جواد عباسپور

مقدمه: اعتبار روش شناختی از جمله عوامل تاثیرگذار بر قضاوت ربط است. هدف این مطالعه، تعیین سهم و نوع تاثیر عناصر روش شناختی در تبیین ربط میان مدرک بوده و پرسش و تنها جنبه اثربخشی نظام بازیابی بدون ارزیابی کارایی بررسی شده است. روش ها: روش پژوهش نیمه تجربی (پیش آزمون-پس آزمون تک گروهی) و جامعه پژوهش مقالات کارآزمایی بالینی موجود در فراتحلیل مقالات مرور نظام مند نمایه شده در کاکرین و نمونه گیری هدفمند بود. مقالات کارآزمایی بالینی موجود در فراتحلیل دارای شماره پابمد موجود در مقالات مرور نظام مند دسترسی آزاد پایگاه کاکرین از ابتدا تا پایان سال 2018 (به عنوان پرسش نظام بازیابی) با حداقل 50 مقالات کارآزمایی بالینی دانلود شد. پیش پردازش متن و تعیین نمره «فراوانی اصطلاح- معکوس فراوانی متن» و شباهت سرعنوان های موضوعی پزشکی بین این مقادیر با نرم افزار نایم انجام شده و میانگین نمره «سودمندی تجمعی نزولی نرمالیزه» در گروه های با رتبه بندی مدارک در سطح به تنهایی مقایسه شد. یافته ها: نتایج آزمون تی زوجی نشان داد تفاوت میانگین ان دی سی جی در هر چهار گروه در تمامی نقاط دقت مدرک منفی است. بیشترین تفاوت میانگین مربوط به عناصر روش شناختی پایه و استاندارد در (064/ 0-) در نقطه دقت 10 (دهمین مدرک در نتایج بازیابی شده)، و کمترین تفاوت میانگین مربوط عناصر روش شناختی پایه در (0/021-) در نقطه دقت 50 و 70 بود. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که رویداد عناصر روش شناختی در متن یا وزن دهی به آن ها می تواند نتایج مرتبط را کاهش دهد و می تواند بر اثربخشی نظام بازیابی بر پایه ربط و اعتبار تاثیر منفی داشته باشد.

هدف : هدف از این پژوهش، فهم تجربیات اعضای هیئت علمی پیشکسوت دانشگاه شیراز و طراحی و تبیین مدل مستندسازی ایده های پژوهشی میان آن هاست. روش : در این پژوهش، از رویکرد کیفی و طرح نظام مند نظریه داده بنیاد استفاده شد. به این منظور، با 25 عضو هیئت علمی پیشکسوت دانشگاه شیراز مصاحبه انجام شد. روش نمونه گیری این پژوهش، روش متوالی گلوله برفی (ارجاع زنجیره ای) است؛ پژوهشگر در یک مصاحبه ابتدایی با یک نمونه کلیدی از اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز که در رابطه با موضوع پژوهش دارای اطلاعات غنی بودند، مصاحبه را آغاز نمود؛ سپس، با توجه به ارجاع زنجیره ای، از مشارکت کننده درخواست می کرد تا عضو هیئت علمی دیگری که برای مصاحبه مناسب بودند، معرفی کند. جمع آوری و تحلیل داده ها همزمان انجام و داده ها، به روش تحلیل مقایسه ای مداوم و مطابق مدل استراوس و کوربین (1998) طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل داده ها انجام شد. در مجموع، 1050 کد باز از عبارات و جملات مشارکت کنندگان تهیه شد که پس از طی مرحله حذف تکراری ها و کدهای غیرمرتبط، 106 مفهوم، 21 زیر مقوله و 9 مقوله اصلی دسته بندی و استخراج شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مستندسازی ایده های پژوهشی با داشتن چهار مقوله ایده پژوهشی، نظم دهی ایده ها، ذخیره سازی ایده ها و مستندسازی ایده ها، پدیده کانونی این پژوهش شناخته شد. اعضای هیئت علمی سه مؤلفه ترس از فراموشی، ضرورت ماندگاری ایده، تسهیل بهره برداری از ایده (انگیزه های درونی ثبت) و مؤلفه شهره شدن (انگیزه بیرونی ثبت) را از عوامل و انگیزه های مستندسازی ایده های پژوهشی تشخیص دادند که موجب ایجاد انگیزه در اعضای هیئت علمی برای ثبت ایده های پژوهشی می شود. همچنین دو مؤلفه ثبت دستی و الکترونیکی به عنوان راهبردها و تعاملات در قوام بخشیدن ایده های پژوهشی به آن ها کمک می کند. به عقیده مشارکت کنندگان دو مقوله رعایت اخلاق علمی و تضمین امنیت ایده ها (تدابیر و ملاحظات فردی)؛ و چهار مقوله مشوق ها و حمایت های مالی، امکانات ثبت درون دانشگاهی، آموزش و بهسازی و سیستم ارزیابی عملکرد (تدابیر و ملاحظات سازمانی) از شرایط بسترساز خاص در مستندسازی ایده های پژوهشی بود. طبق دیدگاه های موجود مشارکت کنندگان در پژوهش، قوانین و الزامات ثبت ایده ها و دو زیرمقوله آن یعنی رعایت حقوق مالکیت معنوی و نهادسازی و ساختارسازی، از جمله شرایط عام (مداخله گر) ثبت ایده های پژوهشی اعضای هیئت علمی است. دو ره آورد فردی و  فرافردی از جمله نتایج و پیامدهای فرایند مستند سازی ایده ها است. نتیجه گیری: با توجه به پدیده محوری حاصل از یافته های به دست آمده، می توان گفت نیل و دستیابی به اهداف سازمانی، مستلزم وجود فرهنگ سازمانی قوی و اساسی است. دانشگاه ها به عنوان مراکز علمی به واقع نیازمند به فرهنگ غنی اند. بنابراین، از فرهنگ های مورد نیاز دانشگاه ها، فرهنگ مستند سازی ایده های پژوهشی است و آن ها باید فرهنگ مستند سازی ایده های پژوهشی را نهادینه کنند. همچنین به منظور افزایش تمایل اعضای هیئت علمی به مستندسازی ایده های پژوهشی، فراهم آوری بسترهای لازم از جمله ایجاد مرکز مجزا برای مستند سازی ایده های پژوهشی، تربیت و آموزش نیروی انسانی آگاه و خبره و نیز، در نظر گرفتن ابزارهای مناسب جهت مستند سازی ایده ها ضروری است.

هدف اصلی این پژوهش ارایه مدلی برای ارزیابی سامانه ها و فروشگاه های اینترنتی است. بخش عمده خریدهای روزمره جامعه در شرایط فعلی از طریق این سامانه ها انجام می شود، ارائه مدل ارزیابی سامانه ها و فروشگاه های اینترنتی بر اساس مدل دلون و مک لین در راستای رونق بازار کسب وکار و فضای رقابتی میان سامانه ها و فروشگاه های اینترنتی بسیار حائز اهمیت خواهد بود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از نظر رویکرد از نوع کمی و کیفی (آمیخته)، تحقیقات توصیفی تحلیلی است. در این پژوهش از دو روش مطالعه کتابخانه ای و تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. در ابتدا با روش کتابخانه ای به مطالعه متون مربوط به ارزیابی وب گاه های فروشگاه های اینترنتی و مدل های استفاده شده برای آنها؛ و سپس، با تحلیل محتوای کیفی، به استخراج معیارهای موجود در وب گاه های فروشگاه های اینترنتی و دسته بندی موضوعی معیارهای به دست آمده پرداخته شد؛ در نهایت، با ابعاد اصلی مدل دلون و مک لین انطباق داده شد. برای تایید روایی مدل ارزیابی از روش اعتبارسنجی روایی محتوایی لاوشی و برای پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. ارایه مدل ارزیابی سامانه ها و فروشگاه های اینترنتی با توجه به ابعاد اصلی پنج گانه مدل دلون و مک لین در ۴۴ معیار مناسب برای ارزیابی سامانه ها و فروشگاه های اینترنتی نمایان گردید. در بعد کیفیت سامانه ۷ معیار، کیفیت اطلاعات ۱۱ معیار، کیفیت خدمات ۱۸ معیار، استفاده و رضایت کاربر۶ معیار و تاثیرات فردی ۲ معیار ارائه و تایید گردید. با توجه به اینکه در ایران ایجاد و استفاده از فروشگاه های اینترنتی هنوز موضوعی نوپاست و خریدهای اینترنتی از طریق وب گاه فروشگاه های اینترنتی دائم در حال گسترش است، ارایه مدل ارزیابی سامانه ها و فروشگاه های اینترنتی برای بهبود ارائه خدمات و رونق کسب وکار اینترنتی ضروری خواهد بود. لذا به کارگیری تمامی معیارهای مناسب و مورد پذیرش قرارگرفته شده در مدل این پژوهش، بسیار حایز اهمیت است. آنچه که در نگاه کلی و با مرور معیارهای به دست آمده به نظر می رسد، در کنار اطمینان بخشی از اعتبار فروشگاه اینترنتی به منظور خرید از آن، توجه به رابط کاربری و سامانه مدیریت ارتباط با مشتری بسیار حایز اهمیت است. بسیاری از معیارها نظیر وجود ابزار جستجو، دسته بندی مناسب کالاها در راستای ساده تر کردن ارتباط مشتری با سامانه و فروشگاه اینترنتی است و به طور غیرمستقیم بر موضوع اهمیت رابط کاربری دلالت دارد.

هدف: شناخت نقش سطح خوانایی مدرک و پیچیدگی عینی وظیفه کاری در قضاوت ربط و رتبه بندی دانشجویان از مدارک است . روش: پژوهش حاضر کاربردی است و از تحلیل محتوای کمّی به منظور تعیین سطح خوانایی متون استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 2825 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی حوزه علوم انسانی دانشگاه شیراز تشکیل داده اند. برای تعیین حجم نمونه با توجه به زمان بربودن فرایند قضاوت ربط مدارک و محدودیت وقت آزمودنی ها و حجم نمونه در سایر مطالعات رفتار اطلاع جویی، از روش نمونه گیری غیراحتمالی از نوع داوطلبانه به تعداد 60 نفر استفاده شد. برای تعیین پیچیدگی عینی، دو وظیفه کاری براساس چارچوب طراحی وظیفه کاری بورلند (2000)، مخزن وظیفه جست وجو و نظرات متخصصان طراحی شد. پس از اینکه متخصصان وظایف کاری را تأیید روایی کردند، پنج نفر از متخصصان با جست وجو در پایگاه های مقالات فارسی شامل مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، مگ ایران و نورمگز چهار مقاله مرتبط، چهار مقاله تاحدی مرتبط و دو مقاله نامرتبط از نظر میزان ربط را انتخاب کردند. همچنین با تعیین سطح خوانایی این مقالات با استفاده از فرمول خوانایی فلش دیانی، مقالات در دو سطح دشوار و خیلی دشوار دسته بندی شدند. در مرحله بعد، کاربران ده مقاله مربوط به دو وظیفه کاری را در طیف شش درجه ای (از کاملاً نامرتبط تا کاملاً مرتبط) نمره دهی و در مرحله بعد براساس درجه ربط رتبه بندی (رتبه 1 تا 10) کردند. داده ها با نرم افزار آماری علوم اجتماعی نسخه اس پی اس اس ۲۳ تحلیل و برای پاسخ به پرسش ها از آزمون های تی تست و یو من ویتنی استفاده شد. نتیجه گیری : نقش سطح خوانایی مدارک و پیچیدگی عینی وظیفه بر قضاوت ربط و رتبه بندی مدارک اثرگذار است. بنابراین، بررسی اثر این شاخص ها در حوزه قضاوت ربط در بهبود طراحی سامانه های بازیابی اطلاعات و افزایش کیفیت طراحی الگوریتم های ربط و رتبه بندی مؤثر است.

هدف : هدف اصلی این پژوهش امکان سنجی استفاده از شبکه استنادی فهرست منابع موجود در پیشنهاده پژوهش دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای پیشنهاد مقاله های مرتبط به آنهاست. روش شناسی : این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از حیث روش شناختی، پژوهشی شبه آزمایشی است. تعداد 60 دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری از حوزه علوم انسانی در رشته های تحصیلی گوناگون دانشگاه شیراز، به صورت هدفمند و داوطلبانه  به کار گرفته شدند. در پژوهش حاضر پایگاه اطلاعاتی «وب آو ساینس» و نرم افزار VOSviewer به ترتیب برای گردآوری و تحلیل داده های پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. یافته ها : یافته ها نشان داد فراوانی تعداد مقاله های تا حدی مرتبط قضاوت شده با اختلافی مثبت بیشترین فراوانی را بین سه طبقه (مرتبط، تا حدی مرتبط، نامرتبط) دارد. کاربران مقاله های مرتبط پیشنهادی از طریق شبکه استنادی منابع پیشنهاده پژوهش را اثربخش دانستند؛ همچنین، دانشجویان دکتری بیش از دانشجویان ارشد مقاله های پیشنهاد شده از طریق شبکه استنادی منابع پیشنهاده پژوهش را اثربخش دانستند؛ به عبارتی، دانشجویان دکتری مقالات پیشنهاد شده را مرتبط تر تشخیص دادند. همچنین دانشجویان با سطوح متفاوت دانش زبان انگلیسی به یک میزان مقاله های پیشنهادی بر اساس شبکه استنادی را مرتبط تشخیص دادند. اطلاعات استنادی پیشنهاده پژوهش می تواند برای یافتن منابع مرتبط و در نتیجه، غنی تر ساختن پژوهش ها به کار گرفته شود و سامانه های پیشنهاددهنده مدارک علمی می توانند از شبکه استنادی منابع مورد استفاده در پیشنهاده پژوهش ها، برای پیشنهاد مدارک مرتبط به کاربران استفاده کنند.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناخت دیدگاه مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی زیر نظر دو وزارت خانه علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیرامون دسترسی کاربران به پایان-نامه ها است. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش از نوع پیمایش توصیفی است. جامعه پژوهش شامل تمامی مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی زیر نظر دو وزارت خانه علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بود. با توجه به شمار محدود اعضای جامعه، در این پژوهش از نمونه گیری استفاده نشده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود. یافته ها: یافته ها نشان داد که به طور کلی مدیران کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها دیدگاه های متفاوتی در مورد دسترسی به پایان نامه ها دارند. دیدگاه مدیران در مورد سطوح دسترسی به پایان نامه برای کاربران داخل و خارج دانشگاه متفاوت بود به طوری که در مورد کاربران داخل دانشگاه آنان بیشتر با دسترسی به متن کامل و در مورد کاربران خارج از دانشگاه نیز بیشتر با دسترسی به اطلاعات کتابشناختی موافق هستند. همچنین آنان با دسترسی بخش هایی از پایان نامه ها (نه متن کامل) در هردو شکل چاپی و الکترونیکی و در قبال پرداخت هزینه موافق ترند. مدیران مورد بررسی از میان قالب های گوناگون نسخه الکترونیک با قالب «پی.دی.اف.» موافق بودند. اصالت: علیرغم اهمیت شناخت نگرش مدیران کتابخانه ها نسبت به تعیین خط مشی و سیاست دسترس پذیر نمودن پایان نامه ها برای کاربران کتابخانه، تا کنون این مهم بررسی نشده است. در این مقاله به این مهم پرداخته شده است.

هدف: شناخت توانایی سنجه های استنادمحور (هم استنادی، زوج کتاب شناختی، امسلر، پیج رنک و هیتس(اعتبار و کانون)) برای تعیین میزان ربط مقاله ها با یکدیگر. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده ها، پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری، مجموعه مقالات موجود در زیرمجموعه دسترسی آزاد پاب مد سنترال مجموعه آزمون سایترک بود  که بر اساس سه سنجه هم استنادی، زوج کتاب شناختی و امسلر با سایر مقالات رابطه استنادی داشتند. از میان 26262  مقاله، 30 مقاله به عنوان مقالات پایه انتخاب شد و مقالات مرتبط با هر یک از آن ها بر اساس سنجه ربط مش بازیابی گردید؛ هر یک از سنجه های استنادمحور متغیر مستقل و سنجه ربط مش متغیر وابسته بود. با استفاده از نرم افزار شبیه ساز ومپ سرور و پی.اچ.پی.مای ادمین یک پایگاه مای. اس. کیو.ال ایجاد شد؛ سپس، با مطالعه کلیه کدهای مورد نیاز از بسته کد منبع سایترک، کدهای لازم با اعمال تغییرات ضروری، اجرا و نتایج حاصل در پایگاه مای. اس. کیو.ال وارد شد. با نوشتن پرس وجو به زبان اس. کیو.ال، شبکه استنادی مجموعه به صورت کامل استخراج شد سپس با کدنویسی به زبان پایتون اعداد مربوط به پیج رنک و هیتس (اعتبار و کانون) به صورت جداگانه محاسبه گردید. یافته ها: نتایج نشان داد تمامی شش سنجه در سطح یک صدم همبستگی معنادار و مثبت با میزان ربط مقاله ها داشت؛ به عبارت دیگر، با افزایش مقادیر هریک از سنجه ها، درجه ربط مقاله ها نیز افزایش یافت. بیشترین میزان همبستگی مربوط به سنجه امسلر و پس از آن، زوج کتاب شناختی بود. پس از سنجه ها ی امسلر و زوج کتاب شناختی، بیشترین همبستگی میان متغیر هیتس(اعتبار) با ربط مقاله ها بود. متغیر پیج رنک در مرتبه چهارم قرار داشت؛ در نهایت، کم ترین میزان همبستگی با ربط مقاله ها، مربوط به سنجه های هم استنادی و هیتس( کانون) بود؛ بنابراین، از میان سنجه های استنادی  بررسی شده در این پژوهش، سنجه های امسلر، زوج کتاب شناختی، هیتس(اعتبار) و پیج رنک بیش از سایر سنجه ها از پتانسیل لازم برای تعیین میزان ربط مقاله ها برخوردار بودند.   نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت سنجه های استنادمحور مطالعه شده قادرند درجه ربط مقاله ها را برآورد کنند و در بافتارهای مختلف بازیابی اطلاعات شامل موتورهای جست وجو، پایگاه های اطلاعاتی و استنادی، سامانه های پیشنهاددهنده و حتی کتابخانه های دیجیتالی برای دسترسی به مقالات مرتبط، پیشنهاد مقالات مشابه و رتبه بندی نتایج بازیابی کاربرد داشته باشند؛ همچنین، لازم است به سنجه امسلر که نسبت به دو سنجه سنتی هم استنادی و زوج کتاب شناختی، در سامانه های اطلاعاتی کمتر استفاده شده است، بیش از پیش  توجه شود؛ از طرفی، علیرغم اینکه سنجه هم استنادی در برخی از پایگاه ها و سامانه های بازیابی اطلاعات بین المللی( مانند ساینس دایرکت و سایت سیر) برای بازیابی مدارک مرتبط و پیشنهاد مدارک مشابه استفاده می شود در مقایسه با سایر سنجه ها از کارایی کمتری برخودار است.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناخت دیدگاه کتابداران و کاربران کتابخانه های عمومی شهر بندرعباس درمورد چالش ها و راهکار های مشارکت کاربران در فعالیت ها و خدمات کتابخانه عمومی است. روش: روش این پژوهش کیفی است. مشارکت کنندگان این پژوهش شامل 20 کتابدار شاغل در 5 کتابخانه عمومی شهر بندرعباس و کاربران این کتابخانه ها بودند. برای جمع آوری داده ها، از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. پس از مصاحبه با 11 کتابدار و 11 کاربر و با حاصل شدن اشباع نظری، مصاحبه ها خاتمه یافت. برای دقت و اعتبار سؤالات تهیه شده برای مصاحبه، از سه استاد علم اطلاعات و دانش شناسی کمک گرفته شد. برای پایایی داده ها، از روش هدایت دقیق جریان مصاحبه و استفاده از اعضای کمیته پژوهش برای ارزیابی و بررسی داده های مصاحبه استفاده شد. یافته ها: با تجزیه وتحلیل مصاحبه ها، مضامین پایه برای مفهوم مشارکت کاربران در کتابخانه، چالش های پیشِ روی کاربران و راهکار های آنان برای مشارکت ارائه شد. اکثر کتابداران و کاربران مشارکت کننده در پژوهش به تأثیر مشارکت کاربران در کتابخانه باور دارند و آن را به سود کتابخانه، کتابدار و کاربر می دانند؛ در عین حال، محدودیت ها و موانعی در این مسیر وجود دارد که می توان گفت راهکار نهایی رفع چالش های مرتبط با مشارکت کاربران در کتابخانه، نهادینه شدن کتابداری جامعه مدار است. اصالت/ارزش: شناخت پدیده مشارکت کاربران در فعالیت ها و خدمات کتابخانه های عمومی و فهم چالش ها و راهکار های مشارکت کاربران در این فعالیت ها از جمله دستاورد های مهم این پژوهش است.

استخراج کلمات/ عبارات کلیدی متن، پیش نیاز بسیاری دیگر از وظایف حوزه پردازش زبان طبیعی است. اما بررسی متون فارسی و انگلیسی این حوزه نشان می دهد، تلاش های انگشت شماری برای استخراج کلمات/ عبارات کلیدی از متون فارسی صورت گرفته است. لذا، این مقاله، با هدف تعیین موقعیت کنونی پردازش زبان طبیعی فارسی و به طور خاص استخراج کلمات/ عبارات کلیدی از متون فارسی، به مرور خلاصه ای از مقالات فارسی و انگلیسی منتشر شده در این حوزه که از متون فارسی برای آزمودن ایده هایشان استفاده کرده اند ، می پردازد؛ سپس هر مقاله را از نظر روش شناسی، نحوه اجرا و پیاده سا زی، روش ارزیابی و معیارهای آن مورد تعمق قرار داده و به چالش می کشد . در مجموع 14 مقاله فارسی و 6 مقاله انگلیسی به استخراج کلمات و عبارات کلیدی از متون فارسی پرداخته اند . روش بیشتر این مقالات، استفاده از اطلاعات آماری و زبان شناختی بوده است. اکثر این مقالات یا در روش شناسی انتخاب شده ایراد دارند و یا نویسندگان نتوانسته اند ایده پیشنهادی شان را به وضوح برای خواننده تبیین نمایند. در بسیاری از مقالات، از مجموعه داده استانداردی برای ارزیابی سیستم استفاده نشده و نحوه محاسبه معیارهای ارزیابی مبهم یا دارای اشکال است . در مجموع، به جز 3 مقاله که روش اجرا شده را به نحو نسبتاً قابل قبولی گزارش کرده اند ، سایر مقالات قابلیت تکرار پذیری و تعمیم ندارند. لذا نمی توان از آن ها به عنوان معیار پایه ای برای ارزیابی سیستم های آینده استفاده کرد یا از ایده مطرح شده در آن ها با اطمینان در ساخت و توسعه نرم افزارهای کاربردی و عملی در حوزه استخراج کلمات کلیدی استفاده نمود .

هدف: سامانه های پیشنهاددهنده ی منابع علمی با این هدف بوجود آمدند تا به کاربر منابعی را پیشنهاد دهند که به نیاز اطلاعاتی او نزدیک است. هدف اصلی پژوهش حاضر، مقایسه میزان اثربخشی سامانه های پیشنهاددهنده مقاله های مرتبط در پایگاه های وب آو ساینس و گوگل اسکالر در چهار حوزه موضوعی از دیدگاه کاربران است. روش:پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از حیث روش، توصیفی از نوع مقایسه ای است. نمونه پژوهش به دو گروه نمونه انسانی و مقالات تقسیم می شود. نمونه انسانی شامل 120 نفر از دانشجویان مقطع دکتری بود. این افراد از ۴ حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم پایه، فنی-مهندسی و کشاورزی و دام پزشکی بودند و از هر حوزه ۳۰ نفر. نمونه مقالات، 2400 مقاله مرتبط متشکل از 1200 مقاله مرتبط پیشنهاد شده در هر یک از دو پایگاه بود. داده های این پژوهش توسط دو ابزار پرسشنامه و نرم افزار شبیه سازی محیط پایگاه ها گردآوری شد. نتایج: یافته ها نشان داد از دید کاربران، سامانه پیشنهادهنده پایگاه های وب آوساینس و گوگل اسکالر در پیشنهاد مقاله های مرتبط اثربخش عمل نموده است، همچنین، بین اثربخشی مقاله های مرتبط در چهار حوزه تفاوت معنا دار وجود داشت و هر دو پایگاه در حوزه موضوعی علوم انسانی نسبت به سایر حوزه ها، کمترین تعداد مقاله های مرتبط و بیشترین تعداد مقاله های نامرتبط را به کاربران بپیشنهاد داده بودند. اصالت: علیرغم اهمیت سامانه های پیشنهادهنده مقاله ها، پژوهشی که اثربخشی سامانه های پیشنهاد دهنده مقالات مرتبط در پایگاه وب آوساینس و گوگل اسکالر را از دیدگاه کاربران مورد بررسی قرار داده باشد، مشاهده نشد.

هدف: سامانه های پیشنهاددهنده مقاله های علمی در تلاش اند به جای الزام کاربر به اصلاح راهبرد جستجو و فرمول بندی واژگان پرسش، الگوریتم ها و رویکردهای مناسب را برای عرضه مرتبط ترین مدارک به کار گیرند. علاوه بر ربط، رتبه بندی مدارک بازیابی شده نیز می تواند رضایت کاربران را تضمین کند. این مقاله نتیجه تحلیل رتبه مقاله ها را در سامانه های پیشنهاددهنده پایگاه وب آوساینس و موتور جستجوی گوگل اسکالر از دیدگاه کاربران و سنجه (NDCG) Normalized Discounted Cumulative Gain گزارش می کند. روش شناسی: از 120 دانشجوی داوطلب دکترای دانشگاه شیراز در رشته های علوم انسانی، علوم پایه، فنی-مهندسی، کشاورزی، و دام پزشکی (از هریک ۳۰ نفر) خواسته شد 2400 مقاله (1200 مقاله پیشنهادی گوگل اسکالر و 1200 مقاله پایگاه وب آو ساینس) را به لحاظ ربط، رتبه بندی کنند. داده ها با پرسشنامه و نرم افزار پژوهشگرساخته گردآوری شد. یافته ها: میان رتبه انتسابی کاربران و رتبه انتسابی پایگاه شباهت ضعیف بود. شباهت رتبه بندی مقالات در سامانه های هر دو پایگاه نیز ضعیف، اما معنادار بود.الگوریتم ها و شاخص های سامانه های پیشنهاددهنده هر دو پایگاه برای رتبه بندی چندان موفق نیست و نیاز به بازنگری دارد . نتیجه گیری: الگوریتم ها و شاخص هایی که سامانه پیشنهاددهنده دو پایگاه برای رتبه بندی مقاله های مرتبط پیشنهادی درنظر گرفته اند، در تأمین رضایت کاربران زیاد موفق نبوده است؛ بنابراین بازنگری در الگوریتم های رتبه بندی این دو پایگاه ضروری به نظر می رسد.

هدف: هدف کلی پژوهش حاضر شناخت میزان انطباق رفتار نگارشی نگارندگان و کاربران پایگاه های اطلاعات علمی فارسی با دستورالعمل های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی از نظر پیوسته نویسی، نزدیک نویسی و جدانویسی کلمات است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر طرح تحقیق ارزیابانه است. جامعه پژوهش حاضر را دو گروه تشکیل می دهد، یکی مدارک موجود در سه پایگاه اطلاعات علمی فارسی یعنی مگیران، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و اس.آی.دی؛ و دیگری دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز در سال تحصیلی (94-93). ابزار پژوهش شامل دو سیاهه وارسی محقق ساخته بود. هر سیاهه شامل 12 مصداق (کلیدواژه) از مجموع قواعد گزینش شده دستورالعمل های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود که امکان رخداد جدانویسی، نزدیک نویسی و پیوسته نویسی آن ها در هنگام نگارش وجود داشت. یافته ها : یافته های پژوهش نشان داد رفتار نگارشی کاربران تنها در 23/25 درصد از موارد منطبق با قواعد دهگانه دستورالعمل های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود؛ و در مقابل، 76/75 درصد از کاربران این قواعد را نادیده گرفته بودند. رفتار نگارشی نگارندگان در 40 درصد از موارد مغایر با قواعد دهگانه دستورالعمل های فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود و در مقابل، 60 درصد از نگارندگان این قواعد را رعایت کرده بودند. از دیگر یافته های پژوهش این بود که باوجود آشنایی 62/6 درصد از کاربران با نحوه درج نیم فاصله از طریق صفحه کلید رایانه، درعمده قواعد دهگانه اغلب کاربران شکل نگارشی پیشنهادی فرهنگستان، یعنی نزدیک نویسی را رعایت نکرده بودند. اصالت/ارزش : به پشتوانه پژوهش حاضر و پژوهش های مشابه، فرهنگستان زبان و ادب فارسی می تواند ضمن آگاهی از سلیقه و گرایش نگارشی نگارندگان و کاربران محمل های الکترونیکی در زمان مواجهه با کلماتی که دارای چند شکل نگارشی هستند، نسبت به اولویت بخشی و سیاستگذاری جهت اصلاح یا بهبود دستورالعمل های نگارشی خط فارسی و در نتیجه محقق ساختن یک رسم الخط واحد و مورد پذیرش طیف گوناگون استفاده کنندگان گام بردارد.

هدف کلی این پژوهش تعیین وضعیت وب سایت روزنامه های سراسری ایران بر اساس شاخص های بهینه سازی موتورهای کاوش (سئو) است. این پژوهش از نوع کاربردی و به روش تحلیل محتوای رایانه ای بر روی 110 وب سایت روزنامه سراسری ایران از طریق وب سایت تحلیل کننده «سئو» (سئو چک آپ) به لحاظ رعایت شاخص های عمومی، سرعت بارگذاری و امنیت «سئو» و نیز مجموع سه شاخص انجام شد. یافته ها نشان داد که میانگین نمره کل «سئو» وب سایت های روزنامه های سراسری ایران (08/54) با نمره مطلوب برای سئو وب سایت (75 درصد) فاصله ای معنا دار دارد. تنها 5 روزنامه «پیروزی»، «فرصت»، «جام جم»، «امین» و «پیام ما» نمره بالاتر از 75 کسب کردند. همچنین، نتایج بررسی شاخص های عمومی، سرعت بارگذاری و امنیت «سئو» وب سایت روزنامه های سراسری ایران نشان داد که میانگین نمرات دسته شاخص های فوق با هم به صورتی معنا دار متفاوت بوده و شاخص های عمومی «سئو»، نسبت به شاخص های سرعت بارگذاری و امنیت از اهمیت بیشتری برخوردارند.

مقدمه: در سال های اخیر، بسیاری از دانشگاه ها و سازمان های تحقیقاتی مخازن سازمانی ایجاد کردند. آنها وظیفه ی ذخیره سازی، حفاظت و دسترسی به آثار دانشجویان و محققان را بر عهده دارند. دسترسی به منابع مخازن سازمانی از طریق موتورهای جستجو مهم است، بنابراین در این پژوهش، نمایه پذیری و دسترس پذیری منابع مخازن سازمانی دانشگاه های علوم پزشکی کشور در موتور جستجوی گوگل مورد مقایسه قرار گرفتند. روش شناسی: جامعه ی این پژوهش را منابع موجود در مخازن سازمانی دانشگاه های علوم پزشکی کشور تشکیل می دهند. مخازن سازمانی از طریق راهنمای مخازن سازمانی دسترسی آزاد شناسایی شدند. در این راهنما، 9 مخزن سازمانی وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی کشور است. در زمان گردآوری داده ها، دسترسی به 2 مخزن سازمانی امکان پذیر نبود؛ بنابراین، منابع از میان 7 مخزن سازمانی گردآوری شد. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان به صورت طبقه ای ساده انتخاب گردید و سهم هر کدام از مخازن سازمانی 54 منبع بود. روش گردآوری داده ها به صورت مشاهده سیستمی بود. داده ها به صورت توصیفی و با استفاده از آزمون مجذور خی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: بیش از 60 درصد منابع موجود در مخازن سازمانی متن کامل دارند و تفاوت معنی داری در دسترسی به متن کامل منابع در میان مخازن سازمانی وجود دارد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اگرچه نمایه پذیری منابع انگلیسی نسبت به منابع فارسی در موتور جستجوی گوگل بیشتر است ولی تفاوت معنی داری میان منابع انگلیسی و فارسی از لحاظ نمایه پذیری وجود ندارد ولی از لحاظ دسترس پذیری از طریق موتور جستجوی گوگل تفاوت معنی داری میان تعداد منابع انگلیسی و فارسی وجود دارد. همچنین تفاوت معنی داری میان مخازن سازمانی دانشگاه های علوم پزشکی کشور از لحاظ نمایه پذیری و دسترس پذیری در موتور جستجوی گوگل وجود دارد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد نمایه پذیری منابع بر روی موتور جستجوی گوگل، دسترس پذیری آن را تضمین نمی کند. به لحاظ نمایه پذیری منابع مخازن سازمانی در موتور جستجوی گوگل، مخزن سازمانی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران در رتبه اول، مخزن سازمانی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در رتبه دوم؛ مخازن سازمانی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اردبیل و دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در رتبه سوم و از لحاظ دسترس پذیری، مخزن سازمانی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در رتبه اول و مخزن سازمانی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران در رتبه دوم و مخزن سازمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اردبیل در رتبه سوم قرار دارند.

هدف: هدف این مقاله مطالعه میزان توجه سه پایگاه اطلاعات علمی فارسی «بانک اطلاعات نشریات کشور»، «مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی» و «مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری» به گسترش پذیری جستجو و بازیابی مدارک (مقالات) به صورت پیوسته نویسی و جدانویسی است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف در ردیف پژوهش های کاربردی و از نظر طرح پژوهش از نوع تحلیل محتوا بوده است. جامعه آماری شامل مجموعه مدارک موجود در سه پایگاه اطلاعات علمی فارسی بود (29142 مدرک) که با استفاده از فرمول کوکران، 432 مدرک از آنها با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب (نسبتی) انتخاب شد. ابزار پژوهش یک سیاهه وارسیِ محقق ساخته بود. سیاهه وارسی شامل ده قاعده از مجموعه قاعده های پیوسته نویسی و جدانویسی کتاب «دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی» به همراه مصداق های «واژگان یا کلیدواژه های انتخابی» از هر قاعده بود که امکان رخداد جدانویسی و پیوسته نویسی آنها در هنگام نگارش وجود داشت. یافته ها: نتایج نشان داد میان پایگاه های اطلاعات علمی فارسی از نظر قابلیت بازیابی مدارک با هر یک از شکل های نگارشی اعم از پیوسته نویسی و جدانویسی تفاوت وجود دارد. علاوه بر این، یافته ها نشان داد، تنها 3/5% از مدارک انتخابی در هنگام جستجو در پایگاه های اطلاعاتی مورد مطالعه با همه شکل های نگارشی قابل بازیابی بود. در مقابل، 7/94% مدارک انتخابی فقط با همان حالت ثبت شده در پایگاه بازیابی شد. همچنین، مقایسه شکل نگارشی مصداق ها در عنوان، چکیده و کلمات کلیدیِ نسخه پی.دی.اف مدارک با اطلاعات نمایه شده از همان مدارک در پایگاه های اطلاعات علمی فارسی نشان داد، شکل نگارشی بخش قابل توجهی از مصداق های مدارک از حالت نگارشی نزدیک نویسی به جدانویسی یا پیوسته نویسی تغییر یافته است. نتیجه گیری: با توجه به اینکه در پایگاه های مورد مطالعه چالش های پیوسته نویسی و جدانویسی به طور جامع و به منظور بهبود جامعیت نتایج جستجو مورد توجه قرار نگرفته است، این وضعیت نامطلوب می تواند به ازدست دادن مدارکی بینجامد که با دیگر شکل های نگارشی در پایگاه های اطلاعاتی ذخیره شده اند.

هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه میان سطح پیچیدگی و فاصلهو » آذرخش « ،» سیمرغ « معنایی آیکون های رابط جس توجوی نرم افزارهای با میزان مطلوبیت آ نهاست. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از » نیکا « نظر شیوه گردآوری داد هها پیمایشی از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش شامل دو دسته کاربران و متخصصان بود. کاربران شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه شیراز و متخصصان شامل 30 نفر از اساتید رشته علم اطلاعات و دان ششناسی بودند. پس از شناسایی آیکو نهای مطلوب و نامطلوب توسط کاربران، سطح پیچیدگی و فاصله معنایی آیکو نها توسط متخصصان تعیین شد. یافت هها نشان داد که بین آیکو نهای مطلوب و نامطلوب از نظر سطح پیچیدگی و فاصله معنایی تفاوت معن اداری وجود دارد و میانگین سطح پیچیدگی و فاصله معنایی آیکو نهای مطلوب نسبت به آیکو نهای نامطلوب کمتر است. همچنین، رابطه معنادار و قوی بین سطح پیچیدگی با فاصله معنایی آیکو نها وجود دارد. هرچه پیچیدگی آیکون بیشتر شود، فاصله معنایی نیز بیشتر خواهد شد و بالعکس. عل یرغم اهمیت مطالعه رابطه سطح پیچیدگی و فاصله معنایی آیکو نها، پی شترمطالع های که به بررسی تأثیر ویژگ یهای شناختی بر مطلوبیت آیکو نهای نر مافزارهای کتابخانه ای پرداخته باشد، مشاهده نشد. این مطالعه م یتواند ویژگ یهای آیکو نهای مطلوب را آشکار ساخته و به طراحان در طراحی آیکو نهای مناسب یاری رساند و بدی نوسیله تعامل بهتر و آسانتری میان کاربران و سامانه کتابخان ههای دیجیتال به ارمغان آورد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل واگرایی در نحوه نگارش نام سازمان ها و مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تأثیر آن بر جامعیت نتایج بازیابی شده در پایگاه تامسون رویترز نوشته شده است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش را کلیه مدارک نمایه شده سازمان ها و مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طی سال های 2000 تا 2016 میلادی تشکیل می دهند. در مجموع 403 صورت نگارشی برای 25 سازمان بررسی شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد برای هر سازمان یا مرکز پژوهشی به طور میانگین 16 صورت نوشتاری مختلف وجود دارد. همچنین، سرنام، غلط املایی، اختصار، جابه جایی کلمات، فاصله گذاری، تغییر نام سازمان ها و رعایت نکردن الگوی واحد در نگارش، عمده دلایل واگرایی شمرده می شوند. علاوه بر این، در تمامی سازمان ها و مراکز پژوهشی، به استثنای دو مورد، واگرایی در نگارش وابستگی سازمانی بر روی جامعیت نتایج تأثیر منفی گذاشته است. نتیجه گیری: با توجه به آشفتگی و نبود وحدت رویّه مشاهده شده در درج وابستگی سازمانی و تأثیر منفی ای که این عامل بر  بازیابی نام  سازمان ها و مراکز پژوهشی و رتبه بندی آنها در نظام های رتبه بندی بین المللی و موارد جز آن می گذارد، انجام اقدام هایی با هدف یکدست ساختن وابستگی های سازمانی ضروری به نظر می رسد. در این راستا، تعیین وابستگی سازمانی استاندارد توسط سیاست گذاران هر سازمان و الزام پژوهشگران و نویسندگان به استفاده از وابستگی سازمانی ازپیش تعریف شده، مهم ترین راهکار پیشنهادی است.

ادراک آیکون ها به عنوان یکی از مهمترین اجزای رابط کاربر گرافیکی سامانه های اطلاعاتی تحت تاثیر عوامل مختلف فردی و محیطی می باشدکه از جمله این عوامل می توان به مدل ذهنی کاربران اشاره کرد. هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر مدل ذهنی کاربران از آیکون های رابط کاربر نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال ایران است. پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی است و به شیوه کمّی و کیفی انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته و در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساخت یافته است. جامعه پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز، و کتابداران کتابخانه های دانشگاه شیراز و دانشگاه علوم پزشکی شیراز به تعداد 174 نفر است. یافته ها نشان داد مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مدل ذهنی کاربران از آیکون ها 4 مقوله " تجربه کاربران"، "کارکرد آیکون "، "مشخصه های ظاهری آیکون" و "بافت آیکون" می باشند. مقوله "تجربه "شامل آشنایی و تجربه قبلی کاربران و مقوله "کارکرد آیکون" شامل تطابق کارکرد آیکون با شکل، اشاره آیکون به کارکرد غیرمتداول و شناخته نشده نسبت به کارکرد متداول، کارکرد مشترک در نرم افزارهای مختلف و کارکردهای تخصصی برخی آیکون ها می شود. مقوله "مشخصه های ظاهری آیکون" به رنگ، اندازه، وضوح، زمینه و پیچیدگی آیکون برمی گردد . تاکنون پژوهشی در ایران به موضوع عوامل موثر بر مدل ذهنی کاربران از آیکون های نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال نپرداخته است. شناسایی عوامل موثر بر مدل ذهنی کاربران می تواند به طراحان نرم افزارهای کتابخانه های دیجیتال کمک کند تا آیکون هایی طراحی کنند که با مدل ذهنی کاربران مختلف همسویی بیشتری داشته باشد و در نهایت رضایت کاربران را فراهم آورد.

هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی تفاوت آیکون های مطلوب و نامطلوب بخش جستجوی نرم افزارهای جامع یکپارچه کتابخانه دیجیتال آذرسا، سیمرغ و نیکا از نظر سطح آشنایی و معناداری آنهاست. روش: روش پژوهش پیمایشی است. جامعه پژوهش تمامی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه شیراز را شامل است. ابزار پژوهش متشکل از دو پرسش نامه محقق ساخته برای تعیین سطح مطلوبیت آیکون ها و میزان آشنایی و معناداری آنهاست. نتایج: بر اساس یافته های پژوهش، تفاوت معناداری میان آیکون های مطلوب و نامطلوب از حیث سطح آشنایی و معناداری آنها وجود دارد؛ به گونه ای که هرچه میزان آشنایی و معناداری آیکون بیشتر شود، میزان مطلوبیت نیز  افزایش می یابد و برعکس. همچنین میان آشنایی آیکون ها با معناداری آنها نیز همبستگی بالایی وجود دارد؛ به گونه ای که افزایش یکی، منجر به افزایش دیگری می شود و برعکس. اصالت/ ارزش : شناسایی آیکون های مطلوب و نامطلوب از نظر سطح آشنایی و معناداری آنها در نرم افزارها می تواند به تعیین ویژگی های شناختی آیکون های مطلوب و نامطلوب بینجامد و به طراحان کمک کند تا با به کارگیری آیکون های مطلوب که برای همگان قابل فهم است، سبب بهبود عملکرد کاربران و رضایت بیشتر آنها شوند.

یکی از شاخص هایی که در مطالعات بین المللی برای ارزیابی نشریات مورد توجه قرار گرفته، کیفیت راهنمای بخش نویسندگان آنها است. هدف کلی این پژوهش، آگاهی از میزان رعایت معیارهای مورد بررسی بخش راهنمای نویسندگان درنشریات فارسی علمی- پژوهشی ایران است. با توجه به جایگاه ویژه نشریات علمی- پژوهشی، جامعه پژوهش شامل 755 عنوان نشریه عملی- پژوهشی به زبان فارسی است که در آخرین فهرست نشریات علمی- پژوهشی مورد تایید توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اسفند ماه سال 1392 آمده اند. نمونه مورد مطالعه شامل 501 نشریه است که دسترسی به راهنمای نویسندگان آنها از طریق وب امکان پذیر بود. با استفاده از سیاهه وارسی محقق ساخته، محتوای بخش راهنمای نویسندگان نشریات توسط نویسندگان به صورت مجزا مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته های پژوهش، در مجموع فقط40 درصد از معیارهای مورد بررسی در راهنمای نویسندگان نشریات فارسی علمی-پژوهشی ایران لحاظ شده اند و 60 درصد دیگر رعایت نشده اند ؛ همچنین، از چهار بخش بررسی شده(کلیات، مسائل اخلاقی و حقوقی، ساختار مقاله و مشخصات ظاهری) کمترین معیارهای رعایت شده مربوط به بخش مسائل حقوقی و اخلاقی با 18 درصد و بیشترین معیارهای رعایت شده متعلق به بخش مشخصات ظاهری با 56 درصد است. در میان مشکلات یافت شده، معیارهای ""ناقض نبودن مقاله با حقوق و منافع فرد یا گروه""، ""چگونگی درج کوته نوشت ها و اختصارات""،""رعایت قوانین و الزامات نشریه پس از پذیرش مقاله "" و ""شیوه نامه مورد استفاده نویسندگان برای نگارش مقاله"" مهمترین مشکلات بودند.