محمدکریم یوسف جمالی

کیفیت ارتباط وضرورت همراهی دین وسیاست درایران عصرساسانی،پیامدها وتبعاتی راایجادکردکه مستقیم یاغیرمستقیم،درتحولات اجتماعی،حوادث تاریخی وانواع فعالیت های اجتماعی مردمان آن روزگار،تاثیر گذاربود.نهاد دین وطبقه موبدان،بعنوان متولیان معنویت واعتقادات جامعه،از قبل تبیین یک جهان بینی خاص ونوع تعاملات ورویکرد خود،جامعه ای بسته پدید آوردندکه ضمن حذف مخالفان ورقیبان،انتفاع حداکثری ازامکانات ومواهب مادی ومعنوی درعرصه اجتماعی واقتصادی رادرانحصارخودگرفتند.برخورد بسیار قهرآمیزموبدان بانهضت هاوجنبش های اجتماعی واعتقادی رقیب وادیان غیرهمسووتسلط برمنابع قدرت وثروت درقالب رسمیت یافتن دین زرتشت وهمراهی دونهاد دیانت وسلطنت درعصرساسانی وکارکردمتنوع آتشکده ها،به همان نسبت که این طبقه اجتماعی رابرخوردارکرد،جامعه رادر سیرتوسعه وعدالت فراگیر آسیب پذیر نمود.این پژوهش برآن است تا بااستفاده شیوه تحقیق کتابخانه ای وتحلیل تلفیقی دادهای تاریخی،ضمن بهره گیری ازطیف متنوعی ازمنابع،جایگاه موبدان درجامعه ساسانی راباز شناسی کرده وازقبل آن ضمن تمرکزبرفعالیت هاوعملکرد های اقتصادی موبدان،بخشی ازساختار نظام سیاسی واقتصادی ساسانیان رابازکاوی نمایدو ازآن دو،قسمتی ازهویت تاریخی وپیشینه فرهنگی وتمدنی ایران زمین درآخرین دوره ازعهدباستان را مورداستقراءواستدلال قراردهد.نتایج حاصل حاکی ازآن است که موبدان علاوه برفعالیت های فرهنگی،اجتماعی واعتقادی،بربخش نمادینی ازفعالیت های اقتصادی نیزتسلط داشتند وازاین راه عایدات عمده ای رانصیب برده وبرچرخه اقتصادی کشوراثرگذاربودند.

عراق و مصر از قدیمی ترین سرزمین هایی می باشند که تمدن بشری از آن جا نشأت گرفته است، طبق اسناد موجود، بین این دو سرزمین کهن، از دیر باز نیز، مراودات وتبادلات فرهنگی وهنری وجود داشته است که نامه های کشف شده در "تل العمارنه" بهترین دلیل بر این مدعا می باشد. این پژوهش در صدد است که با استفاده از شواهد مثال، به تأثیر تبادلات معماری بین عراق ومصر که حاصل وجود وحدت سیاسی وتمدن ناشی از ظهور اسلام، درسرتاسر سرزمین های اسلامی بوده است و علی الخصوص در این دو کشور با گذشت زمان نیز، افزایش یافته، بپردازد. تبادلات فرهنگی وهنری که همواره معلول عواملی همچون: مبادله وارسال والیان و حکام و مهاجرت وانتقال صنعتگران وارباب حرف، بین مصر و عراق، که نقش بسیار مهمی در این امر داشته اند

قرن هشتم هجری را بایددر یزد، دوره پیشرفت فرهنگی دانست زیرا، در این دوره بسیاری از نهادهای آموزشی، همچون ؛ مدارس و کتابخانه تأسیس شدند و علوم مذهبی و غیر مذهبی در این مراکز، توسط علما و فقها تدریس شد و رشد پیدا نمود تا جایی که در بعضی علوم، دانشمندان یزدی به فعالیت پرداختند و در بعضی دیگر، آن چنان ابتکاری از خود نشان ندادند. در این میان، حمله مغولان هر چند سبب شد بعضی مراکز علمی از دست برود اما رشد تصوف در این دوره را به همراه داشتکه مورد قبول عامه مردم بود که می توان علت آن راعدم علاقه به مال دنیا از سوی صوفیان دانست. با گذشت زمان وبا ورود آنان به دستگاههای دولتی عملاً صوفیان جیره خوار دولت و دربار شدند و مورد تنفر مردم قرار گرفتند ولی با همه این مسائل از نظر فرهنگی، تصوف رشد کرد و هنر و معماری مورد توجه حکام و مردم واقع شد و مراکزی از سوی بزرگان ساخته شدکه بعضی از آنها وقف گردید.

برخی از نویسندگان، دولت مطلقه را نخستین صورت تجسم دولت مدرن می دانند. در تاریخ اروپا و در فاصله اضمحلال فئودالیته و پیدایش نظام سرمایه داری، نوع ویژه ای از دولت پیدا شد که از آن به عنوان دولت مطلقه یاد میشود. به عبارت دیگر دولت مطلقه، نوع حکومتی بود که بعد از رنسانس در اروپا ایجاد شد و شکل مدرن آن در ایران در زمان رضا شاه به وجود آمد. دولت رضاشاه نخستین دولت مدرن مطلقه در ایران بود و با آنکه برخی از ویژگی های آن ریشه در گذشته داشت لیکن نظام سیاسی جدیدی به شمار می رفت. حکومت رضاشاه با متمرکز ساختن منابع و ابزارهای قدرت، ایجاد وحدت ملی، تأسیس ارتش مدرن، تضعیف مراکز قدرت پراکنده، اسکان اجباری و خلع سلاح عشایر، ایجاد دستگاه بوروکراسی جدید و اصلاحات مالی و تمرکز منابع اداری، مبانی دولت مطلقه مدرن را به وجود آورد.  هدف این پژوهش بررسی سیر تکوینی دولت مطلقه در ایران می باشد. روش پژوهش در این مطالعه توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات بر اساس منابع کتابخانهای و اینترنتی می باشد.

The adaptation of sociological theories to historical subjects, despite the problems it encounters, is something that new historiography should start to do for dynamism and to avoid pure quotation of historical events and it should enjoy the results of other fields studies, especially sociology. In this case, System Theory has an important position in appropriate analysis and explanation of historical events. This essay studies Iran’s traditional relations and British East India Company in Zand era based on System Theory in order to analyze the various results of these two system’s relation. For this purpose, written contracts between them, have been the basis of assessment. Karim Khan expected to flourish commerce and return security to Iranian coast of Persian Gulf, via commercial relations with British East India Company. On the other hand British East India Company aimed to self allocate the benefits of trade with Persian Gulf and eliminate other rivals. In line with this review, objectives, political and economic outcomes this business relationship for both, be determined.

یکی از مهمترین دلایل ارزش و اهمیت شهرهای سمرقند و هرات موقعیت تجاری و بازرگانی آن ها بود. زیرا که این دو شهر اقامتگاه واردوگاه نظامی تیمور و شاهرخ محسوب می شدند. در ایامی که تشکیلات کشوری و مقامات عالیه در اختیار حاکم بود، چنین پایگاهی کانون اصلی حکومت می شد و مرکز خرید و فروش به شمار می رفتند. در ایران که کاروان ها ازراه های بسیار دور با شرایط جوی و اقلیمی متنوع راه های طولانی را برای تجارت طی می کردند، امنیت و سلامت راه ها برای آن ها بسیار حیاتی بود. در ادواری که حکومت مرکزی مقتدر بود، در مسیر راه ها چاپار خانه ها، کاروانسراها و راهدار خانه های زیادی شکل می گرفت که توسط ناظران کنترل می شدو کلید تجارت داخلی و خارجی به حساب می آمد. در دوران تیموریان به علت موقعیت تجاری شهرهای سمرقند و هرات، فرمانروایانی مانند: تیمور و شاهرخ، برای نشان دادن عظمت، شکوه و جلال امپراطوری تیموری تلاش زیادی در جهت رشد و توسعه این دو شهر کردند.

ماهیت کلی ارتش هخامنشی، چند ملیتی بودن و تنوع در سربازان آنان بود. این مساله ناشی از ساختار نظامی وگستردگی قلمرو هخامنشیان بود. در این میان حضور سربازان ساتراپ نشن های غربی در سپاه هخامنشی، به علت آشنایی آنان با موقعیت های جغرافیایی منطقه و مهارت های رزمی آنان، اجتناب ناپذیر بود. با وجود انجام پژوهش های فراوان درباره ارتش و ساختار نظامی هخامنشیان، تاکنون در خصوص جایگاه نظامی ساتراپ نشن های غربی هخامنشی، کمتر سخن گفته شده است. یافته های پژوهش بر اساس واکاوی منابع تاریخی و داده های باستانشناسانه، نشان می دهد که ساتراپ نشن های غربی به لحاظ تامین نیروی دریایی و زمینی نقش مهمی در ارتش هخامنشیان داشته اند. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با استناد به شواهد تاریخی و با رویکرد مطالعه ی تحلیلی- توصیفی، جایگاه نظامی ساتراپ نشن های غربی در ارتش هخامنشیان تبیین گردد.

در این پژوهش سعی شده با نگاهی تحلیلی به ساتراپ نشین های غربی هخامنشی، آگاهی هایی را درباره نقش و اهمیت اقتصادی این ساتراپ نشین ها در شاهنشاهی هخامنشی به دست دهد. وضعیت اقتصادی، بازرگانی و تجاری ایران در شاهنشاهی هخامنشی از دیر باز مورد مطالعه پژوهشگران تاریخ اقتصادی و تاریخ ایران باستان بوده، امّا در خصوص نقش و جایگاه اقتصادی ساتراپ نشین های غربی ایران در شاهنشاهی هخامنشی، کمتر سخن گفته شده است. یافته های پژوهش حاضر که بر اساس واکاوی منابع تاریخی، داده های باستان شناسانه و گزارش های پژوهندگان باستانی انجام گرفته و متکی بر اسناد و منابع موجود و تحقیقات روشمند تاریخی است، به روشنی نشان می دهد که ساتراپ نشین های غربی، به لحاظ اقتصادی، در مرکز ثقل مبادلات بین المللی آن عصر قرار داشته و از اهمیت و جایگاه بالایی در نظام اقتصادی هخامنشیان برخوردار بوده اند.

قدرتمند شدن دولت صفویه توسط پادشاهانی مثل شاه عباس اول باعث اتحاد سیاسی کشور، رونق تجارت، امنیت جادههاو در نتیجه بازرگانی شد. صنعت نساجی به تدریج به اوج اعتلای خود در تاریخ ایران رسید. در این میان، یزد که قدمتش در بافت انواع پارچه های مرغوب، به روزگاران اولیه اسلامی میرسید و از ایلخانان به بعد نام آن در کنار چند مرکز مهم نساجی ایران شهرت یافته بود، به چنان جایگاهی رسید که مأموری با عنوان کرک یراق، مسئول تهیه پارچه های مورد نیاز از این شهر شد. حمایت حکومت از کارگاه های نساجی موجب رونق صنعت نساجی شد و طراح برجسته، غیاث الدین نقشبند یزدی که در تاریخ نساجی ایران کم نظیر بود، ظهور یافت. او با عزیمت به اصفهان و ریاست بر کارگاه های سلطنتی عنوان برجسته ترین طراح پارچه در تاریخ نساجی ایران گرفت. در عصر صفوی دو ابتکار فنی در طراحی و بافت پارچه چندتایی و مخمل رخ داد که غیاث برجسته ترین استاد هردوی آنها بودویزد در تولید انواع منسوجات مثل زری، ترمه و. . . شهره خاص و عام بود.

درباره ی تحلیل در تاریخ نگاری سنتی ایران نگرش رایج و غالبی وجود دارد. بر مبنای این نگرش تاریخ نگاری سنتی ایران غیرتحلیلی خوانده می شود. باور رایج این است که مورخان سنتی ایران وقایع نگارانی هستند که به تحلیل و تعلیل وقایع توجهی نداشته اند.این مقاله ضمن نقد این نگرش به بررسی چگونگی تحلیل وقایع تاریخی در تاریخ بلعمی می پردازد. هدف آن است که از طریق انتخاب تاریخ بلعمی به عنوان یکی از شاخص ترین متون تاریخ نگاری سنتی ایران و بررسی تحلیل های بلعمی از اعتلا و انحطاط حکومت ها، نشان داده شود که بر خلاف نظر رایج، مورخان سنتی ایران نیز به تعلیل و تحلیل وقایع عنایت داشته اند.

اسکندر شیخی از مریدان قوام الدین مرعشی – میر بزرگ – پسر کیا افراسیاب آخرین بازمانده از خاندان کیا وشتاسف چلاوی هنگام حمله تیمور به خراسان و عراق، ملازم رکاب او شد و پس از گرفتار شدن سادات قوامی مرعشی، از طرف تیمور متصرفات غربی تالار مازندران را دریافت کرد. پس از عصیان اسکندر شیخی بر تیمور، کیاهای چلاو برای جلوگیری از حمله تیمور به مازندران، وی را توسط سید هادی کیا پسر امیر کیای ملاطی و برادر سیدعلی کیا به قتل رسانده و به پاداش آن، حکومت چلاویه مازندران در اختیار ایشان قرار گرفت. بازماندگان اسکندر شیخی مدتی را در کوه چلاو که نزدیک به سمنان است، در قلعه استا باقی ماندند و در وقت ظهور شاه اسماعیل اول به سال 907 هجری قمری، ادعای مقابله با او را نمودند و حاکم ری، الیاس بیک ایغوت اوغلی را کشتند. کار حسین کیای چلاوی همراه پناهندگان خاندان آق قویونلو در قلعه استا به جایی رسید که قفسی آهنین ساخته و اعلام داشت به زودی شیخ اوغلی یا همان شاه اسماعیل را به بند خواهد کشید و در آن زندانی خواهد ساخت. این گفته به گوش شاه رسید و قبل از اینکه حسین کیا به شاه حمله کند، او پیش دستی کرده در سال 909 ه . ق به مازندران حمله و پس از فتح قلاع مازندران و تخریب آنها، مردم آنجا را قتل عام کرد. این مقاله می کوشد که از چگونگی فتح قلعه استا و قتل عام مردم بی گناه توسط قزلباشان پرده برداشته و ناهمخوانی رفتار شاه اسماعیل اول را با مکتب تشیع از منابع دست اول این عهد -که اغلب نسخ خطی هستند- آشکار سازد.

پس از محاصره اصفهان به سال 1134ه.ق توسط محمود افغان، به پیشنهاد محمد قلی خان شاملو- وزیر اعظم- و محمد آقای خواجه یوزباشی آقایان ، چنین تصمیم گرفته شد که پسر سوم شاه سلطان حسین (تهماسب میرزا) به همراه اسماعیل آقای خواجه جبادار باشی (للـه تهماسب میرزا) ، محمد علی خان پسر اصلان خان ، محمدعلی خان مکری تفنگ چی آقاسی، رجب علی بیک ناظر سابق، میرزا صادق واقعه نویس و جمعی از غلامان خاصه و آقایان خواجه و حاجی هاشم تبریزی به همراه دویست نفر از اهل تبریز، در شب بیست و دوم شعبان سال 1134 ه . ق /1722 م ، مخفیانه از اصفهان به سوی آذربایجان بیرون روند. تهماسب میرزا و همراهان ، پس از عبور از کاشان ، به قزوین وارد گشتند در عمارت دولتخانه این شهر اسکان داده شدند . می نویسند مردم قزوین با شوق و ذوق فراوان از شاه زاده صفوی ، امید نا امیدی های خود ، و همراهانشان ، استقبال کردند ، به این امید که مرهمی باشند بر زخم های فراوانی که در این برهه از تاریخ کشور از سوی دشمنان این آب و خاک بر آنها و سایر شهرهای ایران وارد شده بود؛ غافل از اینکه پس از استقرار تهماسب و همراهان بر اریکه های قدرت و اطلاع از سقوط قطعی اصفهان و تسلط محمود افغان غلزایی بر اصفهان و اطراف آن ، در سی ام ماه محرم سال 1135ه . ق ، به جای چاره جویی و فعالیت برای نجات ایران و مردم ستم دیده اصفهان و پیرامونش ، با همراهان «... کور و کر... خود مشغول به شرب خمر و انواع فسوق گردیده ، امرای نمک به حرام مطلقاً از مقدمه اصفهان و تصرف افغان ، به خاطر نرسانیده ، به همان [عادت گذشته] به لهو و لعب و فسق و فجور اشتغال داشته، سکه به اسم نواب میرزا زدند» . محمود افغان پس از دریافت خبر جلوس بر تخت و اعلام پادشاهی تهماسب دوم در قزوین ، اشرف را که عمو زاده اش بود ، به همراه سردار معروفش امان الهپ خان ، به منظور سرکوبی تهماسب و مردم قزوین ، به این شهر اعزام نمود . تهماسب و همراهان ، بدون اطلاع مردم شهر، شبانه از قزوین به تبریز فرار کردند و مردم بی پناه این شهر را به افغان ها تسلیم نمودند . در این یورش افغان ها، مردم قزوین غافل گیر شدند و ورود افغان ها را به شهر به اجبار پذیرا گشتند ، ولی بر اثر ظلم و ستم آنان و حاکم افغانی این شهر - سیدال خان- بر آنها شوریدند و شبانه اکثر افغان ها را ، که در منزل قزوین به زور ساکن شده بودند ، به قتل رسانیدند و ما بقی افغان ها پس از اجبار ، روز مقاومت ، صف محاصره را شکستند و به سوی اصفهان عقب نشستند . قیام مردم قزوین در واقع الگو و سرمشق شورش های دیگر مردم ایران و اصفهان علیه افغان ها شد ، که جرقه اش در ابتدا از قزوین آغاز شده بود و در نهایت به قتل محمود انجامید . نگارنده در نظر دارد درباره قیام دلاورانه مردم قزوین و نقش این شهر در سقوط دولت محمود افغان و روی کار آمدن اشرف ، مطالبی ارائه دهد تا شاید قبول اهل نظر افتد .

با تأسیس دولت صفوی و به رسمیت دادن مذهب تشیع دوازده امامی – به عنوان تنها مذهب رسمی کشور – در سال 907 ه. ق. در ایران تحولی شگرف و رنسانس گونه به وجود آمد که در راستای به ثمر رسانیدن آن علما و وزرا و مبلغان مذهبی زیادی نقش داشتند. یکی از این افراد وزیر کارکشته و پیر این عصر ساری تقی (مقتول به سال 1055 ه.ق. در عصر شاه عباس دوم) بود که به عنوان اعتماد الدوله یا وزیر سه پادشاه در عصر صفوی خدمت می کرد. مقاله حاضر نقد و بررسی بی طرفانه ایست از زندگانی سیاسی و اجتماعی این وزیر سیاست مدار صفوی که همواره زمینه ساز سخت گیری ها، اختلافات، تهدیدات و توطئه های دربار علیه سایر وزرا و دست اندرکاران دولتی بوده که نهایتاً به قتل او خاتمه پذیرفت.

شرایط طبیعی و اقلیمی گیلان در طول تاریخ سبب شده است فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند. در نیمه دوم قرن دوم هجری مخالفان شیعیِ خلافت عباسی توانستند با نفوذ در گیلان به ترویج آیین های تشیع زیدی بپردازند. دودمان آل کیا پس از قدرتگیری در شرق گیلان به دلیل تعصب در مذهب زیدیه، سایر گروه های مذهبی را مورد آزار و اذیت خود قرار دادند و عرصه را بر فعالیت مذهبی آنها تنگ نمودند؛ همچنین حکومت صفویه که فرقه زیدیه را به عنوان رقیب مذهبی خود می نگریستند در قرن دهم گیلانیان را تحت فشار قرار داد و آنها را مجبور به پذیرش مذهب تشیع جعفری نمود. مهم ترین پرسشی که در این زمینه مطرح می شود این است که: باورهای دینی مردم گیلان مبتنی بر چه مذهبی بود و حکومت صفویه چه تاثیری در تغییر باورهای دینی مردم گیلان از تشیع زیدی به تشیع امامی داشت؟

تصوف در گیلان همچون سایر مناطق ایران از نفوذ و قدمت زیادی برخوردار بوده است. شیخ زاهد گیلانی بنیانگذار طریقتی بود که با سایر فرقه های صوفیانه در ایران از نظر فکری و اجتماعی دارای تفاوت هایی بود. با آن که اساس تصوف زاهدیه مبتنی بر فقر و درویشی بود، اما شیخ زاهد با توجه به نفوذ اقتصادی و سیاسی ای که در گیلان، شروان، اَران و آذربایجان پیدا کرده بود، مورد احترام ویژه حاکمان ایلخانی و محلی بود. شیخ زاهد با توجه به چنین موقعیتی، قدرت اجتماعی و اقتصادی خود را در خدمت طریقت زاهدیه قرار داد. پس از پیوستن شیخ صفی الدین اردبیلی به وی، با توجه به میراثی که شیخ زاهد به او منتقل کرده، شیخ صفی طریقت صفویه را به وجود آورد. به نظر می رسد یکی از انگیزه های پیوستن شیخ صفی به شیخ زاهد علاوه بر عوامل معنوی وی ثروت و مکنت شیخ را مورد توجه قرار داده بود، تا از این طریق بر قدرت خود بیفزاید. علاوه بر این مساله، شیخ صفی با انتقال سیادت (سید بودن) از خاندان شیخ زاهد به خود پس از ازدواج با دختر شیخ زاهد-بی بی فاطمه-زمینه های تلفیق اندیشه سیاسی ایرانشهری را برای خاندانش فراهم کرد.

غازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیع الاخر سال 670 ه..ق در در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و « سلطان دوین » قصبه ی آبسکون در قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ه..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخت سلطنت همراه بود با تأسی او از مذهب حنفی و قدرت گرفتن این مذهب و باطل شمردن تمام ادیان الهی موجود در کشور و خراب کردن قربانگاهها، محرابها و تعطیل مراسم عشاء رب?انی و دعا و ثنای سایر مذاهب. هدف نویسنده مقاله در این مختصر اطلاعات داده شده برر?سی تأثیر و پیامد اسلام آوردن غازان و دلایل تساهل و یا سخت گیری او در موارد خاّص بر سایر ادیان الهی و مذاهب و فرق موجود در ایران است که سعی شده حتی الامکان از منابع اصلی برداشت گردد

شهرستان داراب که در زمان های گذشته «دارابگرد» یا «دارابجرد» نامیده شده است، از کهن ترین شهرهای ایران و جهان محسوب می گردد. سابقه تمدن در ناحیه دارابگرد بر مبنای اکتشافات باستان شناسی، به هزاره های ششم و پنجم قبل از میلاد، مقارن با عصر سفال نخودی و همزمان با تمدن های سیالک دوکاشان و تپـه شهداد کرمان می رسـد. بنای شهـر قدیم دارابگـرد بر مبنای تاریخ اساطیری ایران به داراب شاه هشتمین پادشاه سلسله کیانی ایران که در ادبیات پهلوی و اسلامی از او به نام داریوش بزرگ یاد شده، نسبت داده اند. این شهر در عصر هخامنشی بزرگترین ناحیه آبادان شرق پارس بوده است. در دوران اشکانی دارای حکومت نیمه مستقل بوده که امرای آن از شاهان پارس اطاعت می کردند. دارابگرد در اوایل سده سوم میلادی به عنوان مقر و اولین پایتخت سرسلسله ساسانیان اهمیت ویژه ای کسب نمود. پس از آن در تمام دوران ساسانیان این شهر مورد توجه این خاندان بوده و حکومت آن پیوسته در اختیار شاهزادگان و درباریان ساسانی قرار داشته است. ضرابخانه بزرگ شهر دارابگرد تا چند قرن پس از سقوط ساسانیان فعالیت داشته است. شهر دارابگرد در سال23 ﻫ.ق بر اثر تهاجم سپاهیان اسلام به کنترل سرداران عرب درآمد.

جنبش صوفیانه شیخ زاهد گیلانی در تاریخ تصوف ایران از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. شیخ زاهد گیلانی جنبش عرفانیی را پایه گذاری نمود که با سایر فرقه های صوفیانهپیشین در ایران، تفاوت هایی داشت. با وجود آنکه تصوف زاهدیه مبتنی بر فقر و درویشی بود، اما شیخ ابراهیم زاهدگیلانی، همانند سایر رهبران جنبش های صوفیانه، راه پشمینه پوشی، فقر و دوری از جامعه و رفتن به کنج عزلت را برنگزید، بلکه، با توجه به نفوذمعنوی و اقتصادی و سیاسیی که در گیلان و قفقاز و آذربایجان پیدا کرده بود، مورد احترام سلاطین ایلخانی و محلی قرار گرفت. با وجود انبوه طرفداران و احترام امرای مغول، برخی از حاکمان محلی به سبب این نفوذ وی، در ترس و وحشت به سر می بردند؛ زیرا، طرفداران شیخ زاهد در مناطق شمال غربی ایران بی شمار بودند. شیخ زاهد قدرت اقتصادی خود را در خدمت طریقت زاهدیه قرار داد. شیخ صفی الدین اردبیلی ، برپایه میراثی که شیخ زاهد یافته بود، طریقت صفویه را به وجود آورد. به نظر می رسد شیخ صفی، علاوه بر انگیزه های معنوی، ثروت و مکنت شیخ را نیز مورد توجه قرار داد، و بر اثر آن، موقعیت مادی و سیاسی خود را تثبیت کرد.