سلمان ساکت

سلمان ساکت

مدرک تحصیلی: استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۵ مورد.
۱.

نقد و بررسی تصحیح جدید تاریخ بیهقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ بیهقی تصحیح متن ابوالفضل بیهقی متن شناسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی تصحیح و نقد متون
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ادبیات کودک و نوجوان نقد و معرفی آثار
تعداد بازدید : ۶۹۳۶ تعداد دانلود : ۲۸۸۸
چاپ نخست تصحیح جدید تاریخ بیهقی، اثر ابوالفضل بیهقی، که یکی از پایه های نثر فارسی به شمار می رود، در اواخر سال 1388 خورشیدی، به کوشش آقایان دکتر محمّدجعفر یاحقّی و مهدی سیّدی منتشر شد. پیش از این، استادان بنامی چون ادیب پیشاوری، سعید نفیسی، دکتر قاسم غنی و دکتر علی اکبر فیّاض به تصحیح این اثر برجسته همّت گمارده بودند، امّا تصحیح و پژوهش تازه ای که انجام گرفته، از لونی دیگر است؛ چرا که افزون بر مقابلة دقیق نسخ متعدّد و چاپ های کتاب و فراهم کردن تصحیحی انتقادی از آن، بسیاری از کاستی ها و مشکلات چاپ های پیشین بر طرف شده و اصالت های نسخ خطی به متن بازگشته است. همچنین مقدّمة مفصّل، توضیحات فراوان و فهرست های متنوّع و گستردة کتاب، از امتیازات ویژه و غیرقابل انکار کتاب است. این مقاله بر آن است تا با نقد و بررسی این تصحیح تازه، علاوه بر ذکر مزایا و نقاط قوّت آن، شماری از کاستی ها و نیز برخی از پیشنهادهای اصلاحی را مطرح کند.
۲.

نگاهی به استفاده تمثیلی مولوی از داستان اصحاب کهف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خواب مثنوی معنوی اصحاب کهف سگ اصحاب کهف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴۴
داستان اصحاب کهف از مشهورترین داستانهای قرآن است که همه یا دست کم بخشی از آن مورد استفاده اغلب شعرا و نویسندگان قرار گرفته است. به سخن دیگر ردپای این داستان و شخصیتهای اصلی آن در اغلب متون نظم و نثر گذشته به چشم می خورد. ساختار داستان اصحاب کهف به گونه ای است که امکان نگریستن از زوایای مختلف را فراهم می سازد و به نویسنده یا شاعر اجازه می دهد تا به مقتضای نوشته یا نظم خود و بنا به مقصود و مفهومی که در پی انتقال آن است، برداشتهای گوناگونی از داستان ارائه دهد و یا برحسب ضرورت بخشی یا روشی از داستان ...
۳.

پژوهشی در اشعار عربی مقدمه و خاتمه تاریخ بیهق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ترجمه شعر عربی تاریخ بیهق ابوالحسن بیهقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰۴ تعداد دانلود : ۱۰۹۲
تاریخ بیهق اثر ابوالحسن علی بن زید بیهقی، معروف به ابن فندق، یکی از مهم ترین تواریخ محلّی ایران است. این اثر همان گونه که از نامش برمی آید، تاریخ ناحیه بیهق (سبزوار کنونی) و شرح احوال بزرگان و نامداران آنجاست. موضوع این کتاب جغرافیای تاریخی است که بسیاری از زوایای تاریک ناحیه بیهق و بخشهایی از خراسان آن روزگار را روشن می سازد. این کتاب که نخستین بار به کوشش احمد بهمنیار در سال 1317 خورشیدی به چاپ رسید، سرشار از اشعار عربی و فارسی است که تاکنون تحقیقی جامع درباره آنها صورت نگرفته است، حال آنکه بیهقی با احاطه کم نظیری که به ادب عربی و فارسی داشته، جای جای کتاب خود را به نمونه های شعری شعرای معروف و یا شاعران غیرمعروف اهل بیهق زینت داده است. در این جستار نگارنده به پژوهش درباره اشعار عربی مقدمه و خاتمه کتاب که به شیوه نثرهای مصنوع سده ششم در بر گیرنده تعداد زیادی شواهد شعری است، پرداخته و کوشیده است، افزون بر معنی ابیات، تا حد امکان مآخذ و گویندگان آنها را مشخص نماید.
۴.

ضرورت تصحیح دوبارة کیمیای سعادت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصحیح متن متن شناسی کیمیای سعادت نسخه شناسی ابوحامد محمد غزالی خدیوجم آرام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷۷ تعداد دانلود : ۱۶۰۱
کیمیای سعادت مهمترین اثر فارسی ابوحامد محمّد غزالی است که در ایران دو بار تصحیح و منتشر شده است: بار نخست در سال 1319 به اهتمام احمد آرام و بار دوم در سال 1361 به کوشش حسین خدیوجم که پیشتر هم در سال 1354 نیمة نخست کتاب را به چاپ رسانده بود. این مقاله بر آن است تا با بررسی این دو چاپ، بویژه تصحیح خدیوجم و مقایسة آنها با نسخ کهن کتاب، کاستیها و اشکالات این دو تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح دوبارة کیمیا را گوشزد نماید. در این راستا افزون بر نسخ اصلی مورد استفادة خدیوجم، از نسخة موزة ملک (مورّخ 605 ق.)، دو دستنویس موزة بریتانیا (مورّخ 644 ق. و 672 ق.) و نسخة نویافتة اوپسالا (مورّخ 614 ق.) بهره برده و نشان داده ایم که معرفی نکردن کامل نسخه ها، انتخاب نابجای نسخه / نسخ اساس، نامعلوم بودن شیوة تصحیح و انتقادی نبودن آن، افتادگیها، افزوده های بی پشتوانه و برخی اشتباهات فاحش در تصحیح واژه های غریب و نادر، مهمترین اشکالات این دو چاپ – بویژه چاپ خدیوجم – بوده است. این اشکالات به حدی است که گاه معنی و مفهوم عبارات دگرگون شده و به کلی با آنچه مؤلف در صدد بیان آن بوده، اختلاف پیدا کرده است.
۵.

آرایش سپاه و فنون رزمی در دوره ساسانی و بازتاب آن در شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساسانیان دیوان سپاه آرایش سپاه فنون رزمی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات نعابیر و اصطلاحات
تعداد بازدید : ۲۱۹۸ تعداد دانلود : ۳۶۲۴
دوره ساسانی از درخشان ترین دوره های ایران باستان است که هر چند پیوستگی آن با دوره اسلامی، راههایی را برای بازشناسی بهتر آن پیش روی ما می گشاید ولی از بین رفتن اغلب کتابها و نوشته های مربوط به آن دوره و نیز پراکندگی بازمانده های آنها در متون عربی نخستین سده های اسلامی، شناخت دقیق و موشکافانه آن روزگار را دشوار ساخته است. این دشواری در بازیابی تشکیلات اداری ـ سیاسی ـ اجتماعی دوره ساسانی نمود بیشتری یافته، زیرا قسمت عمده منابعی که می توانست غبار ناشناختگی آن را بزداید از میان رفته اند و ما تنها می توانیم به طور غیرمستقیم و با بهره گیری از کتابهایی که احتمالاً بی واسطه، آگاهیهای خود را از متون پهلوی آن روزگار به دست آورده اند، آگاهی خود را در این باره گسترش دهیم. در این مقاله ابتدا با بهره گیری از کتابهای تاریخی سده های آغازین هجری ـ که اغلب به قلم ایرانیان فرهیخته نوشته شده است ـ و نیز برخی از پژوهشهای معاصران، آرایش سپاه و فنون رزمی به کار گرفته شده در دوره ساسانی را باز کاویده و سپس در مقایسه با شیوه های جنگی به کار رفته در داستانهای شاهنامه، همانندیهای آنها را نشان داده و به این نتیجه دست یافته ایم که شیوه های جنگ و رزم در شاهنامه مانند بسیاری موارد دیگر، برگرفته از فرهنگ دوره ساسانی و سنتهای رایج آن روزگار بوده است.
۶.

نقش ابیات شاهنامه در انسجام متنی تاریخ جهانگشا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ جهانگشا ابیات شاهنامه پیوندهای دستوری پیوندهای معنایی پیوندهای ادبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای تاریخ وجوه ادبی کتب تاریخی
تعداد بازدید : ۲۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۱۷۵
تاریخ جهانگشای جوینی مهم ترین اثر تاریخی، دربارة خوارزمشاهیان و مغولان است که به نثری فنّی و منشیانه نگارش یافته است. بهره گیری از صنایع بدیعی و فنون بلاغی و اشعار فراوان فارسی و عربی و آیات و احادیث و امثال، آن هم به گونه ای هنری و در جهت مخیّل کردن زبان و شاعرانه ساختن نثر، در موارد زیادی صبغة تاریخی این اثر را کم رنگ کرده و سبب دخالت اغراض شعری در آن شده است. استفاده از اشعار بزرگان ادب فارسی همچون نظامی، سنایی، خیّام و فردوسی، قوام ادبی تاریخ جهانگشا را دو چندان کرده است. همچنین نقل ماهرانة ابیات مربوط به بخش های اساطیری شاهنامه و داستان¬های رستم و سهراب (37 بیت) و رستم و اسفندیار (26 بیت) گواه روشنی است بر گرایش شخصی و معنادار جوینی به شاهنامه و گزینش آگاهانة ابیات آن. از آنجا که برقراری نوعی انسجام و هماهنگی میان ابیات و متن، نقشی محوری در بخشیدن کیفیّتی ادبی به تاریخ جهانگشا دارد، این نوشتار می خواهد از طریق واکاوی این عنصر اساسی و مؤثّر در ادبیّت متن، به روشی علمی نشان دهد که حضور ابیات شاهنامه (شاهکار ادبی زبان فارسی) در پیوند با این متن، با رویکردی بلاغی به کار رفته است و قبل از آنکه مربوط به جنبة تاریخی کتاب باشد، باید در پیوند با بُعد ساختاری و ادبی متن مورد توجّه قرار گیرد. برای این کار، مقدّمه ای کوتاه دربارة نقل ابیات فارسی در متون نثر و ارائة آماری از ابیات شاعران در تاریخ جهانگشا فراهم آمده و سپس کارکردهای ابیات شاهنامه در جهانگشا و شیوه¬های پیوند آن دو از سه جنبة دستوری، معنایی و ادبی، بررسی و هر یک با شواهد مناسب مطرح شده است.
۷.

بررسی پاره ای از مسائل پزشکی در آثار نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نظامی پزشکی و نظامی اصطلاحات پزشکی بهداشت و نظامی گیاهان دارویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶۵ تعداد دانلود : ۹۳۵
حکیم نظامی گنجه ای بزرگترین داستان سرا و نامیترین قصه پرداز تاریخ ادب پارسی است. گستره دانش و اطلاعات او سبب شده است تا آثار او نه تنها از نظر ادبی و هنری که جنبه های علمی و اجتماعی نیز در خور بررسی و پژوهش باشد. هر چند این موارد در برابر آفتاب درخشان آفرینش های ادبی- هنری او مجالی برای خودنمایی نیافته اند، با این همه تامل و دقت در آنها، زوایای دیگری از توانایی و قدرت نظامی را بر ما آشکار می سازد. در این مقاله برخی از مسایل پزشکی که در آثار نظامی بدانها اشاره شده است، از رهگذر مقایسه با کتابهای مهم پزشکی- دارویی کهن، مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته است. این مقایسه و تطبیق با بهره گیری از کتابهایی چون قانون، هدایه المتعلمین فی الطب، الابنیه عن حقایق الادویه و... انجام شده و در آخر به این نتیجه رسیده است که وسعت آگاهی و دانش نظامی از علم پزشکی درخور توجه و تامل است و چه بسا او این اندوخته ها را به طور مستقیم از کتب طبی گذشته به دست آورده باشد.
۱۱.

ضرورت تصحیح دوباره زاد آخرت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابوحامد محمد غزالی زاد آخرت بدایه الهدایه تصحیح انتقادی نسخه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۱ تعداد دانلود : ۴۱۳
زاد آخرت یکی از آثار فارسی ابوحامد محمّد غزالی (م: 505 ق.) و ترجمه کتاب دیگری از او به نام بدایه الهدایه است که فصولی درباره برخی از مباحث کلامی بدان افزوده شده است. این کتاب که گزیده ای از قسمت های مختلف کیمیای سعادت است، در سال های 1268ق. و 1276ق. در هند به شیوه چاپ سنگی به طبع رسیده است. در سال 1352ش. مراد اورنگ زاد آخرت را از روی نسخه ای بی تاریخ به شماره 5552 متعلق به کتابخانه مجلس شورای اسلامی به چاپ رساند. این چاپ به دو دلیل عمده «علمی و یکسان نبودن شیوه تصحیح» و «معتبر نبودن نسخه مورد استفاده» با کاستی های فراوان همراه است و تصحیحی علمی و انتقادی به شمار نمی رود. این جستار به معرفی کامل اثر، چاپ اورنگ و اشکالات و نواقص آن پرداخته است تا خوانندگان و پژوهشگران به روشنی دریابند که با وجود اشکالات و ابهامات فراوان در چاپ اورنگ و نیز با توجه به اهمیت اثر و نویسنده آن و دستیابی به نسخ دیگری از زاد آخرت، تصحیح دوباره این اثر ضروری و اجتناب ناپذیر است.
۱۲.

طریقه فردوسیه و تأثّرات آن از سلسله کبرویه از رهگذر مکتوبات صدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصوف در هند کبرویه کبرویه فردوسیه شرف الدین مَنیَری مکتوباتِ صدی سهروردیه چشتیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۵ تعداد دانلود : ۴۸۸
در برخی از منابع کهن و متأخر، طریقه شرف الدین مَنیَری (661 ؟‑782 ق) به سلسله سهروردیه و گاه چشتیه منسوب شده؛ حال آنکه به گواه آثار شیخ منیری و نیز بیشترِ منابع هم روزگار او، شرف الدین به طریقه کبرویه فردوسیه منتسب بوده است. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به این مسئله کانونی، نادرستی انتساب شیخ منیری به سهروردیه و گاه چشتیه، پرداخته شده است تا افزون بر تبیین ضرورتِ مشخص کردن طریقه شیخ منیری به این پرسش ها نیز پاسخ داده شود: انتساب شرف الدین به سلسله ها در منابع به چند دسته تقسیم می شود؟ احتمالات برای شکل گیری و رواج این انتساب ها در چند رده دسته بندی می شود؟ بنابراین نخست با رجوع به یکی از ملفوظات شرف الدین با نام معدن المعانی (تألیف: پیش از 15 شعبان 749 ق) و دیگر منابع کهن و معاصر، نادرستی انتساب شیخ منیری به سهروردیه و گاه چشتیه گوشزد و سپس سه احتمال برای شکل گیری و رواج این انتساب ارائه شده است. همچنین در بخش سوم مقاله، به هدف پژوهش یعنی ارائه برخی از مهم ترین تأثیرپذیری های شرف الدین منیری از آثار نجم الدین کبری (540‑618 ق) و دیگر مشایخ کبرویه، که در مکتوبات صدی نمود یافته، پرداخته شده است تا انتساب فردوسیه به سلسله کبرویه به عنوان دستاورد برجسته این نوشتار بیش از پیش نمایان شود.
۱۳.

ضرورت تصحیح انتقادی مکتوباتِ صدی از شرف الدین مَنیَری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصوف در هند طریقه کبرویّه فردوسیه مکتوباتِ صدی شرف الدین مَنیَری تصحیح انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۰ تعداد دانلود : ۵۳۵
شرف الدین مَنیَری (661؟‑782 ق) مشهورترین شیخِ طریقه کبرویّه فردوسیه در هند است. مکتوبات صدی مهم ترین اثر فارسی اوست که یکی از مریدان خاصش به نام زین بدر عربی آن را تدوین کرد. در این نوشتار پس از معرفی این اثر، نمونه هایی از اختلافات مهم و تأمل برانگیز چاپ های سنگی با نسخه های کهن مکتوبات صدی بیان می شود تا خوانندگان ضرورت تصحیح انتقادی این اثر را دریابند. سبب تصحیح مکتوبات صدی افزون بر قدمت و اهمیت آن، بسیاریِ دست نویس های این اثر است که تصرفات و لغزش های کاتبان را نیز به همراه داشته است و در این مقاله به برخی از آنها اشاره می شود؛ همچنین هریک از چاپ های سنگی با یکدیگر و نیز با نسخه های کهن کتاب، اختلافات مهم و تأمل برانگیزی در ضبط واژه ها و عبارت ها دارد و به همین سبب برای دستیابی به متنی منقّح و نزدیک به آنچه شیخ مَنیَری نوشته، تصحیح این اثر بایسته و ضروری است.
۱۴.

بیست و پنج بیت نویافته از همام تبریزی در سفینه یحیی توفیق (مورّخ 754 ق.) و جُنگ شماره 534 کتابخانه مجلس (سده 10 ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یحیی توفیق سعدالدین الهی ابیات نویافته همام تبریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۴ تعداد دانلود : ۳۸۵
اغلب سفینه ها، بیاض ها و جُنگ های شعری، به دلیل دربرداشتن آگاهی های ارزشمند و ابیات منتخب، از منابع جنبی مهم در تصحیح انتقادی آثار منظوم و نیز پژوهش های شعرشناسی به شمار می آیند. یکی از این جُنگ ها، دست نویسی از سفینه منظوم سعدالدّین الهی متعلّق به سده دهم هجری است که به واقع تحریر سوّم و نهایی از دو سفینه یحیی توفیق (مورّخ 754 ق.) و جُنگ گنج بخش (به احتمال بسیار متعلّق به اواخر قرن هشتم هجری) به شمار می رود. نگارندگان در این نوشتار، بیست و پنج بیت نویافته از همام تبریزی را که از بررسی تحریر اوّل و سوّم این سفینه به دست آمده، ارائه داده اند که تا امروز در دیگر منابع و به نام او نیامده است (در متن با حروف درشت/پر برجسته شده). گذشته از یک بیت که به قطع از همام نیست، و تک بیتی که به احتمال در شمار مفردات و یک رباعی و نیز تک بیتی که شاید از یک رباعی دیوان همام باشد، بیست و دو بیت در شمار غزلیّات بازمانده از همام است.
۱۵.

معرفی، بررسی و تحلیل نسخه شماره ۶۰۰ از مجموعه وارنر در کتابخانه دانشگاه لیدن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجموعه وارنر کتابخانه دانشگاه لیدن نسخه شناسی رساله ذکریه زاد اخرت ذخیره الملوک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۴۶۸
مشخصات نسخه شماره ۶۰۰ از مجموعه وارنر در کتابخانه دانشگاه لیدن در گزارشی که استاد دانش پژوه درباره برخی از نسخ خطی فارسی این کتابخانه نوشته اند، ذکر شده است. نگارندگان در جریان تصحیح زاد اخرت اثر ابوحامد محمد غزالی (۴۵۰- ۵۰۵ ق.)، به این دست نویس رجوع کرده و پس از دست یابی به نسخه و بررسی دقیق ان دریافته اند که اطلاعات ان مرحوم اگرچه در نوع خود مفید است، از خطا برکنار نیست. از جمله ایشان در ذکر تاریخ نسخه و ترتیب قرار گرفتن متون مختلف در ان اشتباه کرده اند. در این مقاله ضمن معرفی کامل نسخه لیدن، اطلاعات استاد دانش پژوه تکمیل و در مواردی اصلاح شده است. همچنین اطلاعات جامعی درباره دو اثر مکتوب در این نسخه یعنی رساله ذکریه اثر میر سیدعلی همدانی (۷۱۴- ۷۸۶ ق.) و زاد اخرت ارایه و متن چاپی اثر اخیر با متن نسخه لیدن مقایسه شده است تا برخی ویژگی های نحوی و زبانی و احتمالاً کاربردهای کهن در نسخه لیدن شناسانده شود. مهم ترین اثر موجود در این مجموعه، رساله ذکریه است، چرا که تقریباً کامل است و تاریخ کتابت ان (۸۱۱ ق.) به زمان حیات مؤلف بسیار نزدیک و بر اساس فهرست ها گویا کهن ترین نسخه شناخته شده از این اثر است. با این وجود تا کنون در چاپ های مختلفی که از رساله ذکریه منتشر شده، از این دست نویس استفاده نکرده اند.
۱۶.

هجده بیت نویافته از شیخ نجم الدّین رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سفینه شعر سعدالدین الهی/ آلهی ابیات نویافته نجم الدین رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۶ تعداد دانلود : ۳۲۷
در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، سفینه ای متعلّق به سده دهم هجری وجود دارد که آن را می توان سومین بیاضی دانست که به دو سفینه یحیی توفیق (مورّخ 754 ق.) – گردآورده سعدالدّین الهی/ آلهی - و جُنگ 14456 کتابخانه گنج بخش (به احتمال بسیار متعلّق به اواخر قرن هشتم هجری) شباهت بسیار دارد. گرچه میرافضلی در نوشتار اخیر خود، «پنجاه و نه» بیت نویافته از نجم دایه را از این سه سفینه فراهم آورده و به ویژه اشعار شناخته شده و نویافته نجم رازی در جُنگ 14456 کتابخانه گنج بخش را به تمامی شناسانده، امّا در این نوشتار، «هجده» بیت نویافته دیگر از مجموع «صد و پانزده» بیت موجود در این سه سفینه، که با بررسی دو سفینه یحیی توفیق و جُنگ 534 کتابخانه مجلس به دست آمده، ارائه گردیده است. از این مجموع، به احتمال «سی و هشت» بیت از نجم رازی است، چراکه در منابع دیگر نیز به نام او آمده است؛ «پنجاه و نه» بیت نویافته نیز پیشتر توسّط میرافضلی شناسانده شده و «هجده» بیت نیز در شمار ابیات نویافته است (در متن با حروف درشت/ پر برجسته شده) که در این نوشتار ارائه شده و تا امروز در دیگر منابع و به نام او نیامده است.
۱۷.

بررسی متن بیاض خوشبویی بر مبنای رویکرد نقد متنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بیاض خوشبویی جُنگ علمی نقد متنی تصحیح قیاسی شناخت نامه تحلیلی تکمله نویسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۳۴۰
در متن شناسی و تصحیح سنّتی از دانش لغت شناسی و اجتهاد مصحّح در شناخت متن برای تحلیل کیفیّت های متنی استفاده می شود. بیاض خوشبویی، متنی حکمی- طبّی و آموزشی است که نسخه یگانه آن در «دیوان هند لندن، به شماره 828» نگاهداری می شود. در این جستار، برای نقد اثری کمتر شناخته شده، بر مبنای رویکرد نقد متنی و روش تحلیل کیفی، الگوی شناخت نامه تحلیلی اثر ترسیم شده است. مطابق این الگو، متن از حیث شناسنامه متن شناختی، نقد منابع، روش تصحیح مرتبط با هویت نسخه شناختی، تحلیل محتوا و از حیث سبک زبانی- ادبی نثر مؤلّف در سطوح سه گانه واژگانی، نحوی و بلاغی بررسی شده است. نتایج این بررسی، نشان داد که متن جُنگی علمی با رویکرد دوگانه تعلیمی و کاربردی است. تک نسخه بودن آن به سنّت تکمله نویسی متون علمی مرتبط بوده و در شکل بیرونی یک بیاض و در شکل درونی یک دانشنامه مبوّب است. جنبه دیوانی اثر به همراهی اغراض زیباشناختی و آموزشی، به کیفیّت غیریکنواخت نثر در دیباچه (فنی و مزیّن) نسبت به ابواب آن (نثر مرسل) انجامیده است.
۱۸.

معرفی و بررسی کهن ترین نسخه شناخته شده رساله ذکریه

کلید واژه ها: رساله ذکریه میر سید علی همدانی تصحیح انتقادی متن شناسی نسخه های فارسی کتابخانه دانشگاه لیدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۳۳۵
رساله ذکریه یکی از آثار معروف میر سیّد علی همدانی ملقب به علی ثانی و شاه همدان، از عرفای نام دار قرن هشتم است که تاکنون این رساله چندین بار به صورت مستقل یا همراه با دیگر آثار همدانی به چاپ رسیده است. نگارندگان در خلال تصحیح زاد آخرت اثر ابوحامد محمّد غزالی (450- 505 ق.)، به نسخه ای از این اثر که در کتابخانه دانشگاه لیدن (شماره 600 از مجموعه وارنر) نگه داری می شود، دست پیدا کرده اند. این دست نویس مجموعه ای است از چند اثر که مهم ترین آنها رساله ذکریه است، چراکه تاریخ کتابت این دست نویس سال 811 ق. و بسیار نزدیک به دوره حیات میر سید علی همدانی (714- 786 ق.) است. همچنین بر اساس فهرست ها، قدیمی ترین دست نویس کامل از این اثر به شمار می رود. از میان چاپ های مختلف این رساله، دو چاپ محمد ریاض و فریدون تقی زاده، مهم تر و منقح تر هستند که اولی در ضمن کتاب احوال و آثار و اشعار میر سیّد علی همدانی و شش رساله از وی و دومی به صورت مستقلبه چاپ رسیده است. نگارندگان در این جستار ضمن معرفی کامل چاپ های قبلی، این نسخه را با هر دوی این چاپ ها مقایسه کرده و اهمیّت و ویژگی های نسخه لیدن را به ویژه در راستای تصحیح رساله ذکریه نشان داده اند.
۱۹.

رباعیات خیام و رباعیات خیامانه در سفینه یحیی توفیق، جُنگ 14456 کتابخانه گنج بخش و سفینه 534 کتابخانه مجلس

کلید واژه ها: سفینه سعدالدین الهی/ آلهی رباعی خیام رباعیات خیامانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۱۹
 در کتابخانه مجلس، سفینه ای متعلّق به سده دهم هجری وجود دارد که پس از جُنگ 14456 کتابخانه گنج بخش (به احتمال بسیار متعلّق به اواخر قرن هشتم هجری)، دومین بیاضی است که به سفینه یحیی توفیق (مورّخ 754ق.)، گردآورده سعدالدّین الهی/ آلهی شباهت بسیار دارد. نگارندگان از رهگذر تصحیح این سفینه دریافتند که هرچند میرافضلی در کتاب رباعیات خیّام در منابع کهن از جُنگ 14456 کتابخانه گنج بخش بهره برده، امّا از میان رباعیات منسوب به خیّام که در آن جُنگ آمده، شش رباعی در کتاب ایشان نیامده است. همچنین در سفینه یحیی توفیق هم دو رباعی از خیّام یا منسوب به او و یک رباعی خیّام یا خیّامانه، به خطّی متفاوت از متن، امّا بدون اشاره به نام او آمده، که برای نخستین بار در این نوشتار شناسانده می شوند؛ افزون بر اینها، گرچه سفینه 534 کتابخانه مجلس در سده دهم هجری فراهم آمده، امّا به دلیل آنکه این سفینه هم تدوین سومی از دو جُنگ کهن پیشین و با حفظ ساختار اصلی آنهاست، باید اعتبار ده رباعی بازیافته از این بیاض را نیز از گونه ابیات دو سفینه پیشین دانست و بایسته است به رباعیات خیّام و یا خیّامانه در این جُنگ توجّه جدّی شود. بنابراین نوشتار حاضر می کوشد رباعیات بازیافته این سه سفینه را به عنوان تکمله ای بر کتاب رباعیات خیّام در منابع کهن ارائه دهد و با استفاده از منابع، صحّت انتساب آن ها را به خیّام بررسی کند. 
۲۰.

نکاتی درباره کشف المحجوب ابویعقوب سجستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۱۴۳
این مقاله بر آن است تا با بررسی و بازکاوی رساله کشف المحجوب اثر ابویعقوب سجستانی که یکی از مهم ترین آثار فارسی اسماعیلی به شمار می رود، به برخی از پرسشها و ابهامات درباره آن پاسخ گوید. برای این منظور نگارنده پنج پرسش اصلی را مطرح کرده و با مروری بر پژوهشهای انجام گرفته به ویژه جدیدترین تحقیقات پژوهندگان غربی آنها را نقد و تحلیل کرده و کوشیده است تا با ارائه شواهد و دلایل کافی، بهترین اظهار نظرها را برگزیند. این پنج پرسش به طور عمده درباره زبان اصلی اثر، مترجم رساله، کامل یا ناقص بودن ترجمه، قرائت «جُستار» یا «جَستار» و تناقض میان آراء ابویعقوب و منتقدانش پیرامون مسأله «تناسخ» است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان