درخت حوزه‌های تخصصی

با توّجه به اینکه رویکرد کنونی علم، جریان اطّلاعات از طریق شبکه­های عظیم اطّلاع رسانی است، دولت جمهوری اسلامی ایران نیز فعالیتهایی را برای رسیدن به دولت الکترونیکی انجام داده است. وزارتخانه­ها نیز هریک با طراحی وب سایتهای اختصاصی خود سعی دارند اطلاعات را در اختیار کاربران قرار دهند. مهم ترین هدف این گونه وب سایتها، انعکاس رویدادها و تحولات حوزه تخصصی مورد نظر است. امّا نکته­ای که در این بین حایز اهمیت است، شناخت پراستفاده­ترین این وب سایتها و نیز میزان همکاری آنها با یکدیگر است. یکی از مهم­ترین شیوه­هایی که از طریق آن می­توان معتبرترین وب سایتهای وزراتخانه ها را شناسایی، دسته­بندی و رتبه­بندی کرد و به میزان رؤیت آنها دست یافت، روش وب­سنجی است. یافته های به دست آمده نشان داد وب سایتهای وزارت تعاون با 282، وزارت علوم تحقیقات و فناوری با 126 و وب سایت وزارت صنایع و معادن با 109 پیوند دریافتی بالاترین میزان پیوند دریافتی را داشته و در نتیجه بالاترین میزان رؤیت را به خود اختصاص داده اند.وب سایتهای وزارت دادگستری با 45200 صفحه وب، وزارت کشور با 31600 صفحه وب و وزارت صنایع با 23200 صفحه وب، دارای بالاترین حجم صفحات وب میباشد. وب سایت وزارت دفاع با عامل تأثیرگذاری تجدید نظر شده، برابر با 27/0، وزارت تعاون با 08/0 و وزارت مسکن با 06/0، دارای بالاترین فراوانی می­باشند نتایج حاصل از تحلیل داده­ها نشان داد وب سایتهای وزارتخانه های دولت جمهوری اسلامی ایران، میزان رؤیت و عامل تأثیرگذار بسیار پایینی دارند. برخی از دلایل این امر شاید بتوان به این اشاره کرد که این وب سایتها فقط برای کاربران فارسی زبان طراحی شده اند و فاقد نسخه انگلیسی می­باشند. از دلایل دیگر می­توان به عدم اطلاع رسانی مناسب و آگاه کردن کاربران از خدمات ارائه شده توسط این وب سایتها، اشاره داشت.

پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی و بر مبنای الگوی اطلاعیابی الیس، سعی در کشف و بررسی رفتارها و رویکردهای اطلاعیابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی هنگام استفاده از شبکه جهانی وب دارد. جامعه آماری را 299 نفر از دانشجویان مقطع دکتری مشغول به تحصیل در واحدهای علوم و تحقیقات تهران، اهواز، اراک و مشهد تشکیل میدهند. نتایج نشان داد دانشجویان میزان تأثیر اینترنت را بر فعالیتهای آموزشی ـ پژوهشی خود در حد زیاد میدانند لیکن در استفاده از آن با محدودیتها و موانعی مواجهند. آنها در هر یک از مراحل اطلاعیابی خود راهبردها و رویکردهای مختلفی را به کار میگیرند، اما رویکردهای غالب شامل استفاده از موتورهای جستجو جهت شناسایی سایتهای دربردارندة اطلاعات مورد نیاز، استفاده از پیوندهای ارجاعی به سایر سایتهای مرتبط با نیاز اطلاعاتی بر پایة سنخیت موضوعی، راهبرد مرور سرعنوانهای صفحه آغازین سایت جهت واکاوی اطلاعات مورد نیاز، متمایز کردن سایتهای مفید از غیر مفید بر مبنای کیفیت محتوا و همخوانی موضوعی و استفاده از خدمات آگاهیرسانی جاری سایتهای مورد علاقه و عضویت در گروه های بحث جهت نظارت بر حوزه های پژوهشی مورد علاقه است. مشخص گردید رفتار اطلاعیابی جامعة پژوهش مطابق الگوی الیس بوده، لیکن تفاوت معناداری میان رفتار دانشجویان در گروه های مختلف آموزشی وجود دارد

پژوهش حاضر به شناسایی عناصر و ویژگیهای مناسب سیستم های مدیریت محتوا برای وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران می پردازد. با توجه به پرسشهای اساسی، این پژوهش در سال 1385 در سه مرحله انجام شد: در مرحله اول با استفاده از سیاهه محقق ساخته وضعیت وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی برتر دنیا بررسی گردید در مرحله دوم با استفاده از سیاهه به دست آمده از نتایج مرحله اول تحقیق، میزان توانایی سیستم های مدیریت محتوای موجود در بازار بین المللی بررسی شد. در مرحله سوم، با استفاده از سیاهه مرحله اول وضعیت وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران مورد بررسی قرار گرفت.نتایج به دست آمده از مرحله اول پژوهش نشان داد به طور میانگین 40/44 درصد از عناصر مورد انتظار در وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی در تمام وب سایت های مورد بررسی وجود داشت. نتایح مرحله دوم نشان داد سیستم های مدیریت محتوای مورد بررسی، 25 درصد از عناصر مورد نیاز در وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی را بطور کلی تحت پوشش قرار نمی دهند . نتایج به دست آمده از مرحله سوم پژوهش نشان داد به طور میانگین تنها 20 درصد از عناصر مورد بررسی در سیاهه شماره 1 در وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران وجود داشت. مقایسه نتایج به دست آمده از مرحله سوم با نتایج به دست آمده از مرحله اول تحقیق نشان دهنده آن است که تفاوت چشمگیری بین وضعیت فعلی وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران با وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی مورد بررسی در مرحله اول وجود دارد.

ارزیابی کیفیت صفحات وب از دیدگاه کاربران، نقشی سازنده در طراحی و توسعه ی آن بالاخص در مراکز پژوهشی دارد، زیرا توسعه دهندگان وب را با دیدگاه کاربر، آشنا و به آنان در خلق وب سایت های کاربرمدار در محیط علمی- پژوهشی یاری می رساند. «وب کوال»، به عنوان مدل ارزیابی کیفیت صفحات وب، می کوشد تا تصویری از کیفیت وب سایت از دیدگاه کاربران، در دو وضعیت موجود و مورد انتظار ارائه دهد. در پژوهش فوق نیز، تلاش شده است تا کیفیت صفحات وب پژوهشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری مستقر در شهر تهران، با رویکرد پیمایشی -تحلیلی و با استفاده از جدیدترین ویرایش مدل وب کوال که تحت عنوان ای-کوال معرفی شده است، مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد. مدل ای -کوال، بر اساس ساختار وب کوال می کوشد کیفیت موجود و مورد انتظار صفحات وب را از دید کاربر ارزیابی نماید. یافته های این پژوهش، نشان دهنده ی وجود «تفاوت معنی دار» میان کیفیت موجود و کیفیت مورد انتظار این صفحات از دیدگاه کاربران می باشد. در پایان نیز نظرات و پیش نهاد هایی برای بهبود کیفیت این صفحات ارائه شده است.

هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی ظاهری، ضریب تاثیرگذاری و وضعیت بازدید وب سایت دانشگاه های علوم پزشکی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. برای نیل به این هدف، 41 وب سایت مورد نظر با استفاده از سیاهه ی وارسی متشکل از 59 عامل، از دیدگاه ظاهری بررسی شدند. هم چنین تعداد صفحات نمایه شده ی هر وب سایت، تعداد کل پیوندها، پیوندهای دریافتی، خود پیوندها، ضریب تاثیرگذاری کل و ضریب تاثیرگذاری دریافتی این وب سایت ها به منظور ارزیابی رؤیت پذیری و میزان تاثیرگذاری آنها مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این در پژوهش حاضر میزان بازدید از وب سایت های مورد بررسی و عواملی مانند رتبه ی ترافیک در ایران و جهان، درصد کاربران وب که سایت های مورد نظر را مرور کرده اند، متوسط صفحات مرور شده توسط کاربران و میزان مرور از داخل و خارج از کشور، بر اساس آمار مستخرج از سایت آلکسا بررسی شدند. یافته های پژوهش، نشان می دهد که وب سایت دانشگاه های علوم پزشکی شیراز و ایران از نظر طراحی در بهترین وضعیت قرار دارند. بیش ترین تعداد پیوندها و پیوندهای دریافتی مربوط به وب سایت دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیش ترین تعداد خودپیوندها مربوط به وب سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد است. بالاترین ضریب تاثیرگذاری کل به وب سایت دانشگاه های علوم پزشکی شاهرود و ایران و بیش ترین ضریب تاثیرگذاری دریافتی به وب سایت دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان و گیلان تعلق دارد. هم چنین وب سایت دانشگاه های علوم پزشکی تهران، شیراز و مشهد به ترتیب دارای بالاترین رتبه ی ترافیک در ایران و جهان بوده اند.

امروزه اینترنت استفادة روزافزون یافته است. یکی از گروه­هایی که به سرعت به سوی این رسانه کشیده می­شوند، کودکان و نوجوانان هستند. با توجه به نیازها و ویژگیهای خاص این گروه، به نظر می­رسد آنها نیازمند اطّلاعات ویژه­ای در وب­سایتهای مخصوص خود هستند و تعیین ویژگیهای محتوایی مهم برای قرارگیری در وب­سایتهای مخصوص آنها، می­تواند برطرف­کنندة نیازهایشان باشد و از ورود آنان به وب سایتهای غیرعلمی و غیراخلاقی جلوگیری نماید. به علّت نگرانی و حساسیت بیشتر بر روی ردة سنی 12ـ14 سال و حد واسط بودن این دوره در میان دیگر دوره­های سنی کودکان و نوجوانان، ردة سنی فوق به عنوان جامعة مخاطب انتخاب و وب­سایتهای انگلیسی­زبان و فارسی­زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله تحلیل محتوا گردیده است و سپس به علّت تفاوت در فرهنگ هر کشور، با استفاده از سیاهة وارسی، نظرات صاحب­نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی را جویا شده و با احتساب درصد فراوانی، مهمترین ویژگیهای محتوایی را برای قرارگیری در وب­سایت نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، تعیین و معرفی کرده­ است

به کارگیری قابلیتهای مختلف وب در نشر دانش و اطلاعات، ضمن غلبه بر محدودیتهای زمانی و مکانی، حق انتخاب مخاطب را ارج نهاده و بستری مناسب را برای تعاملات اطلاعاتی فراهم نموده است. وبلاگها به عنوان یکی از محبوبترین «رسانه های اجتماعی» در جامعه امروزی بویژه جامعة کتابداری ایران، نقش بسیار مهمی را در تحکیم تعامل دو سویه کاربر و کتابخانه ایجاد کرده اند. تحقیق حاضر، با استفاده از شیوه های وب سنجی به شناسایی و بررسی فعالیتهای وبلاگهای کتابداری ایرانی میپردازد. این تحقیق با استفاده از موتور کاوش آلتاویستا در ماه آوریل 2006 (اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت 1385) صورت گرفته است. یافته های تحقیق نشان داده از مجموع 46 وبلاگ کتابداری ایرانی، تنها 28 وبلاگ فعال هستند و به طور مستمر روزآمد میشوند. از شمار این 28 وبلاگ، 25 وبلاگ فارسی زبان، 2 وبلاگ انگلیسی زبان و یک وبلاگ هم دو زبانه است. در این تحقیق مشخص شد تنها سه وبلاگ «انجمن کتابداران فارس»، «وبلاگ گروهی کتابداران» و «واژه نامه مدیریت دانش» به صورت گروهی اداره میشوند. اغلب وبلاگ نویسان کتابداری ایرانی، از «وب سایت بلاگفا» به عنوان میزبان وبلاگهای خود استفاده میکنند و تنها یک وبلاگ است که از وب سایت «بلاگ اسکای» به عنوان میزبان استفاده می کند. این تحقیق نشان داد در رتبه بندی وبلاگهای کتابداری ایرانی از نظر مجموع پیوندها، وبلاگهای «کتابداران فردا»، «وبلاگ گروهی کتابداران» و «وبلاگ یادداشتهای یک اطلاع رسان»، حایز رتبه های اول تا سوم بوده و وبلاگهای «نظریه های کتابداری»، «انجمن کتابداران خوزستان» و «انجمن کتابداران قم» در پایین ترین رتبه ها قرار دارند. همچنین در رتبه بندی وبلاگهای کتابداری ایرانی بر اساس پیوندهای درونی مشخص شد وبلاگهای «کتابداران فردا»، «وبلاگ کتابداری» و «وبلاگ مدیریت دانش و کتابداری» در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. همچنین، از محاسبه ضریب تاثیر گذار وب برای وبلاگهای کتابداری ایرانی مشخص شد وبلاگهای «کتابداران فردا»، «مدیریت دانش و کتابداری» و «کتابدار پارسی» در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. در بررسی زبانی وبلاگهای کتابداری ایرانی، نشان داده شد وبلاگهای مذکور اکثراً به زبان فارسی، محدود به جامعه کتابداران درون ایران، و عمدتاً بیشتر به مسائل عمومیتر کتابداری و اطلاع رسانی میپردازند؛ لذا نتوانسته اند پیوندهای بسیار گسترده ای را دریافت نمایند و تبادل پیوند آنها محدود به وبلاگهای کتابداری فارسی زبان داخل کشور است.

هدف: این مقاله با هدف پژوهش در رفتار استنادی دانشجویان کارشناسی، به بررسی میزان تاثیر مولفه های سال تحصیلی، رشته تحصیلی و سطح دورهی دانشجویان در رفتار استنادی و نیز در تعداد و نوع استناد آن ها پرداخته است. روش: این پژوهش در سال 2002 در دانشگاه باکنل با استفاده از 583 کتاب شناسی مربوط به مقالات دانشجویان کارشناسی رشته های مختلف علوم انسانی و علوم اجتماعی به روش میدانی به انجام رسیده است. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان میدهد که هر سه مولفهی سال تحصیلی، رشته تحصیلی و سطح دوره بر رفتار استنادی دانشجویان تاثیرات قابل توجهی داشتند؛ دانشجویان هنوز هم کتاب را به عنوان مهم ترین منبع اطلاعاتی مورد استفاده قرار میدهند و میزان استناد آن ها به صفحات اینترنتی بسیار کم است

هدف: هدف از تحقیق حاضر بررسی پنج ویژگی برگرفته از منابع استنادی در محیط وب شامل نوع قالب فایل، حوز? اینترنتی، زبان، تاریخ انتشار و فراپیوندی بودن است تا بدین ترتیب بتوان خصوصیات نشر آثار علمی در محیط وب را بررسی و شناسایی کرد. روش: تحقیق حاضر 545 منبع استنادی وبی نمونه گیری شده در چهار رشته از علوم و چهار رشته از علوم اجتماعی حاوی1650 مقال? علمی منتشر شده در 108 مجل? الکترونیکی (تمام متن داوری شده) را مورد استناد قرار داده و از طریق روش تحلیل محتوا، بررسی شده است. یافته ها: نتایج تحقیق نمایانگر آن است که حدود 61 درصد از منابع استنادی (یا استنادکننده) در محیط وب در قالب فایل های پی.دِی.اِف، 30 درصد از حوزه های اینترنتی دانشگاهی edu و ac، 15 درصد به زبان های غیرانگلیسی و 71 درصد از استنادها به صورت غیرفرامتنیاند. به عبارت دیگر، در رشته های مورد مطالعه، شبک? استنادی در محیط وب تحت تاثیر استنادهای متنی گنجانده شده در آثار پی.دِی.اِف به زبان انگلیسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده میتواند به طور کاربردی در طراحی و توسع? ابزارهای جستجو و بازیابی اطلاعات علمی به ویژه نمایه های استنادی خودکار یا خود محور.

این پژوهش به ارزیابی اوپکهای مبتنی بر وب کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران پرداخته است. بدین منظور از روش کتابخانه ای جهت یافتن ویژگیهای اوپکها استفاده گردیده است. ویژگیهای به دست آمده جهت بیان معیارهای ارزیابی به صورت سیاهه وارسی دسته بندی و طراحی شد و به وسیلهی آن اوپکهای مورد نظر از طریق مشاهده مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی 9 اوپک نشان میدهد که نیاز به بازنگری در طراحی این اوپکها وجود دارد. به طور کلی از نظر دسترس پذیری و قابلیت استفاده از نظام جستجو اوپکها وضعیت نسبتاً خوبی داشتند. در زمینه های مراحل دستیابی به اطلاعات، کاربرپسندی، ارائه انواع مختلف منابع اطلاعاتی و تعامل مستقیم میان کاربر و نظام، اوپکها وضعیت مناسبی نداشتند. همچنین نتایج این پژوهش نشان میدهد در طراحی این اوپکها کمتر به کاربران نهایی و نیازهای آن ها توجه شده است.