مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی

شادی و نشاط اجتماعی به منزله یکی از موضوعات و نیازهای مهم هر جامعه تلقی شده که نقش تعیین کننده ای در تأمین سلامت فرد و رفاه اجتماعی دارد. اصول پنج گانه جامعه شناختی تحلیل دورکیمی نشاط اجتماعی به مثابه پدیده اجتماعی عبارت اند از:"چیستی"، "الگوهای اجتماعی"، "همبسته ها"، "پیشایندها" و "پسایندهای آن". تحقیقات فراوان، متنوع و متعددی در حوزه نشاط اجتماعی در ایران، طی بیست سال گذشته انجام شده که ضرورت انجام تحقیق فراترکیب در این خصوص را فراهم می نماید. هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه در تبیین نشاط اجتماعی در ایران خواهد بود. تحقیق حاضر از نوع "فراترکیب" خواهد بود. فراترکیب نوعی روش تحقیق کیفی است که در آن تحقیقات کیفی درهم آمیخته شده و در نهایت تفسیری نواز مجموعه آن ها پدید می آید. اطلاعات تحقیق حاضر با استفاده از چهار منبع اینترنتی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه اطلاع رسانی نشریات علمی ایران، پایگاه مجلات تخصصی نور، پرتال جامع علوم انسانی جمع آوری شده است. در مجموع 251 مقاله بر اساس نه کلیدواژه های «شادی»، «نشاط»، «شادمانی»، «شادکامی»، «شادابی»، «شادمانی اجتماعی»، «شادکامی اجتماعی»، «شادابی اجتماعی» و «نشاط اجتماعی» شمارش و شناسایی گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان از روندی افزایشی و همچنین سریع و شتابان (خصوصاً در دهه دوم پژوهش) در تولید دانش و پژوهش نشاط اجتماعی در ایران طی 20 سال (سال های 1378 تا بهمن ماه 1398) داشته است. نتایج استفاده از روش"فراترکیب" تحقیق را قادر به "ارائه چارچوب و الگویی جامع و یکپارچه تبیین نشاط اجتماعی در ایران" نموده است. بر اساس مدل پیشنهادی نشاط اجتماعی قابل تفکیک در پنج بخش به ترتیب فراوانی شامل پیشایندها (63 درصد)، وضعیت (14 درصد)، پسایندها (13 درصد)، کلیات (8 درصد) و همبسته ها (2 درصد) گزارش و طبقه بندی شده اند. شرایط و عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی در ایران در هفت دسته اصلی شمارش شده اند. بیشترین فراوانی عوامل مؤثر فرعی بر نشاط اجتماعی عبارت اند از دینداری (29 مقاله)، سرمایه اجتماعی (24 مقاله)، اعتماد اجتماعی (11 مقاله)، امنیت اجتماعی (10 مقاله)، سرمایه فرهنگی (9 مقاله)، احساس محرومیت نسبی و طبقه اجتماعی (8 مقاله)، احساس مقبولیت اجتماعی، آنومی، هوش معنوی و عزت نفس (هرکدام 7 مقاله). کارکردهای نشاط اجتماعی در ایران در شش دسته اصلی طبقه بندی شده اند. بیشترین فراوانی اثرات فرعی نشاط اجتماعی عبارت اند از سلامت عمومی (7 مقاله)، رضایت زناشوئی (4 مقاله)، موفقیت تحصیلی (8 مقاله) و رضایت شغلی (3 مقاله).

بازی های کامپیوتری را می توان به عنوان نخستین گام در راه آشنایی کودکان و نوجوانان با دنیای پیچیده ی تکنولوژی اطلاعات قلمداد کرد. جذابیت بازی های کامپیوتری برای کودکان و نوجوانان اثرات گوناگونی را به همراه دارد. صاحب نظران علوم اجتماعی و روان شناسی در مطالعات خود، اثرات بازی های کامپیوتری بر خشونت و همچنین اثراتی مانند انزواطلبی، افسردگی، ازخودبیگانگی و اعتیاد به این بازی ها را مورد مطالعه قرار داده اند. در این پژوهش سعی شده است دنیای بازی های کامپیوتری مخصوص کودکان و نوجوانان و تأثیر این بازی ها بر این قشر مورد بررسی قرار گیرد. روش مطالعه ی حاضر از نوع کتابخانه ای و اسنادی بوده و نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که کودکان و نوجوانانی که بیشتر وقت خود را به بازی های کامپیوتری می پردازند، رفتارهای آنان همراه با خشونت است و افرادی که بازی های کامپیوتری خشونت آمیز انجام می دهند، بیش از سایرین رفتارشان خشونت آمیز است. در بازی های کامپیوتری بیشتر پسران هستند که تحت تأثیر خشونت این بازی ها قرار می گیرند. پژوهش های مورد بررسی در این نوشتار غالباً رویکردی منفی و انتقادی نسبت به بازی های کامپیوتری داشته اند و در آن ها کمتر نگاهی مثبت به این مقوله وجود داشته است. بنا به چنین دلایلی، باید بافت اجتماعی و فرهنگی بازی های کامپیوتری مورد توجه قرار گرفته و کنترل شود تا این بازی ها آسیب کمتری به کودکان و نوجوانان برسانند.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش حل مساله اجتماعی و تفکر انتقادی بر خودکارآمدی دانش آموزان انجام گرفت. روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پسآزمون با گروه کنترل بود. جامعه ی آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان پسر پایه ی ششم دوره ی ابتدایی شهر ایرانشهر در سال تحصیلی 98-97 تشکیل دادند؛ که از این جامعه تعداد 90 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 3 گروه، دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. شرکت کنندگان گ روه آزمایش، 8 جلسه تحت آموزش تفکر انتقادی قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از فرم کوتاه پرسشنامه ی تجدیدنظر شده ی حل مس اله ی اجتم اعی دزوریلا، نزو، مید- اولیورز و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی خودکار آمدی تحصیلی جینک و مورگان اس تفاده ش د. داده ها ب ا روش آم اری کوواریانس چندمتغیری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش حل مساله اجتماعی و تفکر انتقادی باعث افزایش خودکارآمدی در دانش آموزان پسر پایه ششم شد.

دکتر مرتضی فرهادی استاد تمام حوزه مردم شناسی و جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی است که وی را به سبب پژوهش های متعدد در حوزه مردم شناسی، فرهنگ و علوم انسانی به ویژه در حوزه روستایی ایران و همچنین در حوزه مردم شناسی آینده می شناسند. فرهادی تنها محقق ایرانی است که صاحب نظریه در زمینه توسعه بومی است. ایشان تحقیقات بسیار زیادی در زمینه فرهنگ بومی و سنتی ایران داشته اند و در تحقیقات خود نقش زنان در امر توسعه کشورمان را امری واضح و مبرهن می دانند و بر آن بسیار تاکید دارند لذا بدلیل اهمیت موضوع بر آن شدیم تا مطالعه ای انجام دهیم و جایگاه و پایگاه زن را در آثار دکتر فرهادی مورد مطالعه قرار داده و مقایسه و تحلیلی انجام دهیم بین نظرات ایشان با نظرات برخی از مردم شناسان و فمنیست ها، و پاسخی داشته باشیم برای این سوالات که: علت شکل گیری نظرات فمنیستی چیست ؟ این نظرات که منشا آن در غرب است آیا در کشور ما هم کاربرد دارد ؟ رجوع به فرهنگ سنتی چه کمکی به ما می کند؟ چرا باید به فرهنگ سنتی خودمان برگردیم؟پرداختن به تعاونی های روستایی تا چه اندازه در رشد و توسعه اقتصادی کشورمان تاثیر دارد؟ آثاری که از ایشان مورد بررسی قرار داده ایم عبارتند از: مردم شناسی قالیچه های گل برجسته دره جوزان ملایر- مازنجیل نگاهی مردم شناسی در گلیمینه های کورکی- ترانه های کار- کتاب انسان شناسی یاریگری- کتاب صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن- کمره نامه- کار و زمان در منشور شعر و کار کارستان پروین اعتصامی- ترانه های کار مشک زنی در روستاهای کمره.

یکی از نیازهای اساسی جامعه بشری نیاز به تعلیم و تربیت است که در حال حاضر این رسالت خطیر بر عهده نهاد آموزش و پرورش است. با شیوع ویروس کرونا در کشورمان، این ویروس، تمام نهادهای دولتی و غیردولتی را درگیر خود ساخت. به گونهای که کمتر نهادی میتوان یافت که؛ در ارائه خدمات بهینه به گروههای مختلف اجتماعی دچار تقلیل و یا تغییر رویه نشده باشد. آموزش و پرورش هم که با شیوههای رایج و حضوری معلم و دانشآموز، فرایند یاددهی و یادگیری را در سرلوحه کار خود داشت، بیشتر از سایر نهادها به دلیل حضور طیف وسیعی از دانش-آموزان در مدرسه و احتمال ابتلا و انتقال بیماری به سایرین، دچار چالشی شد که باید مدارس را تعطیل میکرد و زمان آموزش را به پایان بحران کرونا موکول میکرد؛ اما از آنجایی که فرایند یاددهی و یادگیری تنها به روش حضوری خلاصه نمیگردید؛ آموزش و پرورش رسالت خود را بطور گسترده و منسجم در قالب آموزش تلویزیونی و شبکههای مجازی از سرگرفت. در این میان شبکه آموزشی دانشآموزی (شاد)، بعنوان شبکهای نوپا و پویا در نظام تعلیم و تربیت ایران جای سایر پیامرسانهای داخلی و خارجی را گرفت. این شبکه نوپا و داخلی آموزش و پرورش باید ظرفیتها و امکانات بالنسبه بیشتری نسبت به سایر پیامرسانها داشته باشد تا هم در ارائه خدمات دچار تقلیل نگردد و هم در عین حال دغدغه والدین را در آسیبپذیری از رسانههایی که اعضای مکتب فرانکفورت "صنعت فرهنگ" مینامند، کاهش دهد. در این نوشتار تلاش می شود علیرغم محدود بودن منابع و نو بودن شبکه آموزشی دانشموزی ظرفیتهای این شبکه را برشماریم و در حد توان علمی خود این مهم را برای کاربرانش معرفی کنیم. در این تحقیق، به روش اسنادی و کتابخانهای، مجموعهای از اطلاعات مدون که به تبیین چیستی، چرایی و چگونگی این شبکه، در نظام تعلیم و تربیت متناسب با نظام فکری، ارزشی و زیرساختهای فناوری اطلاعات موجود در کشورمان است، جمعاوری شده است.

پژوهش مورد نظر با هدف بررسی رابطه هیجان تحصیلی و اهداف پیشرفت با عملکرد تحصیلی دانش آموزان انجام گرفت. جامعه مورد مطالعه،کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان اصفهان می باشند. نمونه مورد مطالعه شامل 340 نفراز دانش آموزان (182نفردختر، 158نفر پسر) که از طریق نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. ابزارهای تحقیق شامل پرسشنامه هیجان تحصیلی پکران و همکاران (2005) و پرسشنامه اهداف پیشرفت الیوت و مک گریگور (2001) می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد مولفه های هیجان تحصیلی و اهداف پیشرفت عملکرد تحصیلی را پیش بینی می کنند همچنین بین اهداف پیشرفت با عملکرد تحصیلی رابطه معنی داری مشاهده شد ولی بین اهداف پسران و دختران تفاوت معنی داری مشاهده نشد.