مهدی معصومی

فرآورده های لبنی از مهم ترین مواد غذایی تمام جوامع به شمار می آید و سهم مهمی در اقتصاد و توسعه جوامع روستایی دارد. زنان روستایی و عشایری کشور ما در تولید این محصولات نقش پررنگی ایفا می کنند؛ اما سیستم فروش و بازاریابی آن با اهداف توسعه پایدار اقتصاد روستایی ناسازگار است و آنان را با موانع و مشکلات زیادی مواجه ساخته است. هدف پژوهش حاضر، بررسی موانع و چالش های پیش روی زنان روستایی در بازاریابی فرآورده های لبنی در دهستان سرچهان شهرستان بوانات استان فارس است. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. در این راستا ضمن مطالعات اسنادی، طیف گسترده ای از شاخص ها در چهارچوب مطالعات میدانی (تکمیل پرسش نام ه های خان وار، خبرگان محلی و ف رم های مشاهدات میدانی) ب ررسی شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها روش های آماری T تک نمونه ای در نرم افزار SPSS، FAHP، GRA و نرم اف زار ArcGIS برای تحلیل های فضای ی به کار رفت. یافته های پژوهش نشان داد بیشترین چالش های زنان در بازاریابی فرآورده های لبنی، موانع فرهنگی و اقتصادی به ترتیب با میانگین 56/3 و 42/3 و کمترین مانع در بعد اجتماعی با میانگین 44/2 است که در این میان زنان سه روستای ابونصر، صوفیان و قنات سرخ با بیشترین موانع در بازاریابی مواجه بودند. تاکنون پژوهش جامعی به شیوه کیفی و تحلیلی درباره موانع و چالش های پیش روی زنان در بازاریابی فرآورده های لبنی در شهرستان بوانات انجام نشده است. در این زمینه برای کاهش موانع، بیشترین مشارکت های مردمی با تأسیس شرکت تعاونی دامداران در منطقه توصیه شده است.

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی چالشهای مدیریت روستایی و نقش آنها در توسعهنیافتگی روستاهای پیراشهری شیراز است. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل روستاهای پیرامون شهر شیراز تا شعاع 6 کیلومتر است، بر این اساس در این پژوهش تعداد 12 روستا که در معرض بیشترین چالشهای مدیریتی از همجواری با شهر شیراز میباشند با 12246 خانوار مورد بررسی قرار گرفته است، که با استفاده از فرمول کوکران سطح خطای 08/0، تعداد 150 خانوار به عنوان نمونه تعیین گردید. برای تحقق اهداف مورد نظر، ضمن مطالعات اسنادی، طیف گستردهای از شاخصها تعیین و در چارچوب مطالعات میدانی(پرسشنامه و مشاهدات میدانی) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای تجزیه و تحلیل دادهها، از نرمافزارهای، FAHP، GRA و روشهای آماری تحلیل واریانس یکطرفه(One-way Anova)  و کندال در SPSS استفاده گردیده است. یافتههای پژوهش مؤید این است که، چالش اجتماعی-فرهنگی مهمترین چالش پیشروی مدیریت روستایی در روستاهای پیراشهر شیراز بوده است. بر اساس تحلیل آماری، در روستاهای مورد مطالعه اختلاف معناداری بین چالشهای مدیریت روستایی در ابعاد مختلف وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد، با افزایش فاصله از شهر، میزان چالشهای مدیریت روستایی تأثیر کمتری بر توسعهنیافتگی روستاهای پیرامون شهر داشته است، در واقع روستاهایی که به شهر نزدیکتر بودهاند بیشترتحت تأثیر قوانین و مقررات شهر قرار داشتهاند. در نهایت با استفاده از تکنیک GRA، مشخص گردید که، چالشهای مدیریت روستایی در روستاهای کرونی، خاتونی، ماه فیروزان و سلطانآباد دارای بیشترین تاثیر است. 

هدف تحقیق حاضر ارزیابی عوامل موثر بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری در سکونتگاه های روستایی منطقه تجاری دهشیخ- سیگار در شهرستان لامرد است. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی، جامعه آماری تحقیق حاضر شامل دو گروه می باشد: گروه اول شامل تمامی روستاییان ساکن در 13 روستای منطقه تجاری دهشیخ -سیگار در شهرستان لامرد است که با استفاده از فرمول کوکران با سطح خطای 06/0، تعداد 235 خانوار به عنوان خانوارهای نمونه براورد و به روش تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفتند. گروه دوم شامل 25 نفر از اساتید، خبرگان محلی و کارشناسان سازمان های مرتبط با گردشگری می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزارهای، ANP، MABAC، DEMATEL ، Arc GIS و آزمون T تک نمونه ای در نرم افزار SPSS استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد که در تمامی متغیرهای تحقیق (اقتصادی 46/3، محیطی 36/3، برنامه ریزی- مدیریتی 33/3، اجتماعی- فرهنگی 25/3، زیرساختی- رفاهی 19/3 و تبلیغات، بازاریابی و اطلاع رسانی 11/3) میزان اثرگذاری عوامل موثر بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار شهرستان لامرد بالاتر از میانه ی نظری (3) است. علاوه براین، معیار های تبلیغات، بازاریابی و اطلاع رسانی و اقتصادی به ترتیب با وزن نرمال 304/0 و 261/0 دارای بیشترین تاثیر در توسعه و شکل گیری گردشگری تجاری در منطقه مورد مطالعه می باشند. در نهایت نتایج حاصل از تکنیک MABAC، نشان داد که، عوامل موثر بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری در روستاهای سیگار، دهشیخ و کره مچی دارای بیشترین تاثیر، در روستای چاه شیخ، چاه نوده شیخ، کاکلی و جری دارای عملکرد متوسط و در سایر روستاها از عملکرد ضعیفی برخوردار می باشند.

مقدمه: گردشگری تجاری و تاثیر آن بر شهرها و روستاها به اشکال مختلف بروز می یابد و باعث تغییرات اقتصادی مختلف در نواحی گردشگرپذیر می شود.هدف: هدف از این پژوهش ارزیابی اثرگذاری شاخص های گردشگری تجاری بر پایداری سکونتگاه های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار، شهرستان لامرد می باشد.روش شناسی تحقیق: این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل تمامی روستاییان ساکن در 13 روستای منطقه تجاری دهشیخ- سیگار در استان فارس می باشد که با استفاده از فرمول کوکران با سطح خطای 06/0، تعداد 235 خانوار به عنوان خانوارهای نمونه تعیین گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از نرم افزارهای، معادلات ساختاری SMART PLS، آزمون T تک نمونه ای و رگرسیون خطی در نرم افزار SPSS استفاده گردیده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، منطقه تجاری دهشیخ سیگار در شهرستان لامرد می باشد.یافته ها: یافته ها مؤید آن است که، شاخص گردشگری تجاری با مقدار R(959/0) دارای بیشترین میزان تاثیر بر توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار می باشد. در نهایت با استفاده از ضریب R2، مشخص گردید که سطح توسعه یافتگی روستاهای مورد مطالعه با تاکید بر گردشگری تجاری در روستاهای دولت آباد، حسن کمالی، فیروزآباد، کاکلی با مقدار R2(992/0، 988/0، 986/0 و 983/0) دارای بیشترین تاثیر و در روستاهای دهشیخ و سیگار با ضریب R2(865/0 و 925/0) از عملکرد ضعیفی برخوردار می باشد. نتایج: گردشگری تجاری بر توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی تأثیر مثبت و معناداری دارد به طوری که طبق ضرایب استاندارد، 5/32درصد از توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار به طور مستقیم توسط شاخص های گردشگری تجاری پیش بینی می شود.

هدف پژوهش حاضر شناسایی پیشران های کلیدی موثر بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار، استان فارس می باشد. این تحقیق بر حسب هدف کاربردی و از حیث روش پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده پژوهی می باشد. با توجه به ماهیت تحقیق ابتدا تعداد 25 نفر از کارشناسان، متخصصان و مسئولان اجرایی به عنوان جامعه نمونه انتخاب و سپس با توجه به روش دلفی و مطالعات اسنادی پیشران های کلیدی تعیین گردید. در مرحله بعد از روش تحلیل ساختاری و نرم افزار Micmac جهت وزن دهی و شناسایی مهم ترین پیشران های کلیدی اثرگذار بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری در منطقه تجاری دهشیخ- سیگار بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که در بین پیشران های مورد بررسی بیشترین تأثیرگذاری به ترتیب مربوط به پیشران های اقتصادی، تبلیغات، بازاریابی و اطلاع رسانی، برنامه ریزی- مدیریتی و اجتماعی- فرهنگی می باشد که به ترتیب ضرایب استخراج شده بر اساس مدل ساختاری تحقیق برای هر کدام 0/87، 71/85، 15/75 و 38/69 می باشد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که در بین 51 عامل مورد بررسی، 20 پیشران کلیدی از جمله: نزدیکی و مجاورت با مرزهای دریایی، نزدیکی به بازارهای تجاری در کشورهای جنوب خلیج فارس و ...در شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری در منطقه دهشیخ- سیگار تاثیرگذار می باشند.

بازریابی کشاورزی از برنامه ریزی برای تولید محصول آغاز و تا آخرین مرحله پس از برداشت یا همان فروش محصول و کسب رضایت مصرف کننده ادامه می یابد. مطالعه حاضر با توجه به تخصصی شدن کشت تنباکو در دهستان بقمچ شهرستان چناران، شناسایی مؤلفه های پیش برنده بازاریابی تنباکو است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری تنباکوکاران و فعالان بازار تنباکو در دهستان بقمچ بودند که با استفاده از فرمول کوکران 110 نفر به عنوان نمونه تعیین گردید. در این تحقیق به کمک مطالعات گسترده اسنادی و میدانی 29 عامل پیش برنده بازاریابی تنباکو در دهستان بقمچ شناسایی و در طیف لیکرت پنج گزینه ای (خیلی کم تا خیلی زیاد) طراحی گردید. عوامل شناسایی شده به کمک تحلیل عاملی اکتشافی ذیل 9 مؤلفه اصلی با 5/72 درصد مجموع واریانس قرار گرفت. این مؤلفه ها به ترتیب شامل؛ توانمندی بالای تنباکوکاران با 6/14، خروج از انحصار شرکت دخانیات با 8/11، تخصصی شدن کشت، تولید و فرآوری تنباکو با 9/10، وجود بازار خارجی مناسب برای تنباکو با 5/8، وجود بازار داخلی مناسب برای تنباکو با 5/6، فراوری تنباکو در مبداء با 8/5، کنشگری نسبی تنباکوکاران در بازار با 5/5، نظارت دولت بر بازار تنباکو با 7/4 و وجود ظرفیت لازم جهت گسترش فعالیت در زمینه تنباکو با 7/3 درصد واریانس است. نتایج حاصل از مدل تحلیل خاکستری GRA نشان داد روستای بقمچ در زمینه بازاریابی تنباکو در سطح شهرستان چناران و استان خراسان رضوی کانون تولید تنباکو محسوب گردیده و نقطه شروع بازاریابی تنباکو در استان به شمار می رود. با توجه به تولید حدود 80 درصد تنباکوی استان خراسان رضوی در دهستان بقمچ و تخصصی شدن کشت، برنامه ریزی مناسب جهت بازاریابی بهتر محصول در داخل و خارج کشور با تکیه بر عوامل پیش برنده شناسایی شده پیشنهاد می گردد.

مقدمه:  صنعت گردشگری در حال حاضر، در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری است، به طوری که بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گزاران توسعه از آن به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. در این راستا گردشگری تجاری نیز جزئی از صنعت گردشگری به حساب می آید که می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزئیت ها و محدودیت های آن، نقش موثری در توسعه مناطق روستایی مرزی داشته باشد. هدف:  مطالعه حاضر در چارچوب برنامه ریزی استراتژیک ضمن شناخت عوامل درونی و بیرونی اثرگذار بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری، به ارائه راهبردهای مناسب در زمینه توسعه پایدار روستایی تحت تاثیر شاخص های گردشگری تجاری می پردازد. روش شناسی: روش تحقیق توصیفی–تحلیلی است. در راستای پیشبرد اهداف تحقیق 16 قوت، 9 ضعف، 16 فرصت و 8 تهدید فراروی گردشگری تجاری از طریق واکاوی سیاست های دولت، مصاحبه با فعالان حوزه گردشگری تجاری و تعدادی از نخبگان محلی، شناسایی گردید. واحد تحلیل 25 نفر از اساتید، نخبگان و صاحب نظران حوزه گردشگری تجاری و 235خانوار از روستاها در منطقه مورد مطالعه بوده است. در این مطالعه از ابزارهای برنامه ریزی استراتژیک SWOT و QSPM استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی در پژوهش حاضر شامل 13 روستای قرار گرفته در محدوده تجاری دهشیخ- سیگار در دهستان سیگار از توابع بخش مرکزی شهرستان لامرد قرار گرفته است. یافته ها و بحث:  با توجه به امتیاز نهایی (33/3) IFE و (58/3) EFE در ماتریس SWOT، استراتژی تهاجمی SO به عنوان راهبرد مناسب برای رسیدن به توسعه گردشگری تجاری در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار در افق 1410 یعنی دست یافتن به سناریوی طلایی تعیین گردید. نتیجه گیری: نتایج حاصل از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی(QSPM) نشان داد که، راهبرد «دسترسی به امکانات و تسهیلات اضافی خرید با توجه به نزدیکی منطقه مورد مطالعه به دریا و بازارهای تجاری در کشورهای جنوب خلیج فارس»، با امتیاز 084/4 به عنوان راهبرد مطلوب پیش روی توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی شناسایی گردید.

اقتصاددانان در دهه های اخیر از گردشگری به عنوان کاتالیزوری کارآمد برای بازسازی و توسعه ی اقتصادی-اجتماعی نواحی روستایی یاد می کنند؛ به طوری که طی سال های اخیر از گردشگری به عنوان ابزاری برای حل چالش های اقتصادی- اجتماعی در نواحی روستایی حاشیه ای و یا روستاهایی که با کاهش فعالیت های کشاورزی سنتی روبه رو هستند، استفاده می کنند. در این راستا تحقیق حاضر، در پی ارزیابی فضایی شاخص های توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه ی تجاری دهشیخ-سیگار، شهرستان لامرد واقع در استان فارس است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و جامعه ی آماری آن شامل تمامی 1968 خانوار روستایی با 7281 نفر جمعیت ساکن در 13 روستای منطقه ی تجاری دهشیخ -سیگار در شهرستان لامرد است که با استفاده از فرمول کوکران با سطح خطای 06/0، تعداد 235 خانوار به عنوان خانوارهای نمونه ی برآورد و به روش تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از نرم افزارهای، آنتروپی شانون، MABAC، ArcGIS و آزمون T تک نمونه ای و رگرسیون خطی در نرم افزار SPSS استفاده گردیده است. یافته های پژوهش مؤید آن است که در تمامی متغیرهای تحقیق میزان اثرگذاری گردشگری تجاری بر توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه ی تجاری دهشیخ-سیگار، شهرستان لامرد بالاتر از میانه ی نظری (3) است. نتایج سطح بندی پایداری روستاهای مورد مطالعه متأثر از گردشگری تجاری با استفاده از مدل ماباک در روستاهای سیگار، دهشیخ و کره مچی بالاترین سطح را نشان می دهد. گردشگری تجاری با مقدار R (959/0) دارای بیش ترین میزان تأثیر بر توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی در منطقه ی موردمطالعه بوده است. در تحلیل فضایی اثرگذاری گردشگری تجاری بر توسعه پایدار روستاهای موردمطالعه، روستاهای دولت آباد، حسن کمالی، فیروزآباد، کاکلی با مقدار R2 (992/0، 988/0، 986/0 و 983/0) دارای بیش ترین تأثیر و در روستاهای دهشیخ و سیگار با ضریب R2 (865/0 و 925/0) از عملکرد ضعیفی برخوردار است.