امید شکری

زمینه: هیجانهای یادگیری بخشی از هیجانهای پیشرفت هستند که در چارچوب «نظریه کنترل- ارزش هیجانهای پیشرفت» تبیین می شوند. لذت، اضطراب، شرم، رهایی، امید و نا امیدی هیجانهایی هستند که دانش آموزان و دانشجویان در جریان تحصیل بارها آنها را تجربه می کنند. با این حال تمرکز صرف بر هیجان اضطراب و عدم توجه به این دسته از هیجانها در نظام آموزشی و فقدان ابزار مناسب جهت سنجش آنها در ایران از مهمترین مسایل این حوزه است. روش: جامعه آماری شامل کل دانشجویان مقطع لیسانس دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 94-93 به تعداد 9421 و نمونه آماری 221 نفر دانشجوی رشته های مختلف تحصیلی بودندکه با استفاده از روش«نمونه گیری تصادفی» گزینش و با روش «توسعه ای پیمایشی» مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش سوالات پرسشنامه «مقیاسهای هیجان مرتبط با یادگیری» (LRES) با هدف رواسازی آن برای مطالعه هیجانهای پیشرفت جامعه دانشجویان ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی تائیدی نشان داد که اکثریت شاخصهای مقیاسهای مذکور از جمله CFI، GFI، PGFI برازش دارند، ضرایب مسیر (بارهای عاملی) آنها معنی دار بوده و از ضریب اعتبار بالای برخودارند. همسانی درونی مقیاسها معنی دار برآورد گردید. نتیجه گیری: بنابراین با توجه به برازش مدل و اعتبار بالایی مقیاسهای پرسشنامه، از آن می توان جهت مطالعه و سنجش هیجانهای یادگیری دانشجویان ایرانی استفاده کرد.

مقدمه: در مطالعات آسیب شناسی روانی تحولی در دوره نوجوانی، تمرکز بر کنش وری روزانه نوجوان از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به عدم دسترسی به ابزاری غیرسودار، روا و پایا و همچنین آسان برای اجرا به منظور اندازه گیری کنش وری روزانه نوجوان، مطالعه حاضر با هدف آزمون ساختار عاملی نسخه فارسی مقیاس چندبُعدی کنش وری نوجوان انجام شد. روش: 479 نوجوان (234 پسر و 245 دختر) که با روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند به نسخه فارسی مقیاس چندبُعدی کنش-وری نوجوان پاسخ دادند. به منظور آزمون ساختار عاملی مقیاس چندبُعدی کنش وری نوجوان از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که در نمونه نوجوانان ایرانی، ساختار سه عاملی مفروضِ مقیاس چند بُعدی کنش وری نوجوان، شامل کنش وری عمومی، کنش وری مربوط به خانواده و کنش وری مربوط به همسالان با داده ها برازش خوبی داشت. همچنین، همسانی درونی سه زیرمقیاس پرسشنامه چندبُعدی کنش وری نوجوان خوب بود. نتیجه گیری: در مجموع، یافته های مطالعه حاضر درباره ویژگی های روان سنجی مقیاس چند بُعدی کنش وری نوجوان نشان می دهد که نسخه فارسی مقیاس چندبُعدی کنش وری نوجوان، برای گستره وسیعی از کاربردهای تحقیقاتی آتی بویژه وقتی یک شاخص چندبُعدی و غیرسودار درباره کنش وری بهنجار نوجوان ایرانی نیاز است، مناسب می باشد.

هدف از این پژوهش1 بررسی رابطه میان متغیرهای مکنون اضطراب امتحان، کمال گرایی (خود-مدار و جامعه - مدار) و خودکارآمدی تحصیلی با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان مقطع راهنمایی استان تهران بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. اطلاعات مورد نظر با بهره گیری از پرسشنامه های اضطراب امتحان (ابوالقاسمی، 1375)، کمال گرایی چندبعدی (بشارت، 1375) و خودکارآمدی تحصیلی (جینکس و مورگان، 1999) گردآوری شد. یافته های پژوهش نشان داد که خودکارآمدی تحصیلی تنها رابطه میان کمال گرایی خود-مدار و اضطراب امتحان را میان جیگری می کند و نقش خودکارآمدی تحصیلی در ارتباط میان کمال گرایی جامعه - مدار و اضطراب امتحان ناچیز است. در نتیجه گیری کلی، پژوهش نشان داد که هر چند خودکارآمدی تحصیلی در این دانش آموزان تا حدودی سبب کاهش اضطراب امتحان می شود، اما زمانی که این افراد در شرایط استرس زای امتحان قرار می گیرند باورهای سازش یافته آنها فعال می شود و متعاقب آن اضطراب امتحان معناداری را تجربه می کنند. این پژوهش یافته هایی در زمینه حمایت از فرضیه آسیب پذیری خاص فراهم آورد که نشان می دهد کمال گرایی خود- مدار تحت شرایط استرس زا دارای پیامدهای سازش نایافته است.

پژوهش حاضر با هدف آزمون هم ارزی متریک مقیاس اضطراب اجتماعی نوجوانان (SASA؛ پاکلک، 1997) در بین گروه های جنسی و سنی یک نمونه از نوجوانان ایرانی انجام شد. 500 نوجوان 18-12 سال (224 پسر و 276 دختر) به مقیاس اضطراب اجتماعی نوجوانان پاسخ دادند. به منظور بررسی تغییرناپذیری عاملی SASA در بین گروه های جنسی و سنی از تحلیل عاملی تاییدی چندگروهی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی تک گروهی نشان دادند که در گروه های جنسی و سنی، الگوی دو عاملی SASA شامل بیم و ترس از ارزیابی منفی و تنش و بازداری در تماس اجتماعی، برازش خوبی با داده ها داشتند. نتایج تحلیل عامل تاییدی چندگروهی، تغییرناپذیری بین گروهی ساختار عاملی، بارهای عاملی، واریانس ها و کواریانس های بین عاملی SASA را در بین گروه های جنسی و سنی نشان دادند. نتایج پژوهش حاضر با تاکید بر هم ارزی روان سنجی SASA در بین گروه های جنسی و سنی نشان داد که روایی عاملی SASA در گروه های مختلف، متشابه است. بنابراین، الگوی ابعادی بیانگری وجوه شناختی و رفتاری اضطراب اجتماعی، در گروه های جنسی و سنی یکسان است.

در نظریه کنترل- ارزش، هیجان های پیشرفت به عنوان هیجان هایی که با فعالیت ها و پیامدهای پیشرفت پیوند خورده اند تعریف می شوند. تأثیر هیجان های پیشرفت بر جوانب مختلف زندگی و پیشرفت تحصیلی در پژوهش های متعددی به اثبات رسیده است. بااین حال تمرکز صرف بر هیجان اضطراب و عدم توجه به این دسته از هیجان ها در نظام آموزشی و فقدان ابزار مناسب جهت سنجش آن ها در ایران از مهم ترین مسائل این حوزه است. جامعه آماری شامل همه دانشجویان مقطع لیسانس دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 94-93 به تعداد 9421 و نمونه آماری 221 نفر دانشجوی رشته های مختلف تحصیلی است که با استفاده از روش «نمونه گیری تصادفی» گزینش و با روش «توسعه ای پیمایشی» مورد مطالعه قرارگرفتند. پژوهش حاضر به بررسی شاخص های روان سنجی ازجمله روایی، اعتبار و همسانی درونی «مقیاس های هیجان مرتبط با کلاس» پرداخته است. در این پژوهش سؤالات پرسش نامه «مقیاس های هیجان مرتبط با کلاس درس» (CRES) باهدف رواسازی آن برای مطالعه هیجان های پیشرفت جامعه دانشجویان ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج تحلیل عاملی تائیدی بیشتر شاخص های مقیاس های مذکور ازجمله CFI، GFI، AGFI از مقدار مطلوبی برخوردارند و ضرایب مسیر تمامی مقیاس های آن ها معنی دار می باشند. همبستگی بین هیجان های مختلف کلاسی و همسانی درونی مقیاس ها معنی دار برآورد گردید. با توجه به برازش مدل، از مقیاس های مذکور می توان جهت بررسی هیجان های کلاسی دانشجویان ایرانی استفاده کرد.

هدف: مطالعه حاضر با هدف آزمون نقش واسطه ای رفتارهای سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در رابطه جهت گیری های مذهبی درونی/بیرونی و حمایت اجتماعی ادراک شده با بهزیستی هیجانی و رضایت از زندگی در دانشجویان انجام شد. روش: 410 دانشجو (157 پسر و 253 دختر) به جهت گیری مذهبی درونی بیرونی آلپورت (I/EROS)، مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراک شده (MSPSS)، نسخه تجدید نظر شده دوم نیمرخ سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت (HPLP-II)، فهرست عواطف مثبت و منفی (PANAS) و رضایت از زندگی (SWLS) پاسخ دادند. در این مطالعه، به منظور آزمون نقش واسطه ای رفتارهای سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در رابطه جهت گیری های مذهبی درونی/بیرونی و حمایت اجتماعی ادراک شده با بهزیستی هیجانی و رضایت از زندگی در دانشجویان از روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که رابطه بین جهت گیری مذهبی درونی و حمایت اجتماعی ادراک شده با رفتارهای سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت مثبت و معنادار و رابطه بین جهت گیری مذهبی بیرونی با رفتارهای سبک زندگی سالم مثبت و غیرمعنادار بود. همچنین، رابطه بین رفتارهای سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت با عاطفه مثبت و رضایت از زندگی مثبت و معنادار و با عاطفه منفی، منفی و معنادار بود.علاوه بر این،نتایج روش آماری معادلات ساختاری نشان داد که رابطه بین جهت گیری مذهبی درونی و حمایت اجتماعی با عاطفه مثبت و منفی و رضایت از زندگی از طریق از رفتارهای سبک زندگی سالم به طور نسبی میانجیگری می شود. در نهایت، در مدل مفروض، 29 درصد از پراکندگی نمرات رفتارهای سبک زندگی از طریق جهت گیری های مذهبی درونی/بیرونی و حمایت اجتماعی ادراک شده تبیین شد. همچنین، در مدل مفروض به ترتیب 64 ، 16 و 38 درصد از پراکندگی نمرات عاطفه مثبت، عاطفه منفی و رضایت از زندگی از طریق رفتارهای سبک زندگی تبیین شد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که بخشی از پراکندگی نمرات بهزیستی هیجانی و رضایت از زندگی در بافت پیش بینی این مولفه های شناختی و هیجانی بهزیستی از طریق ابعاد درونی و بیرونی جهت گیری های مذهبی و حمایت اجتماعی ادراک شده، به کمک تفاوت در میزان استفاده از رفتارهای سبک زندگی سالم قابل تبیین است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف آزمون روان سنجی مقیاس سازگاری هیجانی (EAM؛ رابیو، آگادا، هانتنگاس و هرناندز، 2007) در بین گروهی از دانشجویان ایرانی انجام شد. روش: در مطالعه همبستگی حاضر 324 دانشجوی کارشناسی (130 پسر و 194 دختر) به EAM، مقیاس واکنش پذیری نسبت به استرس ادراک شده (PSRS؛ شولتز، ییم، زوکالا، جانسن و شولتز، 2011) و نسخة تجدید نظر شدة دوم نیمرخ سبک زندگی ارتقا دهندة سلامت (HPLP-II؛ والکر، اسچریست و چندر، 1995) پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی سازة EAM از روش آماری تحلیل عاملی تأییدی و به منظور بررسی همسانی درونی EAMاز ضرایب آلفای کرونباخ استفاده شد. همچنین، به منظور مطالعه روایی سازة EAM، ضریب همبستگی بین ابعاد سازگاری هیجانی با زیرمقیاس های واکنش پذیری نسبت به استرس ادراک شده و نیمرخ سبک زندگی ارتقا دهندة سلامت گزارش شد. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی تاییدی EAM نشان داد که در نمونة دانشجویان ایرانی ساختار دوبعدی EAM شامل عامل فقدان نظم بخشی انگیختگی های هیجانی و فیزیولوژیک و عامل نامیدی و تفکر آرزومندانه، با داده ها برازش مطلوبی داشت. همچنین، نتایج مربوط به همبستگی بین ابعاد سازگاری هیجانی با زیرمقیاس های واکنش پذیری نسبت به استرس ادراک شده و نیمرخ سبک زندگی ارتقا دهندة سلامت، به طور تجربی از روایی سازة EAM حمایت کرد. در نهایت، مقادیر ضرایب همسانی درونی عامل کلی و زیرمقیاس های EAM بین 84/0 تا 91/0 به دست آمد. نتیجه گیری: در مجموع، نتایج مطالعة حاضر نشان داد که EAM برای سنجش مفهوم سازگاری هیجانی در دانشجویان ایرانی ابزاری روا و پایا است.

پژوهش حاضر با هدف آزمون تغییرناپذیری اندازه گیری نسخة کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی(لری، 1983) در نوجوانان تیزهوش و عادی انجام شد. 680 دانش آموز (325 عادی و 355 تیزهوش) به نسخة کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی پاسخ دادند. به منظور بررسی روایی بین گروهی نسخة کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی در نوجوانان تیزهوش و عادی از تحلیل عاملی تأییدی چندگروهی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی تک گروهی نشان دادند که در هر دو گروه تیزهوش و عادی، الگوی دو عاملی نسخة کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی شامل سوال های نمره گذاری شده مثبت و سوال های نمره گذاری شده منفی، برازش خوبی با داده ها داشت. نتایج تحلیل عامل تأییدی چندگروهی، تغییرناپذیری بین گروهی ساختار عاملی، بارهای عاملی، مقادیر خطا واریانس ها و کواریانس های بین عاملی نسخة کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی را در دو گروه نوجوانان تیزهوش و عادی نشان داد. نتایج پژوهش حاضر با تاکید بر تغییرناپذیری اندازه گیری نسخة کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی در نوجوانان تیزهوش و عادی نشان داد که الگوی ساختاری بُعد شناختی اضطراب اجتماعی (ترس از ارزیابی منفی) در دو گروه، از نظر کیفی، یکسان است.