علی مرادمند

هدف: هدف این پژوهش بررسی تطبیقی عوامل مشوق و بازدارنده مطالعه غیردرسی در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه تربیت معلم آذربایجان و همچنین ارزیابی میزان مطالعه غیردرسی آن ها است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش نمونه ای شامل 260 نفر از مجموع 2600 نفر (1500 نفر دختر و 1100 نفر پسر) دانشجوی مقطع کارشناسی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. پرسشنامه توسط اساتید دانشگاه تبریز، بررسی و مورد تایید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS اندازه گیری شد که مقدار آلفای کرونباخ 872/. به دست آمد که بیانگر اعتبار خوبی است. از روش های آماری توصیفی و تحلیلی برای پاسخ به پرسش های پژوهش و آزمون فرضیه ها استفاده شد. یافته ها: الف- بین میزان مطالعه غیردرسی دختران و پسران تفاوت معنی دار وجود داشته و میانگین مطالعه کل دانشجویان 30 دقیقه بوده است. ب- بین عوامل مشوق مطالعه غیردرسی و متغیر جنسیت تفاوت معنی دار مشاهده نشد. ج – بین بعضی از عوامل بازدارنده مطالعه غیردرسی و متغیر جنسیت تفاوت معنی دار وجود دارد. مانند استفاده از اینترنت، بازی های رایانه ای، خوشبین نبودن به آینده و بها ندادن به علم. د – به طور کلی مهم ترین عوامل بازدارنده مطالعه غیردرسی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه تربیت معلم آذربایجان عبارتند از: گرانی کتاب، عدم دسترسی به کتاب های مورد علاقه، حجم زیاد تکالیف دانشگاه، تماشای تلویزیون، نداشتن فرصت کافی برای مطالعه، ضعف تبلیغات در زمینه مطالعه، عادت نداشتن به مطالعه از دوران کودکی، کمبود کتابخانه های عمومی، بها ندادن مردم به علم، خوشبین نبودن به آینده، برنامه های تفریحی، مشکلات اقتصادی، استفاده از اینترنت، تیراژ پایین کتاب ها و بازی های رایانه ای. ﻫ - مهم ترین عوامل مشوق مطالعه غیردرسی عبارتند از: داشتن عادت به مطالعه از دوران کودکی، داشتن کتابخانه شخصی، توسعه مراکز کتاب خوانی، تشویق اساتید، معلمان، والدین و دوستان، وجود کتابخانه در محل تحصیل، آموزش روش مطالعه، افزایش درآمد خانواده، سطح تحصیلات، مطالعه و موقعیت اجتماعی اعضای خانواده، برگزاری مسابقات کتاب خوانی. ارزش/ اصالت: مقاله حاضر به شکل تطبیقی اولین بار در مورد عوامل مشوق و بازدارنده مطالعه غیردرسی از دیدگاه دانشجویان دختر و پسر انجام شده است. پژوهش هایی که قبلاً صورت گرفته، اغلب در مورد میزان و موضوعات مطالعه غیردرسی و بیش تر روی دانش آموزان انجام شده بود.

در این مقاله میزان رضایت مراجعین از خدمات کتابخانة مرکزی شهرستان تبریز با هدف کشف نقاط قوّت و ضعف موجود بررسی شده است. طبق نتایج به‌دست‌آمده در کل 3/66% مراجعین از خدمات کتابخانه راضی بوده‌اند. بیش‌ترین میزان رضایت از خدمات اینترنتی کتابخانه و بانک اطلاعاتی نمایه (7/90%)، مدت زمان ارائة خدمات (7/86%) و تعداد کتب امانتی (82%) بوده است. بیش‌ترین میزان نارضایتی از وضعیت سالن مطالعه (8/52%)، رفتارکتابداران (31%) و صرف زمان برای دریافت خدمات در کتابخانه (28%) بوده است.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر بر آینده پژوهش در هفت دانشگاه جامع کشور شامل دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی، تبریز، فردوسی مشهد، اصفهان و شیراز بوده است. پژوهش با رویکرد آینده پژوهی و روش تحلیل اثرات متقابل، پویش محیطی و مصاحبه با گروه متخصصان در یک بازه زمانی سه ماهه (از 15 اردیبهشت تا 15 مرداد 1398) انجام شده است. در مرحله نخست 33 عامل مؤثر شناسایی شدند که بر اساس نظرات متخصصان، 24 عامل در قالب ماتریس اثرات متقابل مجدداً به متخصصان جهت وزن دهی و تعیین میزان اهمیت ارسال شد. نتایج تحلیل نرم افزار MicMac بیانگر ناپایداری سیستم حاکم بر پژوهش کشور است چرا که بیشتر عوامل، حول محور قطری صفحه پراکنده اند. از مجموع پنج نوع عوامل قابل تشخیص در صفحه تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تنها دو دسته عامل دووجهی و مستقل شناسایی شده اند. سه مورد ناهمخوانی اسناد بالادستی با توانمندی پژوهشی دانشگاه ها، محدودیت مالی دولت و ضروری ندانستن پژوهش، جزو عوامل مستقل و 21 عامل علوم میان رشته ای، همکاری بین المللی، همکاری دانشگاه و صنعت، رویکرد دولت ها به پژوهش، مدیریت دانش، باور به سودمندی پژوهش، زیرساخت های پژوهش، نگرش مدیران، فرهنگ سازی، رفاه اقتصادی، رویکردهای نهادهای غیردولتی، وضعیت شبکه های پژوهشی، نقش فناوری ها، نیازهای پژوهشی صنایع به دانشگاه ها، آئین نامه ارتقاء و جذب اساتید، اقدامات اسناد بالادستی، تصویر کلی پژوهش در جهان، تصویر ذهنی صنعت از کارآمدی دانشگاه، اثرپذیری از پژوهش بین المللی، تصویر ذهنی دانشگاه از استقبال صنعت و همچنین قوانین پژوهشی دانشگاه ها جزو عوامل دووجهی هستند.

هدف: این تحقیق با هدف شناسایی عوامل کلیدی پژوهش، تهیه سناریوهای پژوهشی دانشگاه ها و تحلیل نقش این سناریوها بر خدمات کتابخانه های دانشگاهی در افق 1413 انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش حاضر با رویکرد آینده پژوهی و به روش سناریونویسی GBN انجام شده است. برای شناسایی عوامل کلیدی پژوهش از روش نظرسنجی از متخصصان به شیوه مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است. از روش «تحلیل مضمونی» جهت شناسایی مضمون های موجود در داده های کیفی مصاحبه استفاده شده است. برای ارزیابی تأثیر سناریوهای پژوهش بر خدمات کتابخانه های دانشگاهی، از مدیران کتابخانه های دانشگاهی به شکل مکتوب نظرسنجی شده است. یافته ها: در مجموع، 24 عامل کلیدی پژوهش براساس نظر متخصصان حوزه پژوهش از طریق تحلیل مضمونی منون مصاحبه ها شناسایی شد. دو عامل شناسایی شده با بیشترین میزان اهمیت و عدم قطعیت جهت تدوین سناریوهای پژوهش عبارتند از: عامل «وضعیت همکاری علمی و پژوهشی بین المللی»، و عامل «رویکرد دولت به پژوهش». چهارسناریو برای پژوهش دانشگاه ها ارائه شده است : 1. رونق پژوهش ملی و بین المللی، سازوکار پژوهش باز در دانشگاه ها را به وجود خواهد آورد؛ 2. عدم توجه به پژوهش ملی، زمینه های رونق پژوهش بین المللی را فراهم خواهد کرد؛ 3. حمایت از پژوهش ملی؛ و 4. رکود برنامه های پژوهشی ملی و بین المللی. نظرسنجی از مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاهی نشان داد که سناریوها و برنامه های راهبردی پژوهش بر خدمات کتابخانه های دانشگاهی تأثیر مستقیم می گذارد. اصالت اثر: براساس بررسی های نویسندگان مقاله، پژوهش حاضر هم در ایران و هم خارج از ایران برای اولین بار انجام شده و از نوآوری و دانش افزایی لازم برخوردار است.