محسن مبارکی

در حالی که معنی شناسی بدون در نظرگرفتن بافت محیطی جملات را تفسیر می کند، کاربردشناسی در ارتباط تنگاتنگ با تحلیلِ گفتمان بوده و پاره گفتارها را در بافت محیطی و اجتماعی در نظر می گیرد و سپس آنها را تفسیر می کند. برای یکی از قصیده های رودکی در کتاب های مختلف عناوین متفاوتی چون ""حسرت جوانی""، ""پیری""، ""کنون زمانه دگر گشت"" و ""دلم نشاط و طرب را فراخ میدان بود"" در نظر گرفته شده است که مقاله حاضر سعی دارد از این میان با توجه به اصول گفتمان شناسی گوینده؛ مخاطب؛ موضوع؛ پیام؛ پیش فرض ها؛ کنش گفتاری و مصداق های اثر مناسب ترین عنوان را برای این قصیده برگزیند. تجزیه و تحلیل این قصیده با استفاده از روش جزء به کل صورت می گیرد. به این منظور، مطالب و موضوعات هر بیت مانند گوینده ی پیام، مخاطب، مصداق ها، معانی، بیان، موضوع هر بیت، پیش فرض ها، کنش گفتاری، عبارات اشاره ای و مانند این ها برای استنباط و استنتاج صحیح تراز متن استخراج و در جدول آورده می شوند. سپس ارتباط ابیات از منظر پیوستگی و همبستگی متن بررسی و بهترین عنوان مشخص می گردد..

تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در سال های اخیر به همراه توسعه ی صنعت، فناوری و ارتباطات، موجب گرایش گویشوران زبان ها و گویش های بومی و اقلیت به زبان ملی کشورمان یعنی فارسی معیار شده است و این روند، عاملی برای تضعیف جایگاه و تهدیدی برای حفظ زبان ها و گویش های محلی به حساب می آید. بیرجندی یکی از گویش های محلی کشورمان است که در سال های اخیر کاربرد آن در حوزه های مختلف کاهش یافته و فراگیران این گویش در نسل جوان هر روزه کمتر می شوند. هدف این پژوهش، به دست دادن شواهدی در مورد جایگاه اجتماعی این گویش و میزان کاربرد آن در حوزه های مختلف با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده در چهار گروه تحصیلی، پنج گروه سنی و دو گروه جنسیتی در شهر بیرجند است. بررسی داده های این پژوهش نشان می دهند که به طور نسبی بیشترین میزان کاربرد گویش بیرجندی مربوط به حوزه خانواده است و هر چه حوزه رسمی تر می شود، میزان کاربرد گویش بیرجندی کاهش می یابد. سن در کاربرد گویش در حوزه ها و موقعیت های مختلف مؤثر است. در مجموع یافته های این پژوهش از زوال تدریجی گویش بیرجندی در منطقه حکایت دارد.

یکی از مشکلاتی که مترجم طی فرایند ترجمه با آن مواجه می شود، ترجمه واژگان فرهنگی و انتقال تأثیر مطلوب این واژگان به زبان مقصد است. این مسئله در متون دینی از جمله قرآن که واژگان فرهنگی بخش قابل توجهی از آیات قرآن را شامل می شود، نمود بیشتری پیدا می کند. در این پژوهش کیفیت ترجمه آربری و یوسف علی از جنبه معادل گزینی واژگان فرهنگی و میزان انتقال مفاهیم به زبان انگلیسی ارزیابی شده است. ازاین رو، آیاتی از قرآن که در آن مفاهیم فرهنگی ویژه جامعه اسلامی مطرح شده است، همراه با ترجمه دو مترجم مذکور و ترجمه فارسی مکارم شیرازی ذکر شده و به تحلیل معادل های انتخابی از لحاظ انتقال معنا، صحت در انتخاب معادل و فهم صحیح مترجم از آیات ارائه شده پرداخته شده است. نتیجه پژوهش این بود که در ترجمه آربری به مخاطب بیشتر توجه شده است و واژگان فرهنگی اسلامی به صورت تحت اللفظی یا معادل های فرهنگی شناخته شده در آیین مسیحیت ترجمه شده اند؛ اما یوسف علی سعی کرده است این واژگان را عمدتاً بدون ترجمه و همراه با توضیح اضافه به زبان انگلیسی منتقل کند. کلیدواژه ها: تعادل واژگانی، واژگان فرهنگی، معادل، مونا بیکر، آربری، یوسف علی.

ازآنجایی که هدف غایی هر نوع آموزش در هر حوزه ای تربیت افراد حرفه ای است، در این تحقیق برآنیم تا در حوزة مطالعات ترجمه، اساس نظری و عملی آموزش ترجمه را بیش ازپیش به هم نزدیک تر کنیم و موانع برنامه های متعدد آموزشی را که نتوانسته اند به این هدف دست یابند ،برداریم. آموزش ترجمه تنها به آموزش زبان محدود نمی شود؛ هرچندکه مترجم با تسلط هرچه بیشتر بر زبان های مبدأ و مقصد، ترجمة بهتری را ارائه خواهد داد. هدف از نگارش این مقاله، ارائة مدلی نظام مند و عمل گرا در آموزش ترجمه است که طی آن ترجمه آموز پس از تسلط بر دو سطح زبان شناسی خرد (آواشناسی، واژه شناسی، نحو و معناشناسی) و زبان شناسی کلان (منظورشناسی و نشانه شناسی متن) به سمت سطح فرازبانی حرکت می کند. او در این مسیر دو عامل مهم نظریه و توانش ترجمه را در ذهن خود تئوریزه می کند تا درجهت تبدیل شدن به مترجم حرفه ای حرکت کند. البته باید توجه داشت که تبدیل مترجم مبتدی به مترجم حرفه ای در گرو اعمال راهکارهایی فرانهادی (آموزشی) است که در این مقاله به آن ها می پردازیم.