نیما ولی بیگ

نیما ولی بیگ

مدرک تحصیلی: استادیار، گروه معماری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. استادیار، گروه مرمت بناها و بافت های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان.

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۹ مورد.
۱.

بازآفرینی اصطبل شاهی عهد صفوی اصفهان (تالار طویله) بر پایه اسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 141 - 168

کلید واژه ها: بازآفرینی توصیفی تصویری تالار طویله محله شاهی تالار صفوی شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۹ تعداد دانلود : ۹۵۰
در دوره صفوی کاخ ها و بناهای حکومتی با اهمیت و درخشانی ساخته شد و باروی کار آمدن حاکمان جدید، در شهر اصفهان و ویرانی و تخریب، اثری از بناهای باشکوه، همچون تالار طویله باقی نماند. در این پژوهش برای نخستین بار، کوشش شده است تا کلیه اسناد توصیفی و تصویری درباره این عمارت گردآوری و تحلیل شود. اسناد و سفرنامه های تاریخی، فرصتی برای بازآفرینی این قبیل نمونه ها فراهم می کنند. با توجه به اسناد می توان به موقعیت، طرح و ساختار بنا دست یافت. در این پژوهش تالار طویله در محله شاهی بر اساس متون و اسناد توصیفی و تصویری بازآفرینی شده است. روش پژوهش از لحاظ هدف، بنیادی نظری و از لحاظ روش تفسیری تاریخی است. تحلیل ها، افزون بر مکان طرح، ساختار کالبدی بنا، ویژگی های ابعادی و کاربری های فضاهای این بنا را آشکار ساخت.
۲.

Mathematical and Geometric proportions Used in Tiles of the Isfahan Mosques in Safavid Era with Respect to Optimization of Construction Materials (بررسی ویژگی های حسابی و هندسی در ساختار اجرایی کاشی های مسجد خیاط ها و نیم آورد اصفهان با نگاه به بهینه سازی مصالح مصرفی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال سیزدهم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۵ شماره ۳۸

کلید واژه ها: کاشی کاری تناسبات هندسی تناسبات حسابی خیاط ها مسجد ذوالفقار نیم آورد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۶ تعداد دانلود : ۷۶۷
معماری گذشته ایران بر پایه هندسه بنا شده که از ویژگی های بارز آن تزیین و نقش بندی سطوح است. معمار ایرانی همواره سعی در پرهیز از بیهودگی و بهینه سازی مصالح مورد استفاده داشته است. با شناخت و تحلیل گره های کاشی کاری از لحاظ فرم و هندسه می توان به ساختار فرمی و نحوة اجرای آنها پی برد. در این راستا، اصفهان ازجمله شهرهای ایران است که تنوع کاشی کاری ها در مساجد آن بسیار چشمگیر است. فرض بنیادین این پژوهش آن است که، روابط حسابی و هندسی، به شکل مستقیم در ویژگی های اجرایی کاشی کاری ها و صرفه جویی مصالح تأثیرگذار است. با نگاهی به تلاش های دیگر پژوهشگران مشخص شد تاکنون بیشتر به مفاهیم نمادین و شیوه های ترسیمی گره های کاشی کاری ایرانی پرداخته شده است. اکثر بررسی های انجام شده در این زمینه بر روی مسجدهای شاخص بوده است. این پژوهش بر آن است، بر روی مسجدهایی کمتر شناخته شده کار کنند.در این خصوص، دو مسجد خیاط ها و مسجد ذوالفقار نیم آورد - که در عهد حکومت صفویه بنا شده، مورد بررسی قرار گرفتند. این تحقیق برای نخستین بار به بررسی خصوصیات هندسی، مقدار کاشی های مصرفی و میزان نیروی کار در سطوح کاشی کاری مسجدها پرداخته است. با بررسی های کتابخانه ای، ترسیمی و تحلیلی، میزان نیروی کار و کاشی های مورد استفاده در این دو مسجد مشخص شد. این نوشتار درصدد شناخت و آشکار ساختن تسلط هنرمند و معمار ایرانی به هنر، علم حساب و هندسه است. این بناها دارای نقوش آجری و کاشی کاری متنوعی هستند.گره ها از عناصر فرمی ( مهره ها) تشکیل شده اند که هرکدام دارای ویژگی های هندسی مختص خود هستند. با بررسی تک به تک این مهره ها در زمینة گره چینی می توان نسبت های به کاررفته در آنها را تعیین کرد. با توجه به یافته های این پژوهش تأثیر اندازه و شکل بر میزان نیروی کار مصرفی و مصالح مورد استفاده به طور بارز مشخص شد. برخی از گره های پرکاربرد، در مسجد خیاط ها و ذوالفقار نیم آورد آشکار شد. همچنین می توان گامی در جهت تداوم هنر گره چینی و تزیینات کاشی کاری ایرانی برداشت.
۳.

تحلیل ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه و نفوذ آن در کالبد شکلی خانه های درون گرای شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال شانزدهم خرداد ۱۳۹۸ شماره ۷۲ 5 - 20

کلید واژه ها: خانه های چهارصفه خانه های درون گرا ویژگی های شکلی خانه های ایرانی شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۸ تعداد دانلود : ۵۲۲
خانه های چهارصفه یکی از بناهای ارزشمند معماری ایران محسوب می شوند، به گونه ای که برخی از محققین، طراحی بعضی از بناهای تاریخی با عملکردهای متفاوت در دوران اسلامی را نشأت گرفته از خانه های چهارصفه قلمداد می کنند. شناخت ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه، سبب نگهداری و مرمت این بناهای ارزشمند خواهد شد و در شناسایی خصوصیات تأثیرگذار در شکل گیری فضاهای خانه های تاریخی، نقش مؤثری خواهد داشت. این پژوهش بر آن استوار است که ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه، در ساختارهای خرد و کلانِ خانه های تاریخی درون گرا، نقش مؤثری داشته است. این پژوهش بر آن است تا به شناخت ویژگی های شکلی تهرنگ خانه های چهارصفه بپردازد و با استناد به آنها، خصوصیات شکلی تهرنگ خانه های تاریخی ساخته شده در شهر اصفهان را تحلیل کند. در این راستا این تحقیق به استخراج ویژگی های شکلی تکرارشونده در تهرنگ خانه های چهارصفه و تأثیر آنها در پیدایش پلان فضاهای خانه های درون گرا می پردازد. به طور کلی این پژوهش در جهت گونه شناسی اجزای خانه های چهارصفه و چگونگی استفاده از آنها در تهرنگ بناهای مسکونی که در دوره های بعد ساخته شده اند، انجام خواهد گرفت. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، تطبیقی، تاریخی و تفسیری بوده که تفسیر آنها به صورت استنتاجی انجام شده است. ابزارهای مورد استفاده شامل جمع آوری اطلاعات به روش مطالعه کتابخانه ای، میدانی و بهره گیری از مصاحبه های ساختاریافته با صاحب نظران و استادکاران است. پژوهش پیش رو، به دنبال آشکارسازی ویژگی های شکلی تکرارشونده خانه های چهارصفه در ایجاد تهرنگ فضاهای خانه های درون گرای شهر اصفهان است . نتایج به دست آمده بیانگر آن است که ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه در مقیاس خرد و کلان، در شکل گیری تهرنگ فضاهای خانه های درون گرا نقش به سزایی داشته است.
۴.

گونه شناسی شکلیِ کتیبه های کوفی در مساجد و مناره های شیوه رازی و آذری در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ (پیاپی ۱۰۷) 7 - 38

کلید واژه ها: گونه شناسی شکلی کتیبه کوفی مساجد جامع اصفهان مناره های اصفهان شیوه های رازی و آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۱
خط به عنوان وسیله ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ها به آیندگان و تأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط کوفی آغاز کتیبه نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه های جدیدی از آن ایجاد شده است. در باب هنر اسلامی پژوهش های بسیاری صورت گرفته اما به بررسی دقیق و گونه شناسی خط کوفی به صورت جامع کمتر توجه شده است. یافته های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل شده و زیرگونه هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه کوفی و شناخت شیوه بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود دارد. لذا هدف اصلی گونه شناسی کتیبه های کوفی در مساجد جامع و مناره های اصفهان منتسب به شیوه های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. براساس یافته ها مشخص گردید که کتیبه کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون"لا" و"الف" قابل تفکیک است. کوفیِ تزیینی نیز دارای چهار دسته کلیِ”ساده"،”پیچیده"،”گره دار" و”گردان" است. نوع گره دار خود دارای دو زیر گونه با نقوش”تکرار شونده" و ”متفاوت" است. همچنین کتیبه بنایی از نظر شکل و نحوه گسترش حداقل دارای شش گونه("ساده با فاصله مساوی"،”دندانه ای"،”گره دار"،”تابع شکل قاب"،”تودررتو" و”مادر و فرزند") است. در این پژوهش همچنین ریزگونه ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفته است.  
۵.

مطالعه مقایسه ای گره مادر در گستره شیوه های ترسیم با ارائه و معرفی شیوه ای نامکتوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ علم دوره ۱۵ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 251 - 274
تعداد بازدید : ۷۰۵ تعداد دانلود : ۵۱۸
برای تزئین بناهای سنتی از نقوش و طرح های گوناگونی استفاده شده است. طراحان و معماران سنتی برای پیاده سازی این نقوش از شیوه های مختلفی استفاده می کردند. توانمندی، دانش و مهارت طراحان در پیاده سازی این نقوش و گره های هندسی بسیار مؤثر بوده است. این پژوهش برای نخستین بار بر آن است تا به بررسی توانمندی طراح در پدید آوردن شیوه های ترسیم گره مادر (کند دو و پنج)، مقایسه و تحلیل روش ها و ارائه شیوه ای نامکتوب بپردازد. تاکنون بیشتر پژوهشگران به ارائه نمونه های مختلف گره ها و ترسیم آنها پرداخته اند. با بررسی ویژگی های روش های متفاوت ترسیم گره های هندسی و مقایسه آنها با یکدیگر می توان به توانمندی طراحان و معماران در پدید آوردن این روش ها و شناخت روش بهینه دست یافت. در این پژوهش برای داده اندوزی از ترکیب روش های کتابخانه ای و مصاحبه با استادکار گره چینی و طراحی شبکه (روش میدانی) استفاده شده است و پس از ترسیم هر یک از روش ها و بررسی ویژگی ها، با هم مقایسه شده اند. با بررسی های انجام شده آشکار شد که بر اساس توانمندی گره چینان (معماران) و طراحان، بسته به ابزار و دانش هندسی آنها، روش های گوناگونی برای ترسیم گره مادر وجود دارد و از سوی دیگر روش نامکتوب این گره دارای مزایای خاصی همچون نیاز نداشتن به پرگار، ترسیم دایره و تقسیم زاویه نسبت به سایر روش ها است.
۶.

بررسی نقش هندسه اجزا در ساختار ستون های سنگی پیش از اسلام ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵ 19-20

کلید واژه ها: هندسه در معماری ساختار ستون های سنگی بناهای کهن ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۸ تعداد دانلود : ۵۴۹
در گذر زمان یکی از عناصر اصلی انتقال دهنده بارهای عمودی ساختمان، ستون ها بوده اند که به دلیل مسائل انتقال بار، شیوه های معماری، مصالح در دسترس و نوع اتصالات، فرم های گوناگونی پیدا کرده اند. با بررسی های انجام شده بر روی ستون ها می توان بخشی از دانش فراموش شده معماری ایرانی را آشکار ساخت و نیز تنوع فرمی و ساختاری ستون ها را به شکل کلی دسته بندی کرد. اندازه و فرم قلمه، پایه و سرستون در شکل گیری فرم نهایی ستون های سنگی پیش از اسلام ایران به شکل مستقیم تأثیرگذار بود ه اند. اکثر پژوهشگران در شرح آثار معماری تنها به توصیف کلی ستون ها در خلال بررسی یک بنا پرداخته اند. این پژوهش برای نخستین بار عامل هندسه را به عنوان یکی از عوامل اصلی در ساختار ستون های پیش از اسلام ایران تحلیل خواهد کرد. داده های این پژوهش ترکیبی از داده های کتابخانه ای و میدانی است. در این پژوهش با تصویر برداری و بررسی انواع ستون ها، دسته بندی های موردنظر انجام شد. پژوهش پیش رو تلاش دارد تأثیر فرم و اندازه را در ساختار ستون های سنگی در بناهای کهن پیش از اسلام ایران مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. تحلیل ها آشکار کرد که در شکل گیری پایه و بدنه ستون های سنگی در بناهای کهن ایران عموماً از فرم و نقوش بومی رایج در ایران استفاده شده، به گونه ای که پایه ستون ها در دوره های مختلف به اشکال مکعبی و گلدان وارونه بوده و بدنه ستون ها نیز به سه شکلِ ساده، شیاردار و خیاره ای بوده اند. امّا در شکل گیری سرستون ها از عناصر موجود در ساختار ستون های برخی تمدن های دیگر تأثیر گرفته شده و بیشتر از فرم و نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی بهره برده اند.
۷.

بازخوانی سردر خورشید در میدان نقش جهان بر اساس اسناد توصیفی-تاریخی و تصویری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال شانزدهم تیر ۱۳۹۸ شماره ۷۳ 41 - 52

کلید واژه ها: سردر خوشید میدان نقش جهان اسناد توصیفی-تاریخی و تصویری حرمسرای شاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۴۴۰
بیان مسئله: میدان نقش جهان به عنوان یک فضای شهری برجسته در شهر اصفهان، در تعامل با سه بخش اقتصادی- مسکونی، مذهبی و حکومتی در دوره ی صفویه شکل گرفته است. این میدان جهت ارتباط با هریک از بخش های نام برده دارای ورودی بوده. یکی از ورودی های این میدان به سمت بخش حکومتی، سردری موسوم به خورشید بوده است. بررسی این سردر به شناخت کاربری های اطراف میدان، روابط فضایی و سلسله مراتب دسترسی آن در طول تاریخ یاری می رساند. بخشی از پژوهشگران در کنار بررسی میدان نقش جهان به مطالعه تحولات میدان در طول تاریخ نیز پرداخته اند. این پژوهش برای نخستین بار به بازخوانی سردرخورشید بر اساس اسناد توصیفی-تاریخی و تصویریِ دوره صفویه تا پهلوی اول می پردازد. روش تحقیق: داده های این پژوهش ترکیبی از داده های کتابخانه ای و میدانی است. با بررسی اسناد توصیفی و تصویری دوره های مختلف تاریخی و بررسی میدانی وضع موجود، سیر تحولات سردر از زمان شکل گیری(صفویه) تا تخریب(پهلوی) مشخص شد. هدف: پژوهش پیش روی بر آن است تا با بررسی اسناد توصیفی-تاریخی و تصویری موجود، سیر تحولات و کاربری سردر خورشید را از دورهی صفویه تا امروز مشخص کند. نتیجه گیری: بررسی ها آشکار کرد که در دوره ی صفویه سردر مورد نظر به همراه سه سردر مشابه دیگر به عنوان ورودی های حرمسرای شاهی بوده اند اما سردر خورشید به تنهایی گذر حرمسرا را به ضلع غربی میدان نقش جهان متصل می کرده است. اسناد تصویری هم چنین مشخص کرد که این سردر مشابه برخی دیگر از سردر های سلطنتی دوره صفویه، یک بنای دو اشکوبه با درگاهی در میان و تاغ نماهایی در طرفین بوده است. در دوره ی قاجار و با از بین رفتن حرمسرا، سردر مذکور نیز تنها به عنوان مدخل گذر خورشید کارایی داشته است. در دوره ی پهلوی اول این سردر تخریب و تا امروز نیز همچنان به همان وضع وجود دارد.
۸.

بررسی تناسب و ترکیب بندی سنگ مزارهای با نقش مایه فرشته درآرامستان ارامنه جلفای اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۲ 53 - 67

کلید واژه ها: نقوش فرشتگان حجاری سنگ مزار آرامستان ارامنه ی جلفای اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۹۵۸
سنگ مزارهای آرامستان ارامنه ی جلفای اصفهان با گنجینه ای از نگاره های فرشتگان و نقوش دیگر، از دوران صفوی و در طی چند قرن بستر هنر آفرینی هنرمندان و حجاران بوده است ، که با استفاده از تناسبات، ترکیب بندی ها و شکل های گوناگون ایجاد شده اند. ارزش روابط موجود در سنگ مزارها و کمبود پژوهش های صورت گرفته اقتضا می کند تا در عرصه ی نگهداری و بررسی آن تلاش بیش تری صورت گیرد. روابط هندسی مشخصی در تقسیم بندی کادر سنگ قبور ارامنه و تناسب های آن وجود دارد و اهدف این پژوهش بررسی روابط در ترکیب بندی و تناسبات سنگ مزارهای با نقش مایه فرشته در آرامستان ارامنه و بررسی انواع نقوش فرشتگان به کار رفته و ریشه یابی آن در نقوش باستانی ایرانی و مسیحیت(ارامنه) است. در این ارتباط  پرسش هایی مطرح است: 1- چه تناسب ویژه ای میان ابعادکادر نقش فرشته ها به کادر کلی سنگ مزارها وجود دارد؟ 2-ترکیب بندی، قاب بندی و میزان برجستگی نقش فرشته ها در سنگ مزارها به چه صورت هستند؟ 3- کدام مفاهیم در ریشه نقش مایه فرشتگان سنگ مزارهای ارامنه قرار دارد؟ 4- چه عناصر تصویری دیگری با نقوش فرشته ها، در سنگ قبور ارامنه جلفا ترکیب شده اند؟ این مقاله بر آن است با روش توصیفی-تحلیلی و با دیدگاهی هندسی، به بررسی سنگ قبور با نقوش فرشتگان در این آرامستان تاریخی بپردازد که شیوه جمع آوری آن میدانی و کتابخانه ای است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصاویر فرشتگان قبرستان ارامنه تقریبا به یک اندازه متاثر از مسیحیت(ارامنه) و هنر ایران دوره باستان و دوره اسلامی است. همچنین تناسب خاصی میان ابعاد کادر نقش فرشتگان درسنگ مزارها وجود دارد که درچهاردسته کلی(لچکی/چهارتایی-چلیپایی/ تکی /جفتی-قرینه) ایجاد شده اند. حجاری سنگ مزارها به دو شیوه ی گود- برجستگی و فرم قاب بندی ها به فرم قوس مازه دار، تیزه دار و مستطیلی می باشد. 
۹.

تحلیل ویژگی های حسابی و هندسی عناصرکاربندی ها در زمینه های گوناگون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اثر دوره ۴۰ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۸۵) 58-43

کلید واژه ها: ویژگی های شمارگانی در معماری هندسه در معماری عناصرکاربندی زمینه ی کاربندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۹۳
هرکدام از زمینه های کاربندی دارای ویژگی هندسی مختص به خود هستند. با دانش ریاضی می توان به خوانش تناسبات هندسی عناصر کاربندی ها در زمینه های گوناگون پرداخت. با بررسی تک تک عناصر کاربندی در زمینه های مختلف می توان نسبت های به کاررفته در آن ها را تعیین کرد. در پژوهش های انجام شده درباره کاربندی، بیشتر جنبه هندسی و در بعضی موارد جنبه سازه ای آن مدنظر بوده است. لذا همواره این سؤال مطرح است که چه ویژگی های مشترک حسابی و هندسی بین عناصر کاربندی ها در زمینه های مختلف وجود دارد. در تحقیق حاضر، با هدف پاسخ گویی به سؤال مذکور برای نخستین بار تناسبات حسابی و هندسی در پلان و نمای انواع کاربندی ها مورد بررسی قرار می گیرد. این پژوهش بر پایه شیوه های ترسیم، انجام شده است. مراحل ترسیم بر پایه ابعاد مستطیل زمینه و تقسیمات دایره محیطی آن با نرم افزارهای ترسیمی ادامه می یابد. ترسیمات در این مقاله شامل پلان، مقاطع طولی و عرضی کاربندی ها است. در این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه ای و با استفاده از نرم افزار اتوکد، تحلیلی در گستره شناخت روابط حسابی و هندسی انواع کاربندی ها در زمینه های گوناگون صورت می گیرد. روش پژوهش از نوع علی- مقایسه ای است. این مقاله بر آن است تا با تحلیل نظام هندسی و روابط ریاضی کاربندی ها در زمینه های گوناگون (10، 12، 14، 16، 18، 22،20، 24)، رابطه بین تعداد اضلاع، مساحت تک تک عناصر کاربندی و کل زمینه را به دست آورد. بر اساس تحلیل های انجام شده در این پژوهش، نحوه ارتباط بین تعداد اضلاع و عناصر مختلف تشکیل دهنده کاربندی در پلان و نما با شناخت روابط حسابی و هندسی آن ها در زمینه های گوناگون، به طور بارز مشخص شد.
۱۰.

گونه شناسی شکلی آذین های بند کشی مهری در مساجد منتسب به دوره آل بویه تا ایلخانیان در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۹ 55 - 69

کلید واژه ها: آذین مهری بندکشی آجر مساجد اصفهان معماری آل بویه تا ایلخانیان شیوه رازی شیوه آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۷۶۲
یکی از ویژگی های رایج در تزئینات شیوه رازی و آذری (بناهای منتسب به دوره آل بویه تا ایلخانیان)، استفاده از آذین هایی در فاصله بین بندکشی آجرکاری است. گونه شناسی این قسم از تزئینات معماری با معیار شکلی در کمتر پژوهشی به کار بسته شده است. لذا هدف اصلی این نوشتار، با درنظر گرفتن اهمیت موضوع و فقدان منابع کافی، ارائه گونه شناسی جامع و بررسی دگرگونی آذین های مهری بندکشی در مساجد شیوه رازی و آذری استان اصفهان، از دیدگاه شکلی است. از آنجا که بسیاری از نمونه های شاخص منتسب به این شیوه ها در اصفهان بنا شده اند، نمونه ها از این محدوده گزینش شده اند. از این روی پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است:”1- گونه های مختلف آذین های بندکشی مهری (بر اساس نحوه ساماندهی در فواصل آجرها، شکل قاب، شکل نقوش و شیوه گسترش) در مساجد شیوه رازی و آذری اصفهان چیست؟ 2- با طبقه بندی تزئینات بندکشی در شیوه رازی و آذری چه شباهت ها و تفاوت هایی آشکار می شوند؟ 3 - دگرگونی شکلی مهرها از شیوه رازی به آذری چگونه بوده است؟”. روش تحقیق به صورت کیفی، از نظر هدف کاربردی، براساس استراتژی ترکیبی و به شیوه استقرایی تدوین گشته است. داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. تحلیل ها آشکار ساخت تزئینات بندکشی از نظر نحوه قرارگیری در میان بندها و شکل نقش ها دارای دو گونه کلی و براساس شکل قاب اصلی، دارای هفت گونه هستند. مهرها در اکثر موارد شیوه رازی با نقوش هندسی شکسته و در شیوه آذری با نقوش هندسی گردان و با جزییات بیشتر بنا شده اند. کتیبه نگاری بر مهرها معمولاً به خط کوفی بنایی و گاهی به خط ثلث است. در شیوه آذری تنوع چینش آجرکاری بیشتر گشته و نقوش مهرها در برخی موارد به صورت بافته شده، کار شده است؛ در اواخر آن نیز گونه جدیدی از مهرها با خط ثلث و زمینه اسلیمی پدید آمده است.
۱۱.

نقش ساختار هندسی در هم پیوندی نظام حرکتی از ورودی به محراب در مساجد تاریخی بازار بزرگ اصفهان (الگویی راهبردی در برنامه ریزی و توسعه صنعت گردشگری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 400 - 455

کلید واژه ها: هم پیوندی مسجد هندسه گردشگری بازار بزرگ اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۵۳۲
گردشگری و سفر، پدیده ای اجتماعی است که در شکل دهی به واقعیّت ها و شناساندن ارزش های نهان فرهنگی سهم به سزایی دارد. در نگرش سنتی، گردشگری عمدتاً دارای ماهیّتی مکان محور بوده که بر اساس تجربه انسانی از مکان، شکل می گیرد. بررسی هم پوشانی جاذبه های تاریخی-فرهنگی، طبیعی، تفریحی و مراکز اقامتی در شهر اصفهان، تمرکز آن ها را در هسته تاریخی شهر نشان می دهد؛ که با توجّه به گسترش جغرافیایی، سازمان شهر نیازمند بازنگری در راستای ایجاد مکان های جدید و مطلوب است. بدین منظور، این مطالعه با هدف تشخیص نظام حاکم بر لایه های پنهان کالبد مساجد ارزشمند تاریخی محدوده بازار بزرگ اصفهان، از دیدگاه سازمان شکلی مترتب بر فضاها و مراتب رابط، در پی خوانش ویژگی های هندسی نهفته در ساختار پلانی مسیر حرکتی نمازگزاران در مساجد بوده است. در ادامه این روند و بر مبنای داده های کتابخانه ای و میدانی، سنجش هندسی و شکلی اجزاء مسیر از درگاه به محراب صورت گرفته است. یافته های تحقیق، بر استفاده مکرّر از نسبت عددی مشخص و فرم تکرارشونده مربع در مراتب شکلی مسیر حرکتی، تأکید نموده و از آن به عنوان عاملی اثربخش در ایجاد هم پیوندی در مراتب حرکتی، یاد کرده است. همچنین، با پیشنهاد بهره از این ساختار در کالبد مساجد نوین، افزون بر آن که بر پیوند میان هندسه و مفهوم «قَدر» به مثابه عاملی در راستای پیوستگی در مراتب تأکید می کند؛ به سبب پیوند تصور ذهنی گردشگران میان میراث کهن و جاذبه های جدید شهری، موجب رونق صنعت گردشگری در این شهر خواهد شود
۱۲.

مطالعه مقایسه ای اجزای کالبدی نخستین مساجد ایرانی براساس کاربرد عناصر بصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ 77 - 91

کلید واژه ها: روش مطالعه مقایسه ای عناصر بصری عناصر پلان کالبد اجزا مساجد نخستین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۱ تعداد دانلود : ۳۴۹
خصوصیات کالبدی اجزا، معیاری است برای دسته بندی ویژگی های مساجد نخستین ایرانی و آشکار ساختن شباهت ها و تفاوت های آن ها. مطالعه مقایسه ای این ویژگی ها راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی تفاوت های مساجد قرون نخست تا چهارم ایران و تفاوت های کالبدین اجزای آن ها ارائه می دهد. بررسی این خصوصیات کالبدین براساس کاربرد عناصر بصری و مطالعه مقایسه ای آن ها به منظور دسته بندی ویژگی های نخستین مساجد ایرانی تاکنون به شکل روشمند صورت نگرفته است. در این پژوهش، که داده اندوزی در آن براساس مطالعات کتابخانه ای و میدانی بوده، ده مسجد از مساجد باقیمانده از سده های یکم تا چهارم هجری در ایران بررسی شده است. بنا به یافته های پژوهش، سه فرم اصلی مساجد نخستین ایران بر اساس عناصر تشکیل دهنده پلان و بررسی مفاهیم بصری در نمونه ها آشکار شده است. این یافته ها همچنین، تفاوت های آشکاری در بخش های جزئی تر نخستین مساجد را نشان می دهند.
۱۳.

مطالعه مقایسه ای میدان های حکومتی و غیرحکومتی تهران در گستره نمای شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال هفدهم فروردین ۱۳۹۹ شماره ۸۲ 43 - 54

کلید واژه ها: میدان حکومتی غیر حکومتی نما جداره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۴۵۵
بیان مسئله: گستره حوزه نمای شهری عرصه ای است برای دسته بندی میدان های حکومتی و غیرحکومتی تهران که شباهت ها و تفاوت های گوناگونی را در این زمینه پدید می آورد. تحلیل شباهت ها و تفاوت ها می تواند ویژگی های خاص و عام میدان های حکومتی و غیرحکومتی تهران را در حوزه های نمای شهری آشکار سازد. مطالعه مقایسه ای، راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی تفاوت میدان های حکومتی و غیرحکومتی تهران در گستره نمای شهری با وجود شباهت های ارائه می دهد. دیگر پژوهشگران حوزه های نمای شهری، با رویکرد منظر تاکنون برای یک مطالعه مقایسه ای در میدان های تهران به کار نبسته اند. هدف: این مقاله بر آن است تا چگونگی و چرایی تفاوت ها و شباهت های پدیدآمده در حوزه نمای شهری را مورد تحلیل قرار دهد. روش تحقیق: این پژوهش از نوع کیفی و براساس هدف کاربردی است. مقاله پیش روی برای نخستین بار روش مطالعه مقایسه ای میدان های حکومتی و غیرحکومتی تهران را در حوزه نمای شهری مورد تحلیل قرارمی دهد. پژوهش بر پایه داده های کتابخانه ای از یک سو و داده های میدانی از سوی دیگر استوار است. از این روی پس از به دست آوردن داده ها، فرم های گوناگون و اشکال به کاررفته در ساختار معماری و نما از لحاظ چگونگی چینش در کنار یکدیگر نسبت های طولی و عرضی، شکل مورد استفاده، مورد مقایسه قرارخواهد گرفت و تأثیرات این شکل ها در نماهای میدان به دست خواهد آمد. نتیجه گیری: تحلیل های انجام شده آشکار ساخت که نظام های شکل دهنده میدان منتج از تناسبات ابعاد و سطوح بازشوها، جانمایی آن ها و هندسه نما بوده که متأثر از کارکرد و جانمایی آن میدان هاست. این نظام ها هرچند ممکن است درصورت خود در طول تاریخ میادین ایرانی دچار تغییراتی شده باشد، لیکن از لحاظ محتوا تا چند دهه اخیر تداوم داشته است و می تواند به عنوان مجموعه شاخص هایی جهت طراحی مورد استفاده معماران منظر و شهرسازان قرارگیرد.
۱۴.

مقایسه ی محراب های مساجد استان اصفهان در گستره ی شکلی، از آل بویه تا تیموریان (شیوه ی رازی و آذری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ ۱۳۹-۱۶۵

کلید واژه ها: محراب مساجد اصفهان شیوه رازی شیوه آذری آل بویه تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۳۲۶
محراب های مساجد ازجمله آثار ارزشمند تاریخِ هنرِ ایران، به ویژه در عصر آل بویه تا تیموریان است. محراب ها در ادوار و شیوه های مختلف بر اثر عوامل گوناگون دچار تحولاتی شده اند. بررسی محراب ها یکی از راه های پی بردن به هنر و معماری رایج ادوار است و از نتایج آن می توان جهت مرمتِ اصولی بر پایه ی شیوه ی ساخت و طراحی های جدید بهره برد. هدف این مقاله شناسایی، مقایسه و تحلیل ویژگی های محراب های مساجدِ جامعِ اصفهان در شیوه های رازی و آذری است. اطلاعات این پژوهشِ کاربردی از طریق کتابخانه ای میدانی به دست آمده و از انواع سطوح پژوهش و روش های مقایسه ای بهره برده است. براساس بررسی ها، ساختار کلیِ محراب ها از رازی تا آذری روندی تدریجی را طی کرده است. تحولات غالباً در نما و همراه با تغییر تناسبات بوده و در پلان تفاوت چندانی وجود ندارد. از ویژگی های شکلیِ رایج و مشترکِ دو شیوه، بهره گیری از قاب مستطیلی، دو طاق نما، چهار ستون و تناسبات ایرانی-اسلامی است. اکثر نمونه ها دارای قوس تیزه دار و یک حاشیه ی پیرامونی اند. از ویژگی های خاصِ شیوه ی آذری استفاده از پیشانی است.
۱۵.

مطالعه مقایسه ای سلسله مراتب ورودی مساجد جامع عبّاسی و سیّد اصفهان از منظر نظام تناسبات هندسه ایرانی در پلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹) 51-39

کلید واژه ها: فضای ورودی سلسله مراتب نظام تناسبات هندسه ایرانی مسجد جامع عباسی اصفهان مسجد جامع سید اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۲۲۲
نظام تناسبات هندسی سازمان دهنده کالبد ابنیه، در بسیاری موارد در ساختار کالبدی بخش ورودی آنها نمایان میشود. بنابراین، جستار پیش روی تلاش دارد تا در جهت ارزیابی نوآوری ها و مقایسه تفاوت ها و شباهت های مراتب ورودی مساجد جامع عبّاسی و سیّد اصفهان، به بررسی نظام تناسبات هندسی مؤثر در شکل گیری اجزاء و روابط حاکم بر ساختار پلان فضای ورودی بپردازد. باور بنیادین پژوهش بر آن است که عناصر تکرار شونده هندسه ایرانی در پلان وضع موجود فضای ورودی مساجد مذکور، دلیلی بر الگو برداری بنای متأخر از بنای متقدم است. بر این مبنا، جستار حاضر بر پایه داده های کتابخانه ای، میدانی و تحلیلهای دقیق هندسی و حسابی شکل گرفت. در پس آن نیز، روش مقایسهای در گستره نظام تناسبات هندسی پلان، جهت سنجش فضای ورودی نمونهها به کار بسته شد. در این راستا، سنجش تناسبات طول به عرض عناصر کالبدی فضای ورودی نمونهها، نشانگر بهرهگیری ساختار فضایی پلان از شکل پایه شش ضلعی منتظم بود. همچنین، تحلیل نظام چینش فضایی در پلان وضع موجود ورودی در دو مسجد مذکور، بهره از سیستم سازماندهی هندسی مشابهی را در کلیّات ساختاری هر دو مسجد نمایان کرد. با این وجود، نسبت تکرار شوندهای در سازماندهی بخش مذکور نمونهها تشخیص داده نشد. بنابراین، میتوان به عنوان نتیجه تحقیق، به پیروی ساختار کلی هر دو بنا از اصول همسان برگرفته از نظام تناسبات هندسه ایرانی در عین بهره از خلاقیت معمارانه در طرح اندازی بخش ورودی مساجد مذکور تأکید کرد.
۱۶.

بازیابی مکان مناره های تخریب شده اصفهان بر اساس تحلیل اسناد توصیفی و تصویری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲-۳ (پیاپی ۳۹) 589 - 604

کلید واژه ها: مکان یابی مناره مناره های تخریب شده اسناد توصیفی و تصویری عناصر شاخص شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۱۷۳
مناره ها به عنوان عناصر شاخص درون شهری و برون شهری تعدادی از آن ها ازدست رفته اند و مکان یابی می تواند ویژگی های مناره ها را اشکار سازد. مکان یابی مناره ها بخشی از تاریخ شهر و عناصر شاخص شهری را آشکار می سازد. پژوهشگران عمدتا در حوزه های تاریخی، استاتیکی و تزییناتی مناره تحقیقاتی را ارائه نموده اند. این پژوهش برای نخستین بار مکان مناره های تاریخی تخریب شده اصفهان می پردازد. این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش است که روش های هندسی در بررسی اسناد توصیفی وتصویری چگونه می تواند آشکار کننده مکان مناره های تاریخی شهر اصفهان باشد؟ داده های این پژوهش ترکیبی از داده های کتابخانه ای و میدانی است. اسناد توصیفی و تصویری دوره های مختلف تاریخی بررسی شد. با بررسی میدانی وضع موجود، مکان مناره های تخریب شده اصفهان بر روی نقشه سید رضاخان مشخص گردید. همچنین مکان فعلی آن ها بر روی نقشه جدید اصفهان آشکار گردید. این پژوهش بر آن است تا با در نظر گرفتن تعدد مناره های اصفهان به جایابی مکان مناره های موجود و مناره های فراموش شده اصفهان بپردازد. اسناد توصیفی و تصویری در مقایسه با یکدیگر آشکار کننده مکان مناره های ازدست رفته بوده است. یافته های این پژوهش آشکار کرد که بیشتر مناره های ازدست رفته شهر اصفهان در کنار بناهای شاخص بوده اند.
۱۷.

بازخوانی کالبد باغ هزارجریب بر پایه مطالعات مقایسه ای اسناد توصیفی-تصویری و میدانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: منظر دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 6 - 21

کلید واژه ها: باغ سازی صفوی چهارباغ اصفهان باغ هزارجریب بازنمایی اسناد توصیفی و تصویری منظر تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۲۶۱
براساس شواهد و اسناد موجود، در دوره صفوی، باغ های زیادی در اصفهان ساخته شده که امروزه تنها نامی از آنها برجای مانده است. باغ هزارجریب از شناخته شده ترین آنهاست. این باغ در جنوب زاینده رود و در دامنه کوه صفه جای داشته است. امروزه دانشگاه اصفهان و بخش هایی از یکی از محلات شهری (مرداویج) بر روی بقایای آن ساخته شده است. بازخوانی این باغ در راستای معرفی ویژگی های کالبدی آن، به شناخت بیشتر بخشی از ارزش های باغسازی کهن ایرانی کمک می کند. در این راستا، اسناد توصیفی و تصویری می تواند راهکاری برای تحلیل ویژگی های کالبدی باغ هزارجریب در زمان آبادانی آن باشد. سیاحان بسیاری در دوره های مختلف به توصیف این باغ به لحاظ معماری و رویدادهای آن در زمان آبادانی و افول پرداخته اند. این پژوهش برای نخستین بار تلاش می کند به بازنمایی بصری کالبد باغ هزارجریب و عناصر آن به گونه ای جامع بپردازد. از سوی دیگر چگونگی آبیاری این باغ در فرایند بازنمایی تصویری آن آشکار خواهد شد. جهت انجام این مدلسازی از اطلاعات کتابخانه ای به عنوان اسناد توصیفی از یک سو، و از اسناد تصویری از سوی دیگر بهره گرفته شد. مطالعات میدانی منطقه مورد نظر تکمیل کننده بخشی از ناشناخته های این باغ در گذر زمان بود. این مقاله بر آن است تا با بازنمایی باغ هزارجریب در گذر زمان به دگرگونی های آن نیز بپردازد. یافته های این پژوهش بر پایه چهار نظام اصلی باغ ایرانی: راه، گیاه، ساختمان و آب نهاده شدند. با تحلیل های انجام گرفته ارتباط فضایی بخش های گوناگون باغ هزارجریب، نسبت فضاهای پر و خالی، تعداد سطوح و فرم شکلی عمارات به دست آمدند. از سوی دیگر تغییراتی که در گذر زمان پدید آمده بود نیز آشکار شد. 
۱۸.

ارزیابی پیاده مداری بر پایه اهداف حمل ونقل پایدار در مراکز تاریخی شهرها،با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) (مطالعه موردی: بافت پیرامون میدان نقش جهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال سوم زمستان ۱۳۹۷شماره ۴ (پیاپی ۱۲) 45 - 68

کلید واژه ها: پیاده مداری حمل ونقل پایدار شهر اصفهان تحلیل شبکه ای Super Decisions

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۸۰
یکی از عوامل تأثیرگذار در پیاده مداری بر پایه حمل و نقل پایدار، درک الگوهای رفتاری انسانی در فضای شهری است. به طوری که عدم توجه به حمل و نقل پایدار باعث ناهمگونی در الگوهای رفتاری و شبکه های دسترسی شهری می شود. بنابراین با شناخت و تحلیل شاخص های پیاده مداری امکان ایجاد بستری مناسب برای حمل ونقل پایدار درفضای شهر فراهم می شود. لذا بین شاخص های ناشی از پیاده مداری و اهداف حمل ونقل پایدار رابطه ی مستقیمی وجود دارد. هدف از این پژوهش تلاش برای رسیدن به اولویت بندی شاخص های موثر پیاده مداری  درحمل ونقل پایدار بافت پیرامون میدان نقش جهان است. برای رسیدن به هدف پژوهش، از مدل فرآیند تحلیل شبکه ایی (ANP) در جهت تحلیل شاخص های پیاده مداری درحمل و نقل پایدار استفاده شده است این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. همچنین روش گردآوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و مصاحبه با کارشناسان و تهیه پرسشنامه و نیز ابزار پژوهش برای تحلیل داده ها نرم افزار Super Decision بوده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که در میان معیارهای پیاده مدار، شاخص تعاملات اجتماعی در اولویت اول و در بخش زیر معیارها نیز شاخص آسایش عابران پیاده در اولویت اول و همچنین در بخش گزینه ها نیز خیابان استانداری به ترتیب در اولویت دار ترین شاخص های پیاده مداری در راستای حمل ونقل پایدار در بافت تاریخی پیرامون میدان نقش جهان قرارگرفته است.
۱۹.

مطالعه مقایسه ای کاروانسراهای درون شهری و برون شهری اصفهان در گستره کالبد معماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 103 - 116

کلید واژه ها: کاروانسرای برون شهری کاروانسرای درون شهری تناسبات هندسی شکل سازماندهی فضایی ساختار سیرکولاسیون فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۵۳
گستره ی کالبد معماری عرصه ای است برای دسته بندی ویژگی کاروانسراهای درون شهری و برون شهری اصفهان که شباهت-ها و تفاوت های گوناگون آن را آشکار ساخته، به گونه ای که در روند این تحلیل ها بتواند ویژگی های خاص و عام بناهای مذکور را مشخص نماید. به سبب آنکه این شیوه برای یک مطالعه مقایسه ای جهت دسته بندی این قسم از بناها درکمتر پژوهشی به کار بسته شده است؛ لذا این پژوهش آن را بر پایه ی مطالعات کتابخانه ای و میدانی و پردازش اطلاعات به روش کمی- کاربردی، جهت واکاوی تناسبات هندسی، شکل سازماندهی فضایی و ساختار سیرکولاسیون فضایی کالبد معماری این بناها به کار گرفته است. تحلیل ها آشکار ساخت عملکرد بنا (استراحتگاهی یا تجاری)، طرح اندام های گوناگون بنا برپایه ی نیاز کاربران (اصل مردم واری) و موقعیت بنا به واسطه ی تاثیر پذیری از همجواری ها، به قسمی که بنایی متناسب و پایدار پدید آید از اصول طراحی معماری کاروانسراهای برون شهری و درون شهری اصفهان بوده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان