جایگاه متن در تقریر سبک زندگی اسلامی (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

متن دینی، همواره جایگاه خاصی در نظام تعالیم اسلامی ازجمله سبک زندگی اسلامی داشته است. این اعتبار ویژه را البته نمی توان چندان بدون چالش تصور کرد. نوع تقریر متن دینی و به عبارتی، چگونگی ارتباط بخشی بین متن دینی و مسائل سبک زندگی، موضوع و سؤال اصلی این مقاله است. روش ما برای رسیدن به پاسخ این سؤال، روش تحلیل انعکاسی متن است که متن دینی را بسان یک موضوع اجتماعی، از منظر انعکاس آن در محیط پیرامون بررسی می کند. برای استخراج و کشف سبک زندگی دینی، دو رویکرد افراط و تفریط در تقریر رابطه متن و معرفت دینی، قابل تقریر است. رویکرد افراطی، تلاش دارد تا ضرورتاً در مواجهه با هر معرفتی، راهی برای استناد به متن دینی بیابد و عملاً معرفت بدون استناد به متن را معرفت نمی داند. لزوم پرهیز از نگاه کمّی به گزاره های دینی و همین طور لزوم توجه به انتقال تمدنی معارف در کنار انتقال در قالب اخبار آحاد، این رویکرد را با چالش مواجه می کند. در مقابل، واگرایی از متن، آسیب قابل توجهی در نهادینه شدن سبک زندگی در جامعه ازجمله فاصله گرفتن از ادبیات انگیزشی خود متن است. در ایجاد تعادل بین این دو رویکرد و رسیدن به رویکرد مختار این پژوهش، چهار متغیر تأثیرگذار در نوع مواجهه با متن مورد بررسی قرار می گیرند که عبارت اند از: «نوع طبقه بندی گزاره های دینی»، «تحلیل کمّی گزاره های دینی»، «سیاق گفتاری و نوع خوانش متن دینی» و «انتقال تمدنی معارف». نتیجه نهایی بررسی این متغیرها، آن خواهد بود که اولاً پی جویی از سبک زندگی را نه صرفاً در میان اخبار آحاد بلکه در میراث تمدنی باید جستجو کرد و ثانیاً توجه به دلالت های انعکاسی خبر واحد و بار تمدنی گزاره های خاصی چون: «جملات منتقله» و «جملات نشان دار» در انتقال سبک زندگی اسلامی، به مراتب، دارای کارکرد بیشتری نسبت به اخبار آحاد و درگیر شدن در نزاع هایی چون «حجیت خبر واحد» یا «تقدم بررسی سندی یا محتوایی» است.