مظهر بابایی

چکیده : هدف اصلی این پژوهش ، بررسی وتحلیل مفهوم«بازی» در هرمنوتیک فلسفی گادامر، و نشان دادن دلالت های آن برای حصول فرایند آگاهی/فهم ،در تربیت می باشد. برای دست یابی به این هدف از روش پژوهش های توصیفی و تحلیل مفهومی ،از رویکردهای پژوهش کیفی استفاده شد . یافته ها ی حاصل ازاین پژوهش نشان داد که استفاده از نظریه ی بازی گادامر، و به تبع آن گفت وگو به معنای خاص وگادامری آن،یعنی گفت وگو از خلال بازیِ دیالوگِ بی غرضانه ، برای تسهیل امریادگیری درمیان یادگیرندگان ، یکی از راه های مناسب تعلیم محسوب می شود؛که آن هم به نوبه ی خود گامی استوار در راه رسیدن به اهداف تربیت واقعی است که درنتیجه همان دست یابی به آگاهی بیشتر یادگیرنده از طریق فهم،معنادهی،ترجمه وتفسیر متن وبلاخره حصول تربیت است .

هدف پژوهش حاضر، بررسی ماهیت مقوله فلسفه فیلم و استنباط اشاره ها و دلالت های آن برای چگونگی حصول فرایند آگاهی/ فهم –همچون مقوله ای تربیتی- ازمنظر هرمنوتیک گادامر بود. روش پژوهش تلفیقیِ سنتز پژوهی، از رویکردهای پژوهش کیفی بود. دراین پژوهش، نظر برآن بود که از فلسفه فیلم می توان استنتاج هایی در فرایند حصول آگاهی/ فهم، به منظور تحقق مقوله تربیتی آگاهی /فهم، با توجه به نگره هرمنوتیک گادامر انجام داد؛ به این صورت که با فرض فیلم –همچون یک متن- و بیننده فیلم- به مثابه مفسر- پس از انجام دادن فرایندهای هرمنوتیکی، بررسی می شود که چگونه می توان همین فرایند ها را در ساخت فیلم لحاظ کرد و حاصل آن را همچون آگاهی یا فهم درنظرگرفت. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که با استفاده از دیدن فیلم و تلقی آن به عنوان یک متن می توان استنباط هایی به کمک روش هرمنوتیک گادامری بین فیلم و مخاطب انجام داد و به آگاهی/فهم رسید و درنهایت روشی برای بهبود آگاهی /فهم – به مثابهمفهوم تربیتی- پیشنهاد کرد.

اقدام پژوهی، نوعی تحقیق در میدان های واقعی کار و زندگی است که به منظور آموزش فردی و پیشرفت در کار انجام می شود. در حیطه آموزش و پرورش نیز این اندیشه گامی اساسی در جهت اصلاح و بهبود محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر، تحلیل اقدام پژوهی های کشوری از منظر تحلیلی و انتقادی از چهار منظر: ساختاری، نگارشی، روش شناسی و محتوایی می باشد. برای دست یابی به این هدف، از روش پژوهش های توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل محتوای کمّی توصیفی از نوع متن نوشتاری، بهره برده شد. برای این کار، 20 نمونه با دو ملاک « کشوری بودن» و « منتشر شده بودن»، انتخاب و مورد تحلیل و نقد قرار گرفتند. واحد ثبت در این پژوهش، بخش های مختلف تشکیل دهنده هر اقدام پژوهی اعم از متن و جدول ها، بود. یافته های پژوهش نشان داد که پژوهش ها از لحاظ ساختاری در حد متوسط و از لحاظ نگارشی، روش شناسی و محتوایی در حد ضعیف قرار دارند. از همین رو، پیشنهاد می شود که پژوهشگران، همواره مولفه های متعدد در ساحت های مذکور، براساس ملاک های تفکیکی هر ساحت، در کار خود بیشتر لحاظ نمایند.

هدف پژوهش حاضر واکاوی جایگاه آموزشیِ هنر فیلم برای تشریح چگونگی حصول و تسهیل مفهوم آگاهی به عنوان یکی از لوازم تربیت است. این پژوهش از نوع کیفی و به روش توصیف و تحلیل مفهو می است. یافته ها نشان می دهد که با واکاوی فیلم می توان استنباط ها و استنتاج هایی بین فیلم و مخاطب در فرایند حصول و تحققِ عملیِ مقوله ی «آگاهی» را به عنوان لازمه و پیامد فرایند تربیت انجام داد . با فرض این که فیلم مانند یک متن درسی است می توان نتیجه ی این تحلیل و نقادی فیلم را «آگاهی» در معنای التفات و نوعی دانستن جدید نامید . نوعی آگاهی که خود تسهیل کننده ی فرایند تربیت است و اگر محقق گردد یک نگرش، بینش و دیدگاه تلقی می شود و بر نوع تفکر و عمل یادگیرنده مؤثر واقع می شود. بدین سان، در نهایت می توان روشی یا ابزاری برای تغییر، بهبود و تعمیق مفهوم تربیت پیشنهاد کرد .

هدف پژوهش حاضر، تحلیل چگونگی تربیت شهروندی در بستر آموزش دانش تاریخ است. برای دست یابی به این هدف، از رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش پژوهش َاسنادی- کتابخانه ای، بهره برده شد. یافته های این پژوهش در دو بخش و در پاسخ به دو سوال بود: نخست این که آموزش تاریخ، به عنوان یکی از راه های تربیت شهروندی و در کنار سایر امور، در زمانه ی کنونی، باعث تربیت شهروندانی با این ویژگی ها خواهد بود: واقع گرا، چندجانبه نگر، صبور، تحلیلگر، پرسشگر، اهل تردید، اهل تعامل، اخلاق محور، آماده ی تغییر عقاید خود، منتقد، استدلال خواه و استدلال آور، دقیق و ریزبین، اهل منطق. دوم: آموزش دانش تاریخ،در دانشگاه ها و موسسات آموزش رسمی، دارای آچالش هایی است مانند: متن گریزی، عدم ایجاد فهم تاریخی در متربی، تعصب گرایی در متون تاریخی، گریز از آموزش فلسفه ی تاریخ. از این رو، پیشنهاد می شود که آموزش درس تاریخ در مدارس در تمامی رشته ها، علاوه بر افزایش کمّی، مورد بازنگری کامل و مجدد قرار گیرد، روش های علمی و آکادمیک تاریخ خوانی و تاریخ نویسی مورد توجه قرار گیرند، آشنایی با کتب تاریخی دست اول و تعامل با مورخین مشهور کشوری و جهانی، تمرکز بر تحلیل منطقی روابط تاریخی، کاربری سازی دانش تاریخ در زندگی متربیان مورد توجه بیشتر نظام آموزشی کشور قرار گیرد.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل نقادانه سرفصل دروس کارورزی دانشگاه فرهنگیان از منظر اهداف و راهبردهای یادگیری صورت گرفت. برای دست یابی به این هدف، از روش های پژوهش توصیفی-تحلیلی و بررسی انتقادی استفاده شد. جامعه پژوهش، سرفصل دروس کارورزی یک تا چهار دانشگاه فرهنگیان در سال تحصلی 1400-1401 بود که به عنوان نمونه نیز انتخاب شد. یافته های این پژوهش در دو گام صورت پذیرفت: در گام نخست، با کمک روش توصیفی-تحلیلی کلّ سرفصل دروس کارورزی، مورد مطالعه قرار گرفت و در گام دوم، با بهره گیری از بررسی انتقادی، بخش های: فرصت های یادگیری؛ تکالیف عملکردی؛ راهبردهای یادگیری؛ منابع آموزشی و راهبردهای ارزشیابی مورد نقادی قرار گرفت. یافته های پژوهش حاکی از این بود که نقاط قوت این سرفصل ها به طور کلّی هشت مورد است که از این جمله می توان به مواردی مانند: اتّخاذ رویکرد تربیت معلّم فکّور، آشنایی دانشجومعلّمان با مشکلات مدرسه و گسترش دیدگاه دانشجومعلِمان اشاره کرد. در میان نقاط ضعفی که سرفصل های کارورزی های یک تا چهار دارند، بیشترین مورد مربوط به فرصت های یادگیری و محتوا است. از جمله نقاط ضعف دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد: عدم توجّه به غیرحضوری شدن مدارس، کمبود زمان جهت فراگیری مهارت های عملی تدریس، عدم هماهنگی بین فعّالیت ها با آموخته های دانشگاهی، عدم معرفی منابع مناسب و کافی، دور از واقعیت بودن راهبردهای ارزشیابی، عدم دریافت بازخورد از سوی استادان راهنما و عدم بهره وری راهبردهای یادگیری.

هدف پژوهش حاضر، واکاوی تجارب زیسته ی نو معلمان از چالش های پیشروی خود در مدارس استان کردستان و ارائه راهکارهایی برای کاهش این چالش ها بود. رویکرد پژوهش توصیفی با پارادایم انتقادی بود و از رویکرد پدیدارشناسی و اسنادی - کتابخانه ای بهره برده شد. جامعه آماری، شامل تمام نو معلمان ابتدایی دارای سابقه یک تا پنج سال (1401-1396) در استان کردستان بود. نمونه گیری به صورت هدفمند بود که 21 نفر از نو معلمان ابتدایی تا رسیدن به درجه اشباع یافتگی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته ی محقق ساخته بود و از روش قیاسی - استقرایی و به کمک مراحل چهارگانه ون مانن تحلیل داده ها صورت گرفت. یافته ها نشان داد که چالش های پیش روی نو معلمان بیشتر حول محور آموزش، تعامل با دانش آموزان، کلاس های چندپایه، آموزش آنلاین، دوره های ضمن خدمت و محتوای درسی بود و طبیعتاً راهکارها نیز در این راستا و موارد برجسته ی دیگری از قبیل استفاده مؤثر از روش های تدریس فعّال، راهکارهای خلّاقانه در حیطه آموزشی – تربیتی، افزایش مطالعه مرتبط با حیطه شغلی، آموزش مهارت های زندگی و راهکارهای کلی که در رابطه با تعامل نو معلمان با والدین و ارتقای مهارت های خود در حوزه تحلیل محتوا و آموزش الکترونیکی است که با بهره گیری از آن ها می توان در حرفه خود مؤثر واقع شد؛ لذا می توان نتیجه گرفت که نو معلمان با سرمایه گذاری روی خود و آموزش های توسعه حرفه ای می توانند دانش و آگاهی و مهارت لازم را برای تبدیل شدن به معلّم حرفه ای را در خود تقویت کنند. همچنین به برنامه ریزان آموزشی توصیه می شود تا برنامه های مناسب تری جهت رفع چالش های نو معلمان طرّاحی و اجرا کنند.

بررسی چگونگی یادگیری پنهان رسانه ای کودکان همواره یکی از مهم ترین مسائل موجود در نظام تربیتی کشور بوده است . بر این اساس محققان در پژوهش حاضر به تحلیل تجربه زیسته دانش آموزان از یادگیری پنهان رسانه ای پرداخته اند. در پژوهش حاضر ، از رویکردی کیفی از نوع روش پدیدارشناسی توصیفی، و روش گردآوری اطلاعت اَسنادی-کتابخانه ای، بهره برده شد. میدان پژوهش، شامل 15 شرکت کننده (10پسر و 5 دختر) از دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان دزفول در زمستان 1399 بود که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه با آن ها تا رسیدن به سطح اشباع نظری ادامه یافت. ابزار پژوهش، مصاحبه ی عمیق نیمه ساختاریافته محقق ساخته بوده و تحلیل مصاحبه ها به روش هفت مرحله ای کلایزی تحلیل و مقوله بندی شده اند. یافته های پژوهش شامل 3 مضمون اصلی: 1) یادگیری درباره عناصر فریبنده محتوایی، 2) یادگیری درباره تکنیک های فریبنده تولید، 3 ) یادگیری درباره انگیزه و اهداف تولیدگان و نیز 12 زیر مضمون بود. براساس یافته های پژوهش می توان گفت که یادگیری پنهان دانش آموزان از ویدئوگیم ها و انیمیشن ها در شکل دهی نگرش و رفتار آموزشی آن ها نقش به سزایی دارد. از این رو، شناسایی مولفه های مذکور و سپس برنامه ریزی و ارایه راهکارهای مناسب جهت پرورش مهارت های تفکری سطح بالا و پیچیده در دانش آموزان، ضروری به نظر می رسد.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل تجارب زیسته ی میرزاها در نظام آموزش ابتدایی قبل از انقلاب از منظر روش آموزشی، هدف آموزشی و محتوای آموزشی آن ها بود. جهت دست یابی به این هدف از رویکرد کیفی و روش های پژوهش اسنادی-کتابخانه ای، پدیدارشناسی و سرگذشت پژوهی بهره برده شد. جامعه پژوهش، شامل تمام فارغ التحصیلان نظام آموزش ابتدایی میرزاها در استان کردستان بود که با استفاده از نمونه گیری در دسترس، تعداد 10 نفر از آنان تا رسیدن به درجه اشباع انتخاب شدند. یافته ها در سه دسته روش، هدف و محتوای آموزشی تقسیم شدند. در حوزه ی روش آموزشی، هردو نظام در وجود موانع تحصیلی و بی عدالتی آموزشی مشترکاتی دارند و شناخت سبک های یادگیری فراگیران، دچار چالش می باشد. در حوزه ی هدف، «نظام آموزشی میرزاها»، هدفش باسوادکردن به معنی توانایی خواندن و نوشتن بود. در «نظام آموزش ابتدایی کنونی»، تنها حیطه دانشی کافی نیست و خواندن و نوشتن ابزار لازم برای رسیدن به ظرفیت و قابلیت های وجودی هر دانش آموز است. در حوزه ی محتوای آموزشی، در «نظام آموزشی میرزاها»، محتوا عمدتاً در حیطه دانشی و در سطح کتاب های تعیین شده بود. در «نظام آموزش ابتدایی کنونی»، علاوه بر محتواهای کتابی، نیازسنجی صورت می گیرد و به تشخیص معلّمان، مواد آموزشی، تولید محتوا و طرّاحی آموزشی صورت می گیرد. نتیجه گرفته شد که دانش آموخته های نظام آموزشی میرزاها از این آموزش و تربیت رضایت نداشته و طبق اصول تربیتی دارای نواقصی بوده و ایده پردازان حوزه تعلیم و تربیت برای تقویت نظام آموزش و پرورش کنونی باید از نقاط ضعف و قوت این نظام بهره ببرند.

مجازی شدن دوره های کارورزی چالش های زیادی را به وجود آورد که علی رغم آن موجب کسب تجارب ارزشمندی از سوی اساتید این دوره ها شد. ازاین رو پژوهش حاضر باهدف توصیف، تحلیل و احصاء آسیب های مترتب بر ساختار دوره کارورزی از منظر اساتید راهنمای آن صورت گرفته است. به اقتضای هدف، از روش پژوهش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی استفاده گردید. میدان پژوهش شامل اساتید راهنمای دانشگاه فرهنگیان در استان کردستان در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که به روش نمونه گیری هدف مند ملاک دار و با تعداد 10 نفر به اشباع رسید. ابزار پژوهش مصاحبه ی عمیقِ نیمه ساختاریافته محقق ساخته بود و تجزیه وتحلیل داده ها بر اساس مدل هفت مرحله ای کلایزی صورت گرفت. بر اساس نتایج حاصل از تجارب زیسته ی اساتید از کارورزی مجازی، دو تم، شش مقوله و 32 مفهوم به دست آمد. مزایای کارورزی مجازی شامل سه مقوله تسهیل دسترسی به مدرسه محل خدمت، تنوّع در محتوا و آموزش و رفع محدودیت زمانی می باشد و مهم ترین چالش های استخراج شده در سه مقوله ی چالش های ساختاری، اجرایی و محتوایی دسته بندی شدند. در نهایت بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت که عدم زیرساخت های لازم برای دوره های کارورزی مجازی سبب ناکارآمدی آن نسبت به کارورزی حضوری شده است؛ لذا پیشنهاد می شود از تلفیق و ترکیب کارورزی مجازی و حضوری جهت بهره وری و اثربخشی بیشتر دوره کارورزی بهره گرفت.

ناآگاهی معلمان از چالش ها و نیازهای متفاوت آموزشی دانش آموزان با آسیب شنوایی، مانعی برای دستیابی به اهداف آموزشی این گروه از دانش آموزان است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل تجارب زیسته آموزشی معلمان مقاطع ابتدایی و متوسطه ی اول دانش آموزان با آسیب شنوایی از چالش های پیش روی معلمان این دانش آموزان و راهکارها بود. در این پژوهش از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی توصیفی بهره برده شد. میدان پژوهش، شامل معلمان مدرسه آموزش کودکان با نیازهای ویژه شهرستان سنندج در سال 1401-1402 با روش نمونه گیری هدفمند بود. ابزار پژوهش، مصاحبه نیمه ساختاریافته محقق ساخته بود که تا درجه ی اشباع یافتگی به تعداد 8 معلم در مقطع ابتدایی و 3 معلم در مقطع متوسطه ادامه یافت. یافته های پژوهش در دو بخش چالش های آموزشی معلمان و راهکارهای پیشنهادشده، ارائه شد. بخش چالش ها، در سه قسمت: 1. چالش های مربوط به کتاب، امکانات، روش ها و وسایل آموزشی، 2. چالش های مرتبط با شرایط معلمان و 3. چالش های ناشی از ویژگی ها و شرایط کودکان با آسیب شنوایی و خانواده های آن ها، ارائه شد. بخش راهکارها نیز در دو قسمت: 1. راهکارهای عملیاتی شده توسط معلمان و 2. پیشنهادها بود. نتایج نشان داد که معلمان در هنگام آموزش با چالش هایی متنوع، پیچیده، چندبعدی و فراتر از چالش های آموزشی دانش آموزان عادی روبه رو هستند. از همین رو، پیشنهاد می شود در هنگام آموزش به دانش آموزان با آسیب شنوایی، از روش ها و راهکارهایی متفاوت با دانش آموزان عادی و متناسب با شرایط ویژه ی این دانش آموزان، استفاده شود.