کاووس سیدامامی

مشارکت در انتخابات و رای دادن از مؤلفه های اساسی رفتار سیاسی شهروندان محسوب می شود. این سؤال که علل و انگیزه های شهروندان برای مشارکت در انتخابات چیست، از مهم ترین موضوعات مورد مطالعه در جامعه شناسی سیاسی است. در مقاله حاضر بر اساس پیمایشی که در سطح تهران صورت گرفت، تاثیر برخی از مهم ترین «منابع اجتماعی» و «عوامل انگیزشی» بر مشارکت شهروندان تهرانی در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی بررسی شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد در جمعیت مورد مطالعه در تهران، انگیزه هایی چون تقویت انسجام ملی، پیروی از مقام رهبری، حمایت از نظام جمهوری اسلامی ایران و احساس تکلیف شرعی، رابطه معناداری با مشارکت انتخاباتی دارند. به عبارت دیگر، پاسخ دهندگانی که در بیشتر انتخابات رای داده اند، انگیزه های مذکور را مهم ترین دلایل شرکت ذکر کرده اند. از میان منابع اجتماعی مورد بررسی، «پایبندی به انجام تکالیف شرعی»، «اعتماد سیاسی»، «علاقمندی به سیاست»، «مهارت های مشارکتی» و «احساس اثربخشی سیاسی» همبستگی معناداری با مشارکت انتخاباتی نشان می دهند. «منابعی» که در مضمون جامعه ایران، برخلاف بیشتر جوامع دیگر همبستگی معناداری با مشارکت در انتخابات نشان ندادند، تحصیلات و درآمد بود.

تقسیم نظریه های اعتماد سیاسی به دو دسته ""فرهنگی"" و ""نهادی"" ازجمله شیوه های دسته بندی نظریه های اعتماد سیاسی محسوب می شود. در رویکرد فرهنگی، هر گونه اعتماد، از جمله اعتماد سیاسی، امری مربوط به فرایند جامعه پذیری و فرهنگ حاکم بر جامعه پنداشته می شود. در سطح خرد این نظریه افرادی که با اعتماد بیشتر به دیگران پرورش می یابند اعتماد سیاسی بیشتری نیز از خود بروز می دهند؛ ودر سطح کلان این نظریه گفته می شود که اعتماد سیاسی یکی از شناسه های انواع خاصی از فرهنگ های سیاسی است. نظریه های نهادی، در مقابل، اعتماد سیاسی را برآمده از عملکرد های نهادهای سیاسی در یک کشور (سطح کلان) یا ادراک افراد جامعه از عملکرد نهادهای مذکور (سطح خرد) در نظر می گیرند. در این تحقیق بر پایه پیمایشی که در میان دانشجویان دانشگاههای تهران صورت گرفت، هر دو نظریه فرهنگی و نهادی آزمون شدند و قدرت تبیین هر یک از آنها ارزیابی شد. به طور مشخص دو فرضیه زیر، که مأخوذ از دو نظریه فرهنگی و نهادی در سطح خرد محسوب می شوند، آزمون شدند: 1 .افرادی که در طول فرایند جامعه پذیری خود آموخته اند که به دیگران اعتماد بیشتری داشته باشند در مجموع به نهادهای سیاسی نیز اعتماد بیشتری نشان می دهند. 2 .هر چه ارزیابی افراد از عملکرد یک نهاد سیاسی بهتر باشد، اعتماد آنان به نهاد مذکور بیشتر خواهد بود. نتایج تحقیق نشان داد که نظریه های نهادی اعتماد سیاسی با ضریب همبستگی 75/0 پیرسون و 74/0 اسپیرمن قدرت تبیین بیشتری نسبت به نظریه های فرهنگی اعتماد سیاسی با ضریب همبستگی 35/0 پیرسون و 30/0 اسپیرمن دارند. همچنین رابطه دینداری و اعتماد سیاسی هم بررسی شد و فرضیه ارتباط دینداری و اعتماد سیاسی نیز به تأیید رسید.

مدرسان دروس روش شناسی در رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل در فضای خاص فرهنگی و آموزشی جامعه ایران با چند معضل روبه رو هستند و بر اساس برداشتی که خود از اولویت های انتقال دانش روش شناختی به دانشجویان دارند، معمولاً به نفع این یا آن جنبه از دوگانه های پیش رو تصمیم گیری می کنند. مهم ترین معضل های مورد بحث در این تحقیق عبارت اند از: یک. تاکید بر چگونگی شناخت ما از دنیای سیاست (معرفت شناسی) در برابر آموزش فنون متداول تحقیق؛ دو. تدریس نظری مباحث روش شناختی در برابر آموزش حین کار در جریان اجرای طرح های پژوهشی؛ سه. تاکید حداکثری بر روشمندی و ساختار روشمند مقاله های پژوهشی در برابر تلاش برای ارائه محتوای مفید و چهار. تاکید بر اصول ثابت روش شناختی در برابر آشنا کردن دانشجویان با تنوع روش شناختی. واحدهای محدودی که در برنامه درسی رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل به دروس روش شناسی اختصاص یافته، مزید بر علت شده و حاصل دانشجویانی است که مراحل نهایی دوره آموزشی خود را طی می کنند، اما درباره مباحث روش شناختی و نحوه کاربرد روش های گوناگون در ابهام و سردرگمی به سر می برند. در این تحقیق این پرسش در دستور کار قرار خواهد داشت که در واکنش به معضلات پیش گفته در آموزش روش تحقیق در نظام دانشگاهی ایران معمولاً چه رهیافت هایی توسط مدرسان دروس روش شناسی اتخاذ می شود و چطور می توان، با ارائه برخی پیشنهادهای عمل گرایانه، رهیافت های مذکور را بهبود بخشید. مصاحبه با دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل و غور در ساختار دروس روش تحقیق در اصلی ترین مراکز تدریس رشته های مذکور در شهر تهران، روش های اصلی برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش بوده است.

در شماره ی پیش مختصری از حال و احوال زندگی آمریکایی سخن گفتیم. اکنون می خواهیم بدانیم، آیا آمریکایی ها از زندگی کنونی خود راضی هستند؟ آیا مثل ما از گرانی اجاره مسکن رنج می برند یا رنج دیگری دارند؟ دل خوشی یک فرد آمریکایی به چیست؟ چه چیزی به زندگی او معنا می دهد؟ و با گرفتن کدام واقعیت یا خیال زندگی برایش بی معنا می شود؟ آینده ی سبک زندگی در آمریکا چه خواهد شد؟ راستی آیا در مورد زندگی خود، پاسخ این سؤالات را می دانیم؟

"سیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان فراگیر ترین و پرمخاطب ترین رسانه کشور، نقش بسزایی در پروراندن شناخت و درک مردم از گروه های قومی و تعریف روابط میان گروهی در کشور برعهده دارد. شواهد پژوهشی نشان می دهد که اقوام ایرانی، تصاویر پخش شده از سیما درباره خود را چندان مطلوب نمی یابند. برای فهم عمیق تر درک خود اعضای گروه های قومی، یک رشته مصاحبه نیمه متمرکز در میان افرادی از این گروه ها، که در تهران به کار یا تحصیل اشتغال دارند، صورت گرفت. همان طور که انتظار می رفت، آنها از بازنمایی هایی که از ایشان در سریال ها و فیلم های تلویزیونی ارائه می شود، ناخرسندند. افراد مصاحبه شده از شبکه های سراسری انتقاد دارند و چنین می پندارند که در این شبکه ها به اندازه کافی نقش ندارند و اگر هم نشان داده می شوند، اغلب چهره های تحریف شده ای از آنان به نمایش درمی آید. آنها بر این باورند که در بسیاری از مواقع از آنان، برحسب ویژ گی های منسوب به قومشان در گفتمان عامیانه، تصویرهای قالبی نشان داده می شوند. بیشتر افراد مصاحبه شده بر این باورند که فیلم های نشان داده شده در تلویزیون، از اعضای گروه های قومی در چهر ه های اصلی استفاده نمی کنند و معمولاً نقش های حاشیه ای را به آنها محول می نمایند. به اعتقاد مصاحبه شوندگان، گستردگی بازنمایی های مذکور از یک سو ناشی از بی اطلاعی تهیه کنندگان برنامه های تلویزیونی و یا نگرش های پیشداورانه آنها نسبت به خرده فرهنگ های قومی است و از سوی دیگر، ریشه در برخی سیاست های گذشته دارد که به حضور و سهم گروه های قومی در فرهنگ ملی بهای لازم را نمی دهد. "

در زمینه علل و دلایل مشارکت رأی دهی ایرانیان، چگونگی و چرایی تغییرات در میزان رأی دهی و نیز بررسی تأثیر متغیرهای فردی و اجتماعی بر رفتار رای دهی مطالعات تجربی محدودی صورت گرفته است. انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و پیروزی غیرمنتظره آقای روحانی سبب شد تا نگارندگان برای افزودن به این دسته مطالعات و کمک به فهم بهتر دلایل و انگیزه های رای دهندگان به این حوزه ورود پیدا کنند. هدف اصلی از پژوهش فهم انگیزه های رأی دهی در این انتخابات و چگونگی شکل گیری معیارها و دلایلی بود که بر پایه ی آن واجدان شرایط رأی دادن تصمیم به رای دادن به نامزد خاصی گرفته بودند. جهت دستیابی به این هدف، از روش مصاحبه نیمه ساختند بهره گرفته شد و محدوده مطالعه مردم شهر خوی انتخاب گردید. با تحلیل داده ها به این نتیچه رسیدیم که می توان با توسعه مدل انتخاب عاقلانه به کمک نظریه «چارچوب سازی» به تبیین مناسبی دست یافت. بر اساس یافته های این پژوهش، مردم شهر خوی مردمی غیرسیاسی، محافظه کار و با گرایش های مذهبی و سنتی اند که در کل برمبنای رویکرد انتخاب عاقلانه در انتخابات رأی می دهند، اما انتخاب عاقلانه آنان در چارچوب وضعیت خاص و گفتمان های اقناعی خاص دوره انتخابات صورت می پذیرد.

در پاسخ به این سؤال که مسئولیت فقرزدایی با چه کسانی است، نخستین جوابی که به ذهن متبادر می شود «دولت» است. اما ناتوانی و ناکارآمدی نهادهای دولتی در بیشتر کشورهای در حال توسعه سبب می شود که مشکل فقر به قوت خود باقی بماند و در بسیاری موارد شکاف میان فقیر و غنی بیشتر شود. این پژوهش در مقام پاسخ به این پرسش است که آیا می توان با اتکا به برخی نهادهای دینی به مبارزه با فقر پرداخت و به شیوه ای مؤثر در مسیر فقرزدایی گام برداشت؟ در این مقاله با تمسّک به قرآن و عترت و با روش کارکردگرایی و مبنا قراردادن نظریه نیازهای انسان نشان می دهیم که تکافل و نهادهای سنتی و اصیل موجود در جوامع اسلامی، که در ورای شکاف متعارف میان مردم و دولت قرار می گیرند، می توانند به نحو مطلوبی به کاهش فقر در جامعه کمک کنند. نهادهای موضوع تکافل، ازجمله خانواده، خویشاوندان، عشیره، همسایه، برادری دینی، که به مثابه لایه های حمایتی و تأمینی پیش از دولت عمل می کنند، به نحوی مؤثر می توانند در تحقق جامعه ای فقرزدایی شده یاری رسان باشند. در سیاست گذاری های توسعه، به جای اینکه تنها بر نقش رفاهی دولت و راه حل های مبتنی توانمندسازی افراد اتکا کنیم، باید بر لایه های حمایتی حفاظتی ای که فرد به طور طبیعی عضو آن هاست سرمایه گذاری نماییم.

مشارکت سیاسی جوانان به عنوان بزرگترین گروه جمعیتی کشور یکی از مهم ترین مولفه های رفتار سیاسی شهروندان، چه از منظر پژوهشگران رفتار سیاسی و چه از حیث مدیریت سیاسی جامعه در حال تحول ایران، محسوب می شود. در مقاله حاضر نخست خلاصه ای از مهم ترین دیدگاه های مربوط به مشارکت سیاسی و تصویری کلی از اشکال گوناگون مشارکت سیاسی ارایه می شود. سپس بر اساس یافته های پیمایشی که درباره اشکال و سطوح مشارکت سیاسی دانشجویان توسط نگارنده به عمل آمده است، یکی از نظریه های جامعه شناختی مشارکت سیاسی، یعنی «نظریه منابع» مورد ارزیابی قرار می گیرد و برخی «منابع» مورد ادعای این نظریه به عنوان پیش بینی کننده های مشارکت سیاسی بررسی می شوند. یافته های تحقیق مذکور، با توجه به جمعیت خاص مورد بررسی، رابطه آماری معناداری را میان منابع اجتماعی - اقتصادی افراد و مشارکت سیاسی آنان نشان نمی دهد، اما برخی منابع انگیزشی یا روان شناختی مورد ادعای نظریه منابع به عنوان پیش بینی کننده های مشارکت سیاسی تایید می شوند.

"نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران نقطه عطفی در نقش رسانه تلویزیون در تبلیغات انتخاباتی بود. به نظر می‌رسد مصاحبه‌ها و فیلم‌های تبلیغاتی نامزدهای انتخابات و مناظره‌های تلویزیونی میان چهره‌های سیاسی طرفدار آنها نقش بسیار مهمی در چگونگی برداشت بینندگان از هریک از نامزدها داشت و در نهایت بر چگونگی رأی‌ دادن آنها تأثیرگذار بود. در این مقاله با بهره‌گیری از داده‌های چند پژوهش، ازجمله یافته‌های به‌دست آمده از مصاحبه‌های کیفی که از سوی نویسنده در ماه‌های پس از پیروزی آقای احمدی‌نژاد با مردم صورت گرفت، نقش سیمای جمهوری اسلامی در شکل‌گیری رفتار رأی‌دهی مردم مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که تلویزیون، دست‌کم در انتخابات ریاست‌جمهوری نهم، اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات مردم درباره نامزدهای انتخابات بوده است. " انتخابات، تبلیغات انتخاباتی، رسانه‌های جمعی، رفتار رأی‌دهی

مردم در آمریکا به جای سریا ل های ما شب ها چه میبینند؟ به جای قورمه سبزی و آ بگوشت چه میخورند؟ آداب و رسوم شان برای خواستگاری و عروسی چیست؟ در مراسم ختم به جای خواندن قرآن و گوش کردن سخنرانی حاج آقا، چه میکنند؟ و... شنیدن این مطالب البته از نگاه جامعه شناسی که خود مدتی تقریبا طولانی را در میان آن مردم بوده است و از نزدیک با واقعیات آنجا آشناست، هم شیرین و جذاب است و هم به درک درست ما از آیندهی خویش کمک میکند. راستی چه رابطه ای میان آیندهی ما و اکنون آمریکا وجود دارد؟

اسلام هراسی معضلی است که در اشکال مختلف تبعیض، خشونت، طرد، توهین نمایان می گردد و گسترش روزافزون این معضل و پیامدهای آن تأثیرات زیانباری بر جوامع مسلمانِ کشورهای غربی داشته است. گسترش و رشد اسلام هراسی در برخی از حوزه ها نظیر رسانه ها یا سطوح رسمی و دولتی به دلیل دامنة نفوذ گسترده، توانمندی و تأثیرات عمیقی که دارند، نیازمند توجه و بررسی های جدی است. در بریتانیا مسلمانان بزرگ ترین اقلیت مذهبی هستند و ازاین رو، توجه به اسلام هراسی و پیامدهای آن در این کشور ضروری به نظر می رسد. در این مقاله با بررسی اسلام هراسی در سطوح رسمی و دولتی بریتانیا تلاش کرده ایم تا پس از تعریف اسلام هراسی، مفهوم «اسلام هراسی ساختمند» را در کانون تحلیل خود از موضوع قرار دهیم. بنابراین، سؤال و بررسی اصلی این مقاله چگونگی شکل گیری اسلام هراسی ساختمند به ویژه پس از یازده سپتامبر است. مباحث در دو محور کلی ارائه شده است. نخست، اسلام هراسی ساختمند در چارچوب های نظری و قانونی (با نگاهی به کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و برخی از قوانین بریتانیا که به طور خاص با موضوع مذکور مرتبط هستند، نظیر قانون روابط نژادی و قوانین مبارزه با تروریسم) مورد بررسی قرار گرفته و سپس اسلام هراسی ساختمند در چارچوب های عملی و اجرایی (نظیر اقدامات پلیس و سایر تهادهای اعمال قانون و نیز تبعیض در اجرای قوانین ضد تروریستی) بحث شده است. مقاله در پی بیان این است که ساختار رسمی و قانونی بریتانیا، در بخش وضع و اجرای قوانین، نتوانسته به طور شایسته از حقوق مسلمانان (به عنوان یک اقلیت مذهبی) حمایت کند و در نتیجة این امر در سال های گذشته شاهد شکل گیری نوع خاصی از اسلام هراسی و تبعیض ضد مسلمانان بوده ایم که آن را تحت عنوان اسلام هراسی ساختمند مفهوم سازی کردیم.

در این تحقیق با برساخته دانستن هرگونه هویت جمعى تلاش به عمل آمد تا درکى که جوانان تحصیل کرده از هویت ایرانى خود دارند تا جاى ممکن فهم و معرفى شود. برخلاف صاحب نظرانى که هویت ایرانى را با ارجاع به انواع خوانش ها از پیشینه تاریخى این سرزمین و سنت هاى فرهنگى، ادبى، زبان شناختى یا دینى آن تعریف مى کنند، در این پژوهش سراغ گروهى از مردم این کشور، یعنى جوانان، رفتیم که به لحاظ جمعیت شناختى و نیز پى ریزى فرهنگ آینده کشور در موقعیتى راهبردى قرار دارند و کوشیدیم مفهوم «ایرانى بودن» را از زبان خود آنان بشنویم و در معرض تحلیل جامعه شناختى قرار دهیم. به این منظور با نمونه اى 71 نفره از جوانانى که 18 تا 29 سال سن داشتند و حداقل دانشجوى کارشناسى بودند مصاحبه هاى نیمه ساختمند کیفى ترتیب دادیم. از مهم ترین یافته هاى پژوهش آن بود که بیشتر جوانان مصاحبه شده «ایرانى بودن» خود را تا حدود زیادى متفاوت با نسل هاى پیشین و در ترکیبى از ارزش هاى عاطفى و انسانى موجود در روابط خانوادگى و دوستى، در کنار معیارهاى پیشرفته بودن و مترقى بودن در جهان امروز، معرفى مى کردند.

نویسنده با رد انگاره‏اى که آمریکا را جامعه‏اى فاسد، غیر دینى و بى‏بند و بار معرفى مى‏کند، به توصیف وضعیت دینى جامعه آمریکا به عنوان دینى‏ترین جامعه غربى مى‏پردازد و میان گرایش‏هاى روزافزون دینى در آمریکا با مقوله سکولاریسم که در این کشور پذیرفته شده است، رابطه‏اى معنادار مى‏بیند.