نقد و بررسی آثار ادبی

مهدی اخوان ثالث از شاعران برجسته معاصر است که در زمینه شعر، تئوری های ادبی و داستان، آثاری ماندگار به یادگار گذاشته است. آگاهی و تسلط او به پیشینه ادب فارسی، از جای جای اشعار و آثار او آشکار است و یقیناً یکی از مهم ترین عوامل ماندگاری او نیز، همین ویژگی است. دلبستگی اخوان به سنت های ادب فارسی در حد ادب رسمی، متوقف نمانده بلکه او از منبع غنی فرهنگ توده نیز جهت خلق شاهکارهایش بهره گرفته است که نمونهءبارز این گونه آثار، شعر معروف «قصه شهر سنگستان» است. این شعر اگرچه با الهام از قصه های عامیانه سروده شده است اما استفاده از برخی شگردهای بلاغی و همچنین بهره گیری از زبانی ادیبانه در کنار زبانی عامیانه و برخی دیگر از ویژگی ها، از این قصه ها متمایز می شود و نشان می دهد که اخوان در عین بهره گیری از فرهنگ و ادب فارسی، شاعری خلاق و نوآور است.

۹۶۹.

میان ماندن و رفتن: بحثی در یک بُن مایه در غزل سعدی

نویسنده: سعید حمیدیان

منبع: سعدی شناسی اردیبهشت ۱۳۸۷ دفتر یازدهم

کلید واژه ها: سعدی پارادوکس غزل سعدی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۴۵ تعداد دانلود : ۳۱۳۶

نویسنده در این مقاله به بنمایه (عنصر بنیادین و تکرارشونده در تصاویر و توصیفات در اثر ادبی از جمله شعر) در غزل سعدی میپردازد و بحث تردید و دودلی یا فروماندگی شاعر میان دو یا چند شق متضاد در اشعار سعدی که تضاد یا پارادوکس نامیده میشود را بررسی میکند، مفاهیمی چون دوست و دشمن، عاشق صادق و مدعی، میان معشوق و تمامی عالم یا میان محبوب آسمانی و زمینی و... او منشا حالات و عواطف متضاد را سرشت تراژیک عشق و بنبستها، وسواسها، امیدها و نومیدیها یا ناسازگاریهای میان لذتها و رنجهای آن و به طور کل تمامی احوال دوسویه و دوقطبی آن میداند.

۹۷۰.

قصیده ای نو یافته از کسایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدحسین حکیم

منبع: نامه فرهنگستان سال دهم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۴ (پیاپی ۴۰)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم

تعداد بازدید : ۱۶۴۸ تعداد دانلود : ۵۱۷

۹۷۱.

سنجش: شعری ملتزم به بیداری (شعرروشن بهزاد کرمانشاهی)

نویسنده: سید علی موسوی گرمارودی

منبع: گوهران خرداد ۱۳۸۷ شماره ۱۷

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۷۶ تعداد دانلود : ۶۵۳

۹۷۲.

سنگ قوافی

نویسنده: نسرین شکیبی ممتاز

منبع: قال و مقال پاییز ۱۳۸۷ شماره ۳

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر شعر

تعداد بازدید : ۱۴۴۱ تعداد دانلود : ۸۲۷

۹۷۳.

«شاهنامه داوری»

نویسنده: عباس اقبال آشتیانی

منبع: نامه بهارستان سال هشتم و نهم ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ شماره ۱۳ و ۱۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۸۱ تعداد دانلود : ۱۲۶۰

۹۷۴.

از تبار آب یا از دودمان آفتاب؟ «نگاهی به بازتاب اسطوره ها در شعر نیمایی»(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: نقیب نقوی

منبع: ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد زمستان ۱۳۸۷ شماره ۲۰

کلید واژه ها: نماد اسطوره آب اهریمن آتش سمبل زروان شعر نیمایی اهورا شاعران نیمایی اسطوره ها در شعر نیمایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۶۷ تعداد دانلود : ۶۶۳

کیهان شگرف اسطوره ها چنان بشکوه، سترگ، پیچیده، رمزواره و رازآموز است که آدمی را نه تنها به همراه خویش به ژرفای تاریخ و یادمان های قومی می برد، بلکه او را چنان شگفت زده می سازد که گویی در پهنه پندارهای زرین خویشتن با خود واگویه می کند که آیا به راستی من که هستم، از تبار آبم، یا از دودمان آفتاب؟ آدمی که گفته می شود نیمی اهورایی و نیمی اهریمنی است، شگفتی اش آن گاه فزونی می یابد که درمی یابد یادمان های دودمان اش، آفتاب را پسر اهورا و آب را دختر اهورا انگاشته اند، و از آن شگرف تر آن که گاه گفته شده است از پیوند آب و آفتاب، اورمزد پدید آمده است. پس در این میان اهریمن در کجا خواهد ایستاد. بر رواق این ایوان نه تو کلک جادوی زمان چه نقشی برآورده است، آیا با درنگریستن به سروده های تنی چند از شاعران این روزگار برای این پرسش پاسخی درخور خواهیم یافت؟

۹۷۵.

گناهکار یا بی گناه

نویسنده: مهناز اکبری

منبع: رشد آموزش زبان و ادب فارسی ۱۳۸۷ شماره ۸۶

کلید واژه ها: خلفای عباسی حسنک وزیر قرمطی غزنویان پدریان پسریان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر ادبیات داستانی

تعداد بازدید : ۱۳۳۲

۹۷۶.

تحلیل و بررسی کباب غاز

سایر: ایران عبادپوراصل

منبع: رشد آموزش زبان و ادب فارسی ۱۳۸۷ شماره ۸۶

کلید واژه ها: جمالزاده نقد و تحلیل کباب غاز ساخت داستان اصل غافل‌گیری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر ادبیات داستانی

تعداد بازدید : ۱۰۱۸۱ تعداد دانلود : ۳۴۹۶

۹۷۷.

بیدل آزاد می اندیشد

نویسنده: سید مهدی نبی زاده

منبع: قند پارسی زمستان ۱۳۸۶ و بهار ۱۳۸۷ شماره ۳۹ و ۴۰

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم

تعداد بازدید : ۹۲۸ تعداد دانلود : ۵۲۵

۹۷۸.

قبله گاه قبیله (نگاهی به قالب بایاتی در ادبیات آذربایجان)

نویسنده: م. سومینا

منبع: شعر شهریور ۱۳۸۷ شماره ۶۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۶ تعداد دانلود : ۴۷۳

۹۷۹.

مقایسه شخصیت های تاریخ بلعمی و شاهنامه از حیث کارکرد حماسی - اسطوره ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مسعود روحانی محمد عنایتی

منبع: پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا) ۱۳۸۷ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی تاریخ بلعمی خرد گرایی شخصیت های اسطوره ای شخصیت های حماسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۴۷۹

تاریخ بلعمی و شاهنامه فردوسی از مهم ترین آثار قرن چهارم هستند که علی رغم داشتن موضوعی مشترک (تاریخ ایران) و نگارش در برهه زمانی نزدیک به هم، در کنار شباهت های بسیاری که در آنها دیده می شود، تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند. یکی از تفاوت های مهم و قابل اعتنا، پرداخت متفاوت شخصیت های حاضر در این دو اثر از حیث حماسی – اسطوره ای است. مقایسه 27 تن از شخصیت های مشترک این دو کتاب اعم از شاهان و پهلوانان بخوبی بیانگر این اختلاف است؛ در تاریخ بلعمی 17 درصد شخصیت ها کاملا اسطوره ای اند، حال آنکه در شاهنامه این تعداد به 34 درصد می رسد. درصد شخصیت های حماسی نیز در تاریخ بلعمی و شاهنامه، به ترتیب 24 در مقابل 30 است. عمده ترین دلایل این اختلاف ها تفاوت در منابع و مآخذ، تفاوت در سبک کار، اقتضایات شاعری فردوسی، دخالت یافتن باورهای مذهبی فردوسی در برخی از روایت ها و رویکرد متفاوت فردوسی و بلعمی در روش عقلانی سازی روایت ها است. شاهنامه فردوسی علاوه بر اسطوره ای تر بودن، حماسی تر از تاریخ بلعمی نیز هست؛ هر چند دیده می شود که وجه اسطوره ای برخی از شخصیت ها مانند: کیومرث و... در تاریخ بلعمی پر رنگ تر است و یا از دیدگاه حماسی، بعضی از شخصیت ها در اثر بلعمی، نمود برجسته تری یافته اند.

۹۸۰.

خماری زاهد یا خوشخویی دردکشان؛ بررسی و تحلیل بیتی بحث برانگیز از حافظ

نویسنده: خدیجه حاجیان سعید بزرگ بیگدلی

منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی ۱۳۸۷ شماره۱۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۰۸۶

"برخلاف بسیاری از شاعران ادب فارسی به ویژه مشهورترین آنان، شناخت اندیشه و جهان بینی حافظ عمدتا منوط به اشعار اوست که بخش اصلی آن غزلیات است. شرح تک بیت هایی از غزلیات حافظ سابقه دیرین دارد و در سال های اخیر سرمایه تحریر مقاله های فراوانی شده است. در این مقاله ها به شرح تفسیری، یا تاویلی تمام بیت پرداخته شده، یا درباره کلمات و نکاتی از بیت اظهار نظر و بحث شده یا در درستی و اصالت صورت ضبط شده بعضی از مفردات و ترکیب های آنها تردیده شده است که بیشتر از نوع شرح و تاویل بیت است. یکی از ابیات «بحث برانگیز» که تاکنون بیشترین شرح و اظهارنظر درباره آن انجام گرفته، این بیت است: عبوس زهد به وجه خمار ننشیند مرید خرقه دردی کشان خوشخویم بخش مهمی از شرح و تفسیرهای درباره این بیت، پس از انتشار تصحیح حافظ به دست مرحوم خانلری نوشته شده است. وی برخلاف تمام نسخه های پیشین، در مصرع اول، فعل «بنشیند» را بر «ننشیند» ترجیح داده و همین نکته بحث های فراوانی را در شرح بیت، برانگیخته است. در این مقاله با مراجعه به آرا و نظریات نویسندگان و شارحان درباره بیت، این نظریات، بررسی، مقایسه و تحلیل شده است. با توجه به بررسی و تحلیل این نظریات در مجموع می توان نتیجه گرفت که حافظ در این بیت میان «عبوسی» و گرفتگی ناشی از زهد (که در چهره زاهد نمودار است) با گرفتگی و عبوسی ناشی از می زدگی و خماری دردنوشان مقایسه ای کرده، این را بر آن ترجیح می نهد و در تایید و تاکید این رجحان در مصرع دوم خود را مرید خرقه دردی کشان خوشخو می خواند. "

درخت حوزه‌های تخصصی