محمدعلی محیطی اردکان

محمدعلی محیطی اردکان

مدرک تحصیلی: استادیارگروه فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۱ مورد از کل ۳۱ مورد.
۲۱.

اخلاق پژوهش با تأکید بر علوم انسانی اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 5-23

کلید واژه ها: اخلاق پژوهش علوم انسانی اسلامی عینیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۲۷۷
پژوهش در حوزه علوم انسانی اسلامی در سال های اخیر با رشد فزاینده ای روبرو بوده است و موافقان و مخالفان آن با بهره گیری از تبیین های گونا گون در مقام اثبات مدعای خود برآمده اند. فارغ از هرگونه قضاوت درباره نتایج به دست آمده از پژوهش های فراوانِ این حوزه فکری، توجه به اخلاق پژوهش به صورت عام و التزام به آن در تحقیقات علوم انسانی اسلامی به طور خاص اهمیت ویژه ای دارد. به نظر می رسد غفلت از این نکته، برخی دیدگاه ها به ویژه دیدگاه های مخالف علوم انسانی اسلامی را در تأمین واقع بینی و بی طرفی علمی با مشکل روبرو کرده است. نویسندگان مقاله پیش رو، با استفاده از روش تحلیلی انتقادی به واکاوی اخلاق پژوهش در حوزه علوم انسانی اسلامی پرداخته، با برشمردن بایسته ها و نبایسته های اخلاقی این کنش انسانی به این نتیجه دست یافته اند که حق طلبی با انگیزه الهی، اصلِ اخلاقی محوری در این حوزه است.
۲۲.

نقش بهره گیری از قرائن در روش تفسیری قرآن به قرآن از نگاه علامه طباطبائی (با تأکید بر آیات اخلاق اجتماعی)

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 37-52

کلید واژه ها: روش شناسی قرائن اخلاق اجتماعی قرآن کریم تفسیر المیزان علامه طباطباdی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۲۲۷
قرآن کریم کتاب هدایت و دربردارنده تمام دستورالعمل های موردنیاز انسان برای دستیابی به سعادت فردی و اجتماعی است. استفاده از روش و ابزار صحیح، شرط لازم رسیدن به فهم درست و جامع از این دستورالعمل هاست. بهره گیری از قرائن موجود در کلام، اعم از پیوسته و ناپیوسته، ازجمله روش های عام تفسیر در روش تفسیری قرآن به قرآن است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد است تا نقش بهره گیری از قرائن را در تفسیر قرآن به قرآن آیات اخلاق اجتماعی از نگاه مفسر بزرگ جهان اسلام، علامه طباطبائی استخراج و تبیین کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که علامه طباطبائی در کنار بهره گیری از سیاق به عنوان تنها قرینه پیوسته لفظی در روش تفسیری قرآن به قرآن، از قرائن پیوسته غیرلفظی و ناپیوسته کلام نیز در تفسیر آیات اخلاق اجتماعی بهره برده است.
۲۳.

در آمدی بر روش شناسی خردورزی

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 5-19

کلید واژه ها: روش روش شناسی خردورزی ابزار خردورزی مبانی خردورزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۱۶۰
مقاله حاضر با رویکردی مسئله محورانه و با توصیف و تحلیل روش شناسی خردورزی به دنبال خردورزی ای درست، اصولی و براساس یک اصطلاح، اسلامی است. روشن است که بدون بحث درباره روش شناخت در خردورزی، ابزار خردورزی و مبانی خردورزی نمی توان از روش شناسی خردورزی سخن به میان آورد؛ زیرا شناخت روش زمانی معنای دارد که اولاً راه شناخت معلوم باشد؛ ثانیاً ابزار شناخت نیز مشخص باشد؛ ثالثاً با توجه به اینکه ممکن نیست روش بدون داشتن پیش فرض و مبانی به کار گرفته شود، باید در روش شناسی از مبانی خردورزی نیز بحث نمود. پژوهش حاضر نشان می دهد که خردورزی در انواع روش های تحقیق وجود دارد؛ هم در روش تعقلی، هم در روش تجربی و هم در روش نقلی و تاریخی. ابزار خردورزی منطق است که در سه قسمت مفاهیم و تعاریف، گزاره ها و قضایا، قیاس و استدلال هویداست. مبانی خردورزی در مبنای معرفت شناختی (امکان شناخت، و عدم انحصار شناخت در محسوسات)، هستی شناختی (رئالیسم، و انقسام موجود به مادی و مجرد) و انسان شناختی (دوبعدی بودن، اختیار، کرامت و خلافت الهیِ انسان) قابل بحث است.
۲۴.

پژوهشی در مبانی نظری پیش بینی مقام معظم رهبری مبنی بر نابودی اسرائیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۹ ۹۳-۱۱۰

کلید واژه ها: مبانی نظری پیش بینی مقام معظم رهبری نابودی اسرائیل قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۳۸۳
پیش بینی نابودی اسرائیل که از سوی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) صورت پذیرفته است، مانند هر پیش بینی دیگر بر مجموعه ای از مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی، دین شناختی و ارزش شناختی استوار است. پژوهش حاضر به دنبال دستیابی به پاسخ این پرسش اصلی است که پیش بینی نابودی اسرائیل توسط مقام معظم رهبری بر کدام مبانی نظری استوار است؟ پژوهش حاضر، در گام نخست به مفهوم شناسی پیش بینی و اهمیت و چالش های فراروی آن پرداخته، سپس با به کارگیری روش تحلیلی، مهم ترین مبانی نظری پیش بینی مزبور را اموری از قبیل امکان معرفت یقینی، اعتبار معرفت ظنی، اصل علیت و فروع آن، اختیار انسان، قضا و قدر و طبیعت مشترک انسانی دانسته است و در پایان، شواهد قرآنی درستی نتایج به دست آمده را برشمرده است.
۲۵.

ارزیابی تبیین شعور همگانی موجودات بر اساس دلیل مساوقت در حکمت متعالیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ 153 - 186

کلید واژه ها: شعور مساوقت تشکیک ملاصدرا حکمت متعالیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۸ تعداد دانلود : ۵۱۶
 آموزه دینی شعور همگانی موجودات می تواند سهم به سزایی در مسیر هدایت انسان به سوی کمال داشته باشد. بحث از ادراک همه موجودات به عنوان عامل جهت دهنده افعال انسانی، نقشی أثرگذار در سبک زندگی دارد. بیشتر فیلسوفان در طول تاریخ نتوانسته اند شعور همگانی موجودات را به لحاظ فلسفی اثبات کنند و حتی بر اساس برخی ادله، شعور مادیات را انکار کرده اند. حکمت متعالیه در مقام ارایه تبیینی فلسفی از این آموزه دینی گام های ارزنده ای برداشته است و پیروان حکمت متعالیه درصدد تبیین عقلی این مسیله بر آمد ه اند. نویسنده با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی تطبیقی و انتقادی به بررسی دلیل مساوقت به عنوان مهم ترین دلیل بر شعور همگانی موجودات در حکمت متعالیه پرداخته است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد دلیل مساوقت برای اثبات این مدعا کارآمد نیست. البته به اعتقاد نویسنده، می توان با استناد به آیات و روایاتی که به دلالت مطابقی یا التزامی بر سریان ادراک در موجودات دلالت دارند، به این نتیجه دست یافت که هر موجودی بهره ای از علم دارد
۲۶.

روش شناسی آیت الله مصباح یزدی در پاسخ به شبهات اعتقادی

نویسنده:
منبع: عیار پژوهش در علوم انسانی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 5-18

کلید واژه ها: روش شناسی شبهه اعتقادات حقوق زن آیت الله مصباح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۷ تعداد دانلود : ۴۸۰
پاسخ گویی به شبهات اعتقادی و دفاع از کیان فکریِ اسلام، همواره کانون توجه اندیشمندان اسلامی بوده است. آیت الله مصباح که از فیلسوفان و متکلمان برجسته دوران معاصر جهان اسلام است دارای روشی بدیع و کارآمد در مواجهه با شبهات دینی و اعتقادی است. در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی روش شناسی آیت الله مصباح در پاسخ به شبهات اعتقادی می پردازیم. بدین منظور، پس از معناشناسی شبهه و تبیین اهمیت پاسخ به شبهات، به تحلیل مراحل هفتگانه آن پرداخته و روش مورد بحث را بر مسئله حقوق زن تطبیق می کنیم. یافته های پژوهش حاکی از این است که با گذر از مراحل فهم شبهه با قطع نظر از حب و بغض، تقریر و تحلیل دقیق شبهه، تبارشناسی شبهات، توجه به منشأ و علل پیدایش شبهه، توجه به پیامدهای شبهه، نقد ادله و مدعا و تبدیل تهدید به فرصت، می توان از ظرفیت عقلانیت فکر شیعی در رویارویی با شبهات، بیشترین بهره را برد و به درک عمیق تر لایه های ژرف معارف اسلامی دست یافت.
۲۷.

بررسی محدودیت های روابط مسلمان با غیرمسلمان از منظر شهید مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و سوم مرداد ۱۳۹۳ شماره ۲۰۰ «ویژه علوم سیاسی»

کلید واژه ها: اسلام مطهری مسلمان کافر محدودیت غیرمسلمان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی فقه سیاسی آثار واندیشمندان سیاسی مسلمان
تعداد بازدید : ۲۲۴۹ تعداد دانلود : ۵۶۱
یکی از مهم ترین دستورات اسلام در حوزه رابطه با انسان های دیگر، تعیین ضابطه برای رابطه مسلمان با غیرمسلمان است. مقاله حاضر کوشیده است تا با روش توصیفی، چگونگی رابطه مسلمان با غیرمسلمان را با استناد به آثار شهید مطهری بیان کند و به این نتیجه رسیده که مشی اسلام در تعیین ضابطه برای رابطه مسلمان با غیرمسلمان، بر اساس اعتدال و میانه روی است، به گونه ای که نه دستور کلی قطع رابطه صادر کرده و نه اجازه هرگونه رابطه ای را داده است. اسلام برای حفظ دین افراد، مصلحت مسلمانان و عزت و استقلال جامعه اسلامی، روابطی مانند ازدواج، دوستی، کمک و احسان، تعلیم و تعلّم، تعامل فرهنگی، تجاری، و همزیستی با غیرمسلمانان را محدود کرده و برای حضور غیرمسلمان در قلمرو حکومت اسلامی و تصدی مناصب و پستهای حساس، سخت گیری کرده است و تسلط و ولایت غیرمسلمان بر مسلمان را به هیچ وجه نمی پذیرد.
۲۸.

پیشینه رابطه علم و دین در اسلام و غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و دوم مرداد ۱۳۹۲ شماره ۱۸۸ «ویژه فلسفه»

کلید واژه ها: اسلام مسیحیت غرب پیشینه علم و دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴۰ تعداد دانلود : ۱۰۲۲
یکی از بحث های مهمی که ذهن اندیشمندان اسلامی و غربی را به خود مشغول کرده است، مسئله ارتباط علم و دین است. با پیشرفت روزافزون علوم طبیعی و انسانی، سؤل های زیادی درباره ارتباط این علوم با دین مطرح می شود. آگاهی از تاریخچه این بحث می تواند نقش بسیار مؤثری در بررسی موضوع ارتباط علم و دین داشته باشد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، با برشمردن بسترهای چالش زای موضوع علم و دین در جهان غرب و روند تاریخی این بحث تا قرن حاضر، به این نکته دست یافته است که هرچند شروع این بحث در ابتدا به دلایل مختلفی به غرب بازمی گردد، ولی در عالم اسلام از چشم اندازی دیگر و با عنوان «رابطه عقل و دین» مطرح شده است و مسئله رابطه علم و دین به شکلی که در جهان مسیحیت مطرح بوده، نه به عنوان مسئله، بلکه به مثابه موضوعی وارداتی مورد بحث اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است. علاوه بر آن، این بحث در جهان اسلام، بیشتر میان علوم انسانی و دین مطرح شده است.
۲۹.

مبانی دین شناختی دیدگاه علّامه مصباح پیرامون علم دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و دوم مهر ۱۳۹۲ شماره ۱۹۰ «ویژه فلسفه»

کلید واژه ها: اسلام قلمرو دین علم دینی مبانی علامه مصباح هدف دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۱۷۹
مقاله حاضر با پژوهش در آثار گفتاری و نوشتاری علّامه مصباح، اموری نظیر رابطه دنیا و آخرت، نیاز همیشگی به دین، جهانشمولی دین اسلام، و هدف و قلمرو دین را به عنوان مبانی دین شناختی دیدگاه بدیع ایشان پیرامون علم دینی معرفی کرده و به توصیف و تحلیل آنها پرداخته است. به اعتقاد علامه مصباح، انسان ضرورتا و به صورت همیشگی به دین نیاز دارد و دین اسلام که آخرین دین الهی به شمار میرود جاودانه است. با پژوهشی درون دینی، روشن می شود که دین نسبت به بیان حقایق خارجی تعهدی ندارد و مسائلِ توصیفی علوم طبیعی و انسانی، بالذات جزء دین نیست؛ چراکه رسالتِ اصلی دین، نشان دادن راه کمال قرب به خدا از طریق بیان حکم افعال اختیاری انسان است. در عین حال، توجه به هدف و قلمرو دین نشان می دهد که دین به لحاظ احکام ارزشی در همه عرصه های زندگی انسان ازجمله در علوم طبیعی و رشته های مختلف علوم انسانی مانند مدیریت، فلسفه، سیاست و... حضور دارد و به راستی این گونه، می توان علوم را شایسته نام دینی دانست.
۳۰.

سبک پوشش اسلامی از دیدگاه شهید مطهّری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و دوم بهمن ۱۳۹۲ شماره ۱۹۴ «ویژه علوم تربیتی»

کلید واژه ها: اسلام سبک زندگی پوشش شهید مطهری تمدن لباس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲۲ تعداد دانلود : ۸۱۲
لباس، یکی از مظاهر پراهمیت تمدن بشر و یک عمل اجتماعی معنادار است. این مقاله با هدف بیان معیارهای اسلامی پوشش از دیدگاه شهید مطهّری و با روش توصیفی تحلیلی، به این نتیجه دست یافته است که لباس موهبتی الهی برای کرامت دادن به انسان است و اسلام با دستور به پوشش، بشر را به سوی تمدن سوق داده است. هرچند از منظر اسلام، شکل و قالب خاصی برای لباس تعیین نشده است، ولی معیارهایی برای آن وضع شده که با عنوان «سبک پوشش اسلامی» مورد بررسی قرار گرفته است. این معیارها براساس فطرت انسان، به منظور غنا بخشیدن به تمدن بشری، حفظ نیرومندی و استقلال جامعه اسلامی و استحکام نظام خانوادگی وضع شده است. آراستگی، در نظر داشتن روحیه اجتماعی مانند ایثار و همدردی و همرنگی، حفظ عزت نفس، رعایت نظم و نظافت، و حفظ حرمت و کرامت انسانی از بایسته های پوشش اسلامی است. همچنین تقلید از بیگانگان و تشبّه به آنها، پوشیدن لباس شهرت، تشبّه به جنس مخالف، اسراف، و... در سبک پوشش اسلامی جایگاهی ندارند و مورد نهی واقع شده اند.
۳۱.

تأویل از دیدگاه فیض کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و یکم شهریور ۱۳۹۱ شماره ۱۷۷ «ویژه عرفان»

کلید واژه ها: معنا لفظ تأویل ظاهر باطن فیض کاشانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۹ تعداد دانلود : ۴۹۸
«تأویل» یکی از موضوعاتی است که فیض کاشانی در تفسیر قرآن و عرفان بدان پرداخته و در فهم درست آیات و روایات و حقایق هستی، برایش نقش کلیدی قایل است. هدف این پژوهش آن است که با روش توصیفی تحلیلی به بررسی دیدگاه ایشان درباره تأویل بپردازد و مؤلفه های اصلی آن را تبیین کند. یافته ها حاکی از آن است که وی تأویل را «تعمیم معنای متبادر از لفظ و حمل لفظ بر معنای غیرمتبادر» می داند. وی با تبیین پیوند عمیق لفظ و معنا، الفاظ را دارای حقیقت و روح واحدی می داند که ممکن است به لحاظ مصداقی، شکل ها و مصادیق متعددی داشته باشند. وی از این رهگذر، پرده از سرّ اختلاف تعابیر معصومان علیهم السلام در بیان معانی آیات قرآن برمی دارد. فیض کاشانی روایات متعددی را در مقام بیان امکان تأویل در آیات قرآن و نیازمندی آیات قرآن به تأویل یادآور می شود. از برخی روایات ذکرشده، می توان تعمیم تأویل را نسبت به ظواهر قرآن برداشت کرد. وی ملاک درستی تأویل را بهره مندی آن از پشتوانه نقلی و یا ضرورت عقلی دانسته و تأویل را مختص معصومان علیهم السلام می داند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان