۱.
کلید واژه ها:
افعال بلاغت پدیده های صرفی ظرافت آوایی ظرائف قرآن
قرآن به عنوان نیکوترین نماد زبان عربی، سرشار از جلوه های بدیع و بی بدیلی است که برآمده از زیرساخت ها و ارکان اساسی آن همچون صرف، نحو و بلاغت واست. در این میان علم صرف با رویکردهای گسترده ، سهم بسزایی در آرایش این زبان داشته است. …و با ارائه ی شواهد قرآنی به بیان پدیده های صرفی بکار رفته در قرآن مبادرت ورزیده و تأثیری که برخی از افعال و اسماء در لفظ و معنای آیات قرآن کریم داشته است را مورد بررسی قرار دهیم. از وجوه زیبایی آیات قرآن کریم گزینش ساختار و وزن صرفی مناسب برای الفاظ است. این ساختارها و اوزان متنوع همگی در راستای اغراض بلاغی ویژه و در نهایت زیبایی قرار گرفته اندکه شناخت آن جنبه هایی از اعجاز آیات را روشن میکند.ظرافت معنایی، ظرافت آوایی و تناسب با بافت از مهم ترین ظرائف قرآن در کاربرد پدیدهای صرف است که در شبکه ای منسجم و منظم، آیات جای گرفته اند. در این مقاله با بررسی برخی از پدیده های صرفی اثر آن را در سیاق آیات مورد بررسی قرار می دهیم.
۲.
کلید واژه ها:
آموزش عربی روش های تدریس راهبردها معلم عربی فراگیران
همگام با پیشرفت و تعالی روزافزون علم و فناوری، آموزش و روش های تدریس نیز به مرور تغییر کرده و روش های سنتی جای خود را به روش های نوین داده است. معلمان عربی هم به مثابه معلمان دیگر، خود را به روش ها و فنون نوین مجهز ساخته تا بهتر و ساده تر بتوانند در فراگیران تغییر ایجاد کرده و در تفهیم بیشتر درس عربی مؤثر باشند. مقاله پیش رو به روش های گوناگون تدریس زبان عربی در زمینه های ترجمه، قواعد، حوار و حل تمرین پرداخته است. هدف نویسنده بر آن است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، از طریق پژوهش و مداقّه در برخی مقالات و نگاشته ها، به معرفی روش های گوناگونی بپردازد که سودمند و مؤثر می باشند. تعدادی از این روش ها توسط دبیران عربی در طول سالها در دوره های اوّل و دوم متوسطه به کار گرفته شده و برخی حاصل تجربه بیش از سی وپنج سال تدریس نگارنده در دوره های مختلف تحصیلی در آموزش دروس مختلف به ویژه در درس عربی بوده است. در کنار بیان تجارب مفید، به راهبردهایی توجه و تأکید شده که در تفهیم و یادگیری بهتر و ساده تر فراگیران مؤثر بوده است.
۳.
کلید واژه ها:
اصول روان شناختی انگیزه نگرش تفاوت های فردی
یکی از موضوعات بسیار حیاتی در آموزش زبان های خارجی، توجه به ابعاد روان شناختی آن است؛ زیرا بین زبان و تفکّر از یک سو و ابعاد روحی روانی انسان از سوی دیگر، پیوندی عمیق و ناگسستنی وجود دارد. از همین رو نادیده گرفتن مبانی روان شناختی آموزش زبان یا بی توجهی به آن، فرایند یاددهی-یادگیری را با چالش های فراوان روبه رو می کند. هدف از انجام این پژوهش که به روش تحلیلی توصیفی انجام شد، تبیین میزان تاثیر توجه به ابعاد روحی روانی فراگیران در تسهیل امر آموزش زبان است. نتایج و یافته های پژوهش پیش رو نشان داد که توجه به به دو بُعد استراتژیک زبان، یعنی الگوبرداری و ممارست. در نظر گرفتن ابعاد روانی عاطفی زبان آموزان، یعنی انگیزه ها و نگرش ها و توجه به بُعد شخصیت، یعنی توجه نمودن به تفاوت های فردی و مراعات سنّ فراگیران و به تبع آن شناخت راهکارهای مناسب به هنگام روبرو شدن با تفاوت های فردی، کمک شایانی به آموزش فعال و عمیق زبان عربی نموده و سبب می شود فرایند یاددهی- یادگیری با شادابی و نشاط کافی و درست، اجرا شود، از همین رو ضرورت دارد قبل از آغاز فرایند آموزش، به انگیزه های افراد، نگرش آنان به زبان عربی و میزان توانایی و استعداد آن ها توجه شود. همچنان که بایسته است از روش های متنوّع آموزشی متناسب با فراگیران و تمارین و تکالیف گوناگون استفاده شود و راهکارهای پیشنهادی مربوط به تفاوت های فردی نیز، مطالعه و اجرا گردد.
۴.
کلید واژه ها:
الطیب صالح عرس الزین صادق دارابی ترجمه مقوله های فرهنگی لارنس ونوتی
بی تردید فرهنگ هر جامعه زبانی، مختص خود آن است و عناصر سازنده فرهنگ یک جامعه که بیانگر هویت مجموعی از انسان ها است، از زبانی به زبان دیگر متفاوت خواهد بود. از زمان آغاز مبادلات فرهنگی جوامع توسط ترجمه، مباحثات بسیاری پیرامون نحوه ترجمه مقوله های فرهنگی صورت گرفته است. از جمله نخستین صاحب نظران ترجمه مقوله های فرهنگی، لارنس ونوتی است. این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلیِ متن محور، ترجمه فارسیِ صادق دارابی از مقوله-های فرهنگیِ رمان عرس الزّین اثر الطیب صالح را بر اساس دوگانه بومی گرایی و بیگانه گرایی لارنس ونوتی و دسته بندی مقوله های فرهنگی پنج گانه پیتر نیومارک ارزیابی می کند. نتایج این تحقیق نشان داد که مترجم به منظورِ دست یابی به ترجمه ای سلیس و روان، افتراقاتِ زبانی و فرهنگی را حذف کرده و با استفاده از عنصرِ بومی گرایی، ترجمه مطلوبی ارائه داده است. وی با انتخاب راهبردی مخالفِ نظر ونوتی، ارائه ترجمه ای روان و مخاطب پسندِ مبتنی بر فرهنگِ مقصد را بر حفظ هویت فرهنگیِ متن مبدأ و غنای فرهنگی، ترجیح داده است. این ترجمه با زدودن نشانه های ترجمه های مبدأ محور، حکمِ یک تألیف مستقل را پیدا کرده است.
۵.
کلید واژه ها:
حکمت تربیت دینی شعر متنبی صفی الدین الحلی
انسان با توجه به نیاز فطری خود از دیرباز در جستجوی یک الگوی زندگی امید بخش و حیات آفرین بوده است. برنامه ای جامع، کامل و منطقی که به نیاز های او توجه ویژه داشته و در مسیر تحقق سعادت راهنمای او باشد. در آیین آسمانی اسلام در قالب کتب مقدس به این نیاز ها پاسخ گفته شده است. در اشعار دو شاعر عرب زبان متنبی و صفی الدین الحلی نمونه ای از الهامات ظریف از فرهنگ وحیانی رخ می نماید که ارزش کلام آن دو را مضاعف ساخته و جنبه ی تعلیمی آن را ارتقا می بخشد. دو شاعر با استناد به کلام الهی به بخش هایی وسیع از علم اخلاق اشاره داشته اند که علاوه بر جنبه ی آموزشی از حیث زیبایی شناسی نیز با برخورداری از آرایه های کلامی بر نفوذ کلامشان و اعتبار مضامینشان افزوده است. ما در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته به قصد اشاعه ی کلام الهی با انتخاب دو شاعر از دو دوره ی مختلف به بررسی حکمت های تربیتی در اشعار آنان تحلیل مختصری از آن ارائه داده ایم، باشد که این ارائه ی موجز از آن کلام حکمی مخاطبین را به تأمل بیشتری سوق دهد.
۶.
کلید واژه ها:
آیه 28 سبأ ترکیب کافه ولایت أمیرالمؤمنین
ولایت أمیرمؤمنان امام علی(علیه السلام) یکی از مهم ترین مسائل اعتقادی است که باور و تمسک به این امر سعادت دنیا و آخرت انسان را رقم می زند. بنابراین شناخت، اثبات و معرفی آن هم به تبع اهمیتی مضاعف می یابد. یکی از غنی ترین منابع معرفتی ولایت، قرآن کریم است که برای تمسک به آن باید با واژه واژه آن آشنا شد و شناخت درستی از آن بدست آورد؛ در این میان ادبیات عرب، قواعدنحوی، لغت و تفسیر واژگان نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کنند. این مقاله با استفاده از ابزار کتابخانه ای و پردازش اطلاعات به صورت توصیفی– تحلیلی به کشف و تبیین صحیح آیه، ترکیب و معنای واژه ی «کافّه» در آیه ی 28 سوره ی مبارکه ی سبأ پرداخته و از دستاوردهای بدست آمده این پژوهش آن است که معناشناسی و ترکیب «کافّه» در تبیین و تفسیر آیه نقش بسزایی داشته است، طوری که اقوال در این زمینه متفاوت بوده ولی قول حق آن است که «کافّه» به معنای رحمت واسعه ی جامع و حال از کاف ارسلناک باشد، که ولایت و جانشینی امیر المؤمنین امام علی(علیه السلام) را به اثبات می رساند؛ چرا که آیه درصدد بیان هدف رسالت است.
۷.
کلید واژه ها:
آسیب شناسی زبان و ادبیات عربی درس صرف دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
زبان و ادبیات عربی یکی از رشته های مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که در دانشگاه های مختلف ایران تدریس می شود. ارتباط دیرین بین ایرانیان و عرب ها و لزوم ترجمه متقابل بین دو زبان از یک سو، در کنار انگیزه های دینیِ ایرانیان برای یادگیری قرآن کریم و متون دینی، سبب شده این زبان از جایگاه خاصی بین ایرانی ها برخوردار باشد. صرف یکی از دروس پایه و تخصصی در رشته زبان و ادبیات عربی است که متأسفانه جایگاه شایسته خویش را در میان دانشجویان این رشته از دست داده و توجه چندانی به آن نمی شود. ضعف در این درس سبب ضعف در سایر مواد درسی این رشته نیز می شود. این امر، آسیب شناسیِ علل ضعف دانشجویان را در این درس، اجتناب ناپذیر می سازد. پژوهش حاضر کوشیده است با استفاده از روش توصیفی- میدانی و در قالب پخش پرسشنامه بین دانشجویان کارشناسی ورودی 95، 96 و 97 دانشگاه شهید مدنی آذربایجان که در ترم اول سال تحصیلی 1398- 1399 مشغول به تحصیل هستند به بررسی علل ضعف پرداخته و راهکارهایی مطرح سازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که این درس، دارای شاخه های متنوع و اصطلاحات فراوان و نزدیک به هم است که نیازمند شرح و تفصیل فراوان می باشد که اکثریت دانشجویان (79.1 درصد) بر این امر صحه گذاشته اند. دانشجویان اعتقاد دارند تکیه اصلی بر امتحان کتبی است و توجه چندانی به امتحان شفاهی نمی شود. نیز در طرح سؤالات به جنبه نظری درس اکتفا شده و از جنبه کاربردی آن چشم پوشی شده است.
۸.
کلید واژه ها:
تحلیل گفتمان انتقادی الگوی لاکلا و موف روزنامه عکاظ فلسطین اسرائیل
بازتولید گفتمان مقاومت در کشورهای اسلامی تاکنون با همراهی ملت ها مواجه بوده است. به شکلی که حتی نمود آن در عرصه های مختلف ادبی مانند شعر و رمان دیده می شود. اما با آرایش سیاسی جدید در خاورمیانه، گفتمان سازش، تلاش دارد جایگزین گفتمان مقاومت شود. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل انتقادی شیوه «مَفصل بندی» سازش در روزنامه عکاظ عربستان، ده سرمقاله این نشریه را مورد بررسی قرار داده است. در اجرای هدف تحقیق، از رویکرد تحلیل گفتمان «لاکلا و موف» استفاده شد. این روش قابلیت تحلیل گفتمان با تکیه بر نحوه چینش دال ها و مفاهیم را فراهم می سازد. نتایج پژوهش حاکی است دال مرکزی در این روزنامه «صلح با اسرائیل» بوده که دال های تهی و شناور برای معنابخشی به آن توسط نویسندگان به شکل گسترده استفاده شده است. به کارگیری استراتژی های هژمنوتیک برای ایجاد عدم ثبات در گفتمان مقاومت، یکی دیگر از تکنیک های رایج این روزنامه است. نویسندگان تلاش کرده اند با غیریت سازی از فلسطینی ها، آنها را به عنوان تهدیدی برای مردم عربستان معرفی کرده و از این طریق، نیاز به انسجام درونی را نزد آنان تقویت کنند. تأکید بر ضرورت اولویت دادن به شرایط کرونایی در مقابل قضیه فلسطین و تکرار دال های اتهامی مثل فساد مالی رهبران آن، از دیگر استراتژی های گفتمانی است که به دو شکل برجسته سازی و به حاشیه رانی انجام شده است. در مفصل بندی روزنامه عکاظ، سازش به عنوان راه حل نهایی و امر ضروری برای حفظ منافع و امنیت ملی عربستان معرفی شده و دال های شناور متعدد به طور روزانه برای هویت بخشی به آن تولید می شود.
۹.
کلید واژه ها:
ارزیابی مقاله معیارهای علمی نقد لفظ معنی آموزش عربی
نقد به عنوان یک ابزار کارآمد در ارزشیابی اطلاعات یک اثر پژوهشی به شمار می رود. نوشتار حاضر با رویکرد نقادانه در صدد بررسی ابعاد محتوایی و صوری مقاله «علاقه اللفظ بالمعنی وتعلیم العربیّه» نوشته أحمد الدیاب به نگارش درآمده است. وی در این اثر که از سه بخش اصلی تشکیل یافته، به تبیین آراء موافق و مخالف صاحب نظران در مورد لفظ و معنی، اولویت یکی بر دیگری، جدایی میان لفظ و معنی و یکی دانستن یا وجود اتحاد و همبستگی میان این دو مؤلفه توجه داشته است تا بدین وسیله به روش هایی دست یابد که بتواند از آن برای آموزش زبان عربی به غیر عرب زبان ها استفاده کند. در مقاله حاضر بر آن بوده ایم تا به روش تحلیلی و با توجه به معیارهای تعریف شده برای نقد و ارزیابی آثار پژوهشی، مقاله «علاقه اللفظ بالمعنی وتعلیم العربیّه» مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم. نتیجه پژوهش نشان می دهد که نویسنده سعی داشته است تا با معرفی دو عنصر لفظ و معنی به عنوان عناصری مهم از مطالعات زبانشناسی بر این نکته تأکید کند که آموزش زبان عربی به غیر عرب زبان ها باید همانند مؤسسات آموزشی اروپا با تکیه بر رویکرد زبانشناسی باشد؛ این در حالی است که مکالمه محوری در پژوهش های اخیر مورد تأکید مدرسان بوده و به عنوان نکته مهم تری تلقی شده است.
۱۰.
کلید واژه ها:
آموزش زبان عربی آموزش مجازی ارزشیابی مجازی کرونا
در فرایند یاددهی- یادگیری، ارزشیابی همواره عنصری مهم، ضروری، کارآمد و مؤثر است. اما آنچه مهم می نماید، نوع نگاه به ارزشیابی است؛ به طوری که اگر ارزشیابی را فقط در برگزاری یک آزمون مجازی خلاصه کنیم، با چالش-های مختلفی روبرو خواهیم شد که مهم ترین آن عدم اعتبار پاسخ گویی است، اما اگر ارزشیابی را یک فرایند تلقی کنیم آن هم در خدمت و مکمّل آموزش؛ با این نوع نگاه، سنجش و ارزشیابی نیز از اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود. بروز بیماری های واگیرداری چون کووید 19 و همه گیر شدن آن نه تنها یادگیری را به سمت و سوی یادگیری الکترونیکی و مجازی سوق داده است، بلکه ارزشیابی را ناگزیر مجازی نموده است. حال سؤال اساسی این است که چگونه می توان با رویکردهای سنتی و مرسوم سنجش و ارزشیابی، که برای آموزش حضوری طراحی و اجرا شده، ارزشیابی مجازی مناسبی را نیز انجام داد؟ برای رسیدن به این مهم، چه روش های جایگزین مطلوبی را می توان به کار گرفت؟ پژوهش حاضر از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است که چالش ها و فرصت های موجود در مسیر ارزشیابی مجازی را به ویژه در روزهای بحرانی کرونا بررسی و واکاوی کند. به نظر می رسد روش های ارزشیابی مرسوم قبل از کرونا از جمله آزمون های پایان نوبت، معیار و ملاک مناسب، دقیق و مفیدی برای ارزیابی و سنجش آموزشی در دوران کرونا نیست، بلکه در این مسیر، بایستی از انواع دیگر ارزشیابی استفاده نمود و نگاه کلان به ارزشیابی مجازی را نیز تغییر داد.
۱۱.
کلید واژه ها:
تربیت معلم دانشجومعلم کارورزی پیشرفت حرفه ای آموزش زبان عربی
معلمان به عنوان یکی از عوامل مؤثر در روند آموزشی، نقش مهمی در ایجاد تمدن ها دارند، زیرا یادگیرنده از طریق تعامل با او تجربیات، دانش، نگرش و ارزش ها را بدست می آورد. موضوع آمادگی و تربیت معلمان، مورد توجه دانشگاه فرهنگیان است و آمادگی و پیشرفت حرفه ای آنان، یکی از اصول اساسی در بهبود آموزش محسوب می شود. دانشگاه فرهنگیان از سال1391 رشته «آموزش زبان عربی» را برای رفع نیاز آموزش و پرورش به «دبیر عربی» آغاز کرد و تغییرات گسترده ای در برنامه درسی ایجاد کرد که از جمله مهمترین آن، می توان به تغییرات کمی و کیفی درس کارورزی دانشجومعلمان اشاره نمود. این مطالعه با هدف شناسایی زمینه های آمادگی دانشجومعلمان و پیشرفت حرفه ای مرتبط با آموزش زبان عربی انجام می شود، و یک تحقیق کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی است. نتایج نشان می دهد که واحد درسی کارورزی، در ارتقاء صلاحیت های معلمی دانشجو معلمان رشته آموزش زبان عربی، تأثیر زیادی دارد. دانشجو معلمانی که در مدارس کارورزی را انجام می دهند، بعد ار فارغ التحصیلی با اعتماد به نفس بیشتری به تدریس می پردازند و توانایی پیاده سازی علم در حیطه عمل و موقعیت آموزشی را دارند. پیشنهاد می شود که در دانشگاه فرهنگیان، برنامه ای برای فعالیت دانشجومعلمان رشته عربی پیش بینی شود تا از کارورزی کشورهای عربی و پیشرفت حرفه ای آنان اطلاع یابند و بیاموزند که چگونه زبان عربی یاد بگیرند و چگونه یادگیری خود را در آموزش سازماندهی کنند.
۱۲.
کلید واژه ها:
آموزش تدریس زبان شیوه ها نحو
آموزش زبان عربی در ایران از دیرباز با فرهنگ و عقاید اسلامی ما عجین شده است. علاوه بر اشتراکات دینی و فرهنگی و ادبی رایج بین دو ملّت، پیشرفت علوم و تکنولوژی نیز ایجاب می کند تا هر ملّتی در راستای اعتلای تمام زمینه های علمی و فرهنگی خود رو به سوی ارتباط سازنده با سایر ملل و کشورهای دیگر داشته باشد. آموزش نحو به عنوان یکی از کلیدی ترین فرایندهای آموزش زبان عربی- حتی در کشورهای عربی زبان- همواره پرچالش بوده است. شیوه های آموزشی و بازدهی این شیوه ها و تغییرات اساسی در روش های تدریس و الگوبرداری از مدل های آموزشی جدید زبان های دیگر می تواند تا حدّ بسیاری بر سطح کیفی آموزش نحو بیافزاید. در این جستار در پی آن است تا با بررسی و تحلیل رویکردهای سنّتی و مدرن آموزش نحو، کاستی ها ومزایای هر شیوه را تبیین کند وبرخی موانع موجود در شیوه یاد دهی و یادگیری نحو را مورد واکاوی قرار دهد ودر ضمن سعی شده راهکارهایی مناسب، برای رفع برخی از این چالش ها ارائه شود. نتایج نشانگر این است که با اصلاح انواع شیوه های تدریس زبان و تنوّع در به کارگیری شیوه های تدریس، برنامه ریزی دقیق بر اساس شیوه ی پلّه ای و... می توان سطح کیفی فرایند آموزش نحو را بالا برد.
