پژوهشنامه سبک زندگی

زبان عامل مهمی در ارتباطات انسانی است. استفاده از الفاظ جنسی و اندام های جنسی در ارتباطات کلامی و انتقال برخی مفاهیم، از منظر اخلاق اسلامی مسائله ای چالش برانگیز است. غیراخلاقی بودن استعمال این الفاظ، حکمی است که می توان از مفاد برخی روایات اهل بیت برداشت کرد. در این مقاله با رجوع به دو منبع قرآن و عقل، به حکم روشنی درباره استعمال الفاظ جنسی و اندام های جنسی دست یافته ایم. از یافته های این پژوهش می توان به جواز استفاده از الفاظ اندام های جنسی به صورت غیرصریح در برخی موقعیت های گفتاری و رفتاری اشاره کرد. در این تحقیق پس از جمع آوری داده ها از طریق اسناد کتابخانه ای از روش تحلیل کیفی و عقلی جهت تحلیل و تجزیه داده ها استفاده می شود.

تفاوت های موجود در سبک های مختلف معنویت گرایی متأثر از تفاوت در مبانی نظری آن هاست. درک مبانی خداشناسی و انسان شناسی در یک جریان معنویت گرا می تواند در رمزگشایی از سبک زندگی آن جریان مفید باشد. مقاله حاضر سعی دارد با استفاده از پژوهش های موجود درباره عقاید معنویت گرایان جدید، دیدگاه متداول این افراد درباره خداوند و انسان را بر محور خداشناسی پانتئیستی تحلیل نماید و ضمن بیان ویژگی های خاص پانتئیسم در معنویت جدید، گمانه زنی هایی درباره تأثیرات آن بر سبک زندگی معنویت گرایان ارائه کند. بر اساس یافته های این مقاله، خدا در معنویت گرایی جدید امری غیرمتعال، محلول در همه چیز، همراهی کننده و مشکل گشاست که در مواقع ضروری با توجه به ندای درون حاضر می شود و انسان نه به عنوان عبد، مطیع یا تابع خداوند، بلکه به عنوان بخش فعال از الوهیت و هوش هدایتگر جهان به حساب می آید. این نگاه خاص پانتئیستی به خدا و انسان باعث شده است که بروز نشانه هایی چون زندگی در لحظه، تقدیس ندای درون، تعامل با خداوند از طریق عشق به خود، دوست داشتن دیگران از طریق خوددوستی، دیدن هر چیز در شعاع وجودی خود و تأکید بر خودشکوفایی و خودبسندگی در سبک زندگی معنویت گرایان جدید محتمل باشد.

سبک زندگی اسلامی و صفات شخصیتی نقش عمده‌ای در بهباشی روان‌شناختی و شادکامی ایفا می‌کنند؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش سبک زندگی اسلامی و پنج عامل بزرگ شخصیت در بهباشی روان‌شناختی و شادکامی انجام شد. روش پژوهش، توصیفی – هم‌بستگی است. جامعه پژوهش را دانشجویان و طلاب شهر قم تشکیل دادند که با استفاده از نمونه‌گیری در دسترس 911 دانشجو و طلبه به‌عنوان گروه نمونه انتخاب شدند و به پرسش‌نامه‌های سبک زندگی اسلامی (ILST-75)، پنج عامل بزرگ شخصیت (Goldberg 1999)، بهباشی روان‌شناختی (Ryff 1995) و شادکامی- افسردگی (McGreal & Joseph 1993) پاسخ دادند. نتایج پژوهش نشان داد که سبک زندگی اسلامی و خرده‌مقیاس‌های آن شامل اجتماعی، باور‌ها، عبادی، اخلاق، مالی، خانواده، سلامت، تفکر و علم، امنیتی و زمان‌شناسی با بهباشی روان‌شناختی و شادکامی رابطه مثبت و معنادار دارند. همچنین پنج عامل شخصیت با بهباشی روان‌شناختی و شادکامی نیز رابطه مثبت و معنادار دارند. یافته دیگر پژوهش حاضر نشان داد که سبک زندگی اسلامی با کنترل عوامل شخصیتی، شادکامی و بهباشی روان‌شناختی را پیش‌بینی کند؛ بنابراین تقویت سبک زندگی اسلامی می‌تواند موجب تقویت و افزایش شادکامی و بهباشی روان‌شناختی در افراد شود.

کار و تلاش از عناصر مهم در تحقق سبک زندگی اسلامی است و از ارکان یا عناصر مقوم تمدن نیز به شمار می رود، اما مسلمانان در سده های اخیر با پدیده کم عملی و کم کاری مواجه بوده اند که شاید یکی از علل آن بی توجهی به روش صحیح عمل کردن و درنتیجه نرسیدن به اهداف و ایجاد سرخوردگی بوده است، ازاین رو، استخراج روش صحیح انجام عمل که در منابع روایی ذکر شده است، می تواند گامی در رفع موانع عمل گرایی در سبک زندگی مسلمانان باشد، خصوصاً «عمل گرایی کارگزاران». این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، به دنبال بررسی «اقدامات و فرآیند انجام کار» از منظر روایات است. از نتایج این پژوهش آگاهی از دو دسته اقدامات است که باید قبل و حین عمل به آن ها دست زد تا «عمل با روش درست» درخارج تحقق یابد. ارائه الگوی مفهومی فرآیند اقدامات به ترتیب زمانی برای تحقق عمل و بازبینه ای ساده برای ارزیابی تحقق اقدامات حین عمل و بعدازآن، از دیگر یافته های این پژوهش است. رویکرد فرآیندی به روایات این امکان را فراهم می آورد که عمل صحیح به شکل یک کل مرکب و نه امور پراکنده غیر مرتبط مورد ملاحظه قرار گیرد.

مفهوم سبک زندگی ازجمله مفاهیم جدیدی است که در حوزه جامعه شناسی، روان شناسی و مطالعات فرهنگی به کار رفته است. دامنه به کارگیری این مفهوم تا بدان حدّ رواج یافته که امروزه جانشین بسیاری از مفاهیم و واژگان سنتی شده است. اصطلاح سبک زندگی، پیوند نزدیکی با مجموعه ای از مفاهیم دارد؛ نظیر فرهنگ، جامعه، ذهن، رفتار، معنا، شخصیت، محیط، وراثت، نیاز، سلیقه، مد، منزلت و سنت. مفهوم سبک زندگی از یک سو جزئی ترین رویدادهای مربوط به حیات بشر را شامل می شود و از سوی دیگر تا اعماق وجود آدمی را در برمی گیرد، لذا هم شامل است و هم عمیق. سبک زندگی اسلامی را می توان به مثابه دانشی مستقل در نظر گرفت که با سیره نسبت ها و پیوندهایی دارد. این نسبت ها را می توان به صورت تمایزها و اشتراک ها در نظر گرفت. مقاله حاضر با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای اسنادی، درصدد است تمایزات این دو را استنباط کرده و ارائه دهد.

این پژوهش با هدف توصیف و تحلیل مثبت اندیشی با دو رویکرد روان شناسی و اسلامی و طراحی سازه مثبت اندیشی بر اساس اندیشه اسلامی انجام شده است. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و همبستگی است. در بررسی حدود 3500 گزاره از منابع اسلامی اعم از آیات و روایات مربوط به موضوع، یافته های پژوهش نشان می دهد که سازه مثبت اندیشی در نگاه معارف اسلامی ضمن اینکه وجوه تمایزی با مثبت اندیشی در ادبیات روان شناسی دارد، دارای دو سطح است: سطح اول، شامل پنج مؤلفه شناخت و آگاهی، تفسیر مثبت، اطمینان به حصول پیامد، امید و رفتار همسو با مثبت اندیشی است و سطح دوم، دارای چهل زیر مؤلفه است. این مفهوم از یک مفهوم کلی به نام ایمان نشاط گرفته است. روایی محتوای سازه مذکور توسط کارشناسان دینی و روان شناسی تأییدشده است و نظرات ایشان در این مورد با روایی محتوایی، 97/0 و میانگین ضریب همبستگی، 797/0 از توافق بالایی برخوردار است.