وحید ریاحی

وحید ریاحی

مدرک تحصیلی: دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۱۲۴ مورد.
۶۱.

تحلیل عوامل مؤثر بر الحاق سکونتگاه های روستایی به شهر مبتنی بر چارچوب تقسیمات کشوری (مورد مطالعه: کلانشهر ارومیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سکونتگاه روستایی تقسیمات سرزمینی الحاق روستا به شهر روستاهای پیرامون کلان شهر ارومیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۳۷۵
  الحاق روستاها به شهرها یکی از مهم ترین دغدغ های برنامه ریزان در دهه های اخیر است که تحت تأثیر مجموعه ای پیچیده از عوامل همانند نحوه تقسیمات کشوری و بعضاً تصمیمات سیاسی قرار دارد. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از پارادایم تفسیرگرایی به بررسی الحاق سکونتگاه های روستاییِ پیراشهری به شهر مبتنی بر چارچوب تقسیمات کشوری در کلانشهر ارومیه بپردازد. سکونتگاه های روستایی پیرامون کلانشهر ارومیه تا شعاع 7 کیلومتری، بر اساس مؤلفه ارتفاع به پنج طبقه تقسیم شده اند. 85/71 درصد از روستاها در گروه اول، 39/20 درصد در گروه دوم، 82/5 درصد در گروه سوم و 94/1 درصد در گروه چهارم جای گرفته اند. در گروه پنجم با ارتفاع 2201- 1924 متر، هیچ روستایی واقع نشده است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق، کیفی است. در این راستا برای انجام عملیات تحقیق از مطالعه موردی استفاده شده است. مشارکت کنندگان پژوهش، متخصصان و کارشناسان سازمان های مرتبط در امور شهری و روستایی (اعم از شهرداری، استانداری، فرمانداری، سازمان جهاد کشاورزی، دهیاری و ...) بوده اند. برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند استفاده شده است. روش نمونه گیری به صورت غیراحتمالی با تکیه بر روش گلوله برفی بوده است. تعداد افراد مصاحبه شونده یا حجم نمونه برابر 42 نفر (تا رسیدن به اشباع نظری) بوده است. داده های گردآوری شده با استفاده از تئوری زمینه ای به عنوان رویکردی از روش شناسی کیفی، تجزیه وتحلیل شده اند. نتایج تحقیق نشان داد که نخست، الحاق سکونتگاه های روستایی به شهر، به عنوان فرآیندی پیچیده، چندبعدی و متناسب با شرایط مکانی و زمانی، تحت تأثیر مستقیم نظام تقسیمات سرزمینی متمرکز ایران عمل می کند. سپس تقسیمات سرزمینی متمرکز در قالب عواملی همچون ضعف تقسیمات کشوری، همجواری جغرافیایی، مدیریت ناکارآمد و نظام اقتصادی متمرکز بستر را برای مهاجرت به روستاهای حاشیه کلانشهر فراهم نموده و موجب الحاق روستاها به شهر ارومیه شده است. در نهایت، تضعیف بنیان های فعالیت و اقتصاد روستایی، تفرق مدیریت روستایی، شکل گیری فضاهای زیست غیررسمی و تغییرات سرمایه اجتماعی عمده ترین پیامدهای الحاق روستاها به شهر ارومیه است.
۶۲.

تحلیل عوامل مؤثر بر متنوع سازی فعالیت های اقتصادی از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان سقز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دیدگاه روستاییان فعالیت های اقتصادی شهرستان سقز متنوع سازی نواحی روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۶ تعداد دانلود : ۴۱۷
امروزه تخلیه و متروک شدن بسیاری از روستاهای کشور به دلیل ضعف و ناکارایی اقتصاد آن هاست. متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در مناطق روستایی راهبردی است که خانوارهای روستایی به کمک آن منابع درآمدی خود را افزایش می دهند و می توانند واکنش و مدیریت مناسبی در مقابله با شوک ها داشته باشند. هدف پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، بررسی مهم ترین عوامل تأثیرگذار در متنوع سازی فعالیت های اقتصادی از دیدگاه روستاییان است. جامعه آماری، روستاهای شهرستان سقز در استان کردستان با جمعیت 58092 نفر در قالب 14523 خانوار است. در گام نخست، برای مشخص کردن روستاهای مورد مطالعه ابتدا روستاها به 5 گروه جمعیتی تقسیم شدند و سپس براساس فراوانی روستاها در هر طبقه جمعیتی، تعداد روستاهای هر طبقه مشخص شد که درمجموع 28 روستا به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند. به منظور تکمیل پرسشنامه ها براساس فرمول کوکران، 308 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان جامعه نمونه درنظر گرفته شدند. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از عملیات میدانی، از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. نتایج حاصل از یافته های توصیفی و آزمون های لامدا، وی کرامر، گودمن و کروسکال نشان می دهد ارتباط معناداری میان تعداد فعالیت ها و میزان تحصیلات، تغییرات درآمدی حاصل شوک ها و میزان درآمد وجود دارد. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد از دید جامعه نمونه عوامل حمایت دولت، منابع مالی و پس انداز خانوار و تسهیلات زیرساختی برای متنوع سازی فعالیت های اقتصادی بیشترین اهمیت را دارند.
۶۳.

تعیین و بررسی سطح زیرکشت محصولات زراعی در ناحیه لنجانات با استفاده از تصاویر ماهواره ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الگوی کشت تصاویرماهواره ای لندست8 حداکثراحتمال شاخصNDVI لنجانات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۶۶۴
در این پژوهش، به منظور شناسایی و تفکیک اراضی زیرکشت محصولات غالب در ناحیه لنجانات در استان اصفهان از تصاویر چند زمانه سنجنده OLI ، ماهواره لندست8، مربوط به تاریخ های 29 فروردین، 16 تیر و2 شهریور سال 1395 استفاده شد و با بهره گیری از روش طبقه بندی حداکثر احتمال و شاخص نرمال شده تفاضل پوشش گیاهی ( NDVI ) محصولات زراعی در دوران متفاوت رشد و با توجه به تقویم زراعی آن ها، نقشه الگوی کشت محصولات این منطقه نگاشته شد. جهت بررسی صحت نتایج، نقشه های تولید شده با داده های مرجع مورد بررسی قرار گرفت. ضریب کاپا و صحت کلی در روش حداکثر احتمال به ترتیب 0/88و 90 درصد و در روش استفاده از شاخص NDVI ، به ترتیب 0/90و 93 درصد برآورد گردید. هم چنین، از آمار سازمان جهاد کشاورزی استان در سال زراعی 95-1394 برای ارزیابی نتایج استفاده شد. نتایج نشان داد که سطح زیر کشت گندم و جو، برنج، و سیب زمینی و علوفه در روش حداکثر احتمال، درمقایسه با آمار جهاد کشاورزی به ترتیب خطایی برابر با 10/2، 18/6و 1/8درصد داشت، اما استفاده از شاخص NDVI ، به عنوان بهترین روش برآورد سطح زیر کشت در این ناحیه، در مقایسه با آمار جهاد کشاورزی به ترتیب دارای خطایی برابر با 6/6، 6/5و 3/2درصد بوده که نشان دهنده ی کارایی مناسب شاخص های گیاهی در برآورد سطح زیرکشت محصولات با توجه به فنولوژی آن ها مشخص شد. بررسی نقشه کاربری اراضی و الگوی کشت این ناحیه نشان دهنده تمرکز اراضی زراعی با نیاز آبی بالا و هم چنین صنایع آب بر در مجاورت رودخانه زاینده رود بوده است که لزوم تحلیل فضایی کاربری های اراضی این منطقه را نمایان ساخته است.
۶۴.

عوامل مؤثر بر ناپایداری الگوی کشت در ناحیه لنجانات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عوامل مؤثر بر الگوی کشت ناپایداری در الگوی کشت نظریه ی زمینه ای لنجانات اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۶۳۱
تغییرات الگوی کشت، فرآیندهای پویای فضایی هستند که از مؤلفه های بسیاری تأثیر می پذیرد. شناخت این مؤلفه های تأثیرگذار، بازگوکننده ی ع واملی است که برای انتخ اب ن وع کشت موردتوجه کشاورزان قرار می گی رد که خود باعث درک بهتر چرایی رفتار آ ن ها خواهد شد و می تواند م ورد اس تفاده مس ئولان و سیاستگذاران بخش کشاورزی به منظور معرفی محصولات و نوآوری های جدید ب ه کش اورزان و هدایت تصمیمات آن ها به سوی تنظیم الگوی کشت بهینه قرار گیرد. در این مقاله ضمن بررسی عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر انتخاب الگوی کشت در نواحی روستایی لنجانات و چگونگی ارتباط این عوامل در ایجاد ناپایداری الگوی کشت در این ناحیه، به بررسی پیامدهای ایجاد شده بر اثر این ناپایداری با استفاده از روش کیفی پرداخته شده است. مشارکت کنندگان پژوهش، بهره برداران کشاورز ساکن در محدوده 10کیلومتری در دو طرف رودخانه زاینده رود در ناحیه لنجانات (بلوک لنجان) هستند. از بین آن ها، با استفاده از نمونه گیری نظری، 25 نفر در پژوهش مشارکت داشتند. دراین پژوهش از فنون مشاهده، مصاحبه های عمیق و بحث گروهی متمرکز برای جمع آوری اطلاعات و از روش نظریه ی زمینه ای برای تحلیل اطلاعات استفاده شد. ناپایداری الگوی کشت، تک عاملی نبوده، بلکه متأثر از عوامل مختلفی است که ماهیت طبیعی – اکولوژیک، اجتماعی – اقتصادی، زیرساختی و نهادی دارند. در بین این عوامل، وجود و بروز تنش های محیطی و ضعف نقش پذیری مؤثر دولت عواملی هستند که از نگاه جامعه محلی از اهمیت بالاتری برخوردار هستند. ناپایداری الگوی کشت متأثر از این عوامل، ناحیه لنجانات را با پیامدهایی چون تغییر و تخریب اراضی زراعی، تضعیف نظام اقتصادی کشاورزان و در نهایت افزایش مهاجرفرستی و زوال روستایی روبرو ساخته است.
۶۵.

تولید سرمایه و آسیب محیط زیست مناطق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صنعت ارزش افزوده محیط زیست مخاطره آسیب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۳۴۴
رشد مخاطرات محیطی در عصر حاضر که هر روز بیش از پیش، دامن گیر حیات و زندگی انسانی است، توجه عقلایی به نوع برخورد و ارتباط با طبیعت از سوی بشر را ضروری می نماید. تولید سرمایه و کسب ارزش افزوده از فعالیت های بخش صنعت از زمینه هایی به شمار می رود که در تقویت ارتباط انسان و محیط دارای نقش ویژه و روبه تزایدی است. بر این اساس، تلاش شده است تا ضمن تحلیل فضایی و زمانی میزان خطرآفرینی و صدمات صنایع در مناطق کشور، به برآورد نسبت صدمات فعالیت های محیط زیستی کارگاه های صنعتی به میزان ارزش افزوده کسب شده از صنایع در هر یک از استان های ایران طی دوره 92-1388 پرداخته شود. هفت شاخص مورد استفاده قرار گرفته است که اطلاعات آن از مرکز آمار ایران به دست آمد. برای تحلیل داده های تحقیق از برخی الگوریتم های آمار فضایی و نماگرهای آمار کلاسیک در محیط نرم افزاری GIS و GEO Da TM استفاده شده است. نتیجه ی به دست آمده این است که روز به روز صنایع در ایران، زیست ناسازگارتر شده و با تشدید آسیب های وارد به محیط زیست، به گسترش و شدت مخاطرات محیطی علیه محیط های انسانی دامن زده است. همچنین اینکه، عمدتاً ارزش افزوده کسب شده در بخش صنعت مناطق، بیشتر برپایه ملاحظات اقتصادی بوده و چندان سودمندی زیست محیطی آن، در نظر گرفته نشده است.
۶۶.

بررسی تحولات ساختاری - کارکردی سکونتگاههای روستایی،شهرستان ارومیه (مطالعه موردی،دهستان انزل شمالی)

کلید واژه ها: ساختاری - کارکردی شهرستان ارومیه دهستان انزل شمالی گراند تئوری سکونتگاههای راکد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۱۰
این پژوهش با هدف بررسی تحولات ساختاری – کارکردی سگونتگاههای روستایی(دهستان انزل شمالی) در شهرستان ارومیه انجام گرفته،روش پژوهش بصورت ترکیبی(کیفی یا گراند تئوری- کمی) و در چند مرحله انجام شده، جامعه آماری تحقیق شامل روستاهای دهستان انزل شمالی ، که کل جمعیت مورد نظر روستاها2461نفر درقالب541خانوار ،حجم نمونه براساس فرمول کوکران(336نفر) ،نمونه گیری بصورت هدفمندمعیار(گلوله برفی) – تصادفی ،و میزان روایی و پایایی پرسشنامه محقق ساخته 83.می باشد. در راستای عوامل موثر بر تحولات ساختاری- کارکردی سکونتگاههای روستایی، 4 شاخص اقتصادی،اجتماعی- فرهنگی،زیست محیطی و کالبدی – فیزیکی، با 34 عامل، طی دو مرحله مشاهدات میدانی ،مطالعات اکتشافی و مصاحبه نیمه ساختار یافته مطرح شد،که نتایج تحلیل این داده ها(کیفی و کمی)نشانگر آن است که تحولات ساختاری- کارکردی در نواحی سگونتگاههای روستایی محدوده مورد مطالعه طی سالهای 1375 تا 1395 تحول اساسی داشته و این تحولات مرهون عوامل درونی و برونی بوده است، نتیجه این تحولات بشیتر از آنکه روند مثبت داشته باشد ،روند منفی بر ساختار و کارکرد روستاها داشته ،این تحولات در چهارشاخص عبارتند از : زیست محیطی (3.85)، اقتصادی(3.71)، اجتماعی- فرهنگی(3.62) و کالبدی – فیزیکی(3.58)،که نتیجه این تحولات بوجود آمدن سکونتگاهای راکد(رکود) و منفی(پسروی)بوده است.
۶۷.

جایگاه و اهمیت مبادلات مرزی در تحولات فضایی ناحیه ی روستایی شهرستان گناوه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روستاهای مرزی مبادلات مرزی تحول فضایی پویش ساختاری – کارکردی شهرستان گناوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۵۹۴
ماهیت و دامنه فعالیت های اقتصادی پیوسته زمینه ساز دگرگونی فضایی نظام های سکونتگاهی بوده است. در همین ارتباط، مبادلات مرزی در تحول فضایی سکونتگاه های ساحلی و مرزی از اهمیت خاصی برخوردار است. ناحیه گناوه (استان بوشهر) واقع در حاشیه خلیج فارس، از نظر ساختار طبیعی، جلگه ای خشک و بیابانی است که با محدویت منابع طبیعی آب و خاک روبرو است. این ناحیه افزون بر 52 سکونتگاه روستایی، دارای 2 کانون شهری است. روستاهای ناحیه، با دسترسی به منابع محدود آب، در مجاورت راه های ارتباطی و یا در حاشیه/ لبه خور یا پناهگاه طبیعی، در مجاورت دریا استقرار یافته اند. از این رو، مبادلات مرزی در این ناحیه برای دوام و پایداری روستاها نه تنها از اهمیت ویژه برخوردار است، بلکه در روند زمانی، زمینه ساز تحولات فضایی در این روستاها شده است. این مقاله در نظر دارد، ضمن بررسی سازوکارهای حاکم بر مبادلات مرزی، نقش و اهمیت آن را در دگرگونی فضایی روستاهای ناحیه مورد شناسایی و تحلیل قرار دهد. دوره مطالعه 1355 – 1395 بوده است. روش پژوهش کیفی بوده، برای جمع آوری داده های کمی از پرسش نامه در سطح 350 سرپرست خانوار و داده های کیفی از مصاحبه های نیمه ساختمند با 70 نفر از ساکنان روستاها، اعضای شوراها و دهیاری ها ی روستاها استفاده شده است. تحلیل داده ها نیز بر مبنای روش استدلال منطقی در چهارچوب مقوله بندی یافته ها صورت پذیرفته است. نتیجه پژوهش بیانگر روند تحول نامطلوب این ناحیه روستایی، نابرابری فضایی و عدم تعادل در توزیع جمعی ت و فعالیت در سطح روستاهاست.
۶۸.

تحلیل وضعیت تأمین مسکن در سکونتگاه های روستایی حاشیه کلان شهرها (مورد مطالعه: روستاهای بخش کهریزک در شهرستان ری)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: مسکن روستایی کلانشهر سکونتگاه های روستایی شهرستان ری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۳۸
در ایران این راهبردها به روش های گوناگون تجربه شده و در یک دهه اخیر در جهت تأمین مسکن شهری و روستایی اقدامات موثری به عمل آمده است. از این رو مقاله حاضر باهدف تحلیل شیوه ها و وضعیت تأمین مسکن در سکونتگاه های روستایی پیرامون کلان شهرها، به بررسی روش ها و اثرات تأمین مسکن روستایی پرداخته است. برای انجام تحقیق، روستاهای فیروزآباد، قلعه نو خالصه و ده خیر از بخش کهریزک در شهرستان ری با 4562 خانوار به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و گردآوری اطلاعات با استفاده از اسناد و مستندات رسمی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و مطالعات میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری و مدلهای SWOT و AHP انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که نخست نحوه و میزان اختصاص تسهیلات، از نظر کمی و کیفی در حد مکفی نیست، سپس تنوع بخشی در امر تسهیلات می تواند در خانه دار شدن روستاییان کمک کند در نهایت تطبیق منطقه ای سیاست ها و برنامه های تأمین مسکن و به زبانی، بومی کردن برنامه ها می تواند بر خانه دار شدن بیشتر روستاییان و بازپرداخت راحت تر تسهیلات موثر واقع شود.
۶۹.

سنجش کیفیت زندگی درشهرهای ساحلی با استفاده از مدل DEMATEL نمونه موردی: شهر ساحلی نور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کیفیت زندگی شهرهای ساحلی DEMATEL شهر ساحلی نور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۷۶
رشد شهری در قرن حاضر سهم جمعیت شهرنشین را به شدت افزایش داده و شهرنشینی را به شیوه غالب زندگی تبد یل کرده است.اگرچه شهر و شهرنشینی خودیکی از مهم ترین شاخص های رفاه و توسعه اجتماعی و اقتصادی محسوب می شوند، رشد شتابان آن می تواند سرانه برخورداری از بسیاری امکانات اجتماعی واقتصادی را کاهش دهد و از این طریق پیامد های آن به صورت کاهش سطح کیفیت زند گی در عرصه های مختلف شهری نمایان شود ؛ لذا مقوله کیفیت زند گی شهری از جمله نخستین محورهای مطالعاتی بوده که همراه با رشد شهری، به تد ریج ازسال1930 میلای موردتوجه متخصصان مسائل شهری قرار گرفته است. در این بین شهرهای ساحلی با توجه به موقعیت و جایگاه شان و دسترسی آسان به منابع دریایی ونقش های کلیدی و واکنشهای متقابل اجتماعی اقتصادی و سیاسی بر کیفیت زندگی ساکنان شهری اثرگذار بوده اند.هدف از این تحقیق سنجش کیفیت زندگی در شهرهای ساحلی می باشد. روش تحقیق بصورت توصیفی- تحلیلی است.بدین منظور از مدل تصمیم گیری براساس مقیاسات زوجی(DEMATEL) استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان داد با توجه به حد متوسط گویه ها در تمامی شاخص ها صرفنظر از حمل ونقل وترافیک گویه های تبیین کننده سطح معناداری بالاتر از 01/0 را نشان می دهد. این بدان معناست که اثربخشی کیفیت زندگی درشهرهای ساحلی نور بر سطح خانوارهای نمونه بیش از حد متوسط ارزیابی شده است. همچنین نتایج بدست آمده ازتکنیک (DEMATEL) نشان دادکه؛ شاخص های اشتغال(14.87)،سلامت روح وروان(13.20) و امنیت و آسایش(4.13) و بهداشت و مسکن(0.33) بطور قطع تاثیرگذار ترین شاخص های در سنجش کیفیت زندگی شهرساحلی نور بوده اند.
۷۰.

بررسی و تحلیل نقش عوامل جغرافیایی در پراکندگی فضایی نواحی روستایی شهرستان زنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نواحی روستایی عوامل جغرافیایی پراکندگی فضایی شهرستان زنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۳۴۰
 سکونتگاه های روستایی ایران در طول سال های متمادی با توجه به نیروهای محیطی و اجتماعی اقتصادی الگوی پراکنش خاصی پیداکرده اند. که در این میان عوامل جغرافیایی نقش بسزایی در استقرار و نحوه پراکندگی سکونتگاه های روستایی دارند، بعضی از این عوامل می تواند نقش موثرتری نسبت به سایر عوامل داشته باشند، پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی نقش عوامل جغرافیایی در پراکندگی سکونتگاه های روستایی در شهرستان زنجان می پردازد تا عامل و یا عواملی که نقش بیشتری نسبت به سایر عوامل دارند مشخص شود. همچنین نقشه پهنه بندی مناطق روستایی در سه تیپ متفاوت از لحاظ استقرار در گروه های روستایی با مقر مناسب، نسبتاً مناسب و نامناسب ارائه گردد. برای نیل به این هدف، 8 عامل طبیعی شامل رودخانه، گسل، بارش، دما، تبخیر، ارتفاع، شیب، لیتولوژی، به عنوان عوامل مؤثر در محل استقرار سکونتگاه های روستایی انتخاب گردید. در تحقیق حاضر با استفاده از نرم افزار Arc GIS نقشه های عامل به صورت رقومی تهیه و سپس با استفاده از مدل AHP در نرم افزارExpertChoice، وزن هر شاخص به دست آمد. نتایج تحقیق نشان می دهد در شهرستان زنجان 31 درصد سکونتگاه های روستایی با تعداد 103روستا دارای الگوی استقرار مناسب، تعداد 149 روستا(45درصد) نسبتاً مناسب و تعداد 81 روستا(24 درصد) نیز در الگوی استقرار نامناسب واقع شده اند، که تقریباً تمام آن ها در شمال شرق شهرستان استقراریافته اند. از اینرو در برنامه ریزی های ایمنی و مدیریت بحران به سکونتگاه های روستایی در موقعیت نامناسب توجه ضروری و بیشتری مورد نیاز است.  
۷۱.

تحلیل اثرات امنیت اجتماعی در کیفیت زندگی خانوارهای روستایی شهرستان خرمدره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سکونتگاه های روستایی کیفیت زندگی امنیت اجتماعی شهرستان خرمدره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۲۳
امنیت یکی از مهمترین شاخص های توسعه اجتماعی است که فقدان آن از یک سو موجبات هدر رفت منابع اقتصادی و محیطی روستائیان شده و از سوی دیگر در تنزل کیفیت زندگی روستایی مؤثر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات امنیت اجتماعی بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی در ناحیه روستایی شهرستان خرمدره از استان زنجان انجام شده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری 1241 خانوار روستایی است و از این تعداد 294 خانوار از چهار روستای رحمت آباد، الوند، باغ دره و سوکهریز (از 15 روستا) شهرستان خرمدره به صورت نمونه گیری تصادفی، مورد بررسی قرار گرفته است. جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه و میدانی از طریق تهیه پرسشنامه و برای تحلیل از تکنیک های T تک نمونه ای، مدل موریس و مدل معادلات ساختاری اموس استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، نخست، کیفیت زندگی و امنیت اجتماعی در محدوده روستاهای مورد بررسی در سطح نیمه مطلوب قرار دارد. سپس روستاهایی که از امنیت اجتماعی بالاتری برخوردارند از کیفیت زندگی بالاتری نیز برخوردارند. همچنین بررسی و برآورد مقادیر رگرسیون و معناداری ابعاد و شاخص های تحقیق بر مؤلفه های کیفیت زندگی نشان می دهد، از بین سه مؤلفه جرم و جنایت، امنیت عمومی و اعتماد اجتماعی، هر سه بعد بر روی کیفیت زندگی تأثیر مستقیم و اثرگذار دارد. در نهایت، ضعف در توجه به امنیت اجتماعی، سبب آسیب های عمده اقتصادی و اجتماعی روستایی شده و نیازمند بازنگری در سیاست گذاری ها و توجه به مسائل اجتماعی در نواحی روستایی است.
۷۲.

بررسی تغییرات پوشش اراضی ناحیه لنجانات طی سال های 2001 تا 2016 با استفاده از تصاویر ماهواره ای

کلید واژه ها: پوشش اراضی سیستم اطلاعات جغرافیایی طبقه بندی نظارت شده مقایسه پس از طبقه بندی لنجانات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۴ تعداد دانلود : ۳۴۴
آشکارساختن انواع تغییرات پوشش سطح زمین، به عنوان اطلاعات پایه برای برنامه ریزی های مختلف، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای اساسی در مدیریت و ارزیابی منابع طبیعی است. از آن جاکه تغییرات در کاربری اراضی در سطوح وسیع و گسترده صورت می گیرد، بنابراین تکنولوژی سنجش از راه دور و استفاده از تصاویر ماهواره ای ابزاری ضروری برای ارزیابی وسعت و میزان تغییرات پوشش اراضی است .این مطالعه به منظور بررسی تغییرات پوشش اراضی ناحیه لنجانات که شامل اراضی حاشیه زاینده رود در سه شهرستان لنجان، مبارکه و فلاورجان در استان اصفهان در طی 15 سال گذشته، با استفاده از تصاویر ماهواره ای انجام گرفته است. در این پژوهش، با استفاده از تصاویرماهواره ای لندست سال های2001 و 2016 و استفاده از روش طبقه بندی نظارت شده حداکثر احتمال، نقشه های پوشش اراضی تهیه گردید. در ادامه نیز با استفاده از روش مقایسه پس ازطبقه بندی به بررسی تغییرات ایجاد شده پرداخته شد. مقایسه نقشه های کاربری اراضی نشان داد که سطح پوشش سبز منطقه که شامل اراضی کشاورزی و فضای سبز شهری است، کاهش یافته است. درحالی که سطح اراضی شهری از 2/21432 هکتار در سال 2001 به 3/32148 هکتار در سال 2016 رسیده است. در طی این دوره زمانی، سطحی حدود 13978 هکتار (حدود 7/6درصد) از پوشش گیاهی، به اراضی شهری تغییر کاربری یافته اند. بدین ترتیب در 15سال گذشته بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی اطراف حاشیه ی زاینده رود به مناطق مسکونی و صنعتی تبدیل گردیده است.
۷۳.

تبیین تحولات ساختاری - کارکردی سکونت و مسکن روستایی (مطالعه موردی: بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحول ساختار کارکرد بازساخت سکونتگاه روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷ تعداد دانلود : ۹۸
امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیده ای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاه های روستایی، الگو های زراعی، شکل های جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، نظم اجتماعی و آرامش، تغییر در آمارهای روستایی همچون اشتغال بخش کشاورزی، تعداد خانوار، مهاجرین و.... است. از منظر سیاسی این مسئله، تهدیدی برای اصالت زندگی روستایی محسوب می شود. این مقاله با این نگرش، بر آن است تا با استفاده از مشارکت روستاییان و با روش کیفی، تحول ایجاد شده را  از جنبه کالبدی مورد بررسی قرار دهد بدین منظور تعداد 27 مصاحبه به صورت هدفمند در روستاهای بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان انجام شد و با استفاده از نظریه مبنایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در اثر نفوذ فرهنگ شهری، بهبود سرمایه انسانی، تسلط الگوی فضابندی زیستی و رفاه طلبی، شیوه سکونت در مناطق روستایی تغییر یافته و به شیوه ای شبه شهری تبدیل شده است که شیوه سکونت در ابعاد اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در نواحی روستایی ظاهر شده است.
۷۴.

تفاوت مکانی نرخ بهره برداری و بهره وری در اقتصاد روستایی مورد: شهرستان بوئین و میاندشت (استان اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بهره برداری مطلوب بهره وری تولید اختلافات اقتصادی بوئین و میاندشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۳۸۵
رشد جهانی جمعیت و تقاضا برای رفع نیازهای زندگی با توجه به محدودیت منابع، لزوم بهره برداری مطلوب را نمایان می سازد، از سوی دیگر پایین بودن بهره وری عوامل تولید وابستگی کشاورزی را درکشور سبب می شود که هرچه تفاوت مکانی در فضای جغرافیایی مشهودتر باشد اختلاف اقتصادی آن نیز بیشتر می شود. در این راستا تحقیق حاضر با هدف بررسی عامل بهره برداری و بهره وری در اقتصاد روستایی میزان تفاوت های مکانی در شهرستان بوئین و میاندشت را مورد بررسی قرار داده است. جامعه آماری تحقیق، شامل زارعین ساکن در روستاهای شهرستان بوئین و میاندشت است. به منظور دقت و سهولت در جمع آوری داده ها، حجم نمونه تحقیق از پنج روستا در بین 46 پارچه روستای شهرستان انتخاب شد. پنج روستای نمونه تحقیق با ویژگی هایی همچون پراکندگی مناسب در سطح دهستان، جمعیت مناسب، انتخاب از بین تیپ های مختلف روستایی و یک نمونه از هر دهستان گزینش شده اند. نمونه های پرسش شونده با فرمول کوکران تعدیل شده شامل 110 پرسش نامه است. روش تجزیه و تحلیل داده ها با تکنیک ELECTRE صورت گرفت. تقویت توان های بالقوه و نهان بخش کشاورزی، فرصتی برای ترقی بهره وری روستایی است. بکارگیری روش های مناسب بهزراعی. تجهیز بخش کشاورزی با ادوات نوین بهرهبرداری منابع برای جلوگیری از اتلاف منابع، یکپارچه سازی و اصلاح الگوی کشت، گسترش تشکل های تولیدی در بخش کشاورزی و حمایت از آن، مدیریت و برنامه ریزی آمایش سرزمین با حفظ اراضی همسو با توسعه پایدار از دیگر نتایج کسب شده در تحقیق به شمار میآید.
۷۵.

اثرات اقتصادی هدفمندی یارانه ها بر معیشت خانوارهای روستایی شهرستان خوشاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عدالت اقتصادی اقتصاد روستایی هدفمندی یارانه ها شهرستان خوشاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۳۰۷
پرداخت یارانه از سیاست های اقتصادی برای برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی در جامعه و همچنین حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در بسیاری از کشورها است. از آنجایی که طرح هدفمند کردن یارانه ها در رأس برنامه های تحول اقتصادی دولت در سال های اخیر قرار گرفته، این طرح جامعه روستایی را نیز متأثر ساخته است. هدف تحقیق حاضر تحلیل تأثیر اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها بر اقتصاد روستاییان شهرستان خوشاب در استان خراسان رضوی است. این تحقیق در ۵ روستای بلقان آباد، علیک، خوشاب، نورآباد و سیدآباد با مجموع جمعیت ۱۴۱۴ خانوار در دهستان سلطان آباد به انجام رسیده که با فرمول کوکران (تعدیل شده) حجم نمونه ۱۲۰ خانوار تعیین شده است. نوع تحقیق توصیفی و تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای - اسنادی و میدانی بوده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی و رگرسیون در نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد پرداخت یارانه مستقیم در نواحی روستایی شهرستان خوشاب دارای اثرات مثبت مانند تقویت درآمد خانوار روستایی، رضایت و ماندگاری در نواحی روستایی و اثرات منفی مانند افزایش تورم و افزایش قیمت کالاها و خدمات شده است. همچنین اینکه، نحوه مصرف یارانه ها از سوی روستائیانی که غالباً در زمینه امور روزمره است، قابلیت های برقراری اهداف سیاست اقتصادی توزیع یارانه ها را با چالش های جدی روبرو ساخته است. از این رو، تحقیق حاضر بر برنامه ریزی در زمینه اثرات تحول اقتصادی یارانه ها در نواحی روستایی تأکید نموده است.
۷۶.

بررسی تأثیر توسعه گردشگری بر تغییرات فرهنگی روستای غریب محله

کلید واژه ها: توسعه گردشگری گردشگری روستایی تغییرات فرهنگی روستای غریب محله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۸۵
فرهنگ به عنوان یکی از جاذبه های اصلی گردشگری محسوب میشود که با توجه به آسیب پذیری و شکنندگی خاص میراث فرهنگی، توسعه گردشگری در مواردی میتواند موجب صدمه دیدن الگوهای فرهنگی بومی گردد. این امر در رابطه با گردشگری روستایی، که از جمله گزینه های مطرح و مهم برای کمک به توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع روستایی است،از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات فرهنگی بومیان روستای غریب محله که ناشی از گسترش تعاملات با گردشگران است، پرداخته شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه ساکنان روستای غریب محله میباشد که به صورت نمونه گیری در دسترس، 368 بعنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. برای تعیین اعتبار آن از روش اعتبار صوری )نظر کارشناسان بر صحت ابزار سنجش( و برای تعیین پایایی از شیوه هماهنگی درونی به روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی )آزمون تی تک نمونه ای( مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که گردشگری بر پنج مولفه سبک پوشاک، مصرف مواد غذایی، گسترش مصرفگرایی، زبان و گویش بومی و سبک ازدواج تاثیر گذاشته است. و بر سه مولفه ارتباطات خانوادگی، هویت و اعتقادات مذهبی تاثیری نداشته است.
۷۷.

مقایسه عملکرد مدیریت نظارتی روستایی (شوراها) در روستاهای کوچک و بزرگ (مطالعه موردی: دهستان اردوغشن، شهرستان نیشابور)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۶۷
عملکرد شوراهای روستایی در ابعاد مختلف تا حد زیادی بر مؤلفه هایی مانند تحصیلات، علاقمندی، بسترهای اجتماعی و میزان مشارکت روستائیان بستگی دارد و چنین به نظر می رسد که اندازه سکونتگاه های روستایی در نوع و میزان عملکرد مدیریت روستایی مؤثر باشد. تحقیق حاضر باهدف بررسی مدیریت نظارتی روستایی در سکونتگاه های روستایی بزرگ و کوچک انجام شده و به دنبال بررسی  تفاوت ها و پیامدهای آن است. روش تحقیق در این مطالعه، تحلیلی  و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و پس از تهیه چهارچوب نظری، به تدوین شاخص ها و پرسش نامه و انجام عملیات میدانی پرداخته شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و نرم افزار Expert Choice استفاده شده است. پرسش نامه در 14 روستا و از سوی 334 نفر از افراد ساکن در مناطق روستایی بزرگ و کوچک، تکمیل شد. برای مقایسه عملکرد موفقیت شورا ها در روستا های بزرگ و کوچک، از آزمون من ویتنی بهره گرفته شده است. و همچنین برای رتبه بندی عملکرد های اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی از نرم افزار ExpertChoice استفاده شد. نتایج حاصل تحقیق نشان می دهد که نخست در تمامی شاخص های مطرح شده میزان موفقیت شورا ها در روستا های بزرگ و کوچک با سطح معناداری کوچک تر از 05/0 (05/0 sig < )  تفاوت معناداری دیده می شود. دوم، نتایج نشان داد که در روستا های بزرگ عملکرد اقتصادی بالاترین رتبه و در روستا های کوچک عملکرد اجتماعی بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده اند.
۷۸.

A Study on the Villagers’ Semantic Understanding of Functional Challenges in Rural Settlements (Case Study: Centeral District of Ravansar County)(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۳۸۱
Purpose- During recent decades, rural settlements in developing countries have undergone significant changes in global development and in pursuit of development, in accordance with the geographic conditions governing them. The intensity and direction of these changes have been different. The study of functional changes of rural settlements located in the central district of Ravansar County is the main objective of this study. Design/methodology/approach- This applied research is a qualitative research that has been carried out using Grounded Theory Method. The methodological approach of the dominant theory in this research is the Glaser’s (1978) approach. Finding- The findings of the research indicate that during a systematic process, rural subsistences have progressed towards gradual economic development through the two concepts of agrarian reforms and mechanization of the agricultural sector. This positive trend, with institutional interferences and inefficient rural development policies, the economic downturns of villages have finally provided the ground for the functional development of villages through the implementation of inheritance law, poor management of environmental resources, cross-sectoral supportive policies, and targeted subsidies. This functional development of villages has many symbols, including a strong tendency towards service activities, the prevalence of consumerism, the formation of affiliated villages, a strong market dependence, and so on. It should be noted that in the present research, "inefficient rural development policies" have been identified as a central issue. Research limitations/implications- Low familiarity of the rural population with Persian language (due to the fact that the inhabitants of the study area are Kurds), the high cost of commuting to the villages, the difficulty of establishing trust with villagers, and the lack of welcoming support from institutions related to rural affairs for the researchers in the various stages of the research were the most important limitations of this research. Practical implications- A fundamental revision of rural development policies in view of the changes that have taken place in rural settlements, in accordance with the geographic conditions governing them, is the most important scientific solution of the present research. Originality/value- In the current research, for the first time in Iran, functional changes in villages have been deeply studied through Grounded Theory Method.
۷۹.

تحلیل الگوهای تأمین مسکن در نواحی روستایی مورد: شهرستان های تایباد و باخرز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تایباد باخرز مسکن اجتماعی الگوی تأمین مسکن روستایی مسکن حمایتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۵ تعداد دانلود : ۵۵۲
در مناطق روستایی، مسکن به عنوان اساسی ترین بخش از فضای کالبدی روستا مطرح بوده که توسط روستاییان و گاهاً توسط دولت و بخش عمومی در راستای رفع نیازهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی روستائیان شکل گرفته است. تکنیک ساخت و الگوی تأمین این مساکن، به همان اندازه که متأثر از عوامل طبیعی است از ساختارهای ذهنی و اجتماعی روستاییان نیز تأثیر می پذیرد. هدف تحقیق حاضر شناخت الگوی های تأمین مسکن در سکونتگاه های روستایی شهرستانهای تایباد و باخرز و تحلیل عوامل موثر بر الگوی غالب مسکن بوده است. محدوده مورد مطالعه پژوهش حاضر نواحی روستایی دو شهرستان تایباد و باخرز با شش روستای منتخب است که دارای بیش ترین تنوع از نظر الگوهای تأمین مسکن است. به این منظور تعداد 90 پرسشنامه برای استفاده کنندگان از دو الگوی مسکن حمایتی (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی) و مسکن اجتماعی (کمیته امداد امام خمینی) طراحی و توزیع گردیده است. به منظور تحلیل علّی استقبال روستائیان به طور عام از الگوی مسکن آزاد، متولیان امور روستایی مورد پرسشگری قرار گرفته اند. تحلیل یافته های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری فریدمن و کای دو انجام شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده عدم رضایت روستائیان از دو الگوی تأمین مسکن حمایتی و اجتماعی و استقبال عام روستائیان از الگوی تأمین مسکن آزاد (خودساخته) است؛ زیرا این الگو سازگاری و همخوانی بیشتری با ساختارهای معیشتی روستاییان داشته است؛ درحالی که دو الگوی دیگر بیشتر با هدف تأمین سرپناه برای خانوارهای روستایی بوده است.
۸۰.

تحلیل تناسب تخصیص کاربری های اراضی در سکونتگاه های روستایی بخش جاجرود شهرستان پردیس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اراضی روستایی تخصیص کاربری میزان بهره برداری بخش جاجرود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۳۶
در دهه های اخیر میزان مطلوبیت کاربری اراضی با توجه به تحولات کارکردی و عملکردی روستاها اعتبار ویژه ای نزد برنامه ریزان روستایی یافته است. مطلوبیت کاربری اراضی عموماً به معنای تخصیص زمین یا اراضی روستایی به فعالیت متناسب با ساختار محیط روستایی است و درجه مطلوبیت چنین تخصیصی در توسعه و پایداری سکونتگاه های روستایی اهمیت خاصی دارد. شناسایی انواع کاربری های زمین نیازمند ارزیابی دقیق ظرفیت های مکانی آن ناحیه است. از این رو، تحقیق حاضر در پی بررسی مطلوبیت کاربری اراضی در بخش جاجرود شهرستان پردیس در شرق تهران است که به عنوان یکی از نواحی روستایی با جمعیت پذیری بالا شناخته می شود. هدف تحقیق کاربردی بوده و ماهیت آن توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را 4 روستای نمونه از ناحیه مورد مطالعه تشکیل داده است. حجم نمونه بنا بر روش گلوله برفی و تصادفی ساده انتخاب شد و، علاوه بر آن، انجام دادن مصاحبه در بررسی های میدانی نقش اساسی ایفا می کند. سرانجام، نمونه پرسشنامه در ناحیه مورد بررسی تکمیل شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش سلسله مراتبی AHPصورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که نخست تقاضای تغییر کاربری اراضی به مسکونی و کارگاهی به ویژه در روستای سعیدآباد در حد بسیار بالایی است. سپس روستاهای مورد بررسی با دگرگونی کارکردی یا عملکردی مواجه و به روستاهای کارگاهی و یا خانه های دوم مبدل شده اند. به طورکلی با توجه به تحلیل صورت گرفته درمیان روستاهای مورد مطالعه، روستاهای خسروآباد و سعیدآباد از نرخ مطلوبیت بالاتر کاربری اراضی، نسبت به روستاهای کمرد و ترقیان برخوردارند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان