پژوهشنامه سبک زندگی

متن دینی، همواره جایگاه خاصی در نظام تعالیم اسلامی ازجمله سبک زندگی اسلامی داشته است. این اعتبار ویژه را البته نمی توان چندان بدون چالش تصور کرد. نوع تقریر متن دینی و به عبارتی، چگونگی ارتباط بخشی بین متن دینی و مسائل سبک زندگی، موضوع و سؤال اصلی این مقاله است. روش ما برای رسیدن به پاسخ این سؤال، روش تحلیل انعکاسی متن است که متن دینی را بسان یک موضوع اجتماعی، از منظر انعکاس آن در محیط پیرامون بررسی می کند. برای استخراج و کشف سبک زندگی دینی، دو رویکرد افراط و تفریط در تقریر رابطه متن و معرفت دینی، قابل تقریر است. رویکرد افراطی، تلاش دارد تا ضرورتاً در مواجهه با هر معرفتی، راهی برای استناد به متن دینی بیابد و عملاً معرفت بدون استناد به متن را معرفت نمی داند. لزوم پرهیز از نگاه کمّی به گزاره های دینی و همین طور لزوم توجه به انتقال تمدنی معارف در کنار انتقال در قالب اخبار آحاد، این رویکرد را با چالش مواجه می کند. در مقابل، واگرایی از متن، آسیب قابل توجهی در نهادینه شدن سبک زندگی در جامعه ازجمله فاصله گرفتن از ادبیات انگیزشی خود متن است. در ایجاد تعادل بین این دو رویکرد و رسیدن به رویکرد مختار این پژوهش، چهار متغیر تأثیرگذار در نوع مواجهه با متن مورد بررسی قرار می گیرند که عبارت اند از: «نوع طبقه بندی گزاره های دینی»، «تحلیل کمّی گزاره های دینی»، «سیاق گفتاری و نوع خوانش متن دینی» و «انتقال تمدنی معارف». نتیجه نهایی بررسی این متغیرها، آن خواهد بود که اولاً پی جویی از سبک زندگی را نه صرفاً در میان اخبار آحاد بلکه در میراث تمدنی باید جستجو کرد و ثانیاً توجه به دلالت های انعکاسی خبر واحد و بار تمدنی گزاره های خاصی چون: «جملات منتقله» و «جملات نشان دار» در انتقال سبک زندگی اسلامی، به مراتب، دارای کارکرد بیشتری نسبت به اخبار آحاد و درگیر شدن در نزاع هایی چون «حجیت خبر واحد» یا «تقدم بررسی سندی یا محتوایی» است.

این مقاله با هدف شناسایی مؤلفه ها و شاخص های کاربردی سبک زندگی اسلامی در تبلیغات محیطی تدوین شده است. روش تحقیق در مقاله حاضر به روش کیفی و با استفاده از روش های مصاحبه و جلسات مصاحبه کانونی و جامعه آماری شامل کارشناسان سبک زندگی اسلامی و کارشناسان تبلیغات بوده اند. شیوه نمونه گیری، نمونه گیری هدفمند و از میان انواع آن، نمونه گیری گلوله برفی بوده است. بر اساس نظریه اشباع نظری، در مصاحبه با 12نفر از کارشناسان اشباع حاصل شد و در جلسه مصاحبه کانونی 7 نفر از این کارشناسان حضور داشته اند. نتایج پژوهش نشان داد که سبک زندگی قرآنی دارای 4 مؤلفه ارتباط فرد با خدا، ارتباط فرد با خود، ارتباط فرد با دیگران، ارتباط فرد با طبیعت می باشد و دارای 52 شاخص است. در جهت عملیاتی کردن و به تصویر کشیدن سبک زندگی در تبلیغات محیطی، در جلسات مصاحبه کانونی، از میان مؤلفه ها، مؤلفه ارتباط فرد با دیگران و از میان 52 شاخص، شاخص قاعده زرین، آسان گرفتن ازدواج، نشاط داشتن در برخورد با دیگران و امیدوار بودن در روابط اجتماعی انتخاب گردید.

جورج زیمل یکی ازنظریه پردازان فلسفه و جامعه شناسی است که نگرش وی در باب سبک زندگی و برخی ابعاد آن تأثیرات قابل توجهی بر متفکران بعدی وی گذارده است. او در آثار خود به صورت مکرر از واژگان سبک زندگی، سبک داری، سبک آفرینی و عینیت سبک زندگی سخن گفته و نیز به تحلیل برخی گونه های سبک زندگی پرداخته است. شیوه تحلیل فلسفی مد به عنوان یکی از مقولات مهم در سبک زندگی و اشاره به عنصر وحدت بخشی و تمایز که از منظر وی مهم ترین مؤلفه های سبک زندگی نیز درشمارند و نیز پول به عنوان مؤلفه اساسی اشتراک و وحدت بخشی به سبک زندگی بی سابقه و بی بدیل است. در این مقاله با تکیه بر آثار اصلی وی در مرحله گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای اسنادی و تحلیل متن در مرحله داوری به تبیین نظرگاه وی در سبک زندگی پرداخته می شود.

 این مطالعه در نظر دارد روابط میان سبک زندگی اسلامی، غنی سازی کار یا خانواده و اثربخشی زندگی نیروی کار سازمان را در قالب یک مدل مفهومی تبیین نماید. جامعه آماری این مطالعه را کارکنان شرکت پخش فرآورده های نفتی منطقه چالوس تشکیل می دهد که 84 نفر از آن ها بر طبق روش نمونه برداری در دسترس در این پژوهش شرکت کردند. این پژوهش، به شیوه توصیفی- همبستگی انجام شده است. داده ها به وسیله پرسش نامه جمع آوری گردید و به وسیله آزمون ضریب همبستگی و مدل سازی معادلات ساختاری، تحلیل شدند. یافته های این پژوهش نشان دادند که سبک زندگی اسلامی با غنی سازی کار یا خانواده و اثربخشی زندگی در سطح 01/0= α رابطه معناداری دارند. به علاوه، این یافته ها نشان دادند که غنی سازی کار و خانواده با اثربخشی زندگی در سطح 01/0= α رابطه معناداری دارد. از نتایج این مطالعه می توان استدلال نمود که ترویج و نهادینه سازی سبک زندگی مبتنی بر جهان بینی الهی می تواند به غنی سازی دوجانبه کار یا خانواده و در نتیجه ارتقای اثربخشی زندگی نیروی کار منجر گردد. درواقع، نیروی کاری که سبک زندگی خود را بر جهان بینی الهی و اوامر خالق خویش در همه ابعادش پی ریزی نماید و ضمناً محیط کار و خانواده اش سبب تولید و افزایش انرژی وافر در او برای انجام وظایفش شود، می تواند به یک نیروی کار برخوردار از انگیزش های ذاتی و درونی، قابلیت ها و توانایی های بسیاری برای حل مسائل خود، خانواده، سازمان و جامعه تبدیل گردد و در مقابل رشد و تعالی خود، خانواده، سازمان و جامعه احساس تعهد و دین نماید.

مقاله حاضر با روش درون دینی، به آسیب شناسی موانع رشد اخلاقی جامعه در زندگی اجتماعی اسلامی می پردازد که با ترسیم هندسه اخلاق اجتماعی در قرآن، شامل بر اخلاق بین شخصی و جامعه نگر است. آسیب شناسی رشد اخلاق اجتماعی، به معنای رصد عوامل، موانع، زمینه هایی است که رشد اخلاقی در جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد. تحلیل آسیب ها در این مقاله، نمایانگر همه سونگری و نگاه جامع سبک زندگی قرآنی، به عوامل و موانع رشد اخلاق اجتماعی است که علاوه بر تأکید بر عقل گرایی و خردورزی، به مسائل هیجانی-عاطفی و نیز تأثیر محیط در میزان اخلاق گرایی جامعه می پردازد. در مقام آسیب شناسی، به آسیب های سطح کلان و آسیب های سطح خرد پرداخته ایم. در سطح کلان، بی توجهی به رویکرد جامعه نگر، تعصبات قومی و عادت واره ها، روش آموزش اخلاق، فرار از قانون، عدم نظارت همگانی، جزئی نگری و سخت یابی اصول اخلاقی و بی توجهی به اصول ثابت و همه جائی، روحیه دشمنی، اختلاف و عدم اتحاد در جامعه و ... رصد شده است. آسیب های سطح خرد، به آسیب های درونی (نظیر عدم تعقل، جهل، شعار پاکی دل، دین داری نادرست، خودخواهی، دنیاگرایی، ظاهرپرستی و ...) و آسیب های محیطی (تأثیر جامعه و فرهنگ، خانواده، محیط دوستان و...) قابل تحلیل است.

هدف کلی پژوهش حاضر بررسی پیامدهای بازماندگی از ازدواج دختران بالای 30 سال شهر کرمان بود. پژوهش حاضر به روش کیفی و از نوع پدیدارشناسی انجام شده و میدان تحقیق در پژوهش حاضر، شامل کلیه دختران مجرد بالای 30 سال شهر کرمان بود. جهت انتخاب نمونه آماری، از شیوه نمونه گیری هدفمند استفاده شد و تعداد 15 نفر از افراد جامعه آماری جهت انجام مصاحبه انتخاب شدند. در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش و ماهیت کیفی بودن آن، به منظور جمع آوری اطلاعات از مصاحبه هایی نیمه ساختاریافته استفاده شده است. یافته های حاصل از مصاحبه ها بر اساس مدل هفت مرحله ای کلایزی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از مجموع یافته های این پژوهش، دو درون مایه اصلی پیامد های مثبت و منفی استخراج گردید. این پیامدها در 6 مضمون اصلی که بیانگر ساختار تجارب زندگی دختران مجرد است قرار گرفت. مضامین اصلی هر یک از پیامدهای مثبت و منفی شامل سه مضمون فردی، اجتماعی یا فرهنگی و خانوادگی بودند.

روحانیت به عنوان نهادی که متولی دین داری مردم است، مهم ترین نقش را در استنباط، تبیین، ترویج و نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی در جامعه بر عهده دارد. این نهاد مؤثر پس از پیروزی انقلاب اسلامی و ورود به عرصه تصدی گری سیاسی از ویژگی ها و نقش های پربسامدتر و مؤثرتری برخوردار شده و در حقیقت با کارویژه های جدیدی در عرصه های مختلف دین داری و سبک زندگی مردم مواجه گردیده که پیش از آن، تجربه و نظریات فقهی منسجمی نسبت به آن نداشت. کارویژه های مورداشاره عمدتاً در ارتباط با نظام اسلامی است که بر مبنای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی نسبت به ترویج و نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی دغدغه ای جدی دارد. این نوشتار با روش تحلیل مضمون از بیانات و مکاتبات رهبران انقلاب، به دنبال فهم چیستی و چگونگی تحقق کارویژه های روحانیون در تعامل با نظام اسلامی به عنوان قدرتمندترین ساختارِ متولیِ سیاستِ سبکِ زندگی و دین داری است. این پژوهش به 249 مضمون پایه و 29 مضمون سازمان دهنده و نیز الزامات و چگونگی تحقق کارویژه های روحانیت دست یافت.