نگارینه هنر اسلامی

نگارینه هنر اسلامی

نگارینه هنر اسلامی سال پنجم بهار و تابستان 1397 شماره 15 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

معرفی و خوانش کتیبه های آثار فلزی عصر صفوی مطالعه موردی: نمونه های موجود در موزه آستان قدس رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فلزکاری کتیبه نگاری عصر صفوی ظروف فلزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۱۱
فلزکاری یکی از مهم ترین شاخه های هنر دوران اسلامی است که از جایگاه ویژه ای در تمامی ادوار برخوردار بوده است. یکی از بسترهای مطالعاتی و پژوهشی مناسب به منظور بررسی کتیبه نگاری، هنر فلزکاری می باشد. عصر صفوی یکی از دوره های شکوفا در هنر فلزکاری است که با تأثیرپذیری از مذهب تشیع هنرمندان، آیات و احادیث را در قالب کتیبه بر روی آثار فلزی منعکس کرده اند. نگارندگان در مقاله پیش رو با روش پژوهش توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی (موزه ای) به بررسی کتیب هنگاری عصر صفوی برمبنای ظروف فلزی پرداخته اند؛ ه مچنین برای بالا بردن کیفیت و دقت هر چه بیشتر این پژوهش، تمرکز خود را به بررسی تعدادی از ظروف ارزشمند واقع در موزه آستان قدس رضوی معطوف نموده اند. نتیجه بررسی بیانگر آن است که هنرمندان فلزکار این دوره در کتیب هنگاری ظروف فلزی، عمدتاً مضامین مذهبی را مدنظر قرار داد هاند که شامل اسامی ائمه معصوم، ذکر صلوات و آیاتی از قرآن مجید است؛ در مواردی نیز شاهد اشعار زیبا بر روی ظروف هستیم که به کاربرد آن ها اشاره دارد.
۲.

بررسی صفحه آرایی نگاره های منسوب به کمال الدین بهزاد در نسخه بوستان سعدی (893- 894 هجری) به مثابه یک الگو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نگارگری ایرانی مکتب هرات کمال الدین بهزاد صفحه آرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۶۸۰
ظهور و بروز مداوم سبک ها و الگوهای متنوع برای صفحه آرایی در همه رده های سنی اتفاقی مداوم است که هرروزه شاهد آن هستیم. فرهنگ کهن ایرانی در بطن خود، آثار هنری ماندگاری چون آثار بهزاد دارد که می تواند الگوی مناسبی برای مقاصد تبلیغاتی و اجتماعی باشد. باید دقت کرد، همان قدر که زبان و نوع گویش در یک نشریه مهم است، به همان میزان باید الگویی برای آراستن صفحات انتخاب شود که دارای اصالت فرهنگی باشد. هدف عمده این تحقیق بررسی اصول صفح هآرایی آثار بهزاد در مکتب هرات است. سؤال این است که آیا می توان بر اساس ویژگی های یک نگاره به ظرفی تهایی برای معرفی یک الگوی ایرانی در حوزه صفحه آرایی دست یافت؟ نگاره های نسخه بوستان سعدی موجود موزه ملی قاهره، الگویی برای معرفی یک روش هدفمند در حوزه گرافیک هستند. پژوهشگران حوزه نگارگری نگاره های این نسخه را منتسب به بهزاد م یدانند. روش تحقیق مقاله توصیفی و تحلیلی است که با توجه به ظرفیت نگاره ها برداشت های تخصصی حوزه صفح هآرایی مانند مارژین، گرید، ستو نبندی و جا یگذاری تصویر و نوشته مدنظر است. یافته ها نشان م یدهد نگاره های نسخه یادشده، این توانایی را دارد که الگوی مناسبی برای یک صفح هآرایی عملی باشد. بر اساس نظام ستو نبندی همین نگار هها، می توان ستون بندی معرفی نمود. همین طور جای گذاری ها و مارژین رعایت شده در صفحات، راهنمای صفح هآرا در همین حوز ه ها هستند.
۳.

گونه شناسی و مطالعه شیوه های ساخت و تزئین زیورآلات سنتی طلای یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گونه شناسی زیورآلات زیورآلات سنتی طلای یزد شیوه ساخت طلای یزد تزئینات طلای یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۲۶۵
ساخت زیورآلات سنتی با دست و ابزاردستی ازجمله هنرهایی است که در بسیاری از نقاط کشور و به ویژه در شهر یزد رواج داشته و دارد. هنر زیورسازی یزد به لحاظ داشتن عیار بالای طلا، تنوع طرح و نقش و ظرافت در اجرا حائز اهمیت است. به همین دلیل شناسایی ویژگی های زیورسازی یزد که بر پایه اصال تها و طرح های سنتی این منطقه در طی سالیان شک لگرفته، از اهمیت خاصی برخوردار است. مقاله حاضر باهدف شناسایی ویژگی های زیورسازی سنتی یزد به طرح این سئوالات اصلی پرداخته است که این زیورآلات ازلحاظ کاربرد به چندگونه تقسیم م یشوند و شیوه های ساخت و تزئینات در این زیورآلات کدام است. بر همین اساس ازلحاظ فنی و ساختاری از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده و گردآوری اطلاعات، به دلیل نبود منابع پژوهشی در ارتباط با این هنر، صرفاً از طریق میدانی و مصاحبه با هنرمندان این عرصه انجام گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر این مطلب است که این زیورآلات در 5 گونه تزئینات مختلف ازلحاظ کاربرد شامل تزئینات سر و مو، گوش، گردن، دست و پا و لباس با طرح هایی چون نقوش الهام گرفته شده از طبیعت، نقوش هندسی و تجریدی ساخته شده و می شوند. این زیورآلات ازلحاظ شیوه ساخت به 4 دسته؛ ساخت اره کاری، ساخت با قالب، دواتگری و ریخته گری و ه مچنین ازلحاظ شیوه تزئین به روش های قل مزنی، میناکاری، گوهرنشانی، ملیله سازی و گوارسه ساخته و پرداخته می شوند.
۴.

بررسی فرم، نقش و تزئینات ابزارآلات جنگی عصر تیموری و بازتاب آن در نگاره های مکتب هرات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابزارآلات جنگی تیموری نگارگری مکتب هرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۲۶۷
صنعت ساخت ابزارآلات جنگی از دیرباز یکی از هنرهای کهن در ایران زمین بوده است و در دوره تیموری شاهد نوعی تحول و دگرگونی در ساخت، فرم و ب هکارگیری نقوش در این صنعت هستیم. صنعتگران در این دوره چیر هدستی و مهارت خود را با ساخت ابزار جنگی از جنس پولاد و تزئینات طلا به اوج کمال رساندند که بازتاب آن در نگارگری عصر تیموری جلو هگر شده است. هنر نگارگری بازتا بدهنده هنرها و صناعات مختلف دوره خویش است و به دلیل فقدان و کمبود ابزارآلات جنگی به جامانده از دوره تیموری بررسی و تحلیل آثار نگارگری، کمک شایانی به شناخت ویژگی های این ابزارآلات جنگی م یکند. این پژوهش با گردآوری مطالب کتابخانه ای به روش توصیفی و تحلیلی و استخراج اطلاعات از نگاره های این دوره تلاش دارد به پاسخ این پرسش دست یابد که ابزارآلات جنگی در دوره تیموری دارای چه فرم، نقش و تزئیناتی ازلحاظ هنری بود هاند؟ نتایج پژوهش بیانگر این است که هنرمندان صنعتگر در دوره تیموری، سبک پیشینیان را در ساخت ابزار جنگی، پشت سر گذاشتند و ابزارآلات جنگی با فرم های جدید و نقوش تزئینی زیبایی به وجود آوردند که تحول آن در نگارگری مکتب هرات مشهود است.
۵.

مطالعه تطبیقی مصادیقی از سنگ نگاره های باستانی و نمونه های مکاتب نگارگری اسلامی، جهت بازشناسی استعلا در مدیحه سرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیحه سرایی آیین بار وجه استعلایی سنگ نگاره نگارگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۳۳۸
نگاره های مرتبط با آیین بار، که دارای کنش ستایش بوده، در ادوار پیش از اسلام برای تزیین سنگ نگاره های معابد، مقابر و کاخ ها به کاررفته و در دوران اسلامی نیز در نگارگری، مطرح شده است و به نظر می رسد بتوان ب هواسطه آن به بازشناسی امر استعلایی کنش مدیحه سرایی موجود در آیین جمعی بارگاهی، پرداخت. مطالعه تطبیقی نمونه نگاره های مرتبط با آیین بار در دوره باستانی و اسلامی ایران، جهت بازشناسی وجه استعلایی مدیحه سرایی آن، از اهداف این نوشته است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که چگونه می توان ب هواسطه مصادیق تصویری باستانی و عصر اسلامی ایران، به بازشناسی وجه استعلا در مدیح هسرایی پرداخت؟ بر اساس نتایج، در دوره باستان، آیین باریابی به محضر فرادست حکومتی اعم از خدایان، ارواح نیاکان و شاه در زمان ها و مکان های معینی به انجام م یرسیده و کنش ویژه گفتاری همسو با آن در قالب سروده های ستایشی- نیایشی از جانب افراد مذهبی ستایشگر، همراه با اشارات دست، تعظیم و آستا نبوسی مطرح بوده است. انجام این امور حاکی از وجود یک نگاه تقد سنمایی و استعلایی در فرهنگ ایران باستان است که بازنمود آن را می توان در آثار مربوط به سنگ نگاره ها مشاهده کرد؛ همچنین با مطالعه مصادیقی از هنر نگارگری به نظر می رسد که این کنش در دوره اسلامی با حضور گروه های مختلف مدیحه سرا و در محضر فرادستان حکومتی مانند شاه، سلطان یا حاکم محلی، با همان نگرش استعلایی و نشانه های بصری، تداوم داشته است.
۶.

تطبیق عنصر نوشتار و تصویر در شاهنامه بایسنقری کاخ موزه گلستان با تکیه بر رویکرد بینامتنیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نگارگری ایرانی فردوسی دوره تیموری شاهنامه بایسنقری بینامتنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۳۸۷
شاهنامه بایسنقری یکی از زیباترین و ارزشمندترین متون مصوری است که در ارتباط با شاهنامه فردوسی خلق شده است. نظریه بیامتنیت نظریه ای است که در چند دهه گذشته، ساختار و روش نگرش به متون را با تمرکز بر ارتباطات آ نها با یکدیگر دگرگون ساخته و ژرفا و قدرت بخشیده است. در این پژوهش که از نوع توصیفی و تحلیلی است با تکیه بر رویکرد بینامتنیت به قرائت تصاویر منتخبی از شاهنامه بایسنقری به عنوان بیش متن و تطبیق و سنجش ارتباط آن ها با اشعار مرتبط هریک در سروده فردوسی به عنوان پیش متن پرداخته شده است. در پایان با تحلیل کیفی تعامل تصاویر و متن اشعار، سعی شده است میزان و نوع تطابق و تفاو تها و مهم ترین علل آن ها مطرح گردد. در بررسی انجام شده به ویژگی های تصویری، مانند طراحی و رنگ و ساختار، به جزییات و عناصر و پدیده های موجود در تصویر و نوع صحن هپردازی و به فضای کلی نگاره و تأثیر نهایی آن از منظر مخاطب توجه شده است. نتایج حاصل شده هرچند گویای درجه بالایی از تلاش سفار شدهندگان درباری و نگارگران برای وفاداری به سروده های فردوسی است اما در پار های از جزییات و صحن هپرداز یها، دخال تها و تغییر و تبدیل هایی قابل مشاهده است که ریشه عمده آن به تلاش خلاقانه هنرمندان و پیروی از میثا قهای سبک نگارگری تیموری و گرایش شاهانه حاکمان به فضاسازی های مجلل و پر زینت و چش منواز بازم یگردد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۴