دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث

نگاشته های علمی در قالب های مختلفی قابل عرضه است. کتاب، مجلّه، پایان نامه، سایت، کنفرانس و... مجموعه ای متنوّع از قالب های عرضه دانش را شکل می دهد. بهره گیری از این قالب ها، نیازمند رعایت قواعد یا استانداردهایی است که بانیان و میزبانان بپذیرند و مخاطبان، جذب شوند. این سرمقاله را به بیان یک «اِشکال» و سپس معرّفی یک «راهکار اساسی» و آنگاه تطبیق آن بر «عرصه مدیریت مجلّات علمی» اختصاص داده و در پایان، نمونه هایی از «اسناد زیرساختی برای مدیریت مجلّات علمی» را که در «فصلنامه دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث» تولید شده است، آورده ام.

ازدواج خلیفه دوم با ام کلثوم از موضوعات اختلافی در تاریخ اسلام است. اهل سنّت، پذیرش یا ردّ این قضیّه را در تقویت یا تضعیف برخی از حوادث مهمّ تاریخی مانند غصب خلافت و فدک مؤثر دانسته اند. بر همین اساس، ارائه تحقیقی جامع، جهت مشخص شدن همه جوانب قضیه، ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش، جمع آوری روایات و آرای موافقان و مخالفان و تبیین آن ها بدون هرگونه موضع گیری برای دست یابی به واقعیت است. مأموریت آن، بررسی و تحلیل امکان وقوع این ازدواج در شرایط عادی و اکراه است. پیش تر مقاله ای از همین نویسنده با عنوان «بازپژوهی تاریخی گزارش ازدواج خلیفه دوم با دختر امیر مؤمنان (ع)» چاپ شده بود. نوآوری این مقاله، دو سویه نگری اصل امکان وقوع چنین جریانی با توجه به متون حدیثی و تاریخی موافق و مخالف است. فایده آن، پاسخگویی به بسیاری از شبهات در مورد چگونگی ارتباط اهل بیت (س) با خلیفه دوم است. این پژوهش در ساختاری تازه، مطالب خود را در دو بخشِ ام کلثوم و دیدگاه های مختلف در ازدواج ایشان با عمر و امکان سنجی ازدواج، ارائه می دهد.

مدارا از مهم ترین عناصر تحکیم خانواده است. استحکام بنیان خانواده در سایه نرم خویی، بستری مناسب برای تربیت و رشد نسل های سالم و شاداب فراهم می سازد. عدم تعامل افراد در محیط خانواده، سبب ناسازگاری و ایجاد تنش و ناامنی روانی می شود؛ از این رو پرداختن به فواید و تأثیر این صفت در ایجاد روابط خانوادگی سالم ضروری است. هدف، بالابردن روحیه سازگاری و تقویت آن بین همسران و معرفی فواید مدارا در خانواده است. مأموریت نگاشته حاضر، تبیین آثار مدارا مانند آرامش، پایداری ایمان، افزایش روزی، تربیت و هدایت خانواده با استفاده از آموزه های قرآن و حدیث است. تطبیق فواید مدارا با علم روز از ویژگی های مقاله است. این نوشته در دو بخش به بررسی آثار فردی و اجتماعی مدارا در خانواده می پردازد.

سنت پیامبر (ص)، گنجینه ای از ارزش های والایی است که در قالب حدیث برای نسل های بعد به ارمغان گذاشته شده است. با گذشت زمان و سوء استفاده برخی از افرادِ فرصت طلب، حدیث که حکایت کننده از سنت است، دچار آسیب شده که «احادیث ساختگی» یکی از مهم ترین آسیب های آن است. سبب جعل حدیث را می توان در رفتار های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برخی صحابه بررسی نمود. ضرورت شناخت جریان های جعل و جاعلان لعنت شده توسط پیامبر (ص) در دوران حضور ایشان، علاوه بر جداکردن احادیث صحیح از جعلی و خدشه واردنشدن به تمام احادیث، سبب آشنایی با اهداف و پیشینه جعل در دوران آغاز پیدایش حدیث نیز می شود. مأموریت نگاشته حاضر، ردیابی اشخاص یا گروه های جاعل در دوران پیامبر (ص) است؛ این پژوهش به مفهوم شناسی جعل و پردازش تاریخی آن در زمان پیامبر (ص) پرداخته است.

معارف مشترک در ادیان الهی، نشان دهنده منشأ مشترک است.یکی از موضوعاتِ دارای گزاره های مشابه در ادیان ابراهیمی، «حقوق فرزندان» است. بررسی اجمالی این حوزه به صورت تطبیقی از سویی اهمیت موضوع را در ادیان الهی روشن کرده و نشان می دهد که آینده سازان جوامع، چه جایگاهی در کتاب های آسمانی دارند و از سوی دیگر، میزان کمال و جامعیت اسلام را روشن می سازد. پژوهش پیش رو عناوین حقوق فرزندان را در قرآن و عهدین بررسی کرده است. در این بررسی، نگاه قرآن کریم به «فرزند» مطرح شده و سپس سرفصل های حقوق فرزندان در قرآن و عهدین فهرست می شود.

فعالیت های حدیثی در طول تاریخ، متأثر از شرایط حاکم بر مناطق مختلف بوده است. شرایطی مانند فرهنگ غالب هر منطقه، حکومت، زبان و میراث گذشتگان، فعالیت های متنوع حدیثی را در پی داشته است. در دوران متأخر، منطقه هویزه، شاهد یک حرکت علمی و حدیثی در گستره حکومت مشعشعیان (845-1176ق) بود. در راستای کشف حوزه های حدیثی شیعی، شناسایی و معرفی آثار و نوع فعالیت های حدیثی صورت گرفته در هویزه ضروری است. هدف این نوشتار، شناسایی و گونه شناسی نگارش های حدیثی این دوره، مانند حدیث نگاری، حاشیه نویسی، اجازات حدیثی و استنساخ کتاب های حدیثی است. در این مسیر، آثار حدیثی عالمان این منطقه، برای اولین بار با دسته بندی منظم، معرفی شده تا مقدمه ای برای تحقیق و تحلیل بیشتر باشد.

پیروان معصومان در مناطق مختلفی از جهان آن روز حضور داشتند. بسیاری از این مناطق از حیث جغرافیایی با یکدیگر متّصل بوده و بسیاری هم پراکنده بودند. مناطق متّصل، دارای پهنایی گسترده بود. این گستره و پراکندگی در کنار فراوانی پیروان، مانع از آن بود که همه مردم بتوانند پرسش های خود را رو در رو از امام پرسیده و پاسخ بگیرند. از این رو امامان نمایندگانی را در مناطق مختلف، تعیین می کردند تا پاسخگوی نیازهای مردم باشند. گروهی از این نمایندگان، پاسخگوی پرسش های علمی مردم بودند. معصومان، این افراد را از جهت علم و تقوا، شایسته مرجعیت مردم دانسته و آن ها را معرّفی می کردند؛ چراکه بدون داشتن شرایط علمی و عملی، ارجاع به آنان، انداختن مردم در پرتگاه یا اغرای به جهل بود. نفی مرجعیت از برخی از ناشایستگان نیز در همین راستا انجام می شد. اعطای گواهی مرجعیت مردم در هر گستره ای که باشد، امری فراتر از توثیق فردی یک راوی است. کسی که از سوی امام، شایستگی مراجعه و اظهار نظر دینی را می یابد، پیشتر، علم و تقوایش ثابت شده است. از این رو اثبات این مقام برای هر راوی، نه تنها در توثیق وی کافی است بلکه شأن ویژه او را نزد امام و در جامعه آن روز نشان می دهد.