زاهده رحمانیان

مراقبه ذهن ـ آگاهی از راهبردهای ارتقاء عملکرد ورزشی است که از طریق بهبود تمرکز مؤثر واقع می شود. بااین­حال پژوهش های کمی در تأیید تأثیر کلی آن بر عملکرد ورزشی انجام شده است. مطالعات اخیر نشان داده اند که ذهن ـ آگاهی ممکن است بر بهبود کنترل حرکتی، عملکرد تعادلی، تصمیم گیری، و آمادگی جسمانی مؤثر باشد. چندین پژوهش تجربی نیز نشان داده اند که رویکردهای مبتنی بر ذهن_ آگاهی می توانند بر عملکرد ورزشی در رشته های مختلف اثر بگذارند و باعث پایبندی به ورزش شوند. این مقاله با ارائه منطق نظری برای مداخله ذهن ـ آگاهی و یکپارچه کردن مفاهیم ذکرشده، نمایی کلی از این رویکرد نوین را برای افزایش عملکرد ورزشی فراهم می نماید. همچنین، نشان می دهد راهبردهایی که باعث بهبود ذهن- آگاهی، پذیرش تجارب درونی مانند افکار، هیجان­ها، و حس های بدنی، روشن کردن اهداف باارزش، کاهش تکانشگری، و افزایش توجه به نشانه های بیرونی می شوند، می توانند باعث بهبود عملکرد ورزشی شوند. پژوهش حاضر که یک مرور تحلیلی مبتنی بر شواهد است، ضمن بررسی دلایل تأثیر ذهن ـ آگاهی بر عملکرد ورزشی، پیشنهاد هایی را در زمینه ارتباط بین رویکردهای مبتنی بر ذهن_ آگاهی و عملکرد ورزشی مطرح می کند.

فراشناخت از عوامل مؤثر بر یادگیری و اجرای مهارت های ورزشی، و فعالیت ورزشی یکی از کم هزینه ترین راهکارهای موجود برای بهبود مهارت های فراشناختی است؛ با این حال پژوهش های کمی در تأیید تأثیر متقابل فراشناخت و فعالیت ورزشی بر یکدیگر انجام شده است. بعضی از فعالیت های ورزشی ممکن است باعث بهبود مهارت های فراشناختی شوند؛ در مقابل، پژوهش ها نشان داده اند که راهکارهایی که باعث ارتقای فراشناخت می شوند ممکن است بر مهارت های روانی ـ حرکتی و فعالیت ورزشی اثر بگذارند. این مطالعه باهدف ارائه دلایل اثر متقابل فراشناخت و فعالیت ورزشی، به شیوه تحلیلی، به بررسی پیشینه مربوط به رشد هر یک، و به طرح دستورالعمل های اساسی می پردازد که می تواند به ارتباط بین فراشناخت و فعالیت ورزشی جهت دهد.

برای بهره بردن از فواید طولانی مدت ورزش به «خودنظم دهی» ورزشی نیاز است. پرسش نامه خودنظم دهی ورزشی دارای 16 سؤال است که میزان و مؤلفه های خودنظم دهی ورزشی را می سنجد. هدف از پژوهش ﺣﺎﺿﺮ تعیین ویژگی های روان سنجی پرسش نامه خودنظم دهی ورزشی در ورزشکاران جوان باشگاه های ورزشی استان فارس است. روش این پژوهش توصیفی از نوع زمینه یابی است که در آن تعداد 256 ورزشکار از چهار باشگاه مردانه و سه باشگاه زنانه در استان فارس به روش نمونه گیری خوشه ای شرکت کردند. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ به شیوه چرخشی، چهار ﻋﺎﻣل خودگردانی بیرونی، خودگردانی درون فکنی، انگیزه درونی، و خودگردانی شناخته شده را ﻧﺸﺎن داد، که در مردان 76/48 و در زنان 43/53 درصد از واریانس کل خودنظم دهی را تبیین می کرد. ﺿﺮاﯾﺐ ﭘﺎﯾﺎﯾﯽ ﻫﻤﺴﺎﻧﯽ دروﻧﯽ از طریق آﻟﻔﺎیﮐﺮوﻧﺒﺎخ برای 16 ﻣﺎده و چهار ﻋﺎﻣﻞ در کل پرسش نامه (به ترتیب در مردان و زنان 80/0 و 67/0) و نیز از طریق دونیمه سازی (به ترتیب در مردان و زنان 79/0 و 62/0) رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، ضرایب روایی همگرای پرسش نامه خودنظم دهی ورزشی بین 44/0 تا 71/0 بود. بنابراین پرسش نامه خودنظم دهی ورزشی برای بهره گیری پژوهشگران به منظور ارزیابی خودتنظیمی ورزشکاران جوان شرایط لازم را داراست.

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر فعالیت بدنی هوازی بر کاهش خلق منفی (اضطراب و افسردگی) بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر می پردازد. بدین منظور 146 زن بیمار مراجعه کننده به کلینیک گوارشی بیمارستان پیامبران تهران، که تشخیص قطعی سندرم روده تحریک پذیر دریافت کرده بودند، به صورت نمونه های در دسترس انتخاب و با پرسشنامه 28 سؤالی سلامت عمومی گلدبرگ غربال شدند و 30 نفر که نمره معادل یا بیش از 23 کسب کرده بودند، به صورت تصادفی ساده در دو گروه کنترل و گروه آزمایشی قرار داده شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون تی مستقل و وابسته صورت گرفت. پیش از اعمال متغیر مستقل تفاوت معناداری بین گروه ها مشاهده نشد، اما پس از اعمال متغیر مستقل (فعالیت بدنی ایروبیک) به مدت نه هفته (هفته ای سه جلسه)، میزان علائم جسمانی، اضطراب، و افسردگی آزمودنی های گروه تجربی به طور معناداری کاهش یافت. در نتیجه، فعالیت بدنی هوازی نقش مؤثری در کاهش اضطراب و افسردگی بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر دارد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس فراشناخت کاربردی در فعالیت بدنی ورزشکاران زن و مرد بود. نمونه های پژوهش شامل 315 ورزشکار زن و مرد از هشت باشگاه ورزشی شهرستان جهرم بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. تحلیل عاملی نشان دهنده وجود سه عامل سازة دانش اعلانی، رویه ای، و مشروط بود که 48/66 درصد از واریانس فراشناخت را تبیین می کرد. تفاوت های مربوط به جنسیت، و انواع فعالیت ورزشی معنادار بود. به علاوه، سازه های فراشناخت کاربردی در فعالیت بدنی با برخی عامل های پرسش نامة فراشناخت-30، پرسش نامة خودنظم دهی، و پرسش نامة جهت گیری هدف ورزشی همبستگی نشان داد. ﺿﺮاﯾﺐ پایایی همسانی درونی، از طریق آلفای کرونباخ برای 10 ماده و سه عامل در کل پرسش نامة فراشناخت کاربردی در فعالیت بدنی (89/0)، و نیز از طریق دونیمه سازی (88/0) رضایت بخش بود. نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان دهنده کفایت قابل توجه مقیاس فراشناخت کاربردی در حوزه فعالیت بدنی و ورزشی بود.

هدف: فراشناخت به دانش، کنترل و نظارت بر فرایندهای تفکر و هیجان گفته می شود. چهارچوب چنین فراشناختی منطبق با خودنظم دهی در مواقع سختی است که دارای سه عامل: (1) اعتماد به خاموش سازی تداوم چالش، (2) اعتماد به تفسیر احساسات خود به عنوان نشانه، بازداشتن از واکنش سریع و تنظیم ذهن برای حل مسئله و (3) اعتماد به تنظیم سلسله مراتب اهداف انعطاف پذیر و عملی. هدف از پژوهش حاضر عبارت است از: الف) بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه فراشناخت و فراهیجان مثبت در ورزشکاران (PMCEQ)، ب) بررسی تفاوت جنسیت، گروه سنی، نوع و مدت فعالیت بدنی در فراشناخت/فراهیجان مثبت؛ ج) تحلیل رابطه بین رویکرد فراشناخت مثبت و انگیزه ها و اهداف ورزشی. روش: نمونه شامل 307 ورزشکار زن و مرد از 7 باشگاه ورزشی شهرستان جهرم بود که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. یافته ها: تحلیل عاملی نشان دهنده وجود سه عامل/سازه بود که 24/47 درصد از واریانس فراشناخت را تبیین می کردند. تفاوت های فراشناختی از لحاظ جنسیت، گروه سنی، و نوع و مدت فعالیت بدنی معنادار بود. بعلاوه، سازه های فراشناخت/فراهیجان مثبت با برخی عامل های پرسشنامه فراشناخت-30، پرسشنامه خودنظم دهی، و پرسشنامه جهت گیری هدف ورزشی همبستگی نشان دادند. ﺿﺮایﺐ ﭘﺎیﺎیﯽ ﻫﻤﺴﺎﻧﯽ دروﻧﯽ از طریق آﻟﻔﺎیﮐﺮوﻧﺒﺎخ برای 15 ﻣﺎده و سه ﻋﺎﻣﻞ در کل پرسشنامه فراشناخت/فراهیجان مثبت (83/0) و نیز از طریق دونیمه سازی (86/0) رﺿﺎیﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﻮد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان دهنده کفایت قابل توجه این ابزار برای اندازه گیری فراشناخت و فراهیجان مثبت در حوزه فعالیت بدنی و ورزشی بود.