فاطمه جعفرنیا

فاطمه جعفرنیا

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۹ مورد از کل ۱۹ مورد.
۱.

جایگاه و کارکرد خاندان زیاداوغلی قاجار در تحولات قفقاز در دوره شاه طهماسب اول صفوی (با تأکید بر نقش شاهوردی سلطان زیاداوغلی قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زیاد اوغلی شاهوردی سلطان قاجار صفویه قراباغ قفقاز گرجستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۶۰
خاندان زیاداوغلی قاجار از خاندان های مهم و بانفوذ منطقه ی قفقاز بودند که از فرآیند دگرگونی ساختار سیاسی و اداری حکومت صفوی پدید آمدند. این خاندان تیره ای از ایل قاجار بودند که با حمایت پادشاهان صفوی در نواحی قراباغ قدرت گرفتند و از حامیان مهم استقرار حاکمیت سیاسی صفویه در منطقه ی قفقاز به شمار می رفتند. عدم تصویر روشن از نقش آفرینی این خاندان در منطقه ی قفقاز در عرصه ی سیاسی و نظامی در دوره ی حکمرانی شاه طهماسب اول از مسائل تاریخی است که احتیاج به واکاوی دارد. این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که این خاندان با محوریت شاهوردی سلطان زیاد اوغلی چه نقشی در تحولات سیاسی قفقاز در دوره ی شاه طهماسب اول داشتند؟ هدف اصلی این پژوهش تبیین عملکرد شاهوردی سلطان زیاد اوغلی جدّ این خاندان در دوره ی شاه طهماسب اول در حوادث سیاسی قفقاز است. یافته ها نشان می دهد که خاندان زیاد اوغلی حراست از سرحدهای دولت صفوی در مقابل عثمانی ها را بر عهده داشتند. همچنین رسیدگی به امور داخلی گرجستان و سرکوب شورش های ضد حکومت صفوی در گرجستان از دیگر وظایف این خاندان بود. به عبارت دیگر، مهمترین نقش این خاندان، تثبیت و استمرار حاکمیت سیاسی حکومت صفوی در منطقه ی قفقاز بود. روش مورد استفاده در این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی است.
۲.

جایگاه احمدخان دنبلی خویی در سیاست اتحاد اسلام حکومت عثمانی در قفقاز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آذربایجان احمدخان خویی اتحاد اسلام روسیه عثمانی قفقاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۲۲۶
طرح اتحاد اسلام، سیاست حکومت عثمانی با همکاری حکام و امرای مسلمان منطقه آذربایجان و داغستان برای مهار نفوذ و توسعه طلبی روس ها در منطقه قفقاز بود. هدف این طرح، ایجاد هماهنگی و اتحاد میان خوانین منطقه به منظور تشکیل قوای مشترک تحت شعار اسلام علیه برنامه های استعماری روسیه بود. عثمانی ها با عنایت به نفوذ و اقتدار احمدخان دنبلی (حک:1200-1176ق/1786-1762م) حاکم خوی در منطقه آذربایجان، علی رغم شیعی مذهب بودن او، وی را عنصری مناسب برای اهداف طرح اتحاد اسلام تشخیص داده و به برقراری ارتباط با او روی آوردند. شناخت نقش و جایگاه احمدخان خویی در سیاست منطقه ای عثمانی و بررسی ابعاد همکاری آن دو از مسائل فراروی این پژوهش است. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤالات است: همکاری احمدخان خویی با عثمانی ها در طرح اتحاد اسلام در چه سطحی بود؟ حاکم خوی از همکاری با سیاست منطقه ای عثمانی چه اهدافی داشت؟ این پژوهش بر آن است تا باتکیه بر نسخ خطی فارسی، اسناد آرشیو چاپ عثمانی و منابع تاریخ نگاری عثمانی با رویکرد توصیفی-تحلیلی موضوع مدنظر را واکاوی کند. یافته های پژوهش مؤید آن است سطح همکاری آنان در مقابله با دشمنان اسلام با گذر از سطح تبادل سفرا و مکاتبات، وارد همکاری عملی مشترک اطلاعاتی و نظامی شد. ارتقای جایگاه از سطح حاکم محلی به سطح مدعیان حکومت و شناساندن خود به عنوان حکمران مستقل آذربایجان در فقدان حکومت مقتدر از اهداف حاکم خوی بود.
۳.

روابط ابراهیم خلیل خان جوانشیر قراباغی با حکومت عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آذربایجان ابراهیم خلیل خان قراباغی ایران عثمانی روسیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۹
اشغال خانات قریم (کریمه) از سوی روس ها و نفوذ و پیشروی تدریجی آنان در مناطق حوزه نفوذ حکومت عثمانی در قفقاز، امنیت مرزهای شرقی آناطولی را به خطر انداخت و موقعیت حساس قفقاز را برای عثمانی ها نمایان کرد. در مقیاس محلی نیز رقابت شدیدی بین خان قراباغ با والی تفلیس جریان داشت و با تحت الحمایگی ارکلی خان گرجی به روس ها، موازنه قوا در قفقاز به نفع او و ضرر ابراهیم خلیل خان قراباغی (حک: 1176-1221ق/ 1762-1806م) تغییر یافت. تهدید، دشمن مشترک و پیوندهای فرهنگی-مذهبی، پایه اولیه روابط خان قراباغ با دولت عثمانی را گذاشت. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال بوده اند که حاکم قراباغ و دولت عثمانی از برقراری روابط با یکدیگر چه اهدافی را دنبال می کردند؟ حفظ حکومت محلی قراباغ در مقابل سیاست الحاق گرایی ایران و روس و ایجاد توازن قوا در مقابل قدرت های محلی، از اهداف خان قراباغ بود. مقابله با نفوذ و توسعه طلبی روس ها در قفقاز و تأمین امنیت مرزهای آناتولی با کمک قوای حکام محلی با شعار اتحاد اسلام، از برنامه های اصلی عثمانی ها در نزدیکی به خان قراباغ بود. تبیین ماهیت ارتباط ابراهیم خلیل خان قراباغی با حکومت عثمانی و مشکلات فراروی این روابط، از مسائل این تحقیق است. یافته های تحقیق مؤید آن است که فقدان سیاست عمل گرای از سوی آن دو، روابط دو طرف را از سطح تبادل سفرا و نامه ارتقا نبخشید. نگارندگان این پژوهش با تکیه بر اسناد آرشیو چاپ عثمانی و منابع تاریخ عثمانی، با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته اند.
۴.

سیاست کلبعلی خان کنگرلو نخجوانی در قبال حکومت آقامحمدخان قاجار (از هم گرایی تا واگرایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آقامحمدخان قاجار آذربایجان قفقاز کلبعلی خان کنگرلو نخجوان قراباغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۲۱۱
خاندان کنگرلو از حکمرانان محلی منطقه قفقاز بودند که متعاقب مرگ نادرشاه افشار در نخجوان قدرت یافتند. این خاندان تیره ای از ایل استاجلو بود و نخجوان از دوره حکمرانی شاه عباس اول صفوی، به یورت و مسکن آنان تبدیل شد. کنگرلوها جزء حکمرانان محلی ضعیف قفقاز محسوب می شدند و قلمرو آنان پیوسته به سبب نزاع و رقابت درون خاندانی، مورد مداخله و تجاوز دیگر حکام محلی قرار می گرفت. در آستانه تشکیل دولت قاجار، حکمرانی این خاندان با کلبعلی خان کنگرلو نخجوانی (حک:1202-1211ق./1788-1797م.) بود. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤالات است: کلبعلی خان کنگرلو از اتخاذ سیاست همراهی با آقامحمدخان قاجار چه اهدافی داشت؟ چه عواملی در امتناع او از ادامه سیاست هم گرایی با حکومت ایران تأثیرگذار بود؟ این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر نسخ خطی فارسی، اسناد آرشیو چاپی عثمانی و منابع تاریخ نگاری ایرانی و روسی، با روش توصیفی-تحلیلی، موضوع مدنظر را واکاوی کند. بررسی مواضع کلبعلی خان کنگرلو در برخورد با آقامحمدخان قاجار و شناخت سیاست های او در مناسبات با حکومت جدید قاجار از مسائل این تحقیق است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حفظ اصل حکمرانی مستقل خاندان کنگرلو، به مدد قدرت برتر و نداشتن شناخت از ماهیت حکومت جدید قاجار، اساس مناسبات هم گرایی او را تشکیل می داد. در مقابل، شناخت نسبی از سرشت رفتار سیاسی خان قاجار در برخورد خشن با مخالفان در قراباغ و گرجستان و پیشگیری از حذف حکمرانی خاندان کنگرلو از سوی آقامحمدخان قاجار، زمینه تغییر موضع او به قدرت برتر جدید یعنی روس ها را فراهم آورد.
۵.

مکاتبات محمدحسن خان، حاکم مسلمان شکی و شروان با حکومت عثمانی (1198- 1203 /1784- 1789م)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آذربایجان شکی شروان عثمانی قفقاز محمدحسن خان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۱۰۲
محمدحسن خان مقارن با رقابت دول عثمانی و روس در منطقه قفقاز بر شکی حکمرانی می کرد. در آن ایام عثمانی ها با هدف مقابله با نفوذ و سیطره روس ها در قفقاز، با خوانین محلی مانند حاکم شکی روابط سیاسی برقرار کردند. محمدحسن خان نیز به سبب ترس و نگرانی از سیاست تهاجمی گرجی ها علیه قلمرو حکام محلی مسلمان گنجه و ایروان به عثمانی متمایل شده بود. محمدحسن خان به صورت تبادل مکاتبات و تردد ایلچی با عثمانی ها در ارتباط بود. پرسش اصلی مقاله این است که نامه های محمدحسن خان شکی به حکومت عثمانی چه مسایلی را در برمی گرفت و چه اهدافی را دنبال می کرد؟ در این پژوهش با تکیه بر کتاب های چاپی از اسناد آرشیوی عثمانی و منابع تاریخ نگاری محلی شکی و قفقاز و با رویکرد توصیفی-تحلیلی مشخص شد که مقابله با سیاست توسعه طلبی حاکم گرجی با پشتوانه نظامی روس ها در خاک مسلمانان و تهاجم مداوم قوای آنان به ولایت گنجه در همسایگی شکی، از مسایل مهم مطرح شده در مکاتبات محمدحسن خان شکی با مقامات عثمانی بود. او برای رفع این مسئله، خواستار کمک های سیاسی-نظامی دولت عثمانی بود. به نظر می رسد که این نامه نگارها به سبب عدم اقدام عملی از دو طرف، دستاورد خاصی نداشته است.
۶.

سیاست عثمانی گرایی تا روس گرایی در مناسبات جعفرقلی خان دنبلی با حکومت قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آذربایجان جعفرقلی خان دنبلی قاجاریه عثمانی روسیه تزاری قفقاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۵۵
جعفرقلی خان دنبلی از افراد تأثیرگذار خاندان دنبلی در صحنۀ تحولات سیاسی آذربایجان و قفقاز، در دورۀ حکومت قاجاریه بود. او در وقایع پس از قتل پدرش، احمدخان، و در تحکیم پایه های حکمرانی برادرش، حسین خان، و احیای شوکت خاندان دنبلی نقش مهمی داشت؛ اما رویکرد او در مناسبات با حکومت قاجار، تنش زا و سیاستی توأم با ناپایداری بود. او برخلاف رویۀ فرمان برداری از حکومت آقامحمدخان، در دورۀ حکمرانی فتحعلی شاه برای به چالش کشاندن اقتدار او درآذربایجان، با در پیش گرفتن سیاست تقابل گرایی، می کوشید پای دولت های عثمانی و روسیه تزاری را به این مسئله باز کند. حال این پرسش ها مطرح است: مناسبات جعفرقلی خان با حکومت قاجاریه چگونه بود؟ چه عواملی در گرایش او به دولت های عثمانی و روسیه تزاری تأثیر داشت؟ یافته ها از آن حکایت دارد که جعفرقلی خان برای مقابله با سیاست ادغام نخبگان محلی در ساختار قدرت مرکزی و حفظ حکمرانی محلی خاندان دنبلی، به شورش علیه حکومت قاجاریه اقدام کرد. از این رو پس از ناکامی در تقابل نظامی با دولت قاجاریه و حمایت نکردن دولت عثمانی، با مشاهدۀ قدرت روس ها، رو به آن دولت آورد. هدف اصلی پژوهش بررسی ماهیت روابط خصمانۀ جعفرقلی خان با حکومت قاجاریه و نقش دولت های عثمانی و روسیه در این مسئله است. این پژوهش تلاش می کند با تکیه بر اسناد روسی و عثمانی و تاریخ نگاری ایرانی و با روش توصیفی تبیینی، مسئلۀ مدنظر را بررسی کند.
۷.

مناسبات ابراهیم خلیل خان جوانشیر قراباغی با حکومت قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خاندان جوانشیر ابراهیم خان قراباغی حکومت قاجاریه قفقاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۵۷
خاندان جوانشیر از خاندان های محلی مهم و تأثیرگذار در تحولات منطقه قفقاز بود که به دنبال مرگ نادرشاه افشار و ضعف نظارتی حکومت زندیه و به پشتوانه قدرت نظام ایلی در قراباغ شکل گرفت. این خاندان از بدو تأسیس به اقتضای زمان و شرایط سیاسی برای حفظ حکومت محلی شان اقدام به برقراری مناسبات با دولت های برتر پیرامونی کردند. الگوی بقاء سیاسی و حفظ حکومت نیمه مستقل در قبال سیاست تهدید و الحاق گرایی حکومت مرکزی ایران، مهم ترین چالش فراروی این خاندان در مناسبات ابراهیم خلیل خان جوانشیر (حک: 1176-1221ق/ 1762-1806م) با حاکمان قاجاری بود. اهداف و رویکرد متفاوت آن دو حکومت، بنای مناسبات دوجانبه را تنش زا و خصمانه شکل داد. با عنایت به این مسئله، این تحقیق در پی پاسخ گویی به چرایی و علل اختلاف مناسبات آن دو قدرت با ماهیت های محلی و مقتدر است. یافته ها مبین آن است که در مناسبات تنش آمیز خاندان جوانشیر با حکومت قاجاریه چند عامل مهم موجب ترس و رویگردانی این خاندان از دولت ایران به روس ها شده است. مهم ترین آن مؤلفه ها عبارت بود از تهدید موجودیت سیاسی حکمرانی قراباغ از جانب دولت ایران و رقابت درون خاندانی بین فرزندان ابراهیم خان بر مقام حکمرانی قراباغ و کشیده شدن پای قدرت های برتر چون دولت روسیه به این مسئله. این پژوهش به روش تحقیقات تاریخی و با بهره گیری از منابع مورخان قاجاری و تاریخ نگاری محلی قراباغ سعی دارد مناسبات خاندان جوانشیر با حکومت قاجاریه در دوره حکمرانی ابراهیم خان جوانشیر را واکاوی نماید.
۸.

رویکرد دینی ابوریحان بیرونی و روش های پژوهش در علوم

نویسنده:

کلید واژه ها: ابوریحان بیرونی روش شناسی علوم اسلامی جهان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۴۴۵
برداشت انسان از هستی به تناسب برخورداری او از قوای متعدد، متفاوت است. در این میان برخی حواس پنچ گانه و برخی عقل را برای دست یابی و رسیدن به حقیقت معتبر دانسته اند. در دوره قرون وسطی، مباحث علمی میان حکمای اروپایی مقیّد به نظرات کلیسا بود. ورود اروپائیان به دوره تجدید دانش از نیمه دوم قرن شانزدهم میلادی و توسط بیکن و دکارت با اتکاء به روش تجربی و ریاضی بود. در بین متفکران مسلمان نیز مسأله چگونگی ادراکات و کسب علم مورد توجه بود. از جمله این اندیشمندان مسلمان، ابوریحان بیرونی است که با روش های متعدد تجربی و عقلی به پژوهش می پرداخت. به باور نگارنده، بیرونی در به کارگیری روش های مختلف پژوهش متأثر از آموزه های دینی بوده است. نتیجه مبیّن آن است که بیرونی دانشمندی بود متشرّع که هدف اصلی او از پرداختن به پژوهش و تحقیق در هر رشته ای از علوم، آشکار ساختن حقایق دینی و انطباق بین دین و علم بود.
۹.

سیاست های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل سنت

نویسنده:

کلید واژه ها: آل بویه شیعه اهل سنت تحکیم وحدت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۹ تعداد دانلود : ۴۷۵
وحدت اسلامی و همزیستی دینی و مسالمت آمیز مسلمانان یکی از اولویت های دینی و از دغدغه-های اصلی و همیشگی اهل بیت (ع) بوده است. از این رو آل بویه به عنوان یک حکومت شیعی پس از به قدرت رسیدن در قرن چهارم هجری، سیاست همزیستی دینی را در پیش گرفتند و تمامی تلاش خود را در جهت تقویت بنیان های امت واحده اسلامی به کار بردند. این پژوهش بر آن است تا به تبیین مهم ترین برنامه های راهبردی و راه کارهای مورد اهتمام آل بویه در راه احیا و استحکام اصل اخوت و همبستگی اجتماعی مسلمانان بپردازد. نتیجه مبین آن است که صرف نظر از اینکه آل بویه تا چه اندازه در اجرای این سیاست توفیق حاصل کردند، اما به طور مسلم همبستگی اجتماعی و دوری جامعه دینی از تنازعات بی حاصل، می توانست از مهم ترین آثار توجه به تلاش آن بزرگان باشد. واکاوی نقش آل بویه در ایجاد وحدت میان شیعه و اهل سنت که سبب ماندگاری آل بویه با وجود جمعیت زیاد اهل سنت در کنار اقلیت شیعه گردید، انجام این پژوهش را ضروری می سازد.
۱۰.

وضعیت فرهنگی اردبیل بر اساس تراجم رجال از قرون نخستین تا قرن دهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عرفان حدیث اردبیل تراجم علوم اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۵ تعداد دانلود : ۷۰۶
با ورود اسلام به ایران، برای حدود دو قرن، ایرانیان در عرصه مناسبات سیاسی و اداری نقش چندانی نداشتند؛ اما با روی کار آمدن عباسیان، زمینه برای نفوذ ایرانیان در عرصه های سیاسی و فرهنگی به وجود آمد. اشتغال ایرانیان به علوم از همان ابتدا از یک سو و توجه خلفا به آموزش دینی مردم سرزمین های مفتوحه از آغاز فتوحات از سوی دیگر، انتشار علوم دینی را در ایران باعث شد. علم اولین وسیله ارتباط ایرانیان برای مشارکت در حکومت اسلامی بود. ایرانیان در جریان شکل گیری تمدن اسلامی و البته در کنار سایر اقوام و ملل، سهم درخور توجهی ایفا کردند. در این میان، مناطق مختلف ایران از جمله اردبیل، به فراخور وضع سیاسی فرهنگی، در روند شکل گیری تمدن اسلامی تأثیرگذار بوده اند. به باور نگارنده، با بررسی تراجم علمای اردبیل، می توان دریافت که دانشمندان اردبیل در بالندگی دسته ای از علوم سهیم بوده اند. همچنین موقعیت استراتژیک و حوادث سیاسی منطقه و نیز پویا نبودن و رونق نداشتن مراکز علمی اردبیل، بر وضعیت فرهنگی منطقه تأثیرگذار بوده است. نتیجه مبیّن آن است که دانشمندان منطقه بیشترین فعالیت را در حوزه علوم اسلامی، به ویژه عرفان و حدیث داشته اند. همچنین به علت نبود ثبات سیاسی و پویا نبودن مراکز علمی منطقه، بسیاری از دانشمندان اردبیل اقدام به مهاجرت کردند و مراکز علمی منطقه چندان در کانون توجه دانشمندان سایر مناطق نبود.
۱۱.

بررسی و نقد گزارش های حادثه اِفک

نویسنده:

کلید واژه ها: پیامبر(ص) منافقان افک عایشه ماریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۳۸۶
ورود پیامبر به مدینه با پدیده ای به نام نفاق و گروهی به نام منافقان در جامعه اسلامی همراه بود. این گروه برای ایجاد مانع در راه گسترش اسلام دست به توطئه می زدند. جریان افک توطئه ای خطرناک از سوی منافقان بود. موفقیت منافقان در این ماجرا، انزوای سیاسی- اجتماعی پیامبر را به دنبال داشت. در این ماجرا یکی از همسران پیامبر متهم به زنا شد. اهل سنت ماجرای افک را مربوط به عایشه و نزول آیات را فضیلتی برای او می دانند. از سوی دیگر، شیعه این ماجرا را در ارتباط با ماریه می دانند. نگارنده بر آن است تا چگونگی ارتباط یا عدم ارتباط این ماجرا با عایشه و ماریه را نشان دهد. نتیجه پژوهش حاضر مبین آن است که هر چند بزرگان شیعه احتمال وقوع چنین ماجرایی را درباره ماریه رد نمی کنند؛ اما شان نزول آیات افک را در مورد ماریه نمی دانند. هم چنین به دلیل محور بودن عایشه در روایت مشهور افک، برخی ارتباط این ماجرا را با عایشه ردّ می کنند. هر چند می توان فرضیه شخص سومی را نیز در این ماجرا مطرح کرد. با این حال، ارتباط این ماجرا با عایشه، علی رغم اشکالات و ابهامات در متن گزارش بیشتر مورد توجه است. در مجوع حادثه افک، صرف نظر از جزئیات آن و فراتر از نزاع های خانوادگی، اساسی ترین توطئه داخلی منافقان بر ضدّ پیامبر بود که با نزول آیات افک، توطئه های منافقان خنثی شد.
۱۲.

جایگاه تاریخ عصر خلفای راشدین در آثار شرق شناسان

کلید واژه ها: اسلام شرق شناسی خلفای راشدین شرق شناسان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ خلفای نخستین
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری
تعداد بازدید : ۱۳۸۳ تعداد دانلود : ۹۷۷
شرق شناسی به عنوان پدیده ای که در چند سده اخیر کشورهای شرقی با آن مواجه هستند، مطالعات و تحقیقاتی است که کشورهای غربی در مورد مسائل تاریخی، اجتماعی، مردم-شناسی، زبان شناختی، فرهنگی و مذهبی کشورهای شرقی انجام می دهند. این مطالعات با اهداف، انگیزه ها و شیوه های پژوهشی متفاوتی صورت گرفته است. مطالعات در حوزه مباحث قرآنی، تاریخ دوره پیامبر(ص)، تاریخ عصر خلفای راشدین و سایر ادوار تاریخ اسلام مورد توجه شرق شناسان بوده است. البته شرق شناسی حوزه ای وسیع تر از اسلام و مسلمانان دارد و همه فعالیت های مربوط به شرق خواه اسلامی وخواه غیر اسلامی را دربردارد. مقاله حاضر ترجمه بخشی از کتاب ""الاستشراق و التاریخ الاسلامی"" تألیف دکتر فاروق عمر فوزی است که به بررسی مطالعات شرق شناسی در حوزه تاریخ عصر خلفای راشدین پرداخته است.
۱۳.

نقش سیاسی خاندان یقطین در تاریخ شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: خاندان یقطین گسترش تشیع خاندان های شیعی یقطین بن موسی علی بن یقطین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۲ تعداد دانلود : ۷۵۴
خاندان یقطین، یکی از تأثیرگذارترین خاندان های علمی و سیاسی شیعی کوفه از اواسط قرن دوم تا اواسط قرن سوم هجری است که از سویی در زمره اصحاب ائمه: قرار داشتند و از سوی دیگر، در دستگاه خلافت عباسی از موقعیت ویژه ای برخوردار بودند. این امر، به آنان موقعیتی ویژه برای نقش آفرینی در گسترش سیاسی تشیع داد. با توجه به گستره ارتباطات این خاندان، این پرسش مطرح است که فعالیت های سیاسی آن ها، چه خاستگاهی داشته است؟ یافته های مقاله حاضر که با هدف واکاوی این موضوع نگاشته شده، نشان می دهد که فعالیت سیاسی خاندان یقطین، هرچند در مقیاس خُرد بر ابتکارات شخصی آن ها مبتنی بوده، اما در سطح کلان، بر راهبردهای سیاسی تعیین شده توسط امامان شیعه منطبق بوده است.
۱۵.

بررسی ابعاد تأثیر فرهنگی یهود بر جامعه اسلامی بعد از پیامبر(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: یهود عرب اسرائیلیات جزیرة العرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲۵ تعداد دانلود : ۷۶۲
سابقه حضور یهود در جزیرة العرب به دوره پیش از اسلام بازمی گردد. ظاهراً یهودیان در ادوار مختلف به این منطقه مهاجرت کرده اند. عدم حضور جدی یهودیان این منطقه در میان مشاهیر فرهنگ و علم یهود، نشان از پایین بودن سطح دانش آنان در مقایسه با یهودیان سایر مناطق دارد. با این-حا یهودیان بر جامعه عرب تأثیرگذار بودند. در دوره اسلامی علمای یهود به دلیل عدم برخورداری از دانش، نتوانستند تعامل سازنده ای با پیامبر(ص) داشته باشند. بعد از رحلت پیامبر(ص)، مسلمانان در تعامل با یهودیان به ویژه احبار نومسلمان، عناصری از فرهنگ یهود عمدتاً با بار ارزشی منفی وارد فرهنگ اسلامی کردند. اما با آغاز شکل گیری تمدن اسلامی، مسلمانان با ساکنان مناطق مفتوحه از جمله علمای یهود تعامل دو سویه برقرار کردند. نگارنده بر آن است که تفاوت سطح دانش یهودیان جزیرةالعرب با مناطق دیگر، تأثیرگذاری دوگانه یهود در فرهنگ اسلامی را به همراه داشته است. نتیجه پژوهش حاضر مبین آن است که تأثیر گذاری یهودیان جزیرة العرب در سده های نخستین در جامعه اسلامی سبب نفوذ آن دسته از عناصر فرهنگ یهود درجامعه اسلامی شد که واژگونه شدن بخشی از آموزه-های اسلامی را به دنبال داشت؛ در حالی که با آغاز شکل گیری تمدن اسلامی تعامل دو سویه میان علمای مسلمان و یهود به وجود آمد.
۱۶.

فرهنگ یهود و تأثیر آن در بازتولید نگاه جاهلی به جایگاه زن مسلمان در خانواده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قرآن زن یهود عصر جاهلی سیرة نبوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ زنان
تعداد بازدید : ۹۹۶ تعداد دانلود : ۸۷۰
در دوران قب ل از اسلام در منطقه جزیرة العرب همانند سایر مناطق، نگرش منفی به زن نگ اه غالب بوده است. اسلام این نگرش را متحول کرد. در گفتمان قرآن با تاکید بر خلقت یکسان زن ومرد و تبیین بینش اسلام در مورد تشکیل خانواده، زن از هویتی مشترک با مرد و از موقعیت بهتری در عرصه خانواده برخوردار شد. در پی رحلت پیامب ر(ص)، اراده جامعه اسلامی بر این اندیشه استوار شدکه گفتمان اسلام درباره زن در حاشیه قرار گیرد. نگارنده بر آن است که عناصر ادیان و اقوام دیگر، از جمله عناصر فرهنگ یهود، در تقویت این جریان و باز تولید نگاه جاهلی به زن تأثیر گذار بوده است. فرهنگ یهود که در بر گیرنده شاخص های نگاه منفی در بُعد جایگاه زن در خانواده بود، بانگاه جاهلی در این زمینه هم سویی یافت. نتیجه پژوهش حاضر آن است که سیاست خلفا برای فراهم کردن زمینه نفوذ و رواج عناصر فرهنگ یهود به وسیله احبار نومسلمان و راویان آن ها، منجر به ظهور احادیث و روایت هایی شد که هر چند به نام احادیث اسلامی به فرهنگ اسلامی راه یافت، در حقیقت چیزی جز بازتولید نگاه جاهلی به زن نبود. از این رو، آگاهی از آموزه های اصیل اسلامی از آموزه های جاهلی بازتولید شده به نام اسلام از اهداف این پژوهش است.
۱۷.

تأثیر خاندان یقطین در حدیث گرایی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شیعه خاندان یقطین حدیث فقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷
حضور خاندان های شیعی گوناگون کنار امامان در عصر حضور و دوره های پس از آن و تأثیر این خاندان ها در دگرگونی های جامعه شیعی، از موضوع های درنگ کردنی در تاریخ شیعه امامیه است. این خاندان ها در تکوین مبانی فکری شیعه بسی تأثیر گذاردند و در گرفتن احکام و گسترش علوم و معارف اهل بیت (ع) در جامعه اسلامی، بسیار کوشیدند و در صحنه مبارزات سیاسی حاضر شدند. خاندان یقطین از خاندان های متقدّم علمی و سیاسی شیعه در کوفه (میانه قرن دوم تا میانه قرن سوم هجری) بود که اعضایش از اصحاب و یاران امامان به شمار می رفتند. شماری از آنان، از محدّثان این خاندان بودند که از امامان شیعه حدیث روایت کردند. اینان در زمینه های حدیث، فقه، تفسیر و کلام می کوشیدند و برخی از آنان از محدّثان و فقیهان معروف شیعه اند. خدمات علمی خاندان یقطین در انتقال و گسترش مبانی فقه و کلام امامیه و گسترش روی کرد نقل گرایانه پیروان تشیع، تأثیرگذار بوده است. عمل کرد خاندان یقطین افزون بر انتقال و گسترش مبانی فقه و کلام امامیه، زمینه ای برای گرایش مبتنی بر اصالت حدیث در شیعه فراهم آورد. بررسی سهم خاندان یقطین در انتقال و گسترش میراث شیعه از هدف این پژوهش است .
۱۸.

تأثیر باورهای یهود در بازتولید نگاه جاهلی به حیات اجتماعی زن در جامعه اسلامی

کلید واژه ها: قرآن زن یهود اموی سیره نبوی عصر جاهلی عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵۷ تعداد دانلود : ۳۷۵۳
قبـل از اسلام در منطقه جزیزﺓ العرب همانند سایر مناطق ، نگرش منفی به زن نگـاه غالب بوده است. اسلام این نگاه را متحول کرد. خلقت یکسان زن ومرد در گفتمان قرآن، تساوی آن ها را در کسب ارزش های معنوی وعدم تفاوت در مشارکت اجتماعی زن ومرد را به دنبـال داشت. این بینش در گفتمان نبوی با حضور زن در اجتماعات دینی و در عرصه ی علم آموزی و مشارکت در امور جنبه ی عینی و عملی به خود گرفت. با رحلت پیامبـر(ص) اراده ی جامعه ی اسلامی بر این اندیشه استوار شد که گفتمان اسلام در باب زن در حاشیه قرار گیرد. نگارنده بر آن است که عناصر ادیان و اقوام دیگر از جمله عناصر فرهنگ یهود در تقویت این جریان و باز تولید نگاه جاهلی به زن تاثیر گذار بودند. فرهنگ یهود که در بر گیرنده ی شاخص های نگاه منفی به زن در بعد اجتماعی بود،بانگاه جاهلی در این زمینه هم سویی یافت . نتیجه مبین آن است که سیاست خلفا در فراهم کردن زمینه برای نفوذ و رواج عناصر فرهنگ یهود به وسیله احبار نو مسلمان و راویان آن ها منجر به ظهور احادیث و روایت های شدکه هر چند به نام احادیث اسلامی به فرهنگ اسلامی راه یافت ،اما در حقیقت چیزی جز بازتولید نگاه جاهلی به زن نبود. از این رو ،آگاهی از آموزه های اصیل اسلامی از آموزه های جاهلی بازتولید شده به نام اسلام از اهداف این پژوهش است.
۱۹.

ملاحظاتی در باب تاریخ نگاری و تاریخ نگری ابوحنیفه دینوری در اخبار الطوال

نویسنده:

کلید واژه ها: تاریخ نگاری اسلامی ابوحنیفه دینوری اخبارالطوال تواریخ عمومی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری
تعداد بازدید : ۱۵۱۵ تعداد دانلود : ۹۳۳
در این مقاله، به بررسی ویژگی های تاریخ نگاری و تاریخ نگری (بینش تاریخی)دینوری پرداخته شده است . نگارنده بر آن است تا از منظر جامعه شناسی تاریخی، تاریخ نگری مؤلف را مورد بحث قرار دهد. نظریه ی مطرح شده در این مقاله چنین است که: دینوری به عناصر اساسی تحول جوامع یعنی تغییرات اجتماعی و انقلاب توجه داشته،گر چه عمدتاً به مقوله ی تغییرات اجتماعی پرداخته است ولی به نظر می رسد دینوری، کتاب اخبارالطوال را با هدف نشان دادن عوامل مؤثر در تغییرات اجتماعی تألیف کرد؛ اگرچه دینوری به چنین عامل مؤثر در تغییر توجه داشته؛ اما تأکید اصلی او بر قیام ها و شورش ها (جنبش های اجتماعی) به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تغییرات اجتماعی مبین این مطلب است. با درک بینش تاریخی دینوری می توان به انتقادات مطرح شده درباره ی کتاب اخبارالطوال پاسخ داد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان