر این، می توانند شوق و انگیزه دانشجویان را نسبت به دروس مربوط به این رشته افزایش داده و به بهبود عملکرد تحصیلی آن ها کمک نمایند.
۲.
کلید واژه ها:
آموزش زبان عربی راهبرد یادگیری اثربخش آموزش وپرورش
بنا بر اصل شانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ازآنجاکه زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی، عربی است و ادبیات فارسی به طور کامل با آن آمیخته است، این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس ها و در همه رشته ها تدریس شود. با توجه به جایگاه آموزش وپرورش در تربیت نیروی انسانی کارآزموده و متخصص و انتقال ارزش های اسلامی به نسل های بعد، تلاش مستمر در تقویت مبانی، روش های آموزش و یادگیری زبان عربی متناسب با سند جامع علمی کشور و اسناد بالادستی و جهت دهی امکانات و منابع به سوی دانش و مهارت تخصصی آموزش زبان عربی تلاشی بایسته است. نوشتار حاضر با روش کتابخانه ای در گردآوری داده ها و روش تحقیق توصیفی– تحلیلی در پردازش اطلاعات سامان یافته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که آموزش پرسش محور، گروه محور، آموزش مبتنی بر تفاوت های فردی، آموزش بهره مند از فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش مبتنی بر بازی، یادگیری متکی بر تفکر انتقادی و آموزش مبتنی بر فهم متن با قید دینی از راهبردهای آموزش و یادگیری اثربخش زبان عربی در دوره متوسطه است.
۳.
کلید واژه ها:
فرهنگ لغت های عربی معاصر واژگان نوظهور المکنز الکبیر المعجم الوسیط
فرهنگ لغت هویت یک ملت و ابزاری برای پیشرفت زبان و بازگوکننده ی نیازهای گویش وران به شمار می آید. این نیازها پیوسته در حال نوگرایی است و امروزه جهان عرب شاهد رویدادهای مهمی است. زبان عربی همراه با این رویدادها در حال تغییر بوده و به هر شکلی قادر به بازگویی این نیازهاست. اگر نوگرایی در عرصه های مختلف علوم نبود، زبان متروک و نابود می شد. این مهم پیش روی ماست تا به این پیشرفت و عوامل تأثیرگذار آن بپردازیم و اجازه ندهیم که زبان عربی را به جمود و خشکی متهم کنند. ازآنجاکه فرهنگ لغت یکی از مهم ترین ابزارهای آموزش زبان دوم به شمار می آید، در این مقاله تلاش شده است تا با رویکردی آماری توصیفی، مقایسه ای بین کلمات نوظهور در دو فرهنگ لغت «المکنز الکبیر» (احمد مختار عمر) و «المعجم الوسیط» (فرهنگستان زبان عربی قاهره) که جایگاه خاصی در جریان های علمی و فرهنگی ایران دارد، صورت گیرد. نتایج این تحقیق نشان داد که تعداد کلمات نوظهور در فرهنگ لغت «المکنز الکبیر»، به 1235 کلمه، به نسبت 57/3% و در «المعجم الوسیط»، 495 کلمه، به نسبت 64/1% می رسد؛ و سبب فزونی کلمات نوظهور در فرهنگ لغت «المکنز الکبیر» آن است که این فرهنگ لغت هر کلمه ای را که پس از قرن چهارم هجری کاربرد داشته، در زمره کلمات نوظهور قرار داده است.
۴.
کلید واژه ها:
قرآن کریم خشوع نشانه شناسی بافت متنی و موقعیتی
قرآن کریم در استفاده از نشانه، به عنوان ابزار زبانی، ارائه دهنده ی الگویی منحصربه فرد است. نشانه شناسی، به تحلیل نشانه ها در یک نظام می پردازد. بر اساس مکتب دوسوسور، هر نشانه کلیتی ناشی از پیوند دال و مدلول است. یکی از جلوه های هنری قرآن، کاربرد کلمات در قالب اسلوب های متنوع است که به آن ها مفاهیم متنوعی می بخشد. «خشوع» و مشتقات آن در قالب ساختارهای مختلف در قرآن کریم بکار رفته و معانی و دلالت های عمیقی در بردارد. در این جستار که به روش تحلیلی- توصیفی انجام می شود، واژه «خشوع» و مشتقات آنکه 16 بار در قرآن تکرار شده، بر اساس بافت متنی و موقعیتی و با استفاده از تفاسیر مختلف مورد کنکاش نشانه شناسانه قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد؛ خشوع در قرآن معانی متفاوتی دارد که از آن میان، خشوع چشم بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده و همگی آن ها تقریباً در یک معنا بکار رفته اند. پس ازآن خشوع نمازگزاران در مرتبه دوم قرار دارد. ازسوی دیگر، خشوع مردان و زنان مؤمن و خشوع خاندان زکریا (ع) از مفهوم کاملاً یکسانی برخوردارند.
۵.
کلید واژه ها:
معادل یابی ساختارهای قسم تفسیر ترجمه قرآن
بهره گیری از قسم از دیرباز در میان مردم رواج فراوانی داشته و آن را در مواقع ضروری به کار می بندند. این ساختار در قرآن کاربرد فراوانی دارد و در آغاز و میانه سوره ها آمده است. به دلیل تنوع ساختارهای قسم در قرآن، پژوهشگران و مترجمان اهتمام ویژه ای به انواع و کارکردهای آن داشته اند. پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از تفاسیر مختلف، معادل یابی ساختارهای قسم سوره های قلم، حاقه، مدَّثر، مرسلات، تین و یس را با روش توصیفی تحلیلی و رویکرد انتقادی در ترجمه های آقایان فیض الاسلام، مشکینی، خرمشاهی، رضایی اصفهانی و معزی نقد و بررسی نموده است. برآیند پژوهش نشان می دهد که معزی ترجمه ای تحت لفظی از آیات ارائه داده و ساختارهایی نظیر «فَلَا أُقْسِمُ» را به صورت منفی ترجمه نموده که از منظر مفسرین قول ضعیف است. او از افزوده سازی و تصریح مراجع ضمایر پرهیز نموده و این رویکرد گاه باعث ابهام ترجمه او شده است. فیض الاسلام و رضایی اصفهانی به عنوان نماینده سبک های آزاد و وفادار ترجمه دقیق تری از ساختارهای قسم ارائه نموده اند و بهتر از سایر مترجمان، تأکیدهای اسلوب قسم نظیر «اِنّ و ل َ» را معادل یابی کرده و به مرجع ضمایر تصریح نموده و تناسب بین قسم ها را رعایت کرده اند. مشکینی و خرّمشاهی نیز درمجموع نسبت به فیض الاسلام، رضایی اصفهانی و معزّی ترجمه ای بینابین ارائه نموده اند.
۶.
کلید واژه ها:
حازم قرطاجنی نقد ادبی شعر خیال محاکات
در میان آثار متقدمان، آخرین نشان از پیوند میان فن شعر ارسطو و نقد عربی در کتاب منهاج البلغاء و سراج الأدباء از حازم قرطاجنی به چشم می خورد. وی بی آنکه مفتون عظمت ارسطو شود یا عظمت کار و خلاقیت او را نادیده بگیرد، طرحی را تدوین کرد که الهام گرفته از نظرات یونانیان و معطوف به سروده های عربی و در یک جمله، نشان از تلفیق بوطیقای یونانی با بلاغت اسلامی دارد. حازم متوجه این نکته شد که ضمن توجه به نظرات شعری یونانیان، باید عصاره نظریه شعر عربی را در مدرسه بلاغیون مسلمان جستجو کند و در این مسیر از نقش و نظرات مهم بلاغیون و فلاسفه اسلامی از جمله ابن سینا و فارابی غافل نشود. بااین وجود اختلاف نظرهایی بین حازم قرطاجنی با فلاسفه اسلامی در قضیه شعر وجود دارد که این پژوهش در پی آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی و مقایسه عناصر سازنده شعر از نگاه یونانیان و فلاسفه اسلامی و هم چنین نقش واسطه ای و تعدیل کننده ی حازم قرطاجنی در این موضوع، به سؤالاتی از این قبیل پاسخ دهد که اصلی ترین شاخصه کار حازم در انتقال قواعد شعر یونانی به حوزه اسلامی چه بوده است؟ همچنین مهم ترین اختلاف حازم با فلاسفه اسلامی در موضوع عناصر تشکیل دهنده ی شعر کدم اند؟ نتیجه این پژوهش نشان گر این حقیقت است که حازم در عمل موفق شد ساختار منسجم و نظام مندی را طراحی کند که نمونه آن را نه می توان در مکتب شارحان آثار یونانی سراغ گرفت و نه در مدرسه بلاغیون مسلمان. این ها، بعلاوه اشراف کامل او بر دو نظریه «یونانی-فلسفی» و «عربی-بلاغی» منجر به تألیف کتابی شد که در موضوع خود تا قرن ها بی بدیل ماند. روش وی در این کتاب بر پایه به گزینی، نظم و قیاس استوار است.
۷.
کلید واژه ها:
ابن فارض عشق معشوق شعر عاشقانه - عارفانه
عشق و حالات عاشق و معشوق موضوعی همگانی است که در میان جوامع و نسل ها به گونه ای متفاوت خود را نمایان می سازد. آدمیان از دیرباز به نظم و نثر سخن از عشق گفته اند به طوری که اشعار شاعران زیادی از ادب پارسی و عربی با عاشقانه سرایی و وصف معشوق پیوند خورده است که این شیوه ادبی بیانگر احساسات درونی شاعر/ عاشق نسبت به معشوق؛ خواه حقیقی و خواه مجازی است. سلطان العاشقین ابن فارض یکی از بزرگ ترین شاعران ادبیات عرب است که به دلیل اشعار عاشقانه و عارفانه شهرت بسیار زیای دارد. وی شاعر عشق است و معشوق محور اصلی اشعار اوست. از آنجا وصف زیبایی معشوق و ذکر صفات فیزیکی و اخلاقی از بن مایه ها و موتیف های اصلی همه غزل های عاشقانه و عارفانه است؛ در این مقاله سیمای معشوق ابن فارض در قالب توصیف ویژگی های ظاهری و رفتاری مورد بررسی قرار گرفته است و به این نتیجه رسیده که شعر ابن فارض سراسر توصیف معشوق و حالات عشق است و این عشق، عشقی پاک و در واقع پله ای برای رسیدن به عشق الهی است.
۸.
کلید واژه ها:
روایت شناسی پراپ سلیمان عیسی مهدی مرادی شعر روایی
روایت و روایت شناسی از علوم نوپایی به شمار می آید که در چند دهه اخیر مورد توجه محققان و ناقدان حوزه ادبیات قرار گرفته است. یکی از مهم ترین نظریه پردازان این علم، محقق روسی، ولادیمیر پراپ است که الگوی روایت شناسی اش را در سال 1928 م با انتشار مجموعه ریخت شناسی قصه های پریان مطرح ساخت. سلیمان عیسی شاعر معاصر سوری و مهدی مرادی شاعر معاصر ایرانی، در آثار کودکانه خود به خوبی از شگردهای روایت بهره گرفته اند. دو مجموعه «روستای من نعیریه» و «ساعت بدون تیک تاک» از جمله آثار این دو شاعر است که کاربرد شگردهای روایت، به صورت تطبیقی در آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش باهدف بررسی و کشف اشتراکات و تفاوت های شیوه روایتگری دو شاعر و با تکیه برالگوی روایت شناسی پراپ، پس از ارائه مطالبی درزمینه روایت و الگوی روایت شناسی پراپ و گریزی کوتاه به زندگی دو شاعر، به روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی شگردهای روایت در دو مجموعه مذکور پرداخته ایم. یافته ها نشان می دهد دو شاعر به خوبی با میزان درک و دریافت مخاطب آشنایی دارند و با مهارتی که در سرودن شعر روایی کودک دارند، بیش از آنکه شعر را در اختیار روایت قرار دهند، روایت را در اختیار شعر قرار داده اند.
۹.
کلید واژه ها:
الگوی تدریس جیگ ساو انگیزش پیشرفت تحصیلی یادگیری مشارکتی
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر آموزش زبان عربی با الگوی تدریس مشارکتی جیگ ساو بر انگیزه ی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه نهم متوسطه اول انجام گرفته است. روش پژوهش شبه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه آزمایش و گواه است. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر مشغول به تحصیل پایه نهم متوسطه اول شهرستان هرسین است. برای دستیابی به این هدف نخست یک نمونه 30 نفری به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شد سپس به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه انگیزشی ولرند است. پیش آزمون انگیزش تحصیلی در هر دو گروه آزمایش و کنترل توسط پژوهشگر به اجرا درآمد. در گروه آزمایش، ابتدا معلم درس خود را به طور کامل به دانش آموزان ارائه کرد و از الگوی تدریس مشارکتی از نوع جیگ ساو به عنوان مکملی برای مفهوم آموزش داده شده استفاده نمود و در گروه کنترل برای آموزش مفاهیم زبان عربی، به روش معمول خود عمل کرد. در ادامه پس آزمون انگیزش تحصیلی توسط پژوهشگر اجرا و داده ها با استفاده از نرم افزار Spss بررسی شد. تحلیل داده ها با استفاده از تکرار اندازه گیری نشان داد که بعد از آموزش تفاوت معناداری در نتایج حاصل از انگیزه ی پیشرفت تحصیلی گروه آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل ایجاد شد اثر تکرار با مقدار F برابر با 57/37 که در سطح (p ≥ 0.001) معنادار است. یافته های این پژوهش درمجموع اعتبار و اعتمادپذیری برنامه آموزش به شیوه تدریس مشارکتی جیگ ساو به عنوان یک ابزار مؤثر برای افزایش انگیزه ی پیشرفت تحصیلی درس عربی دانش آموزان را مورد تائید قرار داد.
۱۰.
کلید واژه ها:
رشته تحصیلی علاقه آینده شغلی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان رشته زبان و ادبیات عربی
علل انتخاب رشته تحصیلی با توجه به نوع رشته و مقطع تحصیلی، در جوامع کنونی بسیار متفاوت و متنوع است. بررسی علل و انگیزه های انتخاب یک رشته در مقطع کارشناسی و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر، می تواند به بازنگری در فرایندهای مختلف مرتبط با رشته مانند فرایند جذب و گزینش داوطلبان یا نحوه ارائه برنامه های آموزشی کمک شایانی نماید. رشته زبان و ادبیات عربی یکی از رشته های حوزه علوم انسانی است که در اکثر دانشگاه های کشور تدریس می شود. پژوهش حاضر کوشیده است با استفاده از روش کمّی- توصیفی و با بهره گیری از ابزار پرسشنامه، به بررسی میزان علاقه دانشجویان ورودی 95، 96 و 97 دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در انتخاب رشته، علاقه به رشته و انگیزه شغلی آنها بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد تنها 10 نفر (11.7%) این رشته را طبق توصیه دیگران انتخاب کرده اند و سایر افراد راه های مختلف دیگری را برای انتخاب رشته زبان و ادبیات عربی انتخاب کرده اند. بررسی ها نشان داده است که 63 نفر از دانشجویان (73.3%) از انتخاب این رشته راضی هستند که آمار بالا و قابل قبولی به نظر می رسد. درصد پایینی از دانشجویان (22.1%) معتقدند که سایر دانشجویان به رشته آنها دیدگاه مثبتی دارند امّا بخش عظیمی از آنها اعتقاد دارند که رشته آنها اصلاً مقبولیت لازم را ندارد و شاید این امر بر انگیزه و علاقه آنها در مراحل تحصیل و تلاش برای ارتقای سطح تحصیلی تأثیر منفی بگذارد.
۱۱.
کلید واژه ها:
آموزش عربی راهبردهای نوین رویکرد نقش گرا روش دستور ترجمه
بدون شک آموزش زبان عربی در ایران در کنار شیوه های سنتی، به راهبردهای نوین نیازمند است. ازآنجاکه آموزش زبان عربی در کشور بیشتر با تکیه بر روش های سنتی صورت می پذیرد و رویکردهای نوین آموزشی مانند واکنش فراگیران در هنگام یادگیری، ذهنیت آموزشگر، نوع پیشرفت فراگیران، پیگیری فراگیران نسبت به چگونگی یادگیری عربی در دانشگاه ها کمتر مورد توجه پژوهشگران این حوزه بوده است، بررسی و ارائه مباحث راهبردهای نوین یک بخش تفکیک ناپذیر در این زمینه به شمار می آید. ازاین رو بررسی روش های خاص آموزش برای آموزشگران زب ان عربی امری ض روری اس ت. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی ضمن بررسی روش های سنتی آموزش عربی سعی شده بر اموری چون مطرح کردن مشکلات واقعی آموزش زبان عربی، آشنا شدن آموزشگران با این گونه موان ع و همچنین اطلاع یافتن از روش های نوین آموزش برای غلبه کردن بر مشکلات پیش رو توجه شود. ارائه رویکردهای نوین آموزش زبان عربی و استفاده از آن ها در یادگیری این زبان، امکانات ویژه ای را برای بهتر آموزی زبان عربی در اختیار آموزشگران و فراگیران قرار می دهد و بسیاری از موانع و مشکلات آموزش زبان در سیستم های سنتی و قدیمی زبان آموزی در ایران را برطرف می نماید.
۱۲.
کلید واژه ها:
تشابهات میان زبانی تداخل زبانی تداخل مثبت آموزش زبان عربی
ارتباط بین ایران و کشورهای عربی و وام گیری از زبان های یکدیگر باعث بروز بسیاری از تشابهات در نظام زبانی فارسی و عربی شده است. از جمله مسائل مهم به وجود آمده دراین ارتباط، پدیده «تداخل زبانی» است که در هنگام استفاده از زبان عربی پدیدار شده و بر فرایند آموزش و یادگیری زبان عربی تأثیر می گذارد. تداخل موجود بین این دو زبان، دو تأثیر مثبت و منفی به همراه دارد. با وجود تأثیرات منفی تداخل، به منظور تسهیل در امر آموزش و یادگیری زبان عربی می توان از جنبه های مثبت این پدیده بهره کافی گرفت. این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی با هدف تبیین تداخل مثبت زبانی، به استخراج تشابهات موجود در واج، واژگان و دستور دو زبان و مقایسه آن ها پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بسیاری از واژگان عربی در فارسی دچار تغییر یا تحول معنایی نشده و معنایی یکسان در دو زبان دارند. این عدم تغییر و تحول معنایی باعث یادگیری آسان تر برخی واژگان دخیل خواهد شد. از طرفی برخی تشابهات دستوری در دو زبان وجود دارد که با بهره گیری اساتید و مدرسان زبان عربی از این تداخلات دستوری مشابه و موجود بین دو زبان، فرایند آموزش تسهیل می شود. یادگیرنده زبان دوم همیشه دنبال راهی می گردد که یادگیری را برای خود آسان تر و جذّاب کند؛ بنابراین با استفاده بیشتر از این تشابهات و یادآوری آن به یادگیرنده در هنگام آموزش، رغبت وی به یادگیری زبان عربی افزون تر خواهد شد.
۱۳.
کلید واژه ها:
الترجمه والتعریب الدخیل المعرب المعاجم العصر العباسی الحقول الدلالیه
تناولت هذه الدراسه الترجمه والتعریب فی العصر العباسی والعلاقه المفترضه بینها والمعاجم التی ألفت فیه. ومن أهم نتائجها اشتمال هذه المعاجم على ستمائه ونیف من الکلمات الدخیله والمعربه، تنتمی إلى ست عشره لغه، أکثرها إقراضًا للعربیه اللغه الفارسیه ثم الرومیه ثم السریانیه ثم العبریه ثم الیونانیه ثم النبطیه. وتتوزع هذه الکلمات على ست وعشرین حقلاً دلالیًا، أکبرها حجمًا حقل الطعام والشراب ثم حقل الألبسه والأقمشه ثم حقل البناء والعمران ثم حقل الطب والأدویه. وأکبر قسم من هذه الکلمات یعود إلى ألفاظ الحضاره والحیاه الیومیه. وأکثر المعاجم تضمنًا للکلمات المقترضه لسان العرب لابن منظور وتهذیب اللغه للأزهری والصحاح للجوهری.
