پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب

پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب

پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال دوم بهار و تابستان 1399 شماره 2

مقالات

۱.

مولفه های پایداری در مجموعه داستانی "حدث ذات جدار" اثر سناء الشعلان

کلید واژه ها: ادبیات پایدار مجموعه حدث ذات جدار سناء شعلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۲۳۱
مولفه های پایداری در مجموعه داستانی "حدث ذات جدار" اثر سناء الشعلان چکی ده ادبیات همواره عرصه ی عرضه مفاهیم والای انسانی بوده و نهانی ترین صحنه های زندگی بشر را به تصویر می کشد و جنگ و مقاومت به عنوان یکی از مهمترین جلوه های زندگی بشر در ادبیات نمود بارزی یافته و همواره ادیبان و نویسندگان از این مهم مستثنی نبوده و به خلق آثار زیبایی در این زمینه دست یازیده اند سناء شعلان از نویسندگان برجسته عصر حاضر است که رسالت خود را در جهت اهداف مقاومت و رویکرد ستیزه جویانه آن و به منظور آزادسازی سرزمین های اسلامی از سلطه ی رژیم صهونیست اختصاص دارد و با اثرپذیری از آموزه های دینی و باورهای اسلامی موجبات ارتقای روحیه ی مبارزان را فراهم آورد. مقاومت و جاودانگی، والای در زنان، ترسیم چهره ی دشمنان، هجو دشمنان و آوراگی اضطراب و آشفتگ ی دشم ن مهمت رین جلوه های پایداری در مجموعه داستانی او بشم ار می آی د. پژوهش حاضر به آن است که به بررسی ادبیات پایداری و مؤلفه های آن بپردازد. واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، مجموعه حدث ذات جدار، سناء شعلان. واژگان کلیدی: ادبیات پایداری، مجموعه حدث ذات جدار، سناء شعلان.
۲.

جلوه های تعهد در اشعار محمد جواد جزایری

کلید واژه ها: تعهد عراق شعر محمد جواد جزایری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۶۲
ادبیات هر ملت، دیوان مفاخر و آینه آداب، اخلاق و سنن آن هاست. انسان ها از دیرباز آثار ادبی را به عنوان ابزار ارتباط بکار برده اند، همین واقعیت برای اثبات اجتماعی بودن ادبیات بسنده است. اما ادبیات افزون بر ویژگی ارتباطی، ابزاری برای انگیزش و ثبت و ضبط پایداری جوامع انسانی در برابر یورش های پیاپی نیز بوده است. در میان کشورهای عربی، عراق از جمله سرزمین هایی است که از دیرباز به دلایل گوناگون همواره مورد توجه مطامع بیگانگان به ویژه دولت استعماری بریتانیا بوده است. ورود نیروهای بریتانیا به عراق از سال 1917، زمینه مبارزه و صف بندی مردم مسلمان در مقابل سیاست های ظالمانه استعمارگران را فراهم نموده که در این میان نقش شاعران متعهد عراقی، قابل ملاحظه است. محمدجواد جزایری از ادیبان، فقیهان و رهبران ضد استعمار و مجاهد شیعه عراق در قرن چهاردهم هجری است که به دلیل احساسات صادقانه و حضور فعال در این مبارزه و خلق قصایدی، جایگاه خاصی را در شعر تعهد عراق به خود اختصاص داده است. هدف اصلی این مقاله، بیان و ارائه جلوه های تعهد در خلال بررسی اشعار جزایری و نقش او در بیداری مردم و مبارزه با استعمار است. در این مقاله تلاش گردیده، ضمن معرفی این شخصیت، جلوه های تعهد را که از مطالعه تمام دیوان او استخراج شده، درحوزه های سیاسی، اجتماعی و فکری، در عناوین دعوت به مبارزه، امید رهایی، دعوت به همبستگی ملی و نفی تفرقه، و واقعه سرایی مورد نقد و بررسی قرار دهیم. روش تحقیق در این پژوهش، جمع آوری مطالب از منابع، طبقه بندی و بیان آن بگونه
۳.

بررسی جلوه های میهن دوستی و دعوت به همبستگی در اشعار هشام الجخ

نویسنده:

کلید واژه ها: وطن دعوت به همبستگی بیگانه ستیزی هشام الجخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۱۷۶
وطن از عناوینی است که نزد همه ی انسان ها و نیز در ادیان آسمانی و به خصوص دین مقدس اسلام مورد توجه بوده، و از قداست و احترام ویژه ای برخوردار است. و در آموزه-های دینی به محبت و مهرورزی نسبت به آن سفارش فراوان شده است. عشق به وطن، میلی طبیعی است که خداوند در بین مخلوقاتش قرار داده است به گونه ای که حتی حیوانات نیز به محل زندگی خود گرایش غریزی دارند. دین اسلام این میل را مورد توجه قرار داده و ترک وطن و مهاجرت از آن را تنها در مواقع و شرایط خاص معرفی می کند. البته وطن-گرایی نباید جنبه افراطی و منفی به خود بگیرد و بالتبع موجب تبعیض گردد و انسان ها را تحت عنوان ملیت های مختلف از یکدیگر جدا و روابط خصمانه و جنگ های خونینی در بین آنها ایجاد کند. در این مقاله سعی شده است با در نظر گرفتن اشعار هشام الجخ شعر وطن دوستی ایشان تحلیل و واکاوی شود تا کارکرد وطن در شعر این شاعر مشخص گردد. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی چگونگی تجلی وطن در اشعار هشام الجخ می پردازد. در این مقاله می توان به این نتیجه پی برد که مهم ترین دغدغه شاعر، وحدت و دعوت به همبستگی کشورهای عربی می باشد و ایشان مهم ترین عامل پیشرفت و توسعه کشورهای عربی را همین اتحاد و رهایی از حاکمان ظالم می داند و از نظر شاعر این وحدت و یکپارچگی باید به دور از تفاوت های فرهنگی و مذهبی باشد.
۴.

موانع یادگیری مهارت های چهارگانه زبان عربی و ارتقاء انگیزش با تکیه بر رویکرد مغز محوری (مطالعه موردی؛ دانش آموزان دبیرستان تربیت منطقه 15 تهران)

کلید واژه ها: موانع یادگیری آموزش زبان عربی مهارت های چهارگانه انگیزش رویکرد مغزمحور دوره دوم متوسطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۲۹۰
ضعف دانش آموزان در مهارت های چهارگانه زبان عربی و شناسایی موانع یادگیری و ارتقاء انگیزش با رویکرد مغز محوری، پژوهشگر را به یک بررسی علمی و میدانی ضمن شیوه ای تحلیلی-آماری با هدف تعیین این مشکلات از دید دانش آموزان، ترغیب کرد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان دختر دبیرستان تربیت منطقه 15 تهران تشکیل می دهند. از بین دانش آموزان، 165 نفر به صورت رندوم انتخاب شده و در این راستا پرسشنامه ای شامل 25 سوالِ 5 گزینه ای مرتبط با محتوای کتب، نحوه تدریس و ارزشیابی و دیگر محورها، طراحی و در بین دانش آموزان پایه دهم و یازدهم توزیع شد که بعد از تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی (تحلیل ممیزی)، نتایج زیر بدست آمد: تعداد دانش آموزان ، نبود امکانات آموزشی، استاندارد نبودن سؤالات، عدم تمرکز دانش آموزان، مشکلات خانوادگی، کم سوادی برخی خانواده ها، تدریس ناکارآمد، عدم جذابیت متون از عوامل کاهش سطح یادگیری است و مهم ترین راه های افزایش انگیزه می توان به مسئله محوری ، پربارسازی محیط آموزشی، بازخورد تعاملی، بکارگیری حافظه دیداری و شنیداری و الگوسازی معنادار اشاره نمود..یافته های پژوهش، نتایج مطالعات قبلی را مورد تأیید قرار می دهدو نشان می دهد که آموزش یادگیری مغزمحور بر میزان یادگیری دانش آموزان و افزایش انگیزش آن ها تأثیر دارد.
۵.

منشأ آموزه های اخلاقی در شعر معاصر عرب

نویسنده:

کلید واژه ها: اخلاق آموزه های اخلاقی شعر معاصر عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۰۵
در تاریخ ادبیات عرب، پیوسته شاعرانی بوده اند که برای ادبیات، غیر از وظیفه ی لذت آفرینی وخلق زیبایی، وظیفه ای فرا هنری نیز قائل بوده و از آن در جهت تهذیب اخلاق و برپایی ارزش های انسانی در جامعه بهره برده اند. این موضوع در شعر معاصر عرب به روشنی مشاهده می شود. پژوهش حاضر سعی دارد به بررسی منشأ آموزه های اخلاقی و تبیین مهم ترین مؤلفه های آن در شعر این دوره بپردازد. شیوه پژوهش، توصیفی و روش تحلیل اطلاعات کیفی می-باشد. یافته ها نشان می دهد شاعران معاصر عرب علاوه بر گرایش فطری به فضایل انسانی و اخلاق کریمه، به دلیل بروز تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در این عصر؛ و تسلط فرهنگ استعماری غرب بر سرزمین های خود، با الهام از تعالیم الهی و اسلامی، و با درک رسالت خویش در هدایت جامعه به سمت کمال و مبارزه با ضدّ ارزش ها، موضوعات اخلاقی، به ویژه اخلاق اجتماعی را از مقاصد شعری خود قرار داده اند.
۶.

واکاوی نقش عوامل نحوی در ترجمه قرآن (با تکیه بر تفاوت کارکرد نحوی و معنایی لیسَ و حروف شبیه به لیسَ)

کلید واژه ها: کارکرد نحوی ترجمه قرآن لیسَ حروف شبیه به لیس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۹۲
موضوع ترجمه قرآن از مسائل بسیار مهم و حیاتی است که دقّت و ظرافت خاصّی را از جانب مترجم می طلبد. توجه به عوامل مؤثّر در ترجمه از قبیل، مفردات، ساختار صرفی و نحوی، نوع جملات و مهم تر از همه توجه به تفاوت ها و ظرافت هایی که در کارکردهای نحوی و بلاغی واژگان و ترکیب آن ها با کلمات دیگر وجود دارد، امری ضروری است، در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، نگارنده کوشیده است، ضمن آسیب شناسی ترجمه های موجود، به بررسی دقیق کارکرد نحوی، بلاغی و تفاوت معنایی حروف شبیه به لیسَ با فعل لیسَ از جهت نوع، کیفی ت نفی و کاربرد هریک پرداخته شود. نتایج به دست آمده، نشان داد که حروف شبیه به لیسَ، به ویژه دو کلمه " ما " و " إن" نسبت به فعل" لیس" از تاکید و شدّت بیشتری در نفی برخوردارند و جملات «لستُ علیکم بوکیل» و «ما أنا علیکم بوکیل» هر یک متناسب با موضوع قبل و میزان اهمیتی که داشته، انتخاب گردیده است که اوج بلاغت و فصاحت کلام وحی را نشان می دهد.
۷.

بررسی رابطه خلاقیت طراحی واحد یادگیری درس عربی با مهارت آفرینی دانشجویان در رشته آموزش زبان عربی دانشگاه فرهنگیان پردیس حضرت فاطمه زهرا (س) اهواز

کلید واژه ها: خلاقیت مهارت آفرینی درس طراحی واحد یادگیری آموزش زبان عربی دانشگاه فرهنگیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۲۷۰
این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین خلاقیت طراحی و تولید واحد یادگیری درس عربی با مهارت آفرینی دانشجویان دختر در آموزش زبان عربی در دانشگاه فرهنگیان پردیس حضرت فاطمه زهرا (س) اهواز در سال 1396 انجام گرفت. در این پژوهش با جامعه هدف قراردادن دانشجویان دختر رشته عربی دانشگاه فرهنگیان که حجم آن 140 نفر می باشد و هم چنین با در نظر گرفتن نمونه روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی به حجم 60 نفر، به بررسی عوامل مؤثر براجرای رابطه بین خلاقیت طراحی واحد یادگیری با مهارت آفرینی دانشجویان دختر در آموزش زبان عربی می پردازد. برای گرداوری اطلاعات، محقق با در نظر گرفتن اهداف پژوهش، پرسشنامه ای شامل 12 سوال از روش آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار داد که مورد تایید قرار گرفت. در این تحقیق ضمن تعریف خلاقیت و مهارت آفرینی از دیدگاه های مختلف وبررسی رابطه بین خلاقیت طراحی واحد یادگیری وابعاد آن (انعطاف پذیری، پذیرش ریسک و خطر، اعتماد به نفس) بر مهارت آفرینی دانشجویان دختر در آموزش زبان عربی مسئله مورد تبیین قرار گرفت.
۸.

بررسی علم در نهج البلاغه از منظر تقابل و هم معنایی واژگانی

کلید واژه ها: علم معنا شناسی روابط معنایی تقابل معنایی هم معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۴ تعداد دانلود : ۴۰۵
یکی از راه های دست یابی به دقایق معنا و فهم مقصود اصلی گوینده متن تحلیل معنایی واژگان آن از نگاه معناشناختی است. این نوشتار باروش توصیفی و کتابخانه ای بارویکرد روابط معنایی به بررسی-معنای علم از منظر روابط مفهومی و در سطح واژگان نظام زبان و رابطه هم معنایی و تقاب ل«علم» در نهج البلاغه علی(ع) پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که حضرت واژگان « ظنّ، هوی، ضلالت، غفلت، عمی و سفاهت» را در رابطه تقابل ب ا عل م و واژه های « تدبّر، تفکّر، تعقّل، حکمت، معرفت، بصیرت، حلم، درایت و وعی» را در رابطه هم معنایی با علم در باف ت م تن به عنوان واژه جایگزین علم ب ه ک ار برده و معنای علم را از آنها استخراج نموده و ضمن توسعه ی دستگاه معنا شناختی عصرخویش، در مواردی واژگان پیشین را با جامه ای نو بازگو نموده است. در نگاه نهج البلاغه به علم، همواره حضرت به فراگیری علوم نافع دعوت و از پرداختن به علوم سوء بر حذر می دارد و به طور مکرر انسان ها را به تعلیم علم واقعی تا دست یابی به سعادت و قرب الهی دعوت می نماید.
۹.

مدیریت کلاس به سبک بازی و سرگرمی گامی نوین جهت افزایش انگیزه در درس عربی

کلید واژه ها: مدیریت کلاس تدریس موثر بازی و سرگرمی درس عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸
مدیریت کلاس به سبک بازی وسرگرمی گامی نوین جهت افزایش انگیزه دردرس عربی ملیحه مقبلی نیشابور چکیده: ایجاد موقعیت های یادگیری تعاملی(بازی، سرگرمی،تعامل)، یکی ازروش های مطلوب درکلاس داری به شمار می آید. این محیط ها شامل موقعیت هایی هستند که در آن ها دانش آموزان به جای اینکه فراگیران اطلاعات آموزشی باشند، خود به طور مستقیم در فرایند یادگیری-یاددهی شرکت فعالانه دارند.یکی ازموقعیت های تعاملی بین شاگرد و معلم، «بازی های آموزشی» است که در بطن خود، دارای هدف آموزشی می باشند. مدیریت کلاس درس به نحوی که دانش آموزان نیز در آن دخالت داشته و افزایش یادگیری وکاهش استرس، یکی از هدف های آن است، به جای آن که فقط تدریس معلم محور وبه سبک سنتی مدنظر باشد، می تواند شور و شوق یادگیری را در آنان تقویت کند.مقاله حاضر، ضمن ارائه بازی های آموزشی، به تأثیر این بازی ها در یادگیری ومعرفی آنها به عنوان معیاری موثرونشاط برانگیز برای مدیریت کلاس به سبک نوین پرداخته است. کلیدواژه ها: مدیریت کلاس،تدریس موثر،بازی وسرگرمی،درس عربی.
۱۰.

چگونگی جذابیت بخشی و فعال سازی کلاس درس عربی

نویسنده:

کلید واژه ها: روش های جذاب فعال تدریس یادگیری درس عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۰ تعداد دانلود : ۶۳۴
امروزه از آموزش و یادگیری به عنوان یک فرآیند منظم یاد می شود که به موجب آن لازم است علاوه بر تقویت مهارت ها و نگرش های دانش آموزان، از شیوه های جذاب و فعال، تدریس موثر و کارآمد استفاده کرد. موفقیت در این زمینه، نیاز به امکانات از قبل آماده شده دارد که بر اساس شناخت از فراگیران و برنامه ریزی برای ایجاد ارتباط بهتر در ظاهر و رفتار همانند استفاده از زیبائی های مناسب، مهارت فن بیان، خوش رفتاری، سخت گیری نکردن و ندادن تکالیف سخت، شاداب سازی کلاس از یک سو و از سوی دیگر بکارگیری روش های جذاب و فعال متناسب با درس مثل؛ استفاده از برنامه ریزی و طراحی آموزش مناسب، انگیزه سازی، ایجاد جو مطلوب و ارتباط موثر و پاسخگویی به نیازهای ویژه دانش آموزان، استفاده از فن آوری های نوین، تقویت مهارت استنباط، تقویت مهارت های تفکر، خوب گوش دادن، خوب خواندن، خوب سوال کردن، بارش مغزی، روش اکتشافی (مکاشفه ای)، روش مسأله ای، واحدها و بازی و ... با اجرایی متناسب با درس و از جمله درس عربی دارد که نگارنده با تجزیه و تحلیل مختصری،به این نتیجه رسید که با استفاده از شیوه های فوق می توان دانش آموزان کنجکاو را مشتاق دانش نمود و راه را برای یادگیری پایدار، آسان نمود به ویژه اگر در استفاده از این روش ها، خلاقیت و بازی چاشنی کار قرار گیرد.کلید واژه ها: روش های جذاب، فعال، تدریس، یادگیری، درس عربی
۱۱.

تصویر عفت وپاکدامنی زن در آیینه ی شعر جاهلی

کلید واژه ها: شعر عصر جاهلی زن پاکدامنی شرم و حیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۳۷۵
شرم و حیاء به عنوان یک فضیلت اخلاقی مورد توجه تمامی ادیان بوده و هست. نویسنده این جستار قصد نموده است،با روش تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع مطالعاتی و کتابخانه ای به واکاوی آن دسته از اشعار جاهلی که محوریت آن زن است، بپردازد تا بازتاب حیاء وپاکدامنی زن ، به عنوان ارزنده ترین خصلت معنوی وی را برای مخاطب به نمایش بگذارد.شکی نیست که هنر واقعگرا تصویر زندگی است. شعر نیز، به عنوان یکی از مصادیق هنرهای زیبا در همه ی انواع و همه ی مراحلش انعکاس زندگی بشریّت بوده است. شعر جاهلی نیز به عنوان گونه ای از شعر غنائی،تصویری ازامیال واحساسات وعواطف شاعر است ،همچنین صحنه ای است که در آن،نمونه هایی ازفضائل وخصلتهای ارزنده ی شاعر ویا ممدوحانش به نمایش گذاشته شده است.صفات ارزشمندی که علاقه ی شدید به شرافت قبیله، باعث پدیدار گشتن آن بوده است. نویسنده، در این مجال اندک کوشده است ابتدا جلوه هایی از پاکدامنی زن جاهلی در شعر آن عصر را بیان نماید. سپس به ذکر مصادیقی از نمود عفت در رفتار و نگاه و کلام زن پرداخته و در بخش نهایی، به نوع پوشش زن جاهلی اشاره نموده است.
۱۲.

تحلیل محتوای شاخص های سند تحول بنیادین در کتب درسی (بررسی موردی درس پنجم کتاب عربی پایه نهم)

کلید واژه ها: سند تحول بنیادین زبان عربی تحلیل محتوا پایه نهم درس پنجم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۸ تعداد دانلود : ۴۸۷
در سال های اخیر با تصویب سند تحوّل بنیادین و برنامه درسی ملّی و راهنمای برنامه درسی عربی که نقشه راه برای تالیف کتب درسی عربی است، شاهد تغییرات گسترده در محتوای کتاب های درسی عربی جدید التالیف هستیم. مهم ترین هدف این تحقیق این است که نشان دهد شاخص های سند تحول بنیادین به چه شکل خود را در درس پنجم کتاب عربی پایه نهم نشان داده است. این پژوهش با اتخاذ یک هدف توصیفی با استفاده از روش شناسی کمّی و استفاده از روش تحلیل محتوا با انتخاب کتاب عربی پایه نهم به عنوان نمونه انجام شده است. با بررسی که از درس پنجم کتاب عربی پایه نهم صورت گرفت نتایج نشان داد که از منظر سند تحول بنیادین، بیشترین توجه، معطوف به ساحت عبادی و اخلاقی بوده است همچنین نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که این درس تا حد زیادی در اجرای رویکرد متن محور موفق بوده است.
۱۳.

ترسیم آرمان شهر احمد مطر با تکیه بر رویکرد وجه غالب فرمالیست ها

کلید واژه ها: احمدمطر فرمالیست وجه غالب انتقاد آرمانشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۲۹۵
شعر امروز علاوه بر حفظ رسالت پیشین خود، ابزاری است در دست اندیشمندان جوامع بشری تا با تکیه بر آن به مبارزه علیه کاستی ها و ناراستی ها دست یازند. احمد مطر، شاعر عراقی، از سخنورانی است که در جهت ساختن جامعه ای آرمانی، برای روشنگری و افشای دست زورگویان همچنین ترغیب و انگیزانندن آحاد جامعه، از سلاح سخن بهره می گیرد. فرمالیست ها شعر را با نگاه روانشناسانه و زبانشناسانه مورد مطالعه قرار می دهند. یکی از اصطلاحات رایج در تحقیقات این گروه وجه غالب است که به طور خلاصه، به نقطه برجسته ی جامع سروده های شاعر گفته می شود. مقاله حاضر شعر احمد مطر را از این منظر مورد بررسی قرار داده و در پایان بدین نتایج دست یافته است: وجه غالب شعر او از نظر موضوع، مبارزه با نابرابری و از نظر اندیشه، آرمان گرایی مطابق باورهای شاعر است. آرمان گرایی او در ترسیم آن آرمانشهر رویایی که او در خلال سروده هایش معرفی می کند زاییده ی بحران های سیاسی زمان و مکانی است که شاعر در آن می زید و معرفی وجوه مختلف آن، برآمده از اخلاق مداری و رسالت شاعرانه اوست. سرزمینی که تحقق جوانب آن با همان وسواس و سخت گیری که مورد نظر احمد مطر است گویی در عالم خارج تحقق یافتنی نیست.