نامه انسان شناسی (پژوهشنامه انسان شناسی)

نامه انسان شناسی (پژوهشنامه انسان شناسی)

نامه انسان شناسی 1382 شماره 3

مقالات

۱.

باز تولید عناصری برای یک نظریه نظام آموزشی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷۲ تعداد دانلود : ۱۰۸۰
باز تولید در اصل تفسیری جامعه شناختی بر کتاب وارثان است که در سال 1964 در فرانسه منتشر شد. وارثان، خود پژوهشی بود از همین مولفین درباره آگاهی و رفتار دانشجویان رشته های ادبیات و علوم انسانی بر پایه طبقه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن ها ...
۲.

بررسی تطبیقی فرهنگ دانشگاهی ایران و بریتانیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۸۳۳
«فرهنگ دانشگاهی» از عوامل موثر بر چگونگی توسعه علمی در هر جامعه ای است، یعنی بین چگونگی و مختصات فرهنگ دانشگاهی و میزان رشد و توسعه دانشگاهی و تولیدات علمی رابطه وجود دارد. مطالعات موجود نشان می دهد که «فرهنگ دانشگاهی ایران» از کاستی ها و مسایل بغرنجی رنج می برد، به نحوی که یکی از موانع توسعه علمی و یکی از منابع بحران آموزش عالی کشور فرهنگ دانشگاهی است. هدف این مقاله بررسی و تبیین این مشکلات است. مقاله با طرح یک مشکل در آموزش عالی به نام «مشکل فرهنگ و توسعه علمی» آغاز می شود و سپس برای شناخت ابعاد مختلف این موضوع به بررسی مفهوم و ویژگی های «فرهنگی دانشگاهی» می پردازد. بخش سوم مقاله، به تحلیل ویژگی های فرهنگ آموزش و یادگیری در بریتانیا و بررسی تفاوت های آن با فرهنگ آموزش و یادگیری در آموزش عالی ایران اختصاص دارد. در این بخش نشان داده می شود که چگونه ارزش های دموکراسی، سرمایه داری، فردگرایی، انسان گرایی و عقل گرایی در شیوه ها و فرهنگ آموزش دانشگاهی بریتانیا تبلور و تحقق یافته است. براساس مطالعات تجربی موجود و تجارب اتنوگرافیک نگارنده، دانش جویان ایرانی و آسیایی خارج از کشور خود، نسبت به کشورهای غربی تلقی های متفاوتی از مفهوم «دانش»، «فرد»، «تفکر انتقادی» و «آموزش» دارند. از این رو در مقاله استدلال شده است که این تفاوت ها ریشه در «فرهنگ دانشگاهی» متفاوت آن ها دارد. در پایان نیز براساس مباحث ارائه شده راهبردهایی برای تسهیل و اصلاح «فرهنگ دانشگاهی» در ایران ارایه شده است.
۳.

پژوهشی در موسیقی و سازهای موسیقی نظامی دوره قاجار

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲۰ تعداد دانلود : ۱۹۷۵
کمتر کتابی در مورد تاریخ متاخر موسیقی ایران می توان یافت که در آن از موسیقی نظامی دوره قاجار سخن به میان نیامده باشد. در مدرسه موسیقی نظام دارالفنون و تحت مدیریت یک افسر فرانسوی بود که پایه های آموزش موسیقی غربی در ایران گذاشته شد و این موسیقی راه نفوذ خود را به فرهنگ ایرانی باز کرد. بسیاری از چهره های مهم موسیقی ایران در این مدرسه آموزش دیدند و برخی از تعیین کننده ترین موسیقی دانان یک قرن گذشته، مثل سالار معزز و کلنل علینقی وزیری، نظامی بودند. یک بررسی جامع پیرامون این شاخه از موسیقی در ایران دوره قاجار همیشه می تواند سودمند باشد ...
۴.

جهانی شدن و فرهنگ

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۸ تعداد دانلود : ۱۰۶۱
این کتاب در شش فصل به صورت گسترده موضوع جهانی شدن را از دریچه فرهنگی و عمدتا با تکیه بر جدیدترین مفاهیمی که در حوزه انسان شناسی و مطالعات فرهنگی و ارتباطات مطرح شده اند، مورد بررسی قرار می دهد. در طول سال های اخیر و به همراه افزایش تنش ها و برخوردها در سطوح ملی و فراملی، موضوع جهانی شدن به اشکال متناقضی، به طور دائم و با شدت و قدرت روز افزون مطرح می شود. طرح این موضوع از دو جانب کاملا متضاد در ستایش و یا در محکوم کردن این پدیده عنوان شده و تمایل بسیاری به این امر مشاهده می شود که دلیل عمده مشکلات کنونی در جهان را از یک سو، در عدم اجرا و تحقیق جهانی شدن در همه ابعاد آن، و از سوی دیگر، بر عکس، در شتاب بیش از اندازه در تحقق یافتن این پروژه بدانند ...
۵.

خی ‌صُل

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۱ تعداد دانلود : ۷۸۷
"این مقاله به بررسی سنتی در لرستان می پردازد که طی آن طرفین یک نزاع چنان چه قتل یا نقص عضوی به وقوع بپیوندد با دادوستد مقداری پول یا برخی کالاها و یک یا چند دختر، ترک مخاصمه می کنند. به این سنت خی صل (خون صلح) یا خون بس گفته می شود. در ابتدای مقاله، جغرافیای منطقه، ترکیب قومی و طوایف مختلفی که در آن زندگی می کنند، با نگاهی مختصر بررسی شده اند تا حدود تاریخی و جغرافیایی خی صل مشخص شود. آن گاه، شکل کلی و علل نزاع های محلی در مناطقی که بافت عشیره ای دارند، بررسی شده است و در ادامه این بررسی، مقاله به نزاع های منجر به قتل می رسد. مقررات و شکل اجرایی خی صل با توجه به حل مشکل نزاع از طریق ریش سفیدان (روش کدخدامنشی) قابل توضیح است و پس از این توضیح جزئیات مراسم ارایه شده اند. هم چنین اصطلاحات، ضرب المثل ها و اقلام غیرنقدی و نقدی رد و بدل شده در این سنت نیز تشریح و سرانجام به مبادله دختران با عنوان خون بس پرداخته شده است. ویژگی های این دختران و شرایط ازدواج با آن ها موضوع دیگر این مقاله را تشکیل می دهد. در نهایت با آوردن موارد مستند تاریخی، تلاش شده است استدلال های مقاله روشن تر شوند. در پایان لازم به ذکر است که، با توجه به تخصص مولف (کارگردانی تئاتر) در نگارش مقاله حاضر همواره عنصر باورپذیری مد نظر بوده است تا جایی که به لحاظ دستور زبان همه افعال به زمان حال آورده شده اند"
۶.

ریموند فیرثف، انسان شناس

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳۰
در میان انسان شناسان نسل سوم بریتانیا پس از جیمز فریزر و ادوارد برنت تایلر در نسل نخست و برونیسلاو مالینوفسکی در نسل دوم) ریموند فیرث در کنار آلفرد رجینالد رادکلیف براون، بارزترین چهره بود. فیرث که در اصل زاده اوکلند در نیوزیلند بود بسیار زود وارد حوزه انسان شناسی بریتانیا شد زیرا تحصیلات خود را پس از دانشگاه اوکلند در مدرسه علوم اقتصادی لندن، مرکز قدرتمند انسان شناسی اجتماعی این کشور و تحت هدایت مالینوفسکی به پایان رساند. تمایل زیاد او به پیروی از راه استاد خود سبب شد که، پس از یک دوره کوتاه تدریس در دانشگاه سیدنی، بار دیگر برای تدریس به مدرسه علوم اقتصادی لندن باز گردد و تا پایان عمر آن جا را ترک نکند ...
۷.

سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در باستان شناسی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲۱ تعداد دانلود : ۱۶۲۳
سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی.آی.اس) قابلیت هایی دارد که در دیگر فنون رایانه ای کم تر مشاهده می شوند. از خصوصیات بارز بهره برداری از آن در جهت افزایش سرعت، دقت، صحت و قابلیت آن در طراحی و برنامه ریزی می باشد. اغلب موسسات دولتی، سازمان ها، شرکت های بیمه، مراکز بهداشت، حمل و نقل، مراکز مهندسی و پزشکی از این فن برای طراحی و تجزیه و تحلیل برنامه های خود استفاده می کنند. بسیاری از جنبه های این سیستم از سوی باستان شناسان نیز مورد استفاده قرار گرفته است که عبارتند از: جی.آی.اس سه بعدی برای بررسی ساختار درون محوطه، تلفیق داده های ژئوفیزیکی با سایر اطلاعات مرتبط و در نهایت نمایش جی.آی.اس در زمینه اشکال و پوشش زمین برای شبیه سازی رایانه ای از سطح ناحیه. بنابراین، توانایی باستان شناختی این سیستم در آینده بسیار کاربردی تر و با اهمیت تر خواهد شد. این مقاله اطلاعاتی در مورد جی.آی.اس و استفاده از آن در باستان شناسی را ارایه می دهد.
۸.

فرهنگ و هویت جنسیتی با نگاهی بر ادبیات ایران

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷۰ تعداد دانلود : ۲۴۰۲
"هدف از مقاله حاضر، نخست، تشریح مفاهیم و تعاریف نظری مربوط به هویت جنسیتی، تاثیر فرهنگ در ساخته شدن این هویت و بازنمایی آن در فرهنگ است. در این حوزه بر آرای دو تن از برجسته ترین نظریه پردازان این موضوع، ساندرا بم و مایکل کیمل، مبنی بر لزوم فراتر رفتن از رویکرد زیست شناسی در تعریف و درک این هویت تاکید خواهد شد. هویت جنسیتی که در فرهنگ هر جامعه ای تبلور می یابد، سرچشمه بسیاری از نابرابری های جنسیتی اجتماعی نیز هست. از این رو، بررسی بازتاب این هویت در فرهنگ برای روشن کردن این سرچشمه ها و آفرینش زبان و فرهنگی مبتنی بر برابری جنسیتی اهمیت اساسی دارد. هدف از این بخش نشان دادن نگاه مردانه به زنان و جایگاه آنان با ریشه های بسیار ژرف آن در فرهنگ و ادبیات است. این نگاه، سازنده تصویری است که از بیرون از زنان ترسیم شده است. از آن جایی که هویت هر کس برآیندی از تصاویر بیرونی و درونی آن شخص از خودش است، می توان پنداشت که تا پیش از انعکاس صدای زنان در عرصه رمان و ادبیات و فرهنگ، که پدیده متاخری به شمار می آید، یگانه تصویر هویت سازی جنسیتی کمابیش در این فرایند خلاصه می شده است. برای ارایه نمونه ای گویا از این تصویر در فرهنگ ایران، مروری بر ادبیات ایرانی صورت گرفته که باید آن را مقدمه ای برای مطالعات بعدی به شمار آورد. در بررسی حاضر، بخشی از پژوهش هایی که در ایران در زمینه تصویر زن در ادبیات و متون گوناگون انجام گرفته، و از جمله تازه ترین آن ها گرد آمده و نقد یا تفسیر شده است. علاوه بر آن، پژوهش نگارنده با استفاده از روش اسنادی، با حرکت از تعریف زن در فرهنگ معین و نیز نگاهی بر مهم ترین چهره های رمان نویسی معاصر ایران به انجام رسیده است"
۹.

گذار پزشکی و پزشکی پیش گیرانه، نمونه واکسیناسیون

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۶
مقاله حاضر پیش از هر چیز در پی توصیفی از زمینه تاریخی و سیاسی سازمان یافتن نظام بهداشتی ایران در طول قرن بیستم و به ویژه در طول سلطنت های قاجار و پهلوی است. به نظر می رسد اساسی ترین اقدامات انجام شده در جهت سازمان یابی عرصه پزشکی در ایران در پی استحکام بخشیدن به نهادهای سیاسی ملی برای کاهش نفوذ خارجی در این زمینه بوده اند. در این میان برنامه های واکسیناسیون با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار گرفته اند زیرا اقدام موضوع رقابت های عملی، اقتصادی و سیاسی محلی بوده و رویکری جامعه - انسان شناختی نمی تواند نسیت به آن بی توجه باشد. این روش پیش گیرانه جدید و وابسته به انستیتو پاستور، که از سال 1921 در تهران اسقرار یافت، و در کنار آن خود مختاری تدریجی ایران در تولید محلی واکسن ها، نمادی است از ورود یک الگوی غالب پزشکی زیستی در این کشور، سرانجام به این نکته پرداخته شده است که رواج واکسیناسیون ظاهرا در چارچوب برنامه های یک دولت مقتدر انجام گرفته است و این امر در میزان پذیرش و بازنمودهای اجتماعی این فن، همان گونه که در مقاله حاضر و حاصل از یک رساله دکترا بر پایه پژوهشی میدانی مشخص می شود، تاثیر قابل ملاحظه ای داشته است.
۱۰.

محمدکریم پیرنیا، معمار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۳۴
استاد پیرنیا در شهر یزد از پدری نایینی و مادری اهل یزد به دنیا آمد. وی دوران دبستان و دبیرستان را در شهر یزد گذراند. در دوره ابتدایی نخست در دبستان «اسلام» و سپس در مدرسه ای دولتی به نام «مدرسه نمره دو» تحصیل کرد و تحصیلات دوره دبیرستان را در دبیرستان «ایرانشهر» گذراند و برای ادامه تحصیل در دانشگاه به تهران آمد و با وجود آن که در زمینه ادبیات تحصیل می کرد و موفقیت هایی نیز داشت اما ادبیات را رها کرد و در نخستین کنکور «دانشکده هنرهای زیبا» شرکت کرد و قبول شد. محل دانشکده هنرهای زیبا در ابتدا در مدرسه مروی و سپس مدتی در مدرسه سپهسالار بود، اما پس از سال 1320 به زیرزمین دانشکده فنی دانشگاه تهران و بعد از مدتی به محل کنونی دانشکده هنرهای زیبا منتقل شد ...
۱۱.

مساله حاکمیت و مشروعیت آن در عهد کریم خان زند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۰۱
طایفه زند که از گمنام ترین طوایف ایلات لرستان تا اواخر قرن دوازدهم بود؛ نقش مهمی در تاریخ ایران بعد از سلسله صفوی ایفا کرده است. کریم خان سردار زند زمانی به قدرت رسید که جامعه ایران حدود سه دهه و اندی سخت ترین مصایب و حقارت آمیزترین شکست ها و بار گران جنگ ها و مالیات ها را تحمل کرده بود و نیاز مبرمی به آرامش و صلح داشت. اما مشروعیت حکومت بعد از انقراض صفویان به صورت نوعی بحران سیاسی درآمده بود. از این رو تدبیر و درایت کریم خان برای حل این معضل و مشروعیت حکومت اش ابتکار جدیدی در معنا و مفهوم حکومت محسوب می شود. گرچه در ابتدای قدرتش عنوان وکل الدوله را انتخاب کرد؛ اما اندکی بعد وکیل الرعایا را برگزید و بدین ترتیب علی الظاهر قدرت اش را ناشی از اراده رعیت تلقی کرد. این مقاله مساله حاکمیت و مشروعیت آن را در دوران کریم خان مورد بررسی قرار می دهد.
۱۳.

موسیقی و فرهنگ ترکمن

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳۷ تعداد دانلود : ۱۹۰۳
"این مقاله پس از بیان اهمیت و لزوم مطالعه موسیقی در پژوهش های مردم شناختی برخی خصوصیات و ویژگی ها در موسیقی ترکمن را تشریح می کند. در بخش های بعدی، مقاله به توضیح مختصر موسیقی آوازی لأله، هودی، بازی آی ترک-گون ترک و انواع مراسم موسیقی درمانی در جامعه ترکمن از جمله پرخوانی، ذکر و نوازندگی نی و دوتار بر بالین مبتلایان به بیماری های خاص مانند سرخک می پردازد. موسیقی در جامعه ترکمن نیز مانند دیگر جوامع و اقوام علاوه بر پاره ای خصوصیات کلی دارای ویژگی های خاص خود می باشد که این امر را می توانیم متاثر از عواملی چون قدمت تمدن، احساسات و عواطف مردمی که در آن فرهنگ نشو نما یافته، کیفیت جغرافیایی محل سکونت قوم، طبیعت پیرامون، شرایط قومی، حوادث تاریخی، عوامل اجتماعی و خاطرات شادی بخش و دوران غم انگیز بدانیم. به طور کلی در فرهنگ ترکمن، موسیقی جایگاه شایسته ای داشته و در انواع آوازی، سازی و سازی-آوازی در مراسم و مناسبت های مختلف به طور مستقیم یا غیرمستقیم حضور پر رنگ و معناداری نشان می دهد. در این مقاله از روش های تطبیقی و کار میدانی (روش ژرفانگر در مردم شناسی) بهره گرفته شده و فیش برداری (مطالعه کتاب خانه ای)، روش های مشاهده منظم و مشاهده مستقیم یا همراه با مشارکت و مصاحبه در آن انجام گرفته است. برای این منظور در جشنواره چهاردهم موسیقی فجر (تهران) در اکثر اجراهای گروه های موسیقی ترکمنی حضور یافته و مشارکت داشته ایم. از این گذشته در مراسم و جشن های عروسی منطقه که مزین به اجرای موسیقی ترکمنی بود، شرکت کرده و با در نظر گرفتن موضوعات مورد مطالعه در مقاله توجه خود را به نکات مرتبط با آن ها متمرکز کرده ایم. هم چنین به مشاهده مکرر مراسم ذکر، مراسم پرخوانی، شرکت در شب نشینی های موسیقی ترکمنی، مصاحبه جهت جمع آوری لأله، هودی و ترانه های عروسی، مصاحبه با مطلعین امور فرهنگی-هنری در زمینه ها و موضوعات گوناگون از جمله موسیقی درمانی با نی و دوتار، ویژگی های کلی و خاص موسیقی ترکمن (از جمله دستگاه ها، سبک ها، مقامات) مراسم مرتبط با موسیقی و ... پرداخته ایم که حاصل آن در بخش های مختلف مقاله آمده است."
۱۴.

نادر افشار نادری ،مردم شناس

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵۵ تعداد دانلود : ۱۰۶۳
نادر مردی بود مرد و قوی، نه فقط از نظر قد و قامت که از باب اخلاق و استقامت. افشار نادری می خواندندنش. از پشت اسماعیل میرزا می آمد (1305) که خود با شش پشت از نوادگان نادر شاه افشار بود. نادر ما کوچک ترین هفت فرزندش بود. پسر دیگرش داوود میرزا نام داشت و میان این دو پسر، شش دختر قطار شده بود. زادگاه او آرامگاه امام رضا (ع) بود، همان جایی که تحصیلات ابتدایی و متوسطه را به پایان آورده بود. دوران دانشجویی را با معلمی در وزارت فرهنگ دیروز و آموزش و پرورش امروز توام کرده بود. درس می داد و درس می خواند تا در رشته فلسفه و علوم تربیتی از دانشگاه تهران کارشناس شد (1337)...
۱۵.

وارثان، دانشجویان و فرهنگ

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴۹
پی یر بوردیو و فرهنگ مدرسه آینده تحصیلی برای فرزند شخصی از رده های بالای شغلی که شانسی بیش از پنجاه درصد برای ورود به دانشگاه دارد و بین اطرافیان خود و حتی اعضای خانواده، تحصیلات عالی را امری رایج و روزمره می بیند و فرزند یک کارگر، که شانسی کمتر از دو درصد برای راه یافتن به دانشگاه دارد و به واسطه اشخاص یا محیط های دیگر به طور غیر مستقیم با دانش و دانشجو آشنا می شود، متفاوت است ...