پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی

دولت مطلقه رضا خان پی از بی نظمی ها و هرج و مرج های دوران قاجاریه و مشکلاتی که در دوران مشروطه و پس از آن کشور را رو به جدایی طلبی و نا به سامانی های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی پیش می برد، سر برآورد، رضاخان به عنوان دولتی مطلقه برای سرو سامان دادن به اوضاع مملکت از سوی جناح های گوناگونی که در کشور وجود داشتند حمایت شد، از جمله روشنفکران آن دوران، احزاب مانند حزب تجدد، نشریات همچون ایرانشهر و یا حتی سردمداران حکومتی مانند سیدضیاء با دیدن دردها و مشکلات جامعه، در پی راه حلی برای آن برآمدند و راه چاره را تنها روی کارآمدن دولتی مطلقه دانستند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در پی بررسی روی کار آمدن رضاخان براساس نظریه ی بحران اسپریگنز می باشیم. در این راستا سؤالی که مطرح می شود این است که شکل گیری دولت مطلقه رضا خان چگونه قابل تبیین است؟ فرضیه ای که در پاسخ به آن ارائه شد نیز عبارت است از: شکل گیری دولت مطلقه در ایران دوره رضاخان امری ناگهانی، اتفاقی یا خارجی نبود بلکه برآمده از تفکری اجتماعی بود که بحران را در جامعه آن روز درک کرده بود، علل بحران را شناخته بود و با در نظر داشتن یک الگوی ایده ال، ایجاد دولت مطلقه مدرن را راهکار رسیدن به نقطه ایده آل و درمان قطعی می دانست.

پیروزی انقلاب اسلامی، منجر به شکل گیری جنبش های متنوع و بیداری اسلامی در منطقه شده است. این بیداری با حمله امریکا به عراق و سقوط دولت صدام، روند رو به گسترشی را یافته و پیامدهای متعددی را نیز برای دولت ایران به همراه داشته است؛ به گونه ای که با آغاز بحران بین المللی سوریه، و ظهور نشانه های از پیروزی احتمالی اسد و محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی، رهبران ائتلاف سنی به رهبری عربستان سعودی، احساس ترس و هراس بیشتری از تسری شیعه گری در منطقه و رشد قدرت و نفوذ ایران در منطقه کردند، به همین جهت بر حمایت های معنوی و به ویژه مادی خود از افراط گرایان سلفی در جنگ سوریه افزودند. سوال اصلی این است که علت این رقابت ایدئولوژیکی عربستان با ایران در بحران سوریه چیست؟ پاسخ موقتی این است که هراس عربستان از پیروزی ائتلاف شیعی و افزایش قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی و در پی آن بر هم خوردن توازن قدرت منطقه، منجر به رقابت این دولت با ایران، در جنگ سوریه شده است. یافته های پژوهش با کاربست نظریه رئالیسم نئوکلاسیک نشان می دهد که سعودی ها با افزایش برداشت تهدید خود از پیروزی احتمالی ایران در جنگ، و با هدف مهار افزایش نفوذ آن و قدرت گیری ایدئولوژی شیعه در منطقه رفتار تهاجمی خود مبنی بر حذف دولت اسد را پیش گرفته اند. شیوه گردآوری اطلاعات و داده ها در این پژوهش مبتنی بر شیوه کتابخانه ای، و روش پژوهش نیز مبتنی بر روش تحقیقی توصیفی تحلیلی است.

از پیروزی انقلاب اسلامی روابط ایران با آمریکا به سمت تنش و عدم تعامل حرکت نموده، که درمقاطع مختلف قابل مشاهده است. که در بعضی دوره ها شدت بیشتری داشته ودر برخی دیگر زمینه سازی های برای تعامل فراهم شده، که در اینجا باید گفت که تفاوت در الگوهای مدیریتی در دوره های مختلف چگونه موجب تداوم منازعات در روابط ایران و آمریکا شده است. باید گفت که تفاوت در الگوهای مدیریتی موجب گسترش منازعاتدر برخی از دوره ها و کاهش منازعه در برخی دوره های دیگر شده، با روی کار آمدن دولت اصلاحات در دوره آقای خاتمی که مقارن با ریاست جمهوری بوش در امریکا بود ایران در این دوره سیاست تنش زدایی را در پیش گرفت. در دوره بعدی که آقای احمدی نژاد در مقابل بوش و اوباما قرار داشت سیاست تنش زداییی راکنار گذاشته و با سیاست تهاجمی در مقابل یکدیگر قرار گرفته. در دوره بعدی با روی کار آمدن حسن روحانی که با دوره باراک اوباما هم دوره بودشاهد تلاشهای دو کشور برای حل و فصل اختلافات به صورت گام به گام که در نهایت به برجام ختم شد شاهد بودیم و دردوره اخیر باروی کار آمدن دولت ترامپ تنشها و اختلافات دوباره از سر گرفته شده که تنشها از سوی این دولت بوده و به مشکلات دامن می زند. بنابراین تداوم منازعات در روابط ایران و آمریکا همچنان وجود داشته که در برخی از دوره ها همانند دوره احمدی نژاد و جرج بوش بیشترین تنش و در دوره اوباما و روحانی کمترین منازعه را داشته است.

انقلاب اسلامی ایران یکی از بزرگ ترین رخدادهای اجتماعی در قرن بیستم است. در جهانی که تغییر و تحولات مستمر، مرزهای طبیعی جوامع را درنوردیده و سرنوشت ملت ها را به هم پیوند زده، پدیده ای با این گستردگی و عظمت نه تنها نهادها و نظام های سیاسی یک ملت و یک قوم را درهم ریخته و سرنوشت تاریخی آنان را در مسیر تغییرات بنیادین قرار داده است، بلکه دامنه های آن بسی فراتر از یک کشور رفته و ملت هایی را در سمت و سویی تازه و دنیایی نو به جریان انداخته است. ازاین رو در این نوشتار به این پرسش پاسخ داده شده که «انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری بر تحولات ژئوپلیتیک شیعی در یمن:1979 تا 2015 داشته است؟» فرضیه ای که در پاسخ ارائه می شود این است که آموزه های تشیع و تفکرات انقلابی امام خمینی (ره) که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی در ایران شدند نقش مؤثری در گسترش تشیع و احیاء شیعیان زیدی و تغییر ژئوپلیتیک شیعه در یمن 1979 تا 2015 داشته است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران روحیه ی انقلابی در بین ملت ها تکامل یافت و در قالب آرمان های انقلاب اسلامی به دیگر کشورها نیز سرایت کرد و در اثر این تحول موجی از خودآگاهی و بیداری اسلامی، کشورهای اسلامی به خصوص جوامع شیعی را فراگرفت.

اسلام سیاسی و تحولات آن در دو سده اخیر و به ویژه در سه دهه گذشته در جهان اسلام اهمیت بسیاری یافته و به تبع آن عرصه جهانی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. اهمیت این پدیده طرح مباحث علمی گسترده ای در باره ماهیت و چیستی اسلام سیاسی و نیز علل ظهور آن را موجب شده است. اهمیت یابی اسلام سیاسی در جهان اسلام علی الخصوص جغرافیای غرب آسیا، از جهاتی متفاوت از عرصه جهانی آن می باشد. جهان اسلام، اسلام سیاسی و هر جریان اسلام گرا را به عنوان پدیده ای بومی می نگرد و آن را بازگشت به هویت گذشته اسلامی خویش تلقی می کند. تحت تاثیر چنین نگرشی از دهه 1970 نقش اسلام در سیاست به نحو بسیار مهمی دچار تغییر و تحول شده است. گروه های اسلامی نه در مقام واکنشی ساده درون جامعه سیاسی، بلکه به صورت منبع دیدگاه های جدید و بدیع در باب توسعه و دگرگونی سیاسی ظاهر شده اند. انقلاب اسلامی ایران به عنوان نقطه آغاز خیزش جنبش های اسلامی در نیمه دوم قرن بیستم، نوید بخش دوره جدیدی از ظهور اسلام بود که سایر ملت های اسلامی، از جمله شیعیان لبنان را به تکاپو واداشت. یکی از کشورهایی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاثیر زیادی از انقلاب اسلامی ایران برده است کشور لبنان است. تأثیر انقلاب بر شیعیان لبنان بیش از هر چیز مرهون عواملی همچون اقدامات روشنگرانه امام موسی صدر در بین شیعیان لبنان، اشغال جنوب لبنان به وسیله اسرائیل و محرومیت شیعیان آن جا بود، این عوامل باعث شد تا لبنان به مناسب ترین محل برای رشد افکار انقلابی شیعه تبدیل شد. تاثیر انقلاب اسلامی در این کشور نمود بسیار روشنی دارد که در روابط بین المللی ایران و حزب الله به خوبی خود را نشان می دهد.

همواره در همه ی ادوار تاریخی اختلافاتی بین دول و قدرتمند وجود داشته است. اما در این میان سالیان طولانی ایالات متحده آمریکا بازیگر اصلی این صحنه بوده است و با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه این کشور در طول سالیان گذشته مورد تحریم وتهدید قرار گرفته است. اما در این میان اقدام ۸ آوریل ۲۰۱۹ آمریکا که سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را تروریست خطاب کرد ،مخالفان و موافقان زیادی را به سخن وا داشت. زیرا فی الواقع تعریف مشخصی از واژه تروریسم بیان نشده است و اینکه بخشی از حکومت یک دولت تروریسم خطاب شود نیز از منظر حقوق بین الملل خلأهای قانونی صریحی وجود دارد. با توجه به تفاسیر فوق در این مقاله برآنیم تا این اقدام آمریکا را از منظر حقوق بین الملل مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهیم.