درخت حوزه‌های تخصصی

قرآن به بخش وسیعی از ویژگی ها و مؤلفه های فرهنگ جاهلی ـ به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم ـ پرداخته است.در این مقاله،مواجهە قرآن را با فرهنگ جاهلی در موضوعاتی چون:خدا؛بت؛زن؛حج؛دختر؛وفرزند بررسی کرده ایم و این نتیجه حاصل شد که مواجهە قرآن کریم با فرهنگ جاهلی مواجهه ای اصلاحی بوده وخداوند دربیان احکام ومعارف مصلحت اندیشی کرده است.

این مقاله ترجمه ایست از مقاله دکتورغانم قدروی حمد با عنوان«موازنه بین رسم المصحف والنقوش العربیه القدیمه که تحقیقی تاریخی- زبانشناختی است و به مقایسه رسم الخط مصحف با شیوه کتابت نقوش قدیم عربی می پردازد و در نتیجه مدعی است که شیوه کتابت مصحف شریف با متون عربی دوره خود همسانی دارد.

بینامتنی از مباحث جدید نقد ادبی است که به بررسی روابط بین متونی پرداخته و موجب آفرینش متن جدید می شود. بر اساس این نظریه، متون و گویندگان آنها متأثر از یکدیگر بوده و آگاهانه و یا ناخودآگاه از سرچشمه های ادبی و فکری یکدیگر بهره جسته اند. ظهور آیات قرآن کریم در صحیفه رضویه که در بردارنده ادعیه، زیارات و سخنان گهربار و گرانسنگ امام رضا علیه السلام است، قبل از هر امری نشانگر تأثیر کلام وحی بر شیوه ادبیات امام بوده است. روابط بینامتنی قرآن کریم با صحیفه رضویه، به گونه ای زیبا و هماهنگ صورت پذیرفته است و عمق این تأثیرپذیری لفظی و معنوی در صحیفه کاملا نمایان است. اجرای عملیات بینامتنی در ادعیه صحیفه رضویه وجود مکالمه ای مستمر میان صحیفه و قرآن کریم را به اثبات رسانده و با توجه به تعامل مستقیم حضرت با قرآن کریم و آموزه های دینی، به نظر می رسد نوع روابط بینامتنی از نوع نفی جزئی و متوازی باشد تا از نوع نفی کلی(معنای متن حاضر مخالف با متن غایب است). در حقیقت تبلور آیات قرآنی در صحیفه امام رضا علیه السلام زمینه ماندگاری این گوهر گرانسنگ را به وجود آورده است. این جستار به بررسی برخی از ادعیه صحیفه رضویه از منظر روابط بینامتنی می پردازد و پس از ارزیابی آنها بر اساس اصول و قواعد این نظریه، بر آن است تا میزان تأثیرپذیری امام رضا علیه السلام در ادعیه خود از آیات و روایات را تبیین کند.

شیخ طوسی در کتاب امالی، روایتی را از ابن فحام (شیخ عامی خود) نقل می کند مبنی بر اینکه امام صادقt آیه 33 سوره آل عمران را با عبارت «وآل محمد» قرائت می فرمود و تصریح می کرد که این عبارت در متن آیه نازل شده است. روایت یادشده گویای نوعی تحریف به کاستی در آیه شریفه است؛ درحالی که اعتقاد مشهور و اجماع علمای شیعه، عدم تحریف قرآن کریم است، چه به زیاده چه به کاستی. ابن فحام از اساتید و مشایخ شیخ طوسی است که برخی از علمای رجال شیعی و سنی او را عامی شمرده اند. در سند روایت نیز افرادی عامی، ضعیف و مجهول وجود دارند. روایت ابن فحام در هیچ یک از منابع شیعی پیش از شیخ طوسی نیامده است. علاوه بر اینها در روایت یادشده، شواهدی وجود دارد که دالّ بر منتقله بودن آن است. در این مقاله، هم شواهد درون متنی وهم شواهد برون متنی آن بررسی شده که همگی بیانگر انتقال روایت ابن فحام از مدرسه خلفا به مدرسه اهل بیتk است.