محمود بابایی

هدف: شناسایی ویژگی های رسانه های نوین و ترسیم الگوهای ارتباطی در آنها و شکاف آنها با رسانه های قدیمی تر روش/ رویکرد پژوهش: بررسی متون کتابخانه ای یافته ها: الگو های ارتباطی رسانه های نوین به سمت احیای روش های انتقال اطلاعات و برقراری ارتباط در دوران گذشته و ارتباط میان فردی سوق یافته است. نتیجه گیری: با پیشرفت فناوری های جدید احساس برقراری ارتباط به صورت میان فردی کاملاً شبیه سازی خواهد شد. پیشرفت های حوزه های زیرساختی، سخت افزاری، و نرم افزاری موجب تکامل کیفیت ارتباطات در عرصه ارتباطات شده است. این روند نه تنها وضعیت انتقال پیام یک طرفه را در رسانه تغییر داد، بلکه از تعامل های مبتنی بر پیام های متنی عبور کرد و رسانه نوین، خود را در شکل کامل چندرسانه ای- تعاملی به رخ کشید.

نیازسنجی ابزاری است که به وسیله آن می توان اطلاعاتی را درباره کاربران و مصرف کنندگان تولید کرد. یکی از کاربردهای مهم این ابزار در مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها است. کسب مهارت در سنجش نیازهای اطلاعاتی و به کارگرفتن آن, مقدم بر کلیه اقداماتی است که در زمینه طراحی, مجموعه سازی و عرضه خدمات اطلاعاتی از سوی اطلاع رسانان و کتابداران صورت می گیرد. نیازسنجی اطلاعات مستلزم به کارگیری روش های علمی خاص و فنونی است که متناسب با شرایط و اهداف گوناگون نیازسنجی, کاربرد خاص خود را می یابند. آنچه در قدم نخست اهمیت دارد توجیه ضرورت نیازسنجی درحوزه اطلاع رسانی وبه کارگیری نتایج آن در عرصه اشاعه اطلاعات است.

سازوکارها و ابزارهای ارتباطی اینترنت، به دلیل فراهم کردن امکان تعامل، اشتراک گذاری و شکل گیری شبکه های ارتباطی در بین کنشگران فضای سایبر، از دیدگاه علوم ارتباطات و جامعه شناسی مقوله ای دارای اهمیت است. بررسی تعامل انسان - انسان در فضای سایبر، و تأثیر این گونه تعامل های متکی به سازوکارهای ارتباطی فناوری اینترنت، می تواند منجر به طرح این فرضیه شود که: بستر ارتباطی اینترنت، دارای پتانسیل ایجاد الگوهای نوین کنشگری است و نوع ابزار ارتباطی مورد استفاده کنشگران و میزان مهارت آنان در کاربرد ابزار ارتباطی، الگو و سطح تعامل کنشگران را در فضای سایبر تعیین می کند. در این مقاله، تأثیر و نقش سازوکارهای تعاملی اینترنت در شکل گیری الگوهای دسترسی، کنشگری و بیانی کنشگران فضای سایبر ایران،شامل وبلاگستان و شبکه های اجتماعی فارسی، مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به ماهیت پرسش های پژوهش، از روش «پیمایش» و در گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه الکترونیکی استفاده شده است. جامعة آماری مورد مطالعه،کنشگران فعال در چهار سرویس دهندة اصلی وبلاگ نویسی فارسی و چهار سایت شبکه های اجتماعی فضای سایبری ایران بودند. نتایج پژوهش نشان داد که بین الگوهای کنشگری، بیانی و دسترسی در نظام تعاملی انسان-انسان در اینترنت، و سازوکارهای ارتباطی این فناوری رابطة مثبت وجود دارد. هم چنین، نتایج آزمون ها نشان داد که میزان این رابطه، در حد کم است.

به منظور بررسی راه های اعمال نفوذ کشورها برای رسیدن به اهداف مشخص خود در عرصه سیاست خارجی، لازم است به ابعاد متفاوتی توجه شود. علاوه برکنش های سخت افزاری، کنش های نرم افزاری نظیر تأثیرگذاری روانی بر یک جامعه و هدایت افکار عمومی آن از طریق توسل به رسانه ها و تبلیغات نیز می تواند حوزه نفوذ کشورها را در کشور دیگر، به شدت افزایش دهد. آمریکا در کنار اتخاذ راهبردهای مختلف سخت افزاری برای حفظ امنیت متحدانش بالأخص رژیم صهیونیستی در منطقه غرب آسیا، از روش های نرم تأثیرگذار، همچون تبلیغات روانی به عنوان یک ابزار دارای ضریب نفوذ بالا بهره می جوید. در این مقاله دو پدیده «شیعه هراسی» و «ایران هراسی» به عنوان دو شیوه نرم قدرت که آمریکا در شرایط حاضر برای حفظ کیان رژیم صهیونیستی از آن بهره می جوید، مورد واکاوی قرار می گیرد.

پدیدة فراگیری الکترونیکی، به‌عنوان یکی از جنبه‌های کاربرد فناوری اطلاعات‌ در سازمان‌ها، دارای ویژگی‌هایی است که توجه سازمان‌ها را به خود جلب کرده است. ویژگی‌های برجستة فراگیری الکترونیکی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، جریان تغییرات در سازمان را به سمت مورد نظر هدایت کرده و گونه‌ای آموزش مستمر را در سازمان پدید آورند. این مقاله، با تشریح ویژگی‌های فراگیری الکترونیکی، کاربرد فراگیری الکترونیکی در سازمان‌ها و جایگاه آن در خط‌مشی‌های سازمان، چالش‌های پیش روی استفاده از فراگیری الکترونیکی در سازمان را مورد بررسی قرار می‌دهد.

نقش غیرقابل انکار پایگاههای اطلاعاتی در اطلاع رسانی موضوعی نیست که بتوان از آن چشم پوشی نمود بدین جهت و با توجه به تدارک وسیعی که در زمینه ایجاد پایگاههای اطلاعاتی در حوزه اطلاع رسانی صورت گرفته و می گیرد, مطالعه در زمین ساختار, منابع اطلاعات, سازماندهی, ذخیره و بازسازی اطلاعات در این پایگاهها از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله به مطالعه پیرامون ساختار, ذخیره و بازیابی اطلاعات در پایگاههای اطلاعاتی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پرداخته و همپوشانی بین آنها را بطور اجمال مورد بررسی قرار می دهد.

دیسک نوری* به عنوان یکی از کارآمدترین فرآورده‌های تکنولوژی جدید در زمینه ذخیره و بازیابی اطلاعات, در سالهای نخست دهه هشتاد پا به عرصه نهاد. ویژگیهای انحصاری این رسانه, در زمنیه ذخیره اطلاعات، تحولی چشمگیر پدیدآورد و اقبال روزافزون از دیسکهای نوری، حاکی از گشوده شدن دریچه‌ای جدید در دنیای اطلاعات بود. به طوری که هم‌اکنون تکنولوژی دیسکهای نوری مرزهای اولیه را _ که شامل ذخیره متون بود _ در نور دیده و عرصه صدا و تصویر را نیز به تسخیز خویش درآورده‌اند. حجم اطلاعاتی که با پرتو کنترل شده لیزری می‌تواند بر روی یک دیسک فشرده ذخیره گردد، 680 مگابایت (تقریباً 700 میلیون کاراکتر) است. برخی از ویژگیهای کلی و عام دیسکهای نوری بدین شرح است: _ ذخیره اطلاعات انبوه (متن، صدا، تصویر) در حجم بسیار اندک. _ اطلاعات ضبط شده بر روی دیسکهای نوری، توسط کلیه کاربران به سادگی امکان‌پذیر است. _ کاربر می‌تواند شیوه خروجی اطلاعات جستجو شده را به صورت چاپ یا ذخیره بر روی دیسکت انتخاب کند. _ در دیسکهای نوری سرعت بازیابی اطلاعات، بسیار بالا بوده و از نظر سهولت نیز، این سیستم فاقد پیچیدگیهای سیستم دستی است. _ در شبکه‌های کامپیوتر با کاربران متعدد (LAN) امکان بهره‌برداری از دیسک نوری وجود دارد. _ انتقال دیسکهای نوری ازنقطه‌ای به نقطه دیگر جهت بهره‌برداری هیچگونه محدودیتی ندارد. این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد که امکانات همه برنامه‌هایی که بر روی دیسک نوری عرضه می‌شوند، یکسان نیست، بلکه در ارزشیابی یک پایگاه اطلاعاتی بر روی دیسک نوری، عواملی نظیر منطق بازیابی، نوع اطلاعات، هویت تهیه کننده اطلاعات و ناشر، می‌تواند ملاکهای مهمی محسوب گردد. با توجه به ضرورت غیر قابل انکار استفاده از دیسکهای نوری، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران از سال 1372 به سفارش، تهیه و بهره‌برداری از پایگاههای اطلاعاتی بر روی CD- ROM اقدام نمود. در این راستا، ملاک اولویت در سفارشات مذکور، اعتبار علمی، اشتهار تهیه کننده و ناشر، جامعیت و همچنین تعهد ناشر برعرضه اطلاعات روزآمد بوده است.

نظام های بازیابی اطلاعات برای افزایش نتایج مرتبط بازیابی شده و کسب رضایت کاربران به دنبال تغییر جستجوی مبتنی بر کلیدواژه به جستجوی مبتنی بر مفاهیم هستند. این نظام ها برای انجام این کار از ابزارهایی استفاده می کنند که بتوانند واژگان را به مفاهیم تبدیل کنند. این امر طی سالیان متمادی زمینه تولید ابزارهایی همچون طرح های رده بندی، سرعنوان های موضوعی، واژگان و اصطلاحنامه ها را فراهم آورده است. به تازگی نیز هستی شناسی ها در تکامل این روند به کار گرفته شده اند. این مسئله که نظام های بازیابی اطلاعات مطرح در دنیا که مدعی استفاده از هستی شناسی و اصطلاحنامه هستند چگونه از ویژگی های معنایی این ابزارها در روند بازیابی اطلاعات خود بهره می گیرند، مشکل اصلی است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. در این مقاله 7 نظام بازیابی اطلاعات با توجه به استفاده از این ابزارها انتخاب شدند، ویژگی های معنایی نظام ها با بررسی متون در قالب سیاهه وارسی محقق ساخته ای ارائه شد. این ویژگی ها 5 مقوله کلی جستجوی مفهومی، جستجوی مترادف ها، پیشنهاد برای جستجو، استفاده از هستی شناسی ها و نمایش هستند. پژوهشگر با مشاهده ساختاریافته در قالب سیاهه ، این ویژگی ها را مورد بررسی قرار داد. با وجود این که این نظام ها از این ابزارها برای جستجو و بازیابی اطلاعات بهره گرفته اند، اما ویژگی های معنایی و هستی شناسانه مورد انتظار را نشان ندادند. پایگاه اطلاعاتی اریک و کتابخانه ملی استرالیا بیشترین امتیاز (32 و 24) را در معیارهای بررسی شده به دست آوردند و آرشیو ملی استرالیا و موزه بریتانیاکمترین امتیاز (12 و 13) را داشتند.

امروزه شبکه های اجتماعی مجازی به مثابه بستری برای انتقال پیام های فرهنگی نقش مهمی در شکل دهی به فرهنگ دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر هویت فرهنگی دانشجویان ایرانی عضو شبکه های اجتماعی مجازی انجام شد. نمونه پژوهش385 نفر از دانشجویان پر مصرف شبکه های اجتماعی (فیس بوک، اینستاگرام و تلگرام) می باشند که به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است. بر اساس یافته ها بین متغیرهای مستقل حضور و تعامل ، نوع شبکه، انگیزه-های استفاده از شبکه و انگیزه های انطباق بین فرهنگی دانشجویان با متغیر وابسته هویت فرهنگی رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد انگیزه استفاده از شبکه با 71/0 درصد ضریب مسیر بیشترین و نوع شبکه اجتماعی با ضریب مسیر 14/0 کمترین تاثیر را بر هویت فرهنگی دارد؛ بر طبق مدل نهائی برازش شده در مولفه های هویت فرهنگی، نظام اجتماعی با 74/0درصد ضریب مسیر نسبت به زبان با 64/0درصد ضریب مسیر بیشترین تاثیر را از متغیرهای مستقل می پذیرد. براساس نتایج لازم است پیش از هر گونه اقدام سیاستگذارانه، تصمیم سازی و جهت گیری های آتی در حوزه شبکه های اجتماعی از سوی سیاستگذاران و متولیان امر نیازها و انگیزه های دانشجویان چه در حوزه استفاده هدفمند از شبکه ها و چه در حوزه انطباق بین فرهنگی به رسمیت شناخته شوند.

زمینه و هدف: اینترنت به عنوان یک فن آوری نوین ارتباطی باعث تحولات پیچیده و سریع در روابط انسانی و الگوهای ارتباطی شده است و تأثیر شگرفی بر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی جوامع کنونی دارد. با توجه به گسترش شبکه های اجتماعی مجازی در بین جوانان من جمله فیس بوک، این تحقیق بر آن است که به ارائه تحلیل از رابطه این شبکه ها بر هویت جنسیتی جوانان، بپردازد. روش: پژوهش حاضر با رویکرد کمی و از نوع پیمایش می باشد و داده های مورد نیاز از نمونه 248 نفری جمعیت آماری دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد و از طریق نمونه گیری طبقه ای جمع آوری گردیده است. یافته ها: یافته های این بررسی نشان میدهد رابطه ی مثبتی بین بازتاب طرح واره های جنسیتی در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جنسیتی در زنان و مردان وجود دارد. همچنین رابطه ی مثبت و معنادار بین جامعه پذیری جنسیتی در رسانه اجتماعی مجازی از طریق بازنمایی از نقش های جنسیتی و هویت جنسیتی گروه زنان را نشان می دهد در حالیکه در مورد گروه مردان رابطه ی معناداری حاصل نشده است. سایر نتایج نشان می دهد، هرچه میزان فعالیت در رسانه های اجتماعی مجازی افزایش بیاید، میزان پذیرش و تعلق به هویت جنسیتی زنانگی کاهش می یابد، اما این رابطه در مورد مردان وجود ندارد.

منطقه خلیج فارس به واسطه جایگاه ژئوپلیتیک و دارا بودن ذخایر غنی انرژی، یکی از مهم ترین مناطق جهان محسوب می شود. تحولات و پویایی های این منطقه مهم و حیاتی تحت تأثیر عوامل مختلف قرار دارد و از زوایای گوناگون می توان آن را تحلیل کرد و توضیح داد. یکی از مهم ترین مباحث در حوزه خلیج فارس مقوله امنیت است که پژوهش های بسیاری را به خود اختصاص داده است. این پژوهش در نظر دارد با استفاده از نظریه مجموعه امنیت منطقه ای به تأثیر توافق عادی سازی بر الگوهای دوستی و خصومت در منطقه خلیج فارس بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهند توافق عادی سازی از طریق ایجاد دو بلوک متخاصم و رقیب و همچنین تراکم بیشتر عوامل بحران ساز و تنش زا می تواند موجب بی ثباتی بیشتر در مجموعه امنیتی خلیج فارس شود و الگوی روابط خصمانه را در این منطقه تشدید کند. علاوه بر این، این توافق می تواند سایر عوامل مانند اختلافات سرزمینی یا مقوله انرژی را نیز امنیتی کرده و بر عوامل بحران زا در این مجموعه امنیت منطقه ای بیفزاید. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و تحلیلی و روش گردآوری داده ها نیز اسنادی و کتابخانه ای است.

عربستان سعودی به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه خاورمیانه در طول دهه های گذشته در چهارچوب یک کشور محافظه کار عمل کرده و عمدتاً به عنوان کنشگری که طرفدار وضع موجود و مخالف تغییر هست، شناخته شده است. اما در طول دوره بیداری اسلامی و به خصوص از سال 2011 در وقایع بحران سوریه، رفتارهای عربستان در عرصه منطقه ای نشانگر عبور این کشور از رویکرد محافظه کاری و متمایل شدن به سمت و سوی رویکرد تهاجمی در سیاست خارجی است. بر این اساس، سوال اصلی این است که: رویکرد ساسیت خارجی عربستان در حمایت از گروه های تکفیری –جهادی چگونه است؟(مسئله) برای پاسخ به سوال مذکور، بااستفاده از روش توصیفی –تحلیلی و جمع آوری داده ها با بهره گیری از مقالات، اسناد و منابع کتابخانه ای موجود (روش) این نتیجه حاصل شده است که راهبردهای عربستان در قبال گروه های تکفیری –جهادی در منطقه و بالاخص در سوریه، طیف های متنوعی از حمایت مستقیم، اجماع سازی در سطح سازمان های منطقه ای همسو و ائتلاف سازی با برخی کشورهای منطقه را در بر می گیرد که در نهایت می توان اذعان کرد که این نوع رویکردهای تهاجمی و الگو برداری از گروه های تکفیری-جهادی در آینده ای نزدیک برای حاکمیت و گفتمان وهابیت عربستان نیز دردسرساز خواهد شد(یافته ها).

روحیه برتری جویی یک جامعه یا یک نظام حکومتی موجب می شود تا آن نظام یا حکومت خود را در جایگاهی برتر و بالاتر از سایر نظام ها و حکومت ها پندارد که بر این اساس، بر خود جایز می داند سیطره خویش را در حوزه های مختلف فکری، اعتقادی، فرهنگی، نظامی، اقتصادی و سیاسی اعمال نماید. امام خمینی(ره) از جمله اندیشمندان و سیاستمدارانی است که در اندیشه سیاسی خویش به کرار از مفهوم " استکبار" استفاده نموده و با تعیین مصداق، این مفهوم را از حالت ذهنی بر وضعیت عینی منطبق ساخته است. در واقع اشراف ایشان بر اندیشه و فقه اسلامی موجب گردیده تا وی علاوه بر تبیین این مفهوم و ابعاد آن، بر عینیت سازی آن، اهتمام ورزد. سوال پژوهش آن است که در اندیشه امام خمینی(ره) مصداق عینی مفهوم "استکبار" و "ضد استکبار"چه نظام یا کشوری است؟ یافته پژوهش نشان می دهد از نگاه امام خمینی(ره) مصداق عینی مفهوم استکبار نظام سرمایه داری آمریکاست و کشور ایران نماد ضد استکبار است. روش بکار رفته در این پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد.

هدف: محبوبیت استفاده از شبکه های اجتماعی در سراسر جهان رو به افزایش است؛ تمایل کاربران به ویژه قشر دانشجو به عضویت در شبکه ها نشان از رضامندی حاصل از آن است که انگیزه آنان را به استفاده تقویت نموده است. متاسفانه در ایران نگاه منفی به تحولات فناوری در عرصه شبکه های اجتماعی و بی توجهی به انگیزه های مخاطبان ما را از شناخت علمی اینگونه انگیزه ها دور کرده است. بدین منظور این پژوهش با هدف شناسایی انگیزه های استفاده دانشجویان از شبکه های اجتماعی فیس بوک، اینستاگرام و تلگرام انجام شده است. روش پژوهش: این پژوهش کاربردی، با روش شناسی کیفی و روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی هدایت شده انجام شد. نمونه ها هدفمند و بر اساس معیار از دانشجویان دانشگاه تهران گزینش شدند. در این پژوهش با 19 دانشجوی پر مصرف شبکه های اجتماعی فیس بوک، اینستاگرام و تلگرام مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل یافته ها نشان از هدفمندی دانشجویان در بهره گیری از فضا و ظرفیت های شبکه ها می باشد. بطوری که استفاده از این شبکه ها نه به انگیزه جدید بودن و یا مد روز بودن بلکه به انگیزه برآورده شدن نیازهای آنان می باشد. بطوریکه سه انگیزه ارتباط و تعامل با دیگران، آزادی بیان و خود اظهاری از نیاز اجتماعی ، دو انگیزه اطلاع یابی و اطلاع رسانی و کنجکاوی از نیاز شناختی و دو انگیزه تفریح و سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت و تنهائی از نیاز عاطفی نشات می گیرد.