تحقیقات مالی - اسلامی

تحقیقات مالی - اسلامی

تحقیقات مالی - اسلامی سال ششم بهار و تابستان 1396 شماره 2 (پیاپی 12) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

اصول حاکم بر اعتباری سنجی در مدیریت ریسک اعتباری بانکداری اسلامی از نگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ریسک اعتباری مدیریت ریسک بانک اعتبار سنجی قرآن مال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 384 تعداد دانلود : 82
ریسک اعتباری در بانکداری زیانی است که در اثر تأخیر یا نکول گیرنده تسهیلات در عمل به تعهدات خود در موعد مقرر ایجاد می گردد و به عنوان یکی از مهم ترین ریسک های صنعت بانکداری می باشد. یکی از عوامل مهم ایجادکننده ریسک اعتباری در بانک ها، عدم توجه کافی و اعتبار سنجی نامناسب مشتریان است. یعنی تسهیلات در اختیار کسانی قرار داده می شود که صلاحیت لازم را نداشته و لذا عمداً یا سهواً از بازپرداخت تسهیلات بازمانده یا امتناع می کنند. این پژوهش قرآنی از نوع توصیفی – تحلیلی بوده و آیاتی از قرآن کریم که به تبیین جایگاه و اهمیت مال و شرایط تصرف در مال و شخصی که می خواهد مالی را در اختیار گیرد پرداخته اند و بنیاد روش تفسیر موضوعی و به مدد موضوع شناسی اقتصاد مالی، مورد بررسی و تدبر قرار گرفته است. سوال اصلی این پژوهش این است که آیات قرآن در نفی ریسک اعتباری بر چه اصولی تأکید داشته و بر وجود چه ویژگی هایی در شخص وام گیرنده جهت دریافت تسهیلات دلالت دارند؟ برای پاسخ دهی به این پرسش، فرضیه ما این است که از نظر قرآن کریم، اصول لزوم رعایت عدالت اجتماعی، خلیفه اللهی انسان، لزوم وفای به عهد، لزوم حاکمیت اخلاق اسلامی بر بازار مالی مسلمانان، قوام جامعه بودن اموال، لزوم استفاده صحیح از اموال و ندادن مال به سفیه و اصل لاضرر در معاملات و روابط مالی، باید جهت دهنده رفتار بانکداری اسلامی در حوزه مدیریت ریسک اعتباری باشد که به دلالت التزامی بر اعتبار سنجی دقیق مشتریان با هدف کاهش ریسک اعتباری اشاره دارد. یافته های پژوهش به طور کامل موید این فرضیه ها بود.
۲.

اوراق قرض الحسنه و تأمین مالی کسب و کارهای اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کسب و کار اجتماعی تأمین مالی اجتماعی اوراق قرض الحسنه اجتماعی نظام اقتصاد اسلامی فرابورس ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 527 تعداد دانلود : 686
رشد و توسعه اقتصادی پایدار از مهم ترین آرمان های اقتصادی هر کشوری است که می بایست در چارچوب نظام اقتصادی محقق شود. براساس آموزه های اسلامی عدالت، امنیت و رشد اقتصادی اهداف مکتب اقتصاد اسلامی هستند که تحقق و پیگیری آنها جهت رسیدن به رفاه عمومی ضروری است. مقاله حاضر امکان تأمین مالی کسب و کار ها و پروژه های اجتماعی را در چارچوب نظام اقتصادی اسلام در بازار سرمایه ایران بررسی می کند. در این مقاله چارچوب های نظری که در یک دهه اخیر در خصوص کسب و کار اجتماعی و همچنین ابزار های مالی جهت انجام پروژه های کلان با تأثیرات اجتماعی ارائه شده مورد بررسی قرار گرفته و مدل عملیاتی جهت تأمین مالی کسب و کارهای اجتماعی و پروژه های زیربنایی در ایران ارائه شده است. براساس یافته های پژوهش امکان ایجاد بازاری به نام «بازار کسب وکار اجتماعی» و انتشار نوعی اوراق مبتنی بر قرض الحسنه به نام اوراق قرضه الحسنه اجتماعی وجود دارد که با استفاده از آنها می توان به تأمین مالی و توسعه کسب وکار های اجتماعی و پروژه های زیربنایی اقدام کرد.
۳.

سنجش میزان اخلاقی بودن بانکداری در ایران؛ مطالعه موردی بانک های ایران، شعب شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بانکداری اخلاقی بانکداری در ایران اقتصاد اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 877 تعداد دانلود : 398
بانکداری اخلاقی نوع جدیدی از بانکداری است که به تازگی در بانکداری متعارف از آن صحبت می شود و درصدد جبران کاستی های بانکداری متعارف است. بانکداری اخلاقی؛ یعنی، بانکداری که در عملکرد خود، ارزش ها و معیارهای اخلاقی و اجتماعی را نیز در کنار معیارهای اقتصادی در نظر می گیرد . از طرفی برخی از اقتصاددانان بانکداری اسلامی را نظام بانکی ارائه دهنده خدمات مالی و بانکی اخلاقی توصیف می کنند. اهتمام اصلی بانک های اسلامی این است که روش های مالی آنها براساس قوانین شریعت باشد و باتوجه به تأکید شریعت بر ارزش های اخلاقی، می توان گفت هر خدمتی که در بانکداری اسلامی ارائه می شود باید مبتنی بر اخلاق باشد. در این پژوهش میزان اخلاقی عمل کردن بانکداری در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات و داده های پژوهش با استفاده از روش تحقیق میدانی و با تهیه پرسشنامه و تحلیل نتایج از طریق نرم افزار SPSS ، از کارکنان و مشتریان بانک های شهر شیراز جمع آوری شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که بانکداری در ایران در عمل نتوانسته معیارهای اخلاقی مانند جلوگیری از صوری شدن عقود، رفع نیازهای ضروری نیازمندان، مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی و... رابرآورده کند.
۴.

امکان سنجی فقهی اوراق مشارکت مصون از تورم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اوراق مصون از تورم اوراق مشارکت مصون از تورم نرخ سود واقعی‏ نرخ سود اسمی‏

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 852 تعداد دانلود : 87
در سال های اخیر توسعه اوراق مصون از تورم در دنیا گسترش یافته و این اوراق در بسیاری از پرتفوی ها وارد شده است. هدف اوراق مصون از تورم اطمینان از حفظ قدرت خرید از طریق مرتبط کردن بازدهی اوراق با تورم در طول دوره انتشار آن است. بنابراین، دو نوع پرداخت در این اوراق وجود دارد: نرخ بازدهی که در ابتدای دوره مشخص می شود و مبلغی که بابت جبران زیان حاصل از کاهش قدرت خرید پرداخت می گردد. از این رو، این اوراق یک فرصت آرمانی برای طیف گسترده ای از سرمایه گذاران برای مصون ماندن از تورم می باشد. ایران به عنوان کشوری که دارای نرخ تورم بالا و متغیّر است، می تواند از این اوراق برای تأمین مالی طرح ها و پروژه های میان مدت و بلند مدت به ویژه در طرح های عمرانی دولتی استفاده نماید. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ گوئی به این سوال ها است: آیا با توجه به موازین فقه امامیه امکان انتشار اوراق مشارکت با سود علی الحساب شناور و مصون از تورم وجود دارد؟ راهکارهای تصحیح این اوراق که با موازین دانش مالی نیز سازگار باشد، چیست؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که امکان طراحی اوراق مشارکت مصون از تورم با نرخ سود علی الحساب شناور وجود دارد. برای شناور کردن نرخ نیز می توان از حق اختیار خرید و حق اختیار فروش به طور هم زمان استفاده نمود.
۵.

شناسایی و رتبه بندی ریسک های اسناد خزانه اسلامی در بازار اوراق بهادار ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسناد خزانه اسناد خزانه اسلامی ریسک رتبه بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 620
سوال اصلی در این مقاله این است که ریسک های اصلی در فرایند انتشار اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه ایران کدام است؟ مهم ترین ریسک ها از جهت احتمال وقوع و شدت اثرگذاری در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه این اوراق کدامند؟ این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا و با استفاده از روش تحلیل سلسه مراتبی به رتبه بندی ریسک ها می پردازد . با شناسایی این ریسک ها در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه، ارکان انتشار، قادر خواهند بود بر ریسک های اصلی تمرکز کرده، فرآیندهای پوشش ریسک را با اثربخشی بیشتر، پیگیری نمایند. فرضیه اصلی مقاله این است که از منظر خبرگان بازار سرمایه، ریسک های مالی از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. نتایج نشان می دهد از منظر خبرگان پاسخ دهنده، ریسک های نرخ سود بانکی، نقدشوندگی، تورم و نرخ ارز از منظر احتمال وقوع، در اولویت می باشند، از منظر شدت تأثیر نیز، نرخ سود بانکی، نقدشوندگی، اعتباری و تورمی با اولویت بوده اند. از جمله روش های نوین مورد استفاده در تأمین مالی دولت از طریق منابع داخلی، انتشار اسناد خزانه دولتی است. نوآوری های مالی اسلامی در حوزه ابزارسازی مالی در بازارهای سرمایه اسلامی منجر به شکل گیری ابزار اسناد خزانه اسلامی و انتشار آن در تاریخ 07/08/1394 در بازار فرابورس ایران شد. اسناد خزانه اسلامی مانند سایر ابزارهای مالی اسلامی دارای ریسک های مختلفی هستند که در مقام اجرا، موفقیت انتشار این ابزار را تهدید می نمایند. از این رو شناسایی ریسک های متبادر در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه و بررسی شدت تأثیر و احتمال وقوع آنها در فرآیندهای انتشار امری ضروری است.
۶.

بررسی فقهی پول مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پول مجازی مال اعتباری بودن پول مالی اسلامی فقه امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 168 تعداد دانلود : 423
پول مجازی پدیده ای نوظهور است که بانفوذ بیشتر دنیای مجازی در زندگی بشر، رخ نمون کرده است. مدت زیادی از طرح ایده و عملیاتی شدن پول مجازی نمی گذرد و پول های مجازی گوناگون، بازاری برای خود ایجاد کرده اند. اگرچه حاکمیت ها نسبت به پذیرش این نوع از پول مقاومت نشان داده اند و برخوردهای متناقضی در این زمینه وجود دارد، اما مخترعان این پول ها و فعالان مالی، با تلاش برای رفع چالش ها و ایجاد نوآوری های مالی در این عرصه، سعی در گسترش این پدیده دارند. فهم صحیح و فنی از ماهیت پول مقدمه ای برای شناسایی احکام شرعی مترتب بر پول مجازی و استفاده از آن در نظام پولی و بازار سرمایه اسلامی است. در مقاله حاضر تصمیم داریم تا با ماهیت شناسی پول مجازی و تحلیل فقهی پدیده پول، بر پایه نظریه مال اعتباری بودن پول، احکام شرعی در خصوص پول مجازی را تبیین کنیم. از این رو، شایسته است در تحلیل فقهی پول مجازی عناصر کلیدی و اجزای تشکیل دهنده پول مجازی مورد واکاوی قرار گیرد. این عناصر و اجزا عبارت است از: ماهیت پول و پشتوانه آن، خصوصی بودن، الکترونیکی بودن و ورود پول مجازی به دنیای حقیقی. از منظر نگارندگان مهم ترین ملاحظه پذیرش پول مجازی در نظم کنونی پول، سامان نظام دو پول حقیقی و مجازی در کنار یکدیگر است.
۷.

طراحی اوراق ریسک های نفتی مبتنی بر اوراق بهادار بیمه ای با هدف بیمه گری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ریسک های نفتی اوراق بهادار بیمه ای مدیریت ریسک اوراق ریسک های نفتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 940 تعداد دانلود : 966
انتخاب و در اختیار داشتن ابزارهای مناسب و بهینه برای مدیریت ریسک، از عوامل بسیار مهم در مدیریت ریسک های مختلف است. اوراق بهادار بیمه ای ابزارهای مالی - بیمه ای نوینی هستند که در سال های اخیر به نحو گسترده برای پوشش ریسک های به خصوص فاجعه آمیز و بزرگ، از سوی بیمه گران مورد استفاده قرار گرفته اند. علاوه بر این، این اوراق ابزارهایی برای تأمین مالی نیز می باشند، که درخصوص انتشار های مربوط به بیمه های زندگی مصداق دارند. انتشار هایی که تاکنون در خصوص این اوراق انجام شده است، داخل صنعت بیمه بوده است و مدل ها و الگوهای عملیاتی برای انتشار این اوراق بر روی ریسک های بخش نفت و گاز وجود ندارد. با توجه به اهمیت بخش نفت و گاز و همچنین تنوع و گستردگی بالای ریسک های مربوط به آن و به منظور ایجاد تنوع در ابزارهای در اختیار صنعت نفت و بیمه برای مدیریت ریسک این مقاله کوشیده است با تکیه بر منطق اقناع سایمون (1996)، الگویی برای انتشار اوراق ریسک های نفتی ارائه نماید. این الگو متناسب با شرایط صنعت نفت و بیمه ایران بوده و همچنین ملاحظات شرعی در سرمایه گذاری های مربوطه نیز لحاظ شده است.
۸.

ارتقای پذیرش تأمین مالی اسلامی در پرتو نگرش سهامداران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تأمین مالی تأمین مالی اسلامی نگرش سهامداران به تأمین مالی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 258 تعداد دانلود : 94
هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط بین نگرش سهامداران به پذیرش تأمین مالی اسلامی به عنوان یکی از روش های تأمین مالی در بورس اوراق بهادار تهران است. تأمین مالی اسلامی اشاره به تأمین سرمایه و خدمات مالی و ابزارهایی دارد که بر اساس قوانین و ضوابط شریعت اسلامی باشند. امروزه تأمین مالی اسلامی به عنوان یک منبع جدید رشد اقتصادی پدید آمده است، اما در عرصه صنعت و کسب وکار برای تأمین مالی بیشتر از روش های دیگر استفاده می شود. این پژوهش از نوع کاربردی و همچنین جزء مطالعات همبستگی است. نمونه پژوهش شامل سهامداران بورس اوراق بهادار تهران است که با روش نمونه گیری تصادفی در دسترس تعداد 410 نفر انتخاب شدند. جهت آزمون فرضیه ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری با کمک نرم افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که نگرش سهامداران نسبت به پذیرش تأمین مالی اسلامی مثبت است، اما اعتقادات دینی سهامداران بر نگرش نسبت به تأمین مالی اسلامی معنادار نبود. همچنین آگاهی و دانش، مزایای هزینه ای و حمایت کسب و کار بر نگرش سهامداران نسبت به تأمین مالی اسلامی تأثیرگذار بودند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۲