هدیه ازغ

هدف پژوهش حاضر، تحلیل تجارب زیسته ی میرزاها در نظام آموزش ابتدایی قبل از انقلاب از منظر روش آموزشی، هدف آموزشی و محتوای آموزشی آن ها بود. جهت دست یابی به این هدف از رویکرد کیفی و روش های پژوهش اسنادی-کتابخانه ای، پدیدارشناسی و سرگذشت پژوهی بهره برده شد. جامعه پژوهش، شامل تمام فارغ التحصیلان نظام آموزش ابتدایی میرزاها در استان کردستان بود که با استفاده از نمونه گیری در دسترس، تعداد 10 نفر از آنان تا رسیدن به درجه اشباع انتخاب شدند. یافته ها در سه دسته روش، هدف و محتوای آموزشی تقسیم شدند. در حوزه ی روش آموزشی، هردو نظام در وجود موانع تحصیلی و بی عدالتی آموزشی مشترکاتی دارند و شناخت سبک های یادگیری فراگیران، دچار چالش می باشد. در حوزه ی هدف، «نظام آموزشی میرزاها»، هدفش باسوادکردن به معنی توانایی خواندن و نوشتن بود. در «نظام آموزش ابتدایی کنونی»، تنها حیطه دانشی کافی نیست و خواندن و نوشتن ابزار لازم برای رسیدن به ظرفیت و قابلیت های وجودی هر دانش آموز است. در حوزه ی محتوای آموزشی، در «نظام آموزشی میرزاها»، محتوا عمدتاً در حیطه دانشی و در سطح کتاب های تعیین شده بود. در «نظام آموزش ابتدایی کنونی»، علاوه بر محتواهای کتابی، نیازسنجی صورت می گیرد و به تشخیص معلّمان، مواد آموزشی، تولید محتوا و طرّاحی آموزشی صورت می گیرد. نتیجه گرفته شد که دانش آموخته های نظام آموزشی میرزاها از این آموزش و تربیت رضایت نداشته و طبق اصول تربیتی دارای نواقصی بوده و ایده پردازان حوزه تعلیم و تربیت برای تقویت نظام آموزش و پرورش کنونی باید از نقاط ضعف و قوت این نظام بهره ببرند.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل نقادانه سرفصل دروس کارورزی دانشگاه فرهنگیان از منظر اهداف و راهبردهای یادگیری صورت گرفت. برای دست یابی به این هدف، از روش های پژوهش توصیفی-تحلیلی و بررسی انتقادی استفاده شد. جامعه پژوهش، سرفصل دروس کارورزی یک تا چهار دانشگاه فرهنگیان در سال تحصلی 1400-1401 بود که به عنوان نمونه نیز انتخاب شد. یافته های این پژوهش در دو گام صورت پذیرفت: در گام نخست، با کمک روش توصیفی-تحلیلی کلّ سرفصل دروس کارورزی، مورد مطالعه قرار گرفت و در گام دوم، با بهره گیری از بررسی انتقادی، بخش های: فرصت های یادگیری؛ تکالیف عملکردی؛ راهبردهای یادگیری؛ منابع آموزشی و راهبردهای ارزشیابی مورد نقادی قرار گرفت. یافته های پژوهش حاکی از این بود که نقاط قوت این سرفصل ها به طور کلّی هشت مورد است که از این جمله می توان به مواردی مانند: اتّخاذ رویکرد تربیت معلّم فکّور، آشنایی دانشجومعلّمان با مشکلات مدرسه و گسترش دیدگاه دانشجومعلِمان اشاره کرد. در میان نقاط ضعفی که سرفصل های کارورزی های یک تا چهار دارند، بیشترین مورد مربوط به فرصت های یادگیری و محتوا است. از جمله نقاط ضعف دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد: عدم توجّه به غیرحضوری شدن مدارس، کمبود زمان جهت فراگیری مهارت های عملی تدریس، عدم هماهنگی بین فعّالیت ها با آموخته های دانشگاهی، عدم معرفی منابع مناسب و کافی، دور از واقعیت بودن راهبردهای ارزشیابی، عدم دریافت بازخورد از سوی استادان راهنما و عدم بهره وری راهبردهای یادگیری.

اقدام پژوهی، نوعی تحقیق در میدان های واقعی کار و زندگی است که به منظور آموزش فردی و پیشرفت در کار انجام می شود. در حیطه آموزش و پرورش نیز این اندیشه گامی اساسی در جهت اصلاح و بهبود محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر، تحلیل اقدام پژوهی های کشوری از منظر تحلیلی و انتقادی از چهار منظر: ساختاری، نگارشی، روش شناسی و محتوایی می باشد. برای دست یابی به این هدف، از روش پژوهش های توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل محتوای کمّی توصیفی از نوع متن نوشتاری، بهره برده شد. برای این کار، 20 نمونه با دو ملاک « کشوری بودن» و « منتشر شده بودن»، انتخاب و مورد تحلیل و نقد قرار گرفتند. واحد ثبت در این پژوهش، بخش های مختلف تشکیل دهنده هر اقدام پژوهی اعم از متن و جدول ها، بود. یافته های پژوهش نشان داد که پژوهش ها از لحاظ ساختاری در حد متوسط و از لحاظ نگارشی، روش شناسی و محتوایی در حد ضعیف قرار دارند. از همین رو، پیشنهاد می شود که پژوهشگران، همواره مولفه های متعدد در ساحت های مذکور، براساس ملاک های تفکیکی هر ساحت، در کار خود بیشتر لحاظ نمایند.