امیدعلی مسعودی

این تحقیق با هدف شناخت فاصله فرهنگی ونقش مطبوعات در حل منازعات وپیشبرد حقوق قومیت ها درایران وبا روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است.دراسنادبالادستی ایران مانند قانون اساسی،سندچشم انداز بیست ساله بر برابری ومصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی قومیت ها تاکید شده است. تجربه نشان داده است که قومیت ها دربرابرمطالب منازعه برانگیز قومی دررسانه ها که باعث فاصله فرهنگی قومیت ها می شود؛ واکنش گسترده دردفاع ازقومیت خود، نشان می دهند.انتشارمطلب ظاهرا توهین آمیز«سوسک» درروزنامه ایران نمونه مناسبی برای بررسی اعتراض گسترده آذری زبان های ایران است. محقق علاوه براین نمونه ،نمونه دیگری ازکشورپاکستان را ارائه می کند.محقق دونمونه ازنقش مطبوعات درایجاد فاصله فرهنگی بین اقوام وایجادمنازعات درجامعه رابه صورت هدفمند تحلیل وبررسی کرده است.نتایج نشان می دهدکه مطبوعات نقش مهمی دردامن زدن به منازعات قومی ویا حل این منازعات دارند.  راهبرد رسانه ای برای کاهش منازعات قومی، افزایش سوادقومی است.رسانه هاضمن توجه به فرهنگ قومی ؛ بایددرمحتوای خود،اولویت را به فرهنگ وزبان ملی بدهندتا درسایه وحدت ملی در کاهش فاصله فرهنگی وحذف منازعات قومی موفق شوند.

در دوران قاجاریه پس از اینکه آرامش نسبی در زمان پادشاهی فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار برقرار شد، بستری برای تولید فرش های نفیس ایرانی مهیا شد. در این عصر سیاحان اروپایی توجه تاجران و مردم اروپا و آمریکا را به فرش دستباف ایران جلب کردند. در اواسط قرن 19م/13ق تحولی در تولید قالی ایرانی در جهت تامین بازار جهانی رخ داد و شرکت های خارجی به سرمایه گذاری در تولید و تجارت قالی ایران علاقه مند شدند. در پی این تحولات بود که برخی از کشورهایی که در صنعت فرش دستباف دارای مزیت بودند به فکر توسعه این صنعت افتاده و به عرصه رقابت در تجارت بین المللی آن وارد شدند. این رقابت در بازار جهانی بعد از جنگ بین الملل اول شدت یافت و همواره تولید کنندگان بزرگ فرش در تصاحب بازارهای جهانی به خصوص بازار اروپا و آمریکا در رقابت با یکدیگر قرار داشتند.     با مطالعه اخبار، مطالب و تبلیغات رسانه ای در ادوار گذشته متوجه می شویم در دوره قاجاریه به ویژه در دوره احمدشاه و محمدعلی شاه صدور فرش ایران در مقایسه با کشورهای رقیب نسبتا چشمگیر و رو به افزایش بوده است. مروری بر مطبوعات این زمان موید آن است که بخشی از مطبوعات اقدام به معرفی و کمک به رفع مشکلات پیش روی قالی ایران کرده اند. نگاه حاکمیتی و موضوعاتی که روزنامه نگاران آن دوره بر آن صحه می گذاشتند قابل تأمل است. به همین دلیل در این پژوهش مساله این است که محتوای تبلیغات، اخبار و فرایند ارایه این تبلیغات و گزارش ها به چه نحوی بوده است و اینکه موضوعات مطرح و مورد بحث و احیانا راهکارهای پیش روی در آن دوره چگونه بوده تا بتوان با استفاده از آن اطلاعات نسبت به تدوین یک برنامه راهبردی چه در حوزه رسانه و چه در حوزه اجرایی پیرامون قالی کشور اقدام کرد.

در دوران قاجاریه پس از اینکه آرامش نسبی در زمان پادشاهی فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار برقرار شد، بستری برای تولید فرش های نفیس ایرانی مهیا شد. در این عصر سیاحان اروپایی توجه تاجران و مردم اروپا و آمریکا را به فرش دستباف ایران جلب کردند. در اواسط قرن 19م/13ق تحولی در تولید قالی ایرانی در جهت تامین بازار جهانی رخ داد و شرکت های خارجی به سرمایه گذاری در تولید و تجارت قالی ایران علاقه مند شدند. در پی این تحولات بود که برخی از کشورهایی که در صنعت فرش دستباف دارای مزیت بودند به فکر توسعه این صنعت افتاده و به عرصه رقابت در تجارت بین المللی آن وارد شدند. این رقابت در بازار جهانی بعد از جنگ بین الملل اول شدت یافت و همواره تولید کنندگان بزرگ فرش در تصاحب بازارهای جهانی به خصوص بازار اروپا و آمریکا در رقابت با یکدیگر قرار داشتند. با مطالعه اخبار، مطالب و تبلیغات رسانه ای در ادوار گذشته متوجه می شویم در دوره قاجاریه به ویژه در دوره احمدشاه و محمدعلی شاه صدور فرش ایران در مقایسه با کشورهای رقیب نسبتا چشمگیر و رو به افزایش بوده است. مروری بر مطبوعات این زمان موید آن است که بخشی از مطبوعات اقدام به معرفی و کمک به رفع مشکلات پیش روی قالی ایران کرده اند. نگاه حاکمیتی و موضوعاتی که روزنامه نگاران آن دوره بر آن صحه می گذاشتند قابل تأمل است. به همین دلیل در این پژوهش مساله این است که محتوای تبلیغات، اخبار و فرایند ارایه این تبلیغات و گزارش ها به چه نحوی بوده است و اینکه موضوعات مطرح و مورد بحث و احیانا راهکارهای پیش روی در آن دوره چگونه بوده تا بتوان با استفاده از آن اطلاعات نسبت به تدوین یک برنامه راهبردی چه در حوزه رسانه و چه در حوزه اجرایی پیرامون قالی کشور اقدام کرد.

یکی از مشکلات آموزش و یادگیری خبر در روزنامه نگاری ابهام درتعریف «خبر» است.تعاریفی که بیشتر جنبه نظری داشته و در عمل به یادگیری افراد کمک نمی کند. بدون شناخت خبر، شناخت «عناصر» و «ارزش های خبری» که بیشترین مباحث را در تهیه و تنظیم خبر در بر می گیرد، اگر نگوییم ناممکن، می توانیم بگوییم دشوار و پیچیده است. در این پژوهش محقق با استفاده از روش تحقیق کیفی و انجام مشاهده ومصاحبه با روزنامه نگاران با تجربه تعریفی جامع ومانع برای خبر تدوین نماید.نتیجه این تحقیق دستیابی به این تعریف است که: «خبر فرایند ارزش گذاری عناصر رویداد عینی است، با توجه به منافع فرستنده و نیاز مخاطب.»

محققان حوزه علوم ارتباطات برخلاف حوزه هایی چون روانشناسی ،هنگام انجام تحقیقات پیمایشی با فقدان مجموعه ای از پرسشنامه های استاندارد رو به رو می شوند. برای حل این مشکل پژوهشگران از پرسشنامه های محقق ساخته استفاده می کنند که اغلب به دلیل استاندارد نبودن، ضرورت استانداردسازی آن کاملا مشهود است.ضمن آن که تهیه پرسشنامه های استاندارد می تواند به تدریج مجموعه ای غنی از پرسشنامه های استاندارد برای محققان ارتباطات فراهم کند. این مقاله برای استاندارد سازی ابتدا تعیین روایی پرسشنامه ازطریق مراجعه به کارشناسان و وزن دهی به آن ها و محاسبه مقدار روایی از طریق فرمول ارائه شده را مطرح می کند و سپس تعیین پایایی از طریق آلفای کرونباخ را برای استانداردسازی مطمح نظر قرار می دهد.

هدف این مطالعه شناخت جایگاه روزنامه نگاری چاپی والکترونی ایران درآینده است.تحولات فناوری ارتباطی واطلاعاتی باعث تضعیف روزنامه چاپی وتقویت روزنامه الکترونی شده است. آیا روزنامه و روزنامه نگاری به شکل امروزی همچون تلکس و تلگراف از میان می رود یا نه؟ جایگاه روزنامه نگاری الکترونی چیست و اینکه برای آینده روزنامه نگاری چه خصوصیاتی را می توان برشمرد؟ اینها نمونه هایی از پرسشهایی است که در این پژوهش به دنبال پاسخ به آن هستیم. از این رو شناسایی ویژگیها و مولفه های روزنامه نگاری و همچنین چالشهای احتمالی آنها در آینده بیست ساله ایران را با روش دلفی و ابزار مصاحبه عمقی طولی تا حصول توافق نظر در میان سرآمدان ارتباطات، دنبال کرده ایم. این تحقیق در سال1394 انجام شده و با افق بیست ساله نمایی از روزنامه های ایران در سال 1414 است. در پاسخ به پرسش های مطرح شده، یافته ها حاکی از آن است که روزنامه های چاپی در برابر روزنامه های الکترونیک از بین نخواهند رفت و بر غنای رسانه ای خود تاکید خواهند کرد. از طرف دیگر عنوان می شود تاثیر مسائل جهانی بر رسانه ها بیش از امروز و بیش از فرهنگ بومی خواهد بود. همچنین تحقیق نشان می دهد نقش مخاطب در همه بخش های روزنامه ها افزایش قابل توجهی خواهد یافت تا حدی که رسانه های مدنی- اجتماعی متعددی شکل گرفته و رشد خواهد کرد. در کنار اینها نقش اقتصاد و موضوعات اقتصادی در آینده روزنامه های ایران افزایش می یابد.

تحولات پرشتاب فن آوری های جدید ارتباطی، امکانات گسترده ای را در اختیار جوامع بشری برای تبادل اطلاعات گذاشته است. در چنین شرایطی درجوامع سنتی و در حال گذار مانند ایران، نسل جوان که بیشترین جمعیت را در کشور داراست با استفاده از رسانه های جدید در اوقات فراغت خود را از حالت مخاطب منفعل به مخاطب فعال تبدیل کرده است. با رسانه های جدید هر گیرنده پیام می تواند فرستنده ای تأثیرگذار در فرایند ارتباطات اجتماعی باشد. چنین وضعیتی علاوه بر فرصت ها، تهدیدهایی را برای کاربران جوان در پی خواهد داشت. از جمله فرصت های رسانه های جدید، افزایش دسترسی به اطلاعات و افزایش سرعت انتقال پیام به صورت تعاملی است. اما در میان این پیام ها، بسیاری از اطلاعات زیان آور برای مخاطبان جوان وجود دارد که می بایست راه حل هایی برای برخورد با آن ها یافت. علاوه بر این، ورود کودکان و جوانان به شبکه جهانی اطلاعات چه از طریق شبکه های ماهواره-ای و یا اینترنت، آنان را از دوران واقعی اشان دور کرده و وارد دوران بزرگسالی می کند تا شاهد زوال دوران کودکی آن ها باشیم. نسل جوان ایران با استفاده از رسانه های جدیدی مانند : ماهواره ، تلفن سیار و اینترنت و بهره مندی از پدیده هایی چون : پیامک ، بلوتوث ، وب سایت ، وبلاگ ، وب کم ، توییتر، فیس بوک و... عملاً وارد «جامعه اطلاعاتی» شده است. این مقاله کوشش می کند تا راه حل هایی برای کنترل و نظارت بر فعالیت های جوانان هنگام فراغت در جامعه اطلاعاتی ارائه دهد. از آنجا که «جامعه اطلاعاتی» با کمک فن آوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی شکل گرفته است همین فن آوری ها با ایجاد جامعه تحت نظارت ، امکان کنترل و نظارت بر جریان اطلاعات را فراهم کرده اند. «نظارت الکترونی» به دو شیوه «خود نظارتی » یعنی نظارت توسط کاربر یا خانواده و «دگر نظارتی» یا نظارت نهادها بر جوانان ، دو راه حل برای ایمن سازی فضای رسانه ای جوانان است که البته می بایست با آموزش آنان توأم شود تا از تهدیدهای پیش رو محافظت شوند.

روش نشانه شناسی وتحلیل روایت رولان بارت نظریه پرداز فرانسوی درمطالعات رسانه ای وتحلیل خبردستمایه تحقیق بسیاری ازمحققان دردانشگاه های ایران است، پذیرش این روش بدون نقد و بررسی آن یکی ازمشکلات دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی است. این مقاله درصدد بررسی و نقد این روش ها است. بازنگری درآرا و اقوال اندیشمندان غربی که بدون نقد وبررسی عالمانه به محیط های علمی و آکادمیک ایران اسلامی وارد و مورد استقبال بی شائبه برخی دانشگاهیان قرار می گیرد، از اهداف اصلی این مقاله است و در همین جهت هم به بررسی و نقد آرای مهم رولان بارت فرانسوی به عنوان منتقد ادبی می پردازد. اندیشه های بارت در حوزه هایی چون: نشانه شناسی، ساختارگرایی، تحلیل روایت ونقد ادبی بردانشگاهیان ایران تاثیرگذار بوده است. زبان پیچیده و پست مدرنی بارت، آرا و اقوال او را غیرقابل درک کرده و او را از نقد و بررسی در امان گذاشته است. در این بررسی مشخص می شود که دوران سخت کودکی و بیماری بارت درشکل گیری شخصیت همجنس گرای او موثر بوده است. او درنقد آثار نویسنده، به مرگ مولف باور دارد و خواننده را تنها مفسر متن می داند. بارت، مخالف شیوه های علمی در دانشگاه هاست. در نشانه شناسی به ساختارگرایی می رسد و پس از آن با نفی رابطه میان دال و مدلول، همچون دریدا به نفی متافیزیک حضور می رسد. بنابراین سیرتحولی بارت از ساختگرایی به پسا ساختگرایی کاملاً قابل درک و فهم است. یکی دیگر از حوزه های کاری بارت، تحلیل روایت است. انحراف او از مبادی و مبانی تحلیل روایت کلاسیک ولادیمیر پراپ و دیگران روش تحلیلی بارت را پیچیده و غیر قابل استفاده کرده است به نحوی که هر تحلیلگری می تواند برداشت هایش را از کنش شخصیت های روایت به عنوان تحلیل بنویسد.

در این مقاله،که نتیجه پژوهشی میدانی است به روش دلفی در مورد راه های اثر بخش کردن فرهنگ دفاع مقدس، انجام شده است. برای پژوهش، دیدگاه های پدیدآورندگان نشرآثاردفاع مقدس به عنوان متخصصان و متفکران این عرصه، طی سه مرحله مصاحبه عمقی و به شیوه پانل به دست آمد و سپس با استفاده از آمار استنباطی (تحلیل عاملی و تحلیل مسیر) براساس الگوی نظری رومن یاکوبسن تحلیل شد. پژوهشگر برای شناخت عوامل پنهان و مؤثر بر آثار دفاع مقدس با استفاده از تحلیل عاملی از میان 32 متغیری که متخصصان مشخص کرده بودند به هشت عامل یا متغیر جدید دست یافت که عبارت است از: برنامه ریزی فرهنگی، سیاستگذاری فرهنگی، اجرا و چگونگی دریافت آثار، ابزارهای رسانه ای، نظارت دولت بر آثار، استقلال حرفه ای پدیدآورندگان، نظارت مردمی، ثبات در سیاستهای نهادی ناظر. در گام بعدی، پژوهشگر با ادغام ، گزاره ها و متغیرهای اظهارشده توسط متخصصان یعنی 32 متغیر براساس الگوی تحلیلی تحقیق شش متغیر جدید را ایجاد کرد. و تأثیر این متغیرها را بر متغیر خلق آثار حرفه ای دفاع مقدس و سپس تأثیر همه آنها را براستقبال و رضامندی مخاطبان در تحلیل مسیر مشخص کرد.

در این مقاله با توجه به اهمیت و ضرورت ارتقای کارایی و نوآوری روابط عمومی ها سعی شده است تا در یک بررسی توصیفی و اکتشافی با روش پیمایش و استفاده از دیدگاه تمامی مدیران، رؤسای واحدها یا کارشناسان روابط عمومی ها شامل 92 سازمان، دربارة محقق کردن آموزه های اسلامی در روابط عمومی سازمان ها، روابط عمومی اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. نتایج نشان دهندة این است که مدیران و کارشناسان با انجام وظایفی مانند: صداقت، درستی و راستی، صحت، حقیقت، اعتدال، امانت، انصاف، حفظ حریم خصوصی از سوی روابط عمومی اسلامی موافق هستند. اگرچه تحصیلات و سابقة فعالیت در روابط عمومی و سن مدیران و کارشناسان روابط عمومی همبستگی مستقیمی با میزان شناخت آنها از این ویژگی ها ندارد ولی نتیجه بررسی همبستگی بین رشته تحصیلی با میزان شناخت آنها از این ویژگی ها و تمایل به اجرای این وظایف، نشان داد مدیران و کارشناسانی که در رشته های مرتبط تحصیل کرده بودند در مقایسه با رشته های غیرمرتبط، شناخت بیشتری از ویژگی ها و وظایف داشته و تمایل بیشتری به اجرای این وظایف از سوی روابط عمومی اسلامی دارند. بررسی ها نشان داد مدیران، رؤسای واحدها یا کارشناسان روابط عمومی، موافق اجرای آموزه های اسلامی از سوی روابط عمومی ها هستند.

"مقاله حاضر، حاصل پژوهشی است که با هدف شناخت مؤلفه‌های پنهان در پیش‌بینی وضعیت «نظارت الکترونیکی» در جامعه اطلاعاتی 20 سال آینده کشور ایران انجام شده است تا تصویری روشن به کارگزاران آن ارائه دهد.‌ به‌ این منظور، پس از مصاحبه‌های عمقی که در 3 مرحله، بر اساس روش دلفی انجام گرفت، دیدگاه‌های 15 صاحبنظر دریافت شد.‌ در مرحله اول، 27 پیش‌بینی و در مرحله دوم، پس از هم‌رأیی، 18 پیش‌بینی اظهار شد.‌ این 18 پیش‌بینی، در قالب 18 پرسش در اختیار مجریان جامعه اطلاعاتی ایران؛ «مهندسان مراکز پشتیبانی اینترنت» قرار گرفت.‌ در تحلیل عاملی، ابتدا به منظور بررسی ساختار عاملی، پرسش‌ها با روش مؤلفه‌های اصلی و چرخش واریماکس؛ چرخش داده شدند و نتایج حاصل از آنها نامگذاری شد.‌ به‌این‌‌ترتیب، 6 مؤلفه اصلی و پنهان شناسایی شدند: نظارت آسان، نظارت فرهنگی، سواد رسانه‌ای، نظارت تخصصی، آسیب‌پذیری آزادی‌ها و مقاومت مردمی " جامعه اطلاعاتی، جامعه تحت نظارت، روش دلفی، نظارت الکترونیکی

رسانه های جمعی عواملی مؤثر بر فرهنگ عمومی جوامع هستند. در تحقیق نویسنده بر روی برنامه های خبری سه شبکة تلویزیونی سی ان ان آمریکا، الجزیره قطر و العالم جمهوری اسلامی ایران در ایام جنگ دوم خلیج فارس مشخص شد که حضور رسانه های مستقل می تواند ضمن شکستن انحصار رسانه ای و پخش یک سویة اطلاعات رسانه های انحصارگر غربی، فرصت های تازه ای را در اختیار وسایل ارتباط جمعی کشورهای مدافع فرهنگ عمومی بگذارد. در این تحقیق با روش کیفی (تحلیل محتوی) تلاش شد تا به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که در طول جنگ دوم خلیج فارس چه محتوایی در برنامه های این سه شبکه به مخاطبان ارائه شد؟ کدام موفق تر عمل کردند و بر فرهنگ مخاطبان و افکار عمومی تأثیر گذاشتند؟ از جمله عوامل تأثیرگذار برنامه های خبری که بررسی و مقایسه شد، عبارتند از: استراتژی سرگرمی، سرعت و شفافیت، گفتمان و تعامل، برنامه های مبتذل ومستهجن، اسلامی بودن برنامه ها، شهامت و شجاعت خبرنگاران، تکنیک های پوشش خبری، با مردم یا علیه مردم، میزان نفوذ برنامه ها، نقش آگهی ، ارزش های خبری، وحرفه ای بودن گویندگان. نتیجه نشان داد که، تنها مجهز بودن به فناوری های ارتباطی گره گشا نیست، بلکه در سایة شناخت فرهنگ مهاجم و کاربرد درست فرهنگ اسلامی می توان جریان یک سویة اخبار و انحصار رسانه ای را متوقف کرد.

"آموزش مجازی از جمله دستاوردهای جامعه اطلاعاتی است. این نوع آموزش با ارتقای سطح دانش بشری، آن ها را به جامعه معرفتی و دانش محور رهنمون می شود. در چنین جامعه ای دادوستد «دانش» جایگزین «کار و خدمات» می شود. پیش بینی می شود مزیت های آموزش الکترونی و شیوه های این آموزش باعث رشد روزافزون کاربران اینترنت در سراسر جهان شود؛ زیرا با داشتن فقط یک دستگاه رایانه و اتصال به شبکه جهانی، کاربران می توانند اکنون و در آینده وارد جامعه معرفتی شوند. دو عامل «شکاف دیجیتالی» و «فاصله فرهنگی»، باعث عدم دسترسی شهروندان کشورهای در حال توسعه و فقیر به آموزش الکترونی و محروم شدن آن ها از مزایای این نوع آموزش شده است. با مطالعه برخی کشورهای در حال توسعه از جمله کشور جمهوری اسلامی ایران می توان به چالش های موجود در این زمینه بیشتر واقف شد و برای آینده برنامه ریزی کرد. نویسنده در پایان برای رفع موانع توسعه کشورهای فقیر، همکاری کشورهای جهان، سازمان های بین المللی و از جمله یونسکو را پیشنهاد می کند. "

"رشد شتابناک و روزافزون فن آورى هاى اطلاعات و ارتباطات وضعیتى تناقض نما در جهان امروز به وجود آورده است که در آن جامعه اطلاعاتى در برابر نظارت الکترونى فن آورى هاى اطلاعات و ارتباطات دچار چالش مى شود. برخى از نظریه پردازان به این تقابل نگاهى خوش بینانه دارند و برخى دیگر با نگاهى انتقادى، در جست وجوى راه حل معضلات چالش هستند. نویسنده در این مقاله پس از تحقیق و بررسى راه حلى براى تناقض نماى نظارت و اطلاعات ارائه مى دهد و سپس آینده جامعه تحت نظارت در ایران را بررسى مى کند. در این بررسى، با استفاده از روش دلفى، محقق به یافته هایى براى آینده نگرى جامعه تحت نظارت ایران در سال 1400 هجرى شمسى دست مى یابد. براساس این پژوهش، نظارت الکترونى در آینده به شکلى دقیق تر و جامع تر، رفتار شهروندان را دیده بانى خواهد کرد. پیش بینى صاحب نظران و متخصصان جامعه اطلاعاتى، آن است که اگر شیوه هاى نظارت الکترونى در 20 سال آینده با توجه به فرهنگ و وضع قوانین لازم صورت نگیرند با مقاومت هاى مردمى روبه رو خواهند شد. در پایان نیز محقق پس از نتیجه گیرى، به محدودیت هاى تحقیق اشاره کرده، پیشنهادهایى در حوزه تحقیقات و مسائل اجرایى براى آیندگان ارائه داده است. "