رسول محمدجعفری

رسول محمدجعفری

مدرک تحصیلی: استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۷ مورد.
۱.

بررسی و تحلیل نظریه خواجه نصیرالدین طوسی در عقیده بداء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱

کلید واژه ها: شیعه معتزله خواجه نصیرالدین طوسی نقد بداء

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی صفات و اسماء خدا
تعداد بازدید : ۱۵۸۱ تعداد دانلود : ۷۶۶
خواجه نصیرالدین طوسی از برجسته ترین متکلمان شیعی است که آثار و آرای او همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. خواجه در برخی تصنیفاتش در باب عقیده بداء مطالبی دارد که موضع گیری های متفاوتی را نسبت به او در پی داشته است؛ برخی عالمان مشابه سخنان او را گفته اند، برخی دیگر او را نقد کرده و عده ای نیز در مقام توجیه نظریه خواجه برآمده اند. بررسی ها نشان می دهد که نقد به خواجه وارد بوده و از مطالب وی انکار بداء به دست می آید. با وجود این، برخی متکلمانِ پیش و پس از خواجه نیز بداء را رد کرده اند و او نظریه جدیدی ارائه نکرده است. به نظر می رسد آنچه خواجه و متکلمانی چون شیخ طوسی و سید مرتضی در مسئله بداء گفته اند، یک دیدگاه شیعی نیست، بلکه تأثیر اندیشه قاضی عبدالجبار معتزلی در دیدگاه شاگردش سید مرتضی است که از ایشان به دیگر متکلمان شیعی سرایت کرده است.
۲.

نقد و بررسی دیدگاه عَزیزه هِبری در تفسیر «ضَرْب» زن در آیه 34 سوره نساء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 35 - 65

کلید واژه ها: عزیزه هبری آیه 34 نساء ضَرْب زن تفسیر نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۱ تعداد دانلود : ۵۵۵
قرآن کریم معتبرترین سند موجود جهت استنباط احکام فقهی است، با این وجود آیات فقهی چون دیگر آیات به تفسیرها و برداشت ها ناسازوار با یکدیگر دچار شده اند. عَزیزه هِبری از اندیشمندان مسلمان و مطرح آمریکائی و مبتکران نظریه فمینسیم اسلامی- قرآنی است. وی دیدگاه اندیشمندان اسلامی را درباره «ضرب» زن در آیه 34 سوره نساء، به چالش کشیده و نظریاتی کاملاً متفاوت ارائه کرده است، لذا این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی درصدد آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که دیدگاه عَزیزه هِبری در تفسیر «ضَرْب» زن در آیه 34 سوره نساء، چگونه است؟ مهم ترین نقدهای وارد به دیدگاه ها و استدلال های عبارتند از: 1- پذیرش ضَرْب نشانه برتری جنسیت مرد نسبت به زن و موجب شرک نیست، 2- ضَرْب زنان با تکریم آنان در احادیث نبوی(ص) منافات ندارد، 3- پذیرش تغییر حکم در فقره ضرب آیه، مستلزم پربرش اجتهاد در مقابل نص است، 4- فرمان برداری از شوهر در چارچوب شرع عین اطاعت از خداوند است، 5- اطاعت زن از شوهر در خصوص زناشویی واجب است و بنا بر دلایل مختلف، تفسیر ضرب زن به هنگام ارتکاب فحشا صحیح نمی باشد.
۳.

نقد و بررسی روایات اسباب نزول سوره ضحی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳

کلید واژه ها: متن سند روایات اسباب نزول سوره ضحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۲ تعداد دانلود : ۱۷۹۲
در آثار گوناگون، برای بسیاری از آیات و سوره ها، سبب نزول گزارش شده است. اما ازآنجاکه تمام روایات اسباب نزول به صحت نپیوسته است، محققان را بر آن داشته تا به ارزیابی سند و محتوای آن ها همت گمارند. سوره ضحی نیز، آکنده از روایات اسباب نزولی است که دچار ضعف از ناحیه سند و متن است که تاکنون تحقیقی بایسته و شایسته در این زمینه انجام نشده است. در این نوشتار تمامی روایات این بخش، از هر دو جنبه سند و متن نقد و بررسی شده است. در بررسی ها مشخص شد روایات از برخی جهات همچون ضعف های رجالی و یا فهم الحدیثی مانند ارسال سند، راویان ضعیف، عدم استناد روایت به صحابی شاهد نزول، ضعیف هستند و از جهت متن نیز به دلیل اشکالاتی مانند: ناسازگاری با سیاق سوره، عدم مطابقت با دیگر آیات قرآن، مخالف بودن با روایات ترتیب نزول، هم زمان نبودن قصه با نزول آیات، ناسازگاری با جایگاه پیامبر(ص)، وجود اضطراب و اختلاف روایات ذیل سوره، مخدوش هستند. درنهایت حتی با فرض صحت این گزارش ها حداکثر می توان گفت اغلب آن ها اجتهاد و تطبیق راوی بر آیات قرآن است.
۴.

بررسی و ارزیابی دیدگاه شهید مطهری درباره حدیث «مجدد دین»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۳۱)

کلید واژه ها: شهید مطهری نقد حدیث حدیث «مجدد دین»

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی وحی و نبوت و امامت در روایات
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت
تعداد بازدید : ۱۳۱۲ تعداد دانلود : ۵۶۱
حدیث معروفی از پیامبر(صلى الله علیه و آله) روایت شده که برابر با آن خداوند در هر قرنی کسی را در میان این امت بر می انگیزد تا دین را تجدید کند. این حدیث ابتدا در سنن ابی داود و سپس در بسیاری از جوامع روایی اهل سنت نقل شده و برخی نیز بر صحت حدیث از نظر سند و محتوا اجماع دارند، در شیعه نخستین بار شیخ بهایی آن را گزارش کرده است. شهید مطهری در آثار خود نسبت به اصالت این حدیث تشکیک کرده و آن را از نظر سند به جهت وجود ابوهریره، ضعیف دانسته است و از جهت مضمون نیز، چهار اشکال بر آن وارد کرده است. به نظر می رسد، این اشکالات در رد حدیث ناتمام باشد، زیرا صرف وجود ابوهریره موجب ضعف حدیث نخواهد بود، چنان که بسیاری از محدثان شیعه از او روایت نقل کرده اند. درباره اشکالات محتوایی نیز: اولا؛ واژه «رأس» در حدیث قید اتفاقی می باشد، ثانیا؛ «مَن» در حدیث از الفاظ عام بوده و بر بیش از یک نفر نیز دلالت دارد، ثالثا؛ اشتباه در تعیین مصادیق دلیلی بر وضع حدیث نخواهد بود. رابعا؛ بنابر دلایلی چند نمی توان روایت مجدد را متأثر از اندیشه فلسفی ایرانیان باستان دانست.
۵.

جایگاه حدیث در تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث والقرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۸

کلید واژه ها: قرآن روایات تفسیری علامه طباطبایی تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۷ تعداد دانلود : ۳۸۶
علامه طباطبایی پیش از نگارش المیزان، تفسیر دیگری به نام تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث والقرآن نوشته بود. سبک این تفسیر بدین گونه است که ابتدا توضیحی نسبتاً کوتاه از آیات با محوریت روش تفسیر قرآن به قرآن ارائه و آن گاه روایات مرتبط ذکر گردیده و سپس تلاش شده است میان آیات و روایات سازگاری ایجاد شود؛ بنابراین روایات نقشی مؤثر و حضوری جدی در این تفسیر دارند. مباحث این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و از نوع تحلیل مفهومی صورت پذیرفته، در چهار محور سامان یافته است: در محور اول برای نخستین بار مصادر روایات علامه بررسی و دراین باره ادعایی جدید ارائه شده است؛ در محور دوم گونه های روایات تفسیری در هشت محور به اجمال تبیین شده است؛ در محور سوم روش علامه در کیفیت گزینش روایات بررسی شده و در محور چهارم از کیفیت بررسی روایات در دو بخش تبیین و نقد روایات سخن به میان آمده است.
۶.

واکاوی و بازپژوهی نقادانه روایات جعلی مِطلاقیت امام حسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلید واژه ها: بنی عباس جعل حدیث امام حسن مطلاقیت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث نقد الحدیث
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث علوم حدیث کلیات سند در حدیث
تعداد بازدید : ۱۱۷۳ تعداد دانلود : ۹۵۳
جَعْل حدیث یکی از آسیب های است که جامعه اسلامی از دوران پیامبر2 بدان دچار شد و ازجمله اهداف آن، ترور شخصیت پیشوایان دینی و سیاسی بوده است. امام حسنR از کسانی است که تیر مسموم جعل حدیث، سیره انسان ساز و الگوآفرین ایشان را وارونه جلوه داده است. در منابع فریقین با طرق مختلف از امام صادقR نقل شده که ایشان پیوسته زن ستانده و طلاق می داده است. در برخی منابع نیز بدون یادکرد سند تعداد همسران ایشان تا سیصد تن شمارش شده است. شواهد حکایت از آن دارند که خاستگاه جعل این احادیث منصور عباسی است، زیرا تاریخ شهادت می دهد او نخستین کسی است که این اتهام را پس از سرکوب قیام سادات حسنی به امام حسنR نسبت داد. بررسی های رجالی و درایه ای اسناد روایات نیز نشان می دهد که برخی از این روایات اساساً فاقد سند بود و ارزش روایی ندارد، باقی روایات نیز به دو تن در شیعه به نام های عبدالله سنان و یحیی بن ابی العلاء الرازی و یک نفر در اهل سنت به نام حاتم بن اسماعیل منتهی می شود. تحقیقات نشان می دهد که احتمال جعل حدیث و وارد ساختن روایات یادشده به وسیله حکومت در کتب حدیثی دو راوی شیعه وجود دارد، و در مورد راوی اهل سنت نیز به دلیل نقل مرسل از امام صادقR احتمالی مشابه می رود. روایات از نظر محتوا نیز در تعارض جدی با ادله نقلی و عقلی است
۷.

تحلیل کارکردهای سیاق در التفسیر الحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: محمد عزت دروزه تفسیر سیاقی قرائن درون متنی قرائن برون متنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۱۱۶۷ تعداد دانلود : ۶۶۴
محمد عزّت دروزه از مفسران معاصر و بیان گذاران تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول در تفسیر خود، التفسیرالحدیث می باشد. وی فهم معانی و مراد آیات را تنها در پرتو توجه به سیاق آیات ممکن می داند. از این رو ابتدا در مقدمه تفسیرش به طور مفصل در اهمیت سیاق سخن گفته است و آنگاه در جای جای اثرش سیاق را در خدمت تفسیر آیات آورده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی انجام پذیرفته است؛ در این پژوهش کارکردهای سیاق در دو محور: 1. کارکردهای سیاق در نقش قرینه ای درون متنی، 2. کارکردهای سیاق در ارتباط با قرائن برون متنی، بررسی و تحلیل شده است. مجموعه بررسی ها و تحلیل ها در این دو محور حکایت از آن داشت که دروزه، پیش از اقوال مفسران و حتی روایات به سیاق آیات توجه کرده و تلاش داشته است آنچه که از سیاق آیات به دست می آید برای مخاطب خود عرضه کند. وی گاه توانسته به هدف خود نائل آید و گاه در استفاده از سیاق به تکلف دچار شده و به دلایلی چون تعصبات مذهبی و غیره، نتوانسته است به شایستگی از سیاق بهره گیرد.
۸.

بررسی دیدگاه امام خمینی درباره مرسلات فقهی شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره شانزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 249 - 273

کلید واژه ها: امام خمینی دیدگاه ها شیخ صدوق مرسلات جزمی مرسلات ظنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۱ تعداد دانلود : ۵۰۱
شیوه محدثان فریقین، نقل روایات با ذکر سلسله سند است. در این بین، شیخ صدوق از برجسته ترین محدثان شیعه، در «کتاب من لایحضره الفقیه»، روایات را بدون سند و به صورت مرسل گزارش کرده اند. وی اگرچه بعدها با نگاشتن «مشیخه»، در صدد رفع اشکال مقدر برآمد، مرسلاتی که بدون ذکر راوی گاه با واژه «قَالَ» و گاه با واژه «رُوِیَ» نقل کرده بود، محل مناقشه عالمان شد. قائلان به وثوق سند روایت (سندگراها) همه منقولات بدون راوی صدوق را از حجیت ساقط کردند و قائلان به وثوق صدور روایت (صدورگراها) همه آنها را یک سر حجت دانستند. در این بین امام خمینی دیدگاهی میان آن دو اتخاذ کردند. یافته های تحقیق حکایت از آن دارند که از نظر امام خمینی، اولاً، تنها مرسلات جزمی صدوق -با تعبیر «قَالَ»- معتبر هستند؛ ثانیاً، صدوق نه تنها یک محدث، بلکه عالمی رجالی برتر از نجاشی و طوسی است، لذا مرسلات جزمی وی، گویای توثیق راویان حذف شده از سند هستند؛ ثالثاً، صدوق اهل اجتهاد به معنای متعارف نزد اصولیان و به ویژه متأخران آنها نبود، لذا مرسلات جزمی را بر اساس حدس و ظن نقل نکرده است؛ رابعاً، مرسلات جزمی صدوق همسنگ مرسلات ابن ابی عمیر هستند؛ خامساً مرسلات جزمی صدوق، برابر با مسانیدش محسوب می شوند و بلکه بر آنها رجحان دارند.
۹.

اخلاق پزشک در مواجهه با بیمار از منظر آموزه های دینی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۰
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق حرفه ای اخلاق پزشکی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
تعداد بازدید : ۱۰۶۲ تعداد دانلود : ۵۰۴
۱۰.

تفسیری ناشناخته از علامه طباطبایی: «تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال پانزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۸ «ویژه قرآن بسندگی»

کلید واژه ها: تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن روش نقلی روش اجتهادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۰ تعداد دانلود : ۳۴۷
یکی از بن مایه های اصلی تفسیر المیزان، در «تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» است که علامه طباطبایی سالها پیش از نگارش المیزان در شهر تبریز اقدام به تألیف آن کرده بود. در او با دو شیوه نقلی و اجتهادی، در صدد تفسیر آیات قرآن برآمده است. تفسیر نقلی در دو شیوه تفسیر قرآن به قرآن و قرآن به روایت تجلّی یافته است. روش تفسیر قرآن به قرآن خود در ابعاد: تبیین مبهمات، تخصیص عمومات، تقیید مطلقات و ... نمود پیدا کرده و روش تفسیر قرآن به روایت نیز در محورهای: تبیین آیه با روایت، بیان جری و تطبیق آیه با روایت و ... تحقّق یافته است. روش تفسیر اجتهادی در البیان نیز در سه شیوه تفسیر لغوی، ادبی و عقلی بوده است. به طور کلی ساختار این تفسیر این گونه بوده که علامه پس از مختصر تبیینی که از آیه با استفاده از لغت، قواعد ادبی، عقل و آیات ارائه کرده، به نقل و تحلیل روایات مرتبط با آیه پرداخته است.
۱۱.

نقش اهل بیت (ع) در نقد و تبیین روایات کلامی عامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال یازدهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۳)

کلید واژه ها: اهل سنت تصحیح اهل بیت (ع) تحریف جعل روایات کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۴۲۰
بعد از رحلت پیامبر (ص)، جریان های فکری و کلامی متعدد و معارض با یکدیگر که بیشتر، از اهل سنت بودند، پدیدار شدند که در هر یک از آن ها، برای تبیین اندیشه ها، علاوه بر قرآن، به روایات نبوی (ص) استناد می شد. در اثنای این تکاپوها، برخی آیات، دچار تحریف معنوی شدند و روایات نیز دست خوش تحریف لفظی و تبیین ناصواب (تحریف معنوی) و یا گرفتار وضع شدند. اهل بیت (ع) در مواجهه با چنین روایاتی که دست مایه عقاید جریان های فکری و کلامی بودند، گاه مواضع تحریف روایات را آشکار می کردند، گاه با تبیین صحیح روایات، سوء برداشت ها را می زدودند و گاه با استناد به ادلّه عقلی و نقلی، جعلی بودن حدیث را نشان می دادند.
۱۲.

نقد و بررسی روایات انقطاع نبوت از دودمان یوسف (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲

کلید واژه ها: یوسف (ع) روایات تکبر والدین انقطاع نبوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۳۱۵
از بنیادی ترین موضوعات در عقیده راهنماشناسی، باور به عصمت پیامبران است، با این وجود روایاتی- که مقدار آن ها نیز اندک نیست- در آثار فریقین انعکاس یافته است که لازمه پذیرش آن ها، خدشه دار شدن عقیده عصمت پیامبران الهی است. اگرچه پاره ای از این روایات را عالمان و پژوهشگران از نظر سند و متن نقد کرده اند، اما همچنان پاره ای دیگر از روایات بلا تکلیف مانده اند. از جمله چند روایتی است که برابر با مفاد آن ها حضرت یوسف (ع) به هنگام ملاقات پدرش یعقوب (ع) تحت تأثیر عظمت زمامداریش از مرکب فرود نیامد و خداوند با خارج کردن نور نبوت از دودمانش، او را تنبیه کرد. برخی از شارحان روایات نیز در صدد توجیه این روایات برآمده و رفتار یوسف (ع) را بر ترک اولی حمل کرده اند. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی تمام روایات از مصادر اولیه- که در کتاب هایی چون کافی، علل الشرایع و امالی گزارش شده- گردآوری گردیده است و آن گاه به بررسی اسناد و محتوایی آن ها پرداخته است. نتایج تحقیق در بررسی سندی از ضعف اسناد تمام روایات حکایت دارد و در بررسی محتوایی تعارض آن ها با دلایل نقلی و عقلی را نشان می دهد.
۱۳.

گونه های مواجهه اهل بیت علیهم السلام با روایات سایر فرق اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۸

کلید واژه ها: اهل بیت روایات کلامی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر روایات و عترت
تعداد بازدید : ۷۴۵ تعداد دانلود : ۳۲۴
بعد از رحلت پیامبر9 جریان های فکری و کلامی متعدد شکل گرفتند. چهار فرقه خوارج، مرجئه، معتزله و اهل حدیث، از مهم ترین این جریان ها بودند. از جمله منابع عقاید آنها روایات نبوی9 بود. این روایات گاه به تحریف لفظی و تبیین ناصواب مبتلا شدند و گاه به وضع گرفتار آمدند. اهل بیت: در مواجهه با چنین روایاتی که مستمسک عقاید جریان های فکری و کلامی بود، به مواجهه پرداختند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم گاه مواضع تحریف روایات را برمی نمودند، گاه با تبیین صحیح روایات، سوء برداشت ها را می زدودند و گاه با استناد به ادله عقلی و نقلی، جعلی بودن حدیث را نشان می دادند.
۱۴.

بررسی مصادر روایی تفسیر المیزان و انعکاس با واسطه روایات از مصادر اولیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 171 - 200

کلید واژه ها: تفسیر المیزان روایات منابع روایات مصادر واسطه اخذ با واسطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۵۰۵
بی گمان از جمله ارزشمندترین تفاسیری که تاکنون نگاشته شده، تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی می باشد. در این اثر به روایات توجه ویژه ای شده است و مفسر پس از تفسیر دسته ای از آیات، تحت عنوان «بحث روائی»، با ارجاع به منابع فریقین روایات را گزارش و تبیین کرده است. به رغم پژوهش های متعددی که درباره روایات المیزان صورت پذیرفته، در هیچ اثری مصادر روایات آن تحقیق نشده است، لذا در این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی مصادر روایات این تفسیر مورد واکاوی قرار گرفته و بر اساس دلایل و شواهد متعددی بر این حقیقت رهنمون گردیده که علامه طباطبایی در نقل روایات شیعه غالباً به الصافی، البرهان، نورالثقلین و بحارالانوار رجوع داشته و بدون اینکه این منابع واسطه را ذکر کند، از طریق آن ها مستقیماً به مآخذ اصلی روایات ارجاع داده است. در نقل روایات اهل سنت نیز چنین روشی داشته و از منابع واسطه ای چون: البرهان، بحارالأنوار، الاتقان و الدرّ المنثور استفاده کرده است. گفتنی است هدف این پژوهش درصدد خرده گرفتن بر شیوه علامه طباطبایی نیست، زیرا روش عالمان سلف بر این منوال بوده است، بلکه در پی نشان دادن این نکته است که پژوهشگران به هنگام بهره گیری از روایات تفسیری المیزان خود را از توجه و مراجعه به منابع اصلی روایات بی نیاز ندانند .
۱۵.

بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: شیخ صدوق وثاقت مرویات نقد شبهات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۵۶۴
مقوله نسخ از دیرباز تاکنون مورد توجه اندیشمندان بوده است. نسخ دو رکن دارد؛ یکی ناسخ است و دیگری منسوخ. بر اساس دیدگاهِ مشهور، تشریع احکام در انحصار خداوند، و نسخ آیات مختصّ عصر نزول بوده و ناسخیت نیز در انحصار آیات قرار دارد. علاوه بر دیدگاه رایج،  نظریه متفاوتی به نام استمرار نسخ وجود دارد که معقتد است آیات الاحکام بر مبنای سیره عقلاء تشریع شده و عقل با تشخیص مصالح و مفاسدِ زمانی- مکانی، قدرت نسخ این آیات را دارد. مقاله ی فرارو با روشی توصیفی- تحلیلی نظریه ی استمرار نسخ را مورد بررسی قرار داده و با استناد به ادله ای این نظریه را نقد نموده است. نتیجه آنکه: نظریه استمرار نسخ با اشکالات عدیده ای روبروست که عبارتند از: تصریح ادله نقلی فراوان بر عدم قدرت عقل در درک جزئیات احکام، تعریف سطحی مفاهیم کلیدی بحث نسخ، عدم اتفاق نظر و وحدت رویّه در سیره ی عقلای اعصار و امصار، که سبب عدم امکان ترسیم سیره واحدی بنام سیره عقلاء می گردد و تشریع احکام بر این مبنا را زیر سوال می برد؛ تعارض میان مسئله ارسال رُسُل و استمرار تشریع احکام بر مبنای سیره عقلاء؛ تناقض میان مسئله ختم نبوت و نسخ آیات بوسیله عقل؛ مبهم بودن تعریف عقل و عدم قدرت ناسخیت آن با توجه به اختلاف عقول بشر؛ عدم ثبات، و بروز آشفتگی در شریعت و در نتیجه مخدوش شدن فایده تشریع قوانین است .
۱۶.

بررسی التفات در تفسیر «التحریر و التنویر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 101 - 140

کلید واژه ها: التفات التحریر و التنویر روش ها نکات تعداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۸ تعداد دانلود : ۲۳۹
التفات از صنعت های علوم بلاغت است که یادگیری آن به فهم عمیق تر اعجاز بلاغی قرآن و ساختار کلام خداوند و درک صحیح آیات الهی نایل می سازد. شناخت التفات، اقسام و اهداف آن سبب رفع ابهام در پاره ای از آیات می شود. تفسیر «التحریر و التنویر» ابن عاشور، از جمله تفاسیری است که به این مهم پرداخته است. وی 188 مرتبه با نام التفات و 28 نوبت با نام عدول، با شیوه ایجابی - که در پی اثبات التفات بوده است- و شیوه سلبی- که در پی اثبات عدم التفات بوده است- التفات را در ضمایر و عدد تبیین کرده است. وی همچنین در تفسیر خود کوشیده است به نکات تفسیری التفات در ضمایر: مخاطب به غایب، غایب به مخاطب، متکلم به مخاطب، متکلم به غایب، غایب به متکلم، اسم ظاهر به متکلم و ضمیر به اسم ظاهر و التفات و در عدد: التفات از مفرد به جمع و از جمع به مفرد، اشاره کرده و آن ها را تبیین کند.
۱۷.

بررسی و ارزیابی آرای مفسران اهل سنت درباره روایات آیه رجم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 342 - 321

کلید واژه ها: آیه رجم تحریف قرآن تورات مفسران اهل سنت نقد سندی نقد محتوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۱۴۴
یکی از مسائل چالش انگیز در مطالعات قرآنی و حدیثی، روایاتی هستند که بر تحریف آیات قرآن اشاره دارند. از معروف ترین آن ها، روایاتی هستند که از قرآنی بودن آیه موسوم به «رجم» سخن می گویند. بسیاری از مفسران اهل سنت، ضمن گزارش و پذیرش این روایات، نظریه نسخ التلاوه را مطرح نمودند. یافته های پژوهش حاضر حکایت از آن دارند: 1. از مجموع 58 تفسیر اهل سنت که روایات را گزارش کرده اند، سه رویکرد وجود دارد: الف) نسخ تلاوت و عدم نسخ حکم: 40 تفسیر، ب) گزارش روایات بدون بیان نظر: 12 تفسیر؛ ج) تشکیک در صحت روایات: 6 تفسیر؛ 2. وجه مشترک اسناد همه روایات، ختم آن ها به صحابی است و احتمال اعمال نظر صحابه وجود دارد؛ 3. محتوای روایات آیه رجم با ادله قرآنی، روایی، فقهی، عقلی و ادبی در معرض نقد هستند؛ 4. به نظر می رسد روایات آیه رجم ریشه در تورات داشته و به مصادر اسلامی راه یافته است.
۱۸.

امام رضا(ع) و مواجهه با برداشت های ناصواب اهل حدیث از صفات خبریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال چهارم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۴ 57-74

کلید واژه ها: امام رضا (ع) اهل حدیث صفات خبریه قرآن روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۲۸۶
یکی از فرقه های مهم کلامی در عصر امام رضا(ع) «اهل حدیث» بود. آنان بر ظاهر آیات و روایات جمود داشتند و بر این اساس در مسئله صفات خبریه خداوند یا تصویری جسمانی از خداوند ارائه می کردند یا با اثبات این صفات و بدون تبیین آن ها، سکوت اختیار می کردند. امام رضا(ع) در مواجهه با چنین رویکردی به تبیین عقیده صواب در صفات خبریه پرداختند و آیات و روایات نبوی(ص) را در این باب به شکلی صحیح تفسیر کردند، بنابراین، این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که روش های امام رضا(ع) در مواجهه با برداشت های ناصواب اهل حدیث از صفات خبریه چگونه است؟ بررسی مجموع روایات امام رضا(ع) در این مسئله حکایت از آن دارد که ایشان در تفسیر آیات از دو روش تفسیر قرآن به قرآن(با ارجاع متشابهات به محکمات آیات) و تفسیر عقلی آیات، به تبیین صحیح و غیر جسمانی آیات مربوط به صفات خبریه خداوند همت گماشتند و در مواجهه با روایات اهل حدیث در صفات خبریه، برخی از آن ها را مجعول یا محَّرف دانستند و برخی دیگر را به شکلی صحیح تبیین کردند.
۱۹.

مؤلفه های آمادگی دفاعی فرماندهی و مدیریت نظامی در نهج البلاغه با تأکید بر سرمایه انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت نظامی سال بیستم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۷۹ 115 - 144

کلید واژه ها: امیرالمؤمنین علی (ع) آمادگی دفاعی نهج البلاغه فرماند هی سرمایه انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۳۶۴
دنیای کنونی دنیای توسعه در پیوند با ناامنی ها است. برای تحقق امنیت و تأمین نیازهای توسعه ای در آینده ی جامعه، حضور هوشیارانه و مؤثر نیروهای مسلح در عرصه های گوناگون، به ویژه در حوزه دفاعی نیازی ضروری است. لذا قائم نمودن سازمان نیروهای مسلح بر مبنای تعالیم رفتار علوی، در جهت اداره امور از اهمیت بالایی برخوردار است. امام علی (ع) که در تلقّی صحیح دینی پس از پیامبر اکرم( ص) بزرگ ترین مفسّر قرآن و معارف دینی به شمار می رود، در نهج البلاغه بیانات ارزنده ای در تبیین مؤلفه های آمادگی دفاعی فرماندهی و مدیریت نظامی با تأکید بر سرمایه انسانی، با محوریت آموزه های اصیل قرآن و سنّت وجود دارد که شناسایی آن ها مورد توجه نویسندگان پژوهش حاضر قرارگرفته است. لذا این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی به منظور بازشناسی جایگاه حقیقی مؤلفه های آمادگی دفاعی در نهج البلاغه، به شناسایی و تحلیل این مؤلفه های پرداخته است. به این ترتیب با مطالعه سطر به سطر کتاب نهج البلاغه 147 کد مفهومی کشف و با ترکیب مفاهیم مرتبط، در نهایت 16 مؤلفه تشکیل و سپس این مؤلفه ها از نظر فراوانی و درصد فراوانی نسبی و تجمعی مفاهیم تشکیل دهنده آن ها مورد محاسبه قرار گرفت که در نتیجه در مؤلفه های سرمایه انسانی « تقوا» با فراوانی 10.9 درصد بیش ترین فراوانی را نسبت به سایر مؤلفه ها به خود اختصاص داده و بارزترین ویژگی فرماندهان و مدیران نظامی از نظر فراوانی در کلام حضرت علی (علیه السلام) است و مؤلفه «انتقادپذیری» با فراوانی 2.1 درصد از کمترین فراوانی برخوردار بوده اند.
۲۰.

تحلیل انتقادی ادلّه اشاعره و معتزله درباره رؤیت الهی مبتنی بر روایات اهل بیت (علیهم السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 83 - 107

کلید واژه ها: نقد حدیث رؤیت خداوند اهل بیت (ع) اشاعره معتزله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۶۰
از برخی آیات قرآن، امکان رؤیت خداوند و از برخی دیگر امتناع آن قابل برداشت است، این امر موجب گردیده است تا باورهای مختلفی در جامعه اسلامی مطرح گردد. گروهی با استدلال به دسته اول آیات و استشهاد به برخی روایات نبوی(صل الله علیه و آله) و اقامه براهین عقلی، امکان رؤیت را نتیجه گرفتند و گروهی دیگر با بهره گیری از دسته دوم آیات و طرح استدلال های عقلی، امتناع مطلق رؤیت را استنتاج کردند. اشاعره باورمندان دیدگاه نخست و معتزله معتقدان دیدگاه دوم می باشند. به دلیل طرح هر دو دیدگاه در دوران حضور اهل بیت(علیه السلام) هر دوی آن ها با نقد ایشان مواجه گردید، لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که تحلیل ادله اشاعره و معتزله درباره رؤیت الهی و نقد آن ها با روایات اهل بیت(علیه السلام) چگونه است؟ پس از تحلیل ادله عقلی، قرآنی و حدیثی اشاعره و معتزله روشن گردید که استدلال های آن ها با دو مواجهه سلبی و ایجابی روایات اهل بیت(علیه السلام) مورد نقد است. در مواجهه سلبی؛ اولاً، رؤیت جسمانی خداوند خواه در دنیا، خواه در خواب و خواه در بهشت غیرممکن است، ثانیاً، تمام روایاتی که خداوند را چون مخلوقاتش توصیف می کنند، نقد و ردّ می شوند، ثالثاً، رؤیت غیر جسمانی امری مطلقاً محال نمی باشد. در مواجهه ایجابی نیز طبق روایات، خداوند با قلب پیراسته از زنگار گناهان و آلودگی های شبهات قابل رؤیت است و این مهم برای اولیای دین و تطهیر یافتگان الهی محقق گردیده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان