سعید امان پور

توسعه به منزله تغییر بنیادی در متغیر های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در هر جامعه محسوب می شود و تحقق آن مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون است. جامعه آماری پژوهش حاضر 10 شهرستان استان ایلام می باشد. هدف اصلی آن پراکنش فضایی توسعه و نابرابری های منطقه ای در استان ایلام می باشد. در راستای دست یابی به هدف مورد نظر 72 متغیر ( 24 متغیر شاخص اقتصادی زیر بنایی( زیر ساختی)،24 متغیر شاخص آموزشی - فرهنگی و 24 متغیر شاخص بهداشتی – درمانی) انتخاب گردیده و از تکنیک آنتروپی شانون جهت تعیین ضریب اهمیت شاخص ها و به منظور میزان برخورداری شهرستان های استان ایلام از مدل ARAS استفاده شده است . برای نشان دادن اختلاف و نابرابری بین شاخص ها و این که کدام شاخص بیشترین نابرابری را دارد از روش ضریب پراکندگی (CV) و نرم افزار SPSS ( آزمون همبستگی پیرسون) برای بررسی رابطه بین نرخ شهرنشینی و توسعه استفاده شده است. نتایج نشان می دهد در مجموع شاخص ها ضریب توسعه از 1 تا 754/0 در نوسان است . 4 شهرستان سیروان، مهران، ملکشاهی و چرداول به ترتیب در رتبه های اول تا چهارم و دارای سطح برخوردار و 6 شهرستان ایوان، دره شهر، بدره، دهلران و آبدانان و ایلام در رتبه های پنجم تا دهم و دارای سطح نیمه برخوردار هستند. بیشترین اختلاف و نابرابری مربوط به شاخص اقتصادی- زیر بنایی( زیرساختی) با 204/0 می باشد و کمترین مربوط به شاخص آموزشی- فرهنگی با100/0 می باشد. بین نرخ شهرنشینی و جمعیت با توسعه یافتگی همبستگی معکوس وجود دارددر مجموع این نتایج نشان از اختلاف و نابرابری بین شهرستان ها در برخورداری از شاخص های موجود می باشد.

مسیر پیاده تجلی گاه حیات مدنی شهر و محل رخداد وقایع و فعالیتهای اجتماعی شهروندان در زندگی و حیات شهری می باشد. طراحی درست و گسترش آن نه تنها باعث غنی تر شدن زندگی اجتماعی می شود؛ بلکه با توجه به پیچیدگی ها و مسائل حمل و نقل شهری در شهرهای معاصر، گامی در جهت حل معضلات ترافیکی بر می دارد و شهرها را به سوی حمل ونقل انسان محور سوق می دهد. بر همین اساس این مقاله به ارزیابی شاخص های پیاده پذیری در خیابان طالقانی شهر اهواز پرداخته است. این پژوهش سعی دارد با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی به این سوال پاسخ دهد که کدام یک از شاخص های پیاده پذیری (کالبدی، کارکردی و عملکردی) برای افزایش کیفیت پیاده راه خیابان طالقانی از اولویت بالاتری برخوردار هست در این راستا بر مبنای مدل FAHP (تحلیل سلسله مراتبی فازی) و با استفاده از نظرات عابرین پیاده, هر یک از معیارها و شاخص های موثر در ارتقای کیفیت پیاده راه طالقانی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که شاخص کالبدی با امتیاز 570/0 بیشترین سهم را در پیاده پذیری دارد و در رتبه بعدی شاخص ادراکی با امتیاز 289/0 در رتبه دوم قرار دارد و نهایتا شاخص کارکردی با میزان 141/0 کم ترین امتیاز را به خود اختصاص داد.. با استفاده از بررسی ها و تحلیل های انجام گرفته شده به این نتیجه رسیدیم که شاخص های کالبدی از اهمیت بالاتری نسبت به سایر شاخص ها برخوردار می باشند.

شناسایی و ارزیابی امکانات و تنگناهای موجود، اولین گام مهم در فرآیند برنامه ریزی توسعه روستایی به شمار می رود. در این راستا، گزینش نقاط بهینه روستایی برای توزیع خدمات عمومی و همچنین سنجش درجه توسعه دهستان ها از اهمیت خاصی برخوردار است؛ که این امر اغلب با استفاده از روش های کمی صورت می پذیرد. پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش AHP به گزینش مستعدترین مراکز، برای توزیع خدمات در سطح دهستان غیزانیه اهواز پرداخته است؛ سپس از فنون تصمیم گیری چندشاخصه نظیر؛ Vikor، Electre، Promethee،Topsis و نیز روش های مجموعه ادغامی مانند؛ Average ،Borda ،Copeland و Post، جهت تعیین درجه توسعه روستایی دهستان مذکور استفاده گردید. ماهیت و روش این پژوهش، توصیفی و تحلیلی بوده و به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می رود. جمع آوری اطلاعات به دو صورت تکمیل پرسشنامه از ۳۰ نفر کارشناس امور روستایی و داده های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰ انجام گرفت. تحلیل داده های پژوهش در محیط ArcGIS۱۰.۳ و نرم افزار Expert Choice، Excel و Visual Promethee انجام گرفت. یافته ها نشان داد که از میان نماگرهای منتخب پژوهش، معیار تراکم جمعیت با مقدار ۰.۲۶۱ درصد، بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و معیارهای دسترسی به تاسیسات زیربنایی، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و دسترسی به وسایل ارتباطی در مراتب بعد حائز اهمیت هستند. با توجه به نقشه پهنه بندی حاصل شده از تلفیق لایه های معیار، حدود چهار درصد از منطقه مورد مطالعه در موقعیت بسیار مناسب، دو درصد در محدوده مناسب، حدود ۳۲ درصد در گستره نسبتا مناسب، حدود ۵۲ درصد در قلمروی نامناسب و حدود ۱۰ درصد از محدوده مورد مطالعه نیز در موقعیت کاملا نامناسب برای استقرار مراکز بهینه خدمات روستایی قرار گرفته اند. بدین ترتیب، دو روستای نزهه و غیزانیه بزرگ به عنوان توسعه یافته ترین روستای دهستان، دارای بیشترین پتانسیل برای ایجاد مراکز خدماتی در سطح ناحیه تشخیص داده شد.

به هر میزان که رضایت گردشگر و توقعات و انتظارات هنجارمند گردشگران تأمین شود به همان میزان جذب گردشگر و توسعه گردشگری محقق میشود. هدف کلی این پژوهش تحلیل و بررسی میزان رضایتمندی گردشگران وارد شده به شهر نورآباد فارس میباشد. روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و جمع آوری داده ها مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و تهیه پرسشنامه از گردشگران وارد شده به شهر نورآباد می باشد و به منظور سنجش داده ها و ارزیابی میزان رضایتمندی افراد پاسخگو از 16 فاکتور در مدل کانو در قالب تحلیل سه دسته از نیازهای اساسی، عملکردی و هیجانی مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه آماری شامل 381 گردشگر که به عنوان افراد نمونه انتخاب شدند و نتیجه بدست آمده از تحقیق حاکی از آن است که گردشگران از بازید از شهر نورآباد در زمینه تأمین نیازهای هیجانی خود همچون وجود حس مهمان وازی مردم با ضریب 746% بیشترین رضایتمندی را داشتهاند. همچنین کمترین رضایت گردشگران از وضعیت گردشگری مربوط به تأمین نیازمندیهای اساسی آنان مثل کیفیت امکانات اقامتگاه با ضریب رضایت 411% و رفع نیازهای عملکردی همچون رعایت قوانین و مقررات رانندگی با ضریب رضایت 453% بوده است.

افزایش شدید جمعیت شهری در جهان به ویژه در کشورهای درحال توسعه در طی دهه های اخیر باعث به وجود آمدن پدیده نخست شهری در آن ها شده است. کشور ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای درحال توسعه، در طی دهه های اخیر به ویژه از سال 1345 به بعد از روند متعادل خود خارج و افزایش شدید جمعیت شهری در آن مشاهده می شود. این مقاله، به تحلیل و مقایسه توزیع اندازه شهرها در نظام شهری استان همدان طی سال های 1365 تا 1390 می پردازد. پژوهش حاضر از نوع نظری – کاربردی و از لحاظ روش مطالعه توصیفی – تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات، ضمن مطالعه آثار کتابخانه ای، از آمارنامه ها (سالنامه آماری و سرشماری نفوس و مسکن در همه دوره های سرشماری) استفاده شده است. در ادامه، با بررسی اطلاعات و همچنین تجزیه وتحلیل آن ها با استفاده از نرم افزار Excel، در تبیین مناسب داده ها تلاش شده است. برای پی بردن به وضعیت نخست شهری در استان همدان، از مدل مرتبه – اندازه و مدل های رایج نخست شهری شامل شاخص های نخست شهر، دو شهر، گینزبرگ، موماو و الوصابی، مهتا و ضریب آنتروپی استفاده شده است. می توان گفت نظام شهری استان همدان در پنج دوره موردمطالعه 1365 – 1390 منطبق بر الگوی نخست شهری بوده است و از قانون مرتبه – اندازه پیروی نمی نماید. در پایان، با توجه به ارزیابی های صورت گرفته از وضعیت نخست شهری در استان همدان، برای بهبود وضعیت، راهکارهایی ارائه شده است.

یکی از مضامین مرتبط با مزاحمت های اجتماعی، مضمون راهبردهای زنان در واکنش به مزاحمت است که محققان آن را به دو دسته کلی واکنش های فعال یا صریح و واکنش های غیرفعال یا غیرصریح تقسیم می کنند. هدف پژوهش حاضر، سنجش واکنش زنان نسبت به مزاحمت های اجتماعی هنگام استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی در کلان شهر اهواز است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات موردنیاز تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با مردم و کارشناسان گردآوری شده است. برای رتبه بندی واکنش ها، از روش تصمیم گیری ARAS استفاده شد. همچنین به منظور پهنه بندی این واکنش ها در سطح شهر اهواز، مدل درون یابی کریجینگ به کار رفت. نتایج نشان می دهد واکنش زنان به مزاحمت های اجتماعی در هریک از شیوه های حمل ونقل عمومی با هم متفاوت است؛ به طوری که رتبه بندی واکنش ها به مزاحمت ها و درخواست کمک از دیگران در رتبه های نخست این تحلیل قرار می گیرند. مقایسه هریک از واکنش ها در شیوه های مختلف حمل ونقل عمومی بیانگر آن است که مجموع مزاحمت ها و نوع واکنش زنان، هنگام پیاده روی بیشتر است. تنوع واکنش ها همچنین مشخص می کند شکایت کردن و پیگیری روال قضایی مزاحمت ها در همه شیوه های حمل ونقل عمومی بیشتر است. این تفاوت در سطح شهر هم مشهود است؛ زیرا بعد از ترسیم نهایی نقشه واکنش زنان، مشخص شد منطقه 2 دارای بیشترین طیف خیلی کم و منطقه 4 دارای بیشترین طیف خیلی زیاد است.

امروزه بافت های شهری به منظور دستیابی به توسعه به تلفیقی از نگاه هنرمندانه و نگاه اقتصادی نیازمند هستند. توجه به تفاوت شهری های مختلف و در نتیجه قابلیت ها، استعدادها و محدودیت های مختلف آنها، برنامه ریزان شهری را به شناخت دقیق ویژگی های فرهنگی-اقتصادی منطقه و در نتیجه تصمیم گیری با کمک شهروندان سوق می دهد. بنابراین امروزه رویکرد توسعه خلاق که استعدادهای محلی را با شیوه های نوآورانه تقویت و شکوفا می کند، توجه زیادی را در سطوح مختلف تصمیم گیری به خود جلب کرده است.هدف تحقیق حاضر، شناخت نقش گردشگری بر بهبود ظرفیت های توسعه خلاق بافت های شهری می باشد. از نظر نوع تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت و روش؛ توصیفی- تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای-میدانی و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات هم به صورت آمار توصیفی و استنباطی و هم از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر سرپرست خانوارهای شهری شوش می باشد. نتایج تحقیق نشان دهنده تاثیرگذاری مثبت گردشگری پایدار بر روی توسعه خلاق شهری و نقش آن در بهبود شرایط و کیفیت زندگی ساکنان محلی می باشد. با توجه به مدل سازی انجام شده در یافته های تحقیق می توان به این امر دست یافت که سهم پایداری اقتصادی و پایداری کالبدی(توسعه زیرساخت و وجود امکانات) به عنوان ابعاد گردشگری پایدار شهری بالاتر از دو شاخص دیگر(پایداری اجتماعی و زیست محیطی)است و به عنوان ساختاری که قوی ترین ارتباط را در بهبود و ایجاد شرایط مناسب بروز زمینه های خلاق مناطق مورد مطالعه دارند.

مسکن از نیازهای اولیه و اساسی هر انسان به شمار می آید. در کشورهای مختلف، دولت ها اقدامات و برنامه ریزی های جامعی در زمینه تأمین مسکن اقشار مختلف به ویژه طبقات کم درآمد انجام داده اند. طی چند سال اخیر، به منظور پاسخگویی به انتظارات قانونی و عرفی در زمینه مسکن برای اقشار کم درآمد، دولت سیاست احداث مسکن مهر را در پیش گرفته است.دراجرای این سیاست به خصوص از بعد محیطی مباحث دامنه داری در جریان است. از این رو هدف این پژوهش ارزیابی مکان یابی مسکن مهر با تأکید بر بعد محیطی در شهر ایذه می باشد. پژوهش حاضر از نظر روش، توصیفی- تحلیلی و دارای ماهیت توسعه ای- کاربردی است. داده های موردنیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی گردآوری گردید. تعداد 8 معیار در قالب معیارهای فاصله از شیب زمین، کاربری اراضی ، فاصله از شکل زمین، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه؛ فرسایش خاک، ژئوموفولوژی مؤثر در تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک AHPFUZZY بر پایه نظرسنجی از کارشناسان و تعیین وزن معیارها در بازه (0-1) در محیط ArcGIS، با استفاده FUZZY OVERLAY  و عملگر GAMMA بهره گرفته شده است. نتایج حاکی از آن است از لحاظ محیطی مکانیابی مسکن مهر شهر ایذه در وضعیت متوسطی قرار گرفته است. همچنین مکانیابی مسکن مهر ایذه می توانست در جای بهتری نسبت به جای کنونی از نظر شاخص های محیطی باشد.

مقدمه : احساس جدایی مادی و معنوی فرد از فضای یک شهر، بیگانگی او را از فضای شهری رقم می زند. احساس بیگانگی در فضای شهری می تواند، معلول دلبستگی مکانی، سرزندگی شهری و حتی امنیت و زیست پذیری شهر باشد. داده و روش : در این پژوهش کمی، ساختار علی احساس بیگانگی در فضای شهری و تفاوت این احساس در جنسیت زن و مرد، به کمک نمونه 480 نفری  که از شهر اهواز گردآوری شد بررسی گردید. از مدل یابی معادلات ساختاری و مدل یابی تفاوت های گروهی برای تحلیل داده ها بهره گرفته شده است. یافته ها: نشان دهنده آن است که سرزندگی شهری، امنیت و زیست پذیر شهری مهم ترین عواملی هستند که هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم بر احساس بیگانگی در فضای شهری تأثیر می گذارند، البته این علیت را دلبستگی مکانی تعدیل کرده است. مدل ساختاری علی احساس بیگانگی در فضای شهری بین زنان و مردان متفاوت عمل می کند. نتیجه گیری : تأثیرپذیری احساس بیگانگی زنان در فضای شهری از هرسه عامل زیست پذیری، امنیت و سرزندگی شهر بیشتر از مردان می باشد. ساختار فیزییولوژیک زنان، احساسات و توانایی آنان، سیاستگذاری های مردانه شهر، عدم تناسب فضاهای شهری با جنسیت زنان، فضاهای رها شده و اضطراب آور در شدید تر شدن این ارتباط نقش مهمی ایفا کرده است. همچنین از دیدگاه شهروندان اهوازی فضاهایی که بیشترین احساس بیگانگی را القاء می کنند در محدوده های مرکز، غرب و جنوب غربی و کمترین در محدوده شمال شهر اهواز یعنی محلاتی است که کمترین خدمات شهرداری در آن ها وجود دارد می باشند. به همین خاطر توجه بیشتر طراحان شهری به فضاها، عملکرد فضا، توانایی و محدودیت افراد، و از همه مهم تر جنسیت آن ها می تواند موجب کاهش احساس بیگانگی شهروندان در فضای شهری شود.

بدون شک مقوله گردشگری موضوعی جدید برای ذهن بشر محسوب نمیشود؛ اینکه انسان از دیرباز به واسطه حس کنجکاوی در پی کشف ناشناخته ها و مکانهای جدید بوده، امری ثابت شده در تاریخ زندگی بشر است امروزه انگیزه های بسیار متفاوت تری برای گام زدن بر این کره خاکی دارند تا آنجا که این اهداف به تفریح، تفرج، سیاحت، زیارت و گذراندن اوقات فراغت افزایش یافته است. به عنوان قلمرو مورد پژوهش منطقه استان کرمان به علت داشتن پتانسیل های گردشگری و وجود مشکلات عینی در این زمینه انتخاب شد و مورد پژوهش قرار گرفت. این پژوهش از نظر روش تحقیق کاربردی و ماهیت تحقیق توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی است. شاخص های منتخب در دو - مرحله از طریق مطالعه سوابق) طرحهای تحقیقاتی، آمارنامه ها، کتب( و بهرهگیری از آراء خبرگان) بهره گیری از تکنیک دلفی و استخراج نظر نظریه پردازان دانشگاهی و مدیران سازمانهای مرتبط( گردآوری شده است و انتخاب نهایی آنها با در نظر گرفتن بحث دسترسی به داده های آماری و مکانی، تعداد شاخصها به 12 متغیر تعدیل شده انتخاب شد. پس از استخراج شاخص ها با استفاده از از رگرسیون فضایی جغرافیایی از مجموعه ابزارهای ) Modeling Spat Relationships ) مربوط به نرم افزار Arc GIS نتایج حاصل از پردازش مدل رگرسیون فضایی جغرافیایی نشان میدهد که در استان کرمان، شهرستان کرمان با در اختیار داشتن مرکزیت وضعیتی کاملا توسعه یافته دارد در این بین از 27 شهرستان موجود 17 شهرستان یعنی 57 درصد استان در وضعیت کاملا محروم هستند و تنها شهرستان کرمان است که همانند یک متروپل منطقه ای وضعیت مناسبی را از نظر دسترسی به زیرساختهای گردشگری داراست.

مبسوط: پیشینه و هدف: با توجه به اهمیت کلیدی عامل  مکان، در تفسیر پدیده های مختلف، بحث داده کاوی مکانی مطرح است.  در حوزه توزیع فضایی و پراکندگی جغرافیایی بروز بیماری تب مالت، برخی از مهم ترین پژوهش های انجام شده عبارت اند از: عباسی و همکاران (1399) در مطالعه ای به کاوش قوانین وابستگی وقوع تب مالت در انسان با استفاده از داده کاوی ویژگی های مکانی پرداختند. نتایج پژوهش نشان می دهد که عوامل دما و ارتفاع دارای تأثیرات بیشتری در قوانین کشف شده بوده اند، به گونه ای که مناطق دارای دمای زیادتر و ارتفاع پایین تر نسبت به دیگر مناطق، شامل افراد بیمار بیشتری بوده اند. آزاد خانی و همکاران (2018) در تحقیقی به تحلیل فضایی و زمانی بروز بروسلوز در ایران از سال 1390 تا 1394 با استفاده از GIS پرداختند، نتایج این تحقیق بیانگر این است که میزان بروز بیماری از یک روند خطی پیروی نمی کند (p <0.001) بیشترین و کمترین میزان بروز بیماری در اواسط تابستان و همچنین زمستان بوده است. رِن و همکاران (2013) خوشه های مکانی و زمانی بروز بیماری بروسلوز برای کشور اِکوادور موردبررسی قرارگرفته داده اند. در این تحقیق خوشه های معنادار مکانی- زمانی در ارتفاعات شمال و جنوب و بخش های آمازونی اِکوادور یافت شد. عبدالله یو و همکاران (2012) در مطالعه ای به تجزیه وتحلیل توزیع زمانی و مکانی تب مالت انسانی در آذربایجان طی سال های 1995 تا 2009 با استفاده از آمار فضایی و زمانی - مکانی پرداختند. هدف از تحقیق حاضر بررسی خود همبستگی و الگوی مکانی بیماری، شناسایی مناطق پُرخطر و خوشه های بیماری و بررسی تغییرات الگوی مکانی بیماری در گذر زمان می باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش با تحلیل های فضایی و داده کاوی مکانی، به تحلیل پراکندگی جغرافیایی ارتباط بین شیوع بیماری تب مالت در انسان با پارامترهای محیطی مانند دما، رطوبت، فشار، بارش در روستاها و شهرهای استان ایلام  پرداخته شده است. جامعه آماری این تحقیق افراد مبتلا به تب مالت طی سال های (1400 - 1394) در استان ایلام است.  داده های مکانی از شرایط محیطی (دما، رطوبت، بارندگی و فشار) در منطقه مورد مطالعه از سازمان هواشناسی استان ایلام اخذ گردید. یافته ها و بحث: در مناطق شهری استان، بیشترین میزان تراکم مبتلایان به بیماری تب مالت در شهرستان ایلام و کمترین آن در شهرستان ملکشاهی وجود دارد. در نواحی روستایی بیشترین میزان تراکم مبتلایان به بیماری تب مالت در نواحی شمال غربی استان، شهرستان شیروانچرداول و کمترین آن هم نیز در شهرستان ملکشاهی اتفاق افتاده است. در این مطالعه موارد بروز بروسلوز (تب مالت) برای دوره شش ساله تعداد 735 بیمار ثبت شده است. در این بین، موارد بیماری در روستا نسبت به شهر در همه سال ها به طور چشمگیری بیشتر بوده است. کمترین موارد بیماری در سال 1395 و بیشترین موارد بروز بیماری در سال 1399 مشاهده شده است که از این میزان بیشترین فراوانی متعلق به مردان با (3/56) و کمترین میزان متعلق به زنان با (7/43) می باشد. بیشترین میزان تراکم بیماری ها که به صورت لکه داغ نشان داده شده در بخش های شمالی و غربی استان است. هرچند در بعضی از شهرستان های جنوبی استان میزان تراکم بیماری های موردمطالعه بالابود ولی در نقشه نهایی به صورت لکه داغ نشان داده نشد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که توزیع فضایی بیماری  طی دوره ی آماری مورد مطالعه در شاخص آماره ی موران نشان دهنده ی خوشه ای بودن توزیع جغرافیایی بیماری تب مالت در نواحی استان است. همچنین تحلیل و پراکندگی فضایی لکه های داغ در خصوص تعداد مبتلایان به این نوع بیماری نشان داد که شهرستان های شمالی استان به عنوان مناطق با جمعیت روستایی و شهری بالا، در خوشه های داغ و شهرستان های غربی به عنوان مناطق با جمعیت روستایی و شهری کمتر، در خوشه های سرد قرار دارند. یافته های به دست آمده نشان دهنده وجود ارتباط بین بروز بیماری تب مالت با دما، بارش و...، شغل بیمار، سابقه تماس با دام و نوع مکان (شهری- روستایی بودن) است.

  کشور ایران به دلیل قرار گیری روی کمربند زلزله خیز جهان به طور مکرر با زلزله مواجه می شود. به تبع شهر خرم آباد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با توجه به وجود گسلهای اصلی و فعال در منطقه در پهنه خطر زلزله خیزی بالا قرار گرفته است. بافت قدیم شهر خرم آباد نیز بر اثر قدمت بناها، فرسودگی بافت و دسترسی نامناسب و عرض کم معابر، ضعف زیرساخت ها، به عرصه های آسیب پذیر در برابر حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساخت تبدیل شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل عناصر تأثیرگذار بر میزان ناپایداری بافت های فرسوده در راستای افزایش ایمنی این بافت ها جهت ارتقاء شرایط سکونت و در واقع توسعه پایدار آن بافت ها می باشد. ماهیت تحقیق، نظری-کاربردی و نوع مطالعه، توصیفی تحلیلی است. از این رو در این پژوهش، میزان آسیب پذیری و ناپایداری بافت فرسوده شهر خرم آباد در مقابل زلزله بررسی شده است و با دیدگاه کل نگر شاخص های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، خدمات اضطراری، درجه زلزله خیزی و... بررسی و با مدل AHP میزان ناپایداری شاخص های مذکور اولویت بندی و تحلیل گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در اکثر شاخص های مورد بررسی بویژه در زمینه شاخص های کالبدی مانند؛ سطح اشغال، اندازه قطعات، مصالح ساختمانی، قدمت ابنیه، وضعیت دسترسی، دسترسی به خدمات اضطراری و... بافت فرسوده شهر خرم آباد آسیب پذیر بوده و ناپایدار می باشد و کارایی لازم را در مقابل بحران احتمالی ندارد.

مقدمه مسکن یکی از بخش های مهم توسعه در یک جامعه است. این بخش با ابعاد چندجانبه خود اثرات زیادی در ارائه ویژگی های جامعه دارد. برنامه ریزی در این بخش از یک سو اهمیت اقتصادی و اجتماعی دارد و از سوی دیگر به دلیل اشتغال زایی این بخش و ارتباط آن با دیگر بخش های اقتصادی به عنوان ابزار مناسب به منظور محقق شدن سیاست های اقتصادی به شمار می آید. در حال حاضر که عمق بازار مالی بسیار کم است و ظرفیت کمی برای جذب حجم فراوان نقدینگی موجود در کشور را دارد، گزینه های اندکی برای نگهداری پس اندازهای مردم وجود دارد. این گزینه ها شامل سپرده های سرمایه گذاری بانکی، سهام، ارز، طلا، سکه و مسکن هستند. با توجه به اینکه مسکن تنها یکی از شکل های ذخیره دارایی است. بنابراین، تقاضا برای مسکن تحت تأثیر تقاضا برای سایر بازارها است و نوسان ها در بازارهای سایر دارایی ها، بر بازار مسکن تأثیرگذار است. در این مطالعه سعی شده است اثر حضور مسکن و سهم آن از سرمایه گذاری در ایران با تأکید بر نقش دارایی های جانشین از جمله (بازار طلا، نرخ ارز، قیمت سهام، نرخ سود سپرده های بانکی) در دوره رونق و رکود مشخص شود. و اینکه در غیاب بازار مسکن کدام یک از بازارهای رقیب توانسته سهم بیشتری از سرمایه گذاری را به خود جذب کند. مواد و روش ها پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت جزء تحقیقات توصیفی - تحلیلی و از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی به شمار می آید. در تحقیق حاضر داده های مورد استفاده، به صورت فصلی و از ترازنامه بانک مرکزی، نماگرهای اقتصادی و آمار فعالیت های ساختمان بخش خصوصی جمع آوری شد. از روش دلفی برای نظرسنجی و دریافت نظرات کارشناسان و متخصصان امر بهره گرفته شد. در این مورد به تعداد 20 نفر از کارشناسان و متخصصان حوزه مسکن و برنامه ریزی شهری انتخاب و نظر آن ها به طور پرسشنامه مجازی در مورد گویه های تحقیق مورد پرسش قرار گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون کوواریانس چندمتغیره، مدل میانگین- واریانس و از روش خود توضیح با وقفه های توزیعی (ARDL) برای تحلیل هم جمعی داده ها استفاده شده است. یافته هابراساس یافته های پژوهش بین مسکن و بازارهای موازی ارتباط معنا داری وجود دارد، به طوری که بازدهی مسکن بیشترین ضریب همبستگی را با نرخ ارز و کمترین ضریب همبستگی را با نرخ سود سپرده های بانکی دارد. معنادار نبودن نرخ سود سپرده های بانکی بیانگر آن است که این دارایی نتوانسته است به عنوان رقیب مسکن نقش مؤثری بر میزان سرمایه گذاری مسکن داشته باشد. متغیرهای نرخ ارز و سهام بازدهی منفی با مسکن دارند یعنی مسکن رابطه جانشینی با این دو دارایی در سبد دارایی ها دارد. سهام با بازدهی 40/43 درصد و ریسک 58/09 درصد از دارایی های پرنوسان در دهه های اخیر بوده که فراز و فرودهای زیادی را طی کرده است.برآورد الگوی کوتاه مدت نشان می دهد ضرایب متغیرهای شاخص قیمت سهام در سطح اطمینان 95 و با 2 وقفه تأثیر منفی و معنا داری بر سرمایه گذاری بخش مسکن دارد. تأثیر نرخ ارز در سطح بی معنا و با 4 وقفه مثبت و معنادار است. تأثیر قیمت سکه بر سرمایه گذاری مسکونی در سطح و با 5 وقفه مثبت و با ضریب 2/03 معنا دار است. در کوتاه مدت متغیر سود سپرده های بانکی در سطح تأثیر معناداری بر سرمایه گذاری مسکونی ندارد، ولی با یک وقفه تأثیر معنا دار دارد. نتایج با توجه به رابطه تعادلی بلندمدت بین متغیرهای تحقیق نشان می دهد کشش سرمایه گذاری مسکن به نرخ ارز 28 درصد است. کشش سرمایه گذاری مسکن به شاخص قیمت سهام 0/21- به دست آمده است؛ شاخص های قیمت سکه و نرخ سود سپرده های بانکی به ترتیب با ضریب 0/11 درصد و 0/9 درصد روی سرمایه گذاری مسکونی تأثیرگذار هستند. نتیجه گیرینتایج پژوهش بیانگر این است که افراد با سطح درآمدی پایین و ریسک گریز بیشتر سرمایه گذاری خود را به سپرده های بانکی اختصاص می دهند. تجزیه وتحلیل نتایج بیانگر این است که بازدهی بازار سهام از بقیه بازارها بیشتر است، اما ریسک این نوع دارایی نیز بیشتر از بقیه دارایی ها است. یعنی مسکن رابطه جانشینی با سهام در سبد دارایی ها در دو دوره سرمایه گذاری دارد. طوری که در فصل رکود مسکن مردم تمایل بیشتری به سرمایه گذاری در بازار سهام دارند و در دوره افت بازار سهام، سرمایه گذاری ها به سمت مسکن تمایل پیدا می کند. از سوی دیگر با رونق گرفتن بازار مسکن انگیزه سرمایه ای بازار مسکن نیز افزایش می یابد و سرمایه ها جذب این بازار می شوند که بیانگر رابطه مثبت و معنادار متغیر نرخ ارز با سرمایه گذاری مسکونی است. معنادار نبودن قیمت سکه در الگوهای بلندمدت و کوتاه مدت، بیانگر آن است که سکه طی دهه اخیر به دلیل ثبات قیمت و سوددهی پایین، رقیب قابل توجهی برای مسکن نبوده و افزایش یا کاهش آن تأثیر چشمگیری بر سرمایه گذاری مسکن نداشته است. سپرده های بلند مدت بانکی نیز به دلیل نرخ تقریباً ثابت خود نتوانسته اند نقش معناداری را به عنوان رقیب مسکن در نوسان های سرمایه گذاری مسکن داشته باشند. ضریب نرخ ارز نیز در تمامی الگوهای برآوردشده، معنادار و دارای علامت مثبت بوده است اگرچه در کوتاه مدت ممکن است به دلیل وجود انگیزه های سفته بازی، این نتیجه قابل دفاع باشد، اما در بلندمدت براساس نظریه سبد دارایی و در نظر گرفتن رابطه جانشینی مسکن و ارز، توجیه اقتصادی این رابطه مشکل است. 

هدف این پژوهش، سنجش و ارزیابی زیست پذیری شهری با رویکرد شاخص های محیط زیستی بر پایه تکنیک های MCDM در سه محله از کلان شهر اهواز می باشد. این پژوهش از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف در زمره پژوهش های کاربردی قرار دارد. همچنین جمع آوری داده ها و اطلاعات موردنیاز پژوهش به دو روش اسنادی و پیمایشی صورت گرفته است. سپس داده های به دست آمده در مرحله اول از طریق نرم افزار SPSS مورد ارزیابی قرار گرفت، پایایی ابزار پژوهش از طریق آلفای کرونباخ آزمون گردید ضریب 882/0 نشان دهنده سطح بالایی پایایی پرسشنامه می باشد و با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و آزمون شفه و توکی وضعیت زیست پذیری شهری با استفاده از زیر شاخص های  محیط زیستی موردسنجش قرار گرفت و در مرحله بعد در محیط برنامه EXCEL وارد گردیده و با بهره گیری از مدل های تصمیم گیری چندمعیاره ویکور، الکتر، SAW و مدل ادغامی کپلند، سه ناحیه مورد بررسی از لحاظ زیست پذیری شهری با تأکید بر شاخص های  محیط زیستی، رتبه بندی و اولویت بندی گردیدند. نتایج نهایی پژوهش نشان داد که براساس مدل ادغامی کپلند (POSET)، محله کیانپارس بیش ترین میزان و اولویت را از حیث شاخص  محیط زیستی مؤثر در زیست پذیری شهری را به خود اختصاص داده و پس از آن به ترتیب محلات گلستان و سپیدار در اولویت های بعدی قرار گرفتند. همچنین تلفیق زیرشاخص های محلات با هم دیگر و ضریب تناسب به دست آمده محلات سه گانه در مدل ادغامی کپلند نشان داد که محله کیانپارس از لحاظ زیست پذیری شهری با رویکرد شاخص  محیط زیستی در شرایط مناسب، محله گلستان در شرایط تا حدودی مناسب و محله سپیدار در وضعیت نامناسب قرار دارند.

امروزه خدمات بهداشت و درمان به عنوان یکی از عوامل مؤثر در توسعه یافتگی جوامع شناخته شده است. اگر خدمات حیاتی سلامت به طور هماهنگ توزیع نشده باشند، مطلوبیت چندانی برای همه ساکنان ایجاد نمی کنند و این امر ضعفی است که روند نیل به توسعه پایدار را با مشکل مواجه می سازد. در استان خوزستان نیز مشاهده شده است که خدمات بهداشت و درمان تمایل به تمرکز در شهر اهواز را داشته اند و برخی شهرستان های این استان از داشتن حداقل خدمات سلامت محروم بوده اند. به خاطر همین، این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل شاخص های خدمات سلامت در استان خوزستان انجام شده است. راهبرد پژوهش، کاربردی و شیوه انجام آن توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش ضریب پراکندگی (CV)، آزمون T و مدل فرایند سلسله مراتبی فازی (Fuzzy AHP) بهره گیری شد. این روش  ها وضعیت سلامت استان خوزستان را به وسیله 20 شاخص منتخب بررسی کردند. برای انجام بهتر محاسبات از نرم افزارهای excel و spss استفاده شد. مدل فرایند سلسله مراتبی یکی از مدل های تصمیم گیری چندشاخصه (MCDM) است که کارایی آن در شرایط عدم اطمینان تأیید شده است. محاسبات این مدل نشان داد که شهرستان اهواز با اخذ امتیاز 302/2، برخوردارترین شهرستان استان خوزستان است. در رتبه های دوم و سوم، به ترتیب شهرستان های آبادان (474/0) و دزفول (326/0) قرار دارند و سایر شهرستان های استان خوزستان در وضعیت بسیار محروم جای دارند. محاسبات حداقل وزن استاندارد نشان داد که به جزء شهرستان اهواز، سایر شهرستان های استان در ارائه خدمات سلامت به ساکنان خود عملکرد موفقی نداشته اند. محاسبات ضریب پراکندگی نشان داد که توزیع خدمات در استان خوزستان تمایل زیادی به تمرکز داشته است. آزمون T  نیز نشان داد که چه در سطح شهرها و چه در سطح روستاها، توزیع هماهنگ خدمات سلامت وجود ندارد. از محاسبات چنین نتیجه گیری شد که در استان خوزستان در رابطه با توزیع خدمات سلامت، ضعف ساختاری و عملکردی وجود دارد و نظام توزیع خدمات سلامت، تابع اصول توسعه پایدار نیست.

توسعه گردشگری در روستاها، گسترش فرصت های شغلی، ایجاد درآمد اضافی و فقرزدایی را در مناطق روستایی به ارمغان می آورد، و مزایای فرهنگی و زیست - محیطی نیز به دنبال دارد، اما همواره خلأ برنامه ریزی کارآمد، در سیاست-های توسعه روستایی برای فراهم آوری، یا یک َپارچه کردن گردشگری، احساس می شود. بر این اساس، هدف اصلی این تحقیق، امکان سنجی و اولویت بندی جاذبه های گردشگری جهت جذب گردشگری در شهرستان باغملک است. جهت امکان سنجی جاذبه های گردشگری، از تکنیک SWOT و جهت اولویت بندی جاذبه های گردشگری و مشخص نمودن اوزان شاخص ها از ابزار پرسشنامه در مدل Visual Promethee,SPSS,FAHP استفاده شد. جامعه آماری مورد نیاز پژوهش شامل، 130 نفر گردشگر، 40 نفر کارشناس و 150 نفر از اهالی شهرستان باغملک بوده اند. نتایج نشان داد که امکانسنجی گردشگری شهرستان باغملک در ماتریس راهبردها و اولویت های اجرایی، تعیین کننده راهبرد تهاجمی (SO) (نقاط قوت و فرصت) است. این بدان معنی است که شهرستان باغملک از لحاظ گردشگری در موقعیت مناسبی قرار دارد که می تواند از یک طرف با استفاده از توانمندی ها و از طرف دیگر با بهره گیری از فرصت های پیشرو، نقاط ضعف و تهدیدها را کاهش داده و جهت توسعه گردشگری اقدام کرد. همچنین براساس نتایج یه دست آمده از تکنیک پرومته، در محدوده مورد مطالعه، منطقه گردشگری مال آقا، از لحاظ جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی در اولویت اول گردشگران و امامزاده عبدالله در اولویت دوم قرار گرفت.براساس نتایج یه دست آمده از تکنیک پرومته، در محدوده مورد مطالعه، منطقه گردشگری مال آقا، از لحاظ جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی در اولویت اول گردشگران و امامزاده عبدالله در اولویت دوم قرار گرفت

پژوهش حاضر با روش شناسی «توصیفی – تحلیلی» با هدف ارزیابی میزان توسعه یافتگی 14 شهرستان استان کرمانشاه از لحاظ برخورداری از شاخص های خدمات شهری به انجام رسیده است. در این راستا 8 شاخص خدمات شهری تحت عنوان ایستگاه های آتش نشانی، تعداد کتابخانه های عمومی، تعداد پارک های عمومی، تعداد بیمارستان های عمومی، تعداد جایگاه های سوخت رسانی،  تعداد دانشگاه ها،  تعداد پایانه های مسافربری و تعداد دفاتر خدمات ارتباطی با توجه به داده های مندرج در آمارنامه کلی استان کرمانشاه به سال 1391 انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از مدل های ضریب ویژگی، حل اختلاف            طبقه ای، ضریب آنتروپی شانون، مدل TOPSIS و ضریب تغییرات استفاده شده است. یافته های بدست آمده نشان می دهد که اختلاف فاحشی بین شهرستان کرمانشاه به عنوان مرکز استان با دیگر شهرستان های استان از لحاظ برخورداری از شاخص های خدمات شهری وجود دارد. چرا که بر اساس نتایج مدل ضریب ویژگی شهرستان کرمانشاه با میزان ضریب ویژگی بالای 28/1170 دارای اختلاف فاحشی با دیگر شهرستان های استان و به صورت ملموس با شهرستان دوم استان از لحاظ برخورداری از شاخص های خدمات شهری یعنی شهرستان هرسین با میزان ضریب ویژگی 51/21 می باشد. تلفیق نتایج حاصل از مدل ضریب ویژگی برای طبقه گذاری شهرستان های استان در مدل حل اختلاف طبقه ای نیز فقط شهرستان کرمانشاه را در طبقه اول توسعه و 13 شهرستان دیگر استان را در طبقه محروم یعنی طبقه پنجم قرار می دهد. نتایج حاصل از مدل TOPSIS نیز مانند نتایج مدل ضریب ویژگی و حل اختلاف طبقه ای شهرستان کرمانشاه را با فاصله فاحشی از دیگر شهرستان های استان با میزان نزدیکی به ایده آل مثبت 1 در رتبه اول قرار داده است و شهرستان های ثلاث بابا جانی، جوانرود، دالاهو، روانسر و قصرشیرین نیز شهرستان های محروم استان می باشند. نتایج حاصل از محاسبه ضریب تغییرات جهت تحلیل پراکنش شاخص های هشت گانه نیز نشان می دهد که شاخص برخورداری از خدمات ارتباطی با میزان 49/3 دارای پراکنش نابرابری بین شهرستان های استان است که این مسأله در محاسبه ضریب آنتروپی شانون نیز با کسب بیش ترین وزن از سوی این شاخص تأیید شده است.

  وجود سلسله مراتب شهری منظم سبب توزیع کالاها و خدمات به تمام جامعه و توزیع متعادل امکانات و خدمات رسانی به تمامی بخش های یک منطقه می گردد. شبکه شهری تنها مجموعه ای از عناصر کالبدی نیست و نقش و اهمیت هر سکونتگاه را میزان و ابعاد ارتباطات و جریان ها در یک نظام باز تعیین می کنند. شهرهای بزرگ تر با جذب و تمرکز مازاد بیشتر، تسلط خویش را بر شهرهای کوچک تر اعمال می کنند. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. در این پژوهش شاخص های مورد مطالعه در دو مرحله از طریق مطالعه استخراج از منابع موجود در دسترس؛ طرح های تحقیقاتی، آمارنامه ها، کتب و آراء خبرگان، گردآوری شد و در نهایت نیز با استفاده از مدل های رتبه و اندازه، رتبه اندازه تعدیل شده، منحنی لورنز وضعیت شبکه شهری خوزستان مشخص گردید. نتایج نشان داد که بررسی سلسله مرتب شهری استان خوزستان طی سال های 1395-1335 بر اساس مدل مرتبه-اندازه زیپف و تعدیل شده نشان دهنده عدم تعادل درسیستم شهری و تمرکز جمعیت در شهرهای بالای نظام سلسله مراتب شهری و خصوصاً نخست شهر استان است. بر مبنای مدل مرتبه- اندازه زیپف و تعدیل شده، هیچ گونه رابطه معقول و منطقی بین شهرها و رتبه آنها وجود ندارد و نخست شهر با تمرکز امکانات و خدمات در سطوح مختلف تمرکز خود را بر سایر شهرها حفظ کرده است.

گسترش گردشگری در جهان مستلزم شرایط و امکانات ویژه ای آب وهوا، آثار باستانی، جاذبه های طبیعی، آداب و سنن، زیرساخت ها، امکانات و تجهیزات است. هدف این پژوهش تحلیل نقش خدمات و زیرساخت های گردشگری بر وفاداری گردشگران از مقاصد گردشگری در شهر یاسوج می باشد که بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی – تحلیلی است. داده های موردنیاز از شیوه کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه) گردآوری شده و جامعه آماری گردشگرانی است که بهار و تابستان سال 1398 از یاسوج دیدن کردند که شامل 250 نفر می باشند. جهت تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه آزمون t، رگرسیون خطی و سیستم استنتاج فازی (در نرم افزار MATLAB) استفاده شد. نتایج حاصل شده از آزمون t نشان داد که گردشگران از خدمات و زیرساخت های گردشگری، محیط اجتماعی و محیط زیست رضایت کمتر از حد متوسط دارند؛ اما جاذبه های تاریخی و فرهنگی، جاذبه های طبیعی و جاذبه های محلی رضایتمندی بیش ازحد متوسط 3، اظهار کرده اند. درنهایت برای تکمیل نتایج به دست آمده، از سیستم استنتاج فازی که نتایج کلی این سیستم نشان داد اگر وضعیت زیرساخت ها و خدمات 18/2 و وضعیت محیط اجتماعی و زیست محیطی 19/2 و وضعیت و میزان جاذبه های تاریخی، طبیعی و محلی 43/3 باشد، آنگاه میزان وفاداری گردشگران به مقاصد گردشگری شهر یاسوج (خروجی)؛ 315/0 خواهد بود.

وجود سلسله مراتب شهری منظم سبب توزیع کالاها و خدمات به تمام جامعه و توزیع متعادل امکانات و خدمات رسانی به تمامی بخش های یک منطقه می گردد شبکه شهری تنها مجموعه ای از عناصر کالبدی نیست و نقش و اهمیت هر سکونتگاه را میزان و ابعاد ارتباطات و جریان ها در یک نظام باز تعیین می کنند. شهرهای بزرگ تر با جذب و تمرکز مازاد بیشتر، تسلط خویش را بر شهرهای کوچک تر اعمال می کنند. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. در این پژوهش شاخص های موردمطالعه در دو مرحله از طریق مطالعه استخراج از منابع موجود در دسترس؛ طرح های تحقیقاتی، آمارنامه ها، کتب و آراء خبرگان، گردآوری شد و در نهایت نیز با استفاده از مدل های منحنی لورنز ضریب جینی، ضریب آنتروپی و ضریب کشش پذیری وضعیت شبکه شهری خوزستان مشخص گردید. نتایج نشان داد که بررسی سلسله مرتب شهری استان خوزستان طی سال های 1335-1395 بر اساس مدل های انجام شده نشان دهنده عدم تعادل درسیستم شهری و تمرکز جمعیت در شهرهای بالای نظام سلسله مراتب شهری و خصوصاً نخست شهر استان است. بر مبنای مدل انجام گرفته هیچ گونه رابطه معقول و منطقی بین شهرها و رتبه آنها وجود ندارد. و نخست شهر با تمرکز امکانات و خدمات در سطوح مختلف تمرکز خود را بر سایر شهرها حفظ کرده است همچنین با توجه به محاسبات انجام شده شهرهای اهواز، دزفول، آبادان و ماهشهر، رامهرمز، اندیمشک، خرمشهر، ایذه، شوشتر و بهبهان از توان جمعیت پذیری بیشتری برخوردارند و شهرهای بیدبلند، بیوضی، یزدنو و آبژدان از توان جمعیت پذیری بسیار کمتری برخوردار هستند. بر اساس نتایج بدست آمده از محاسبات آنتروپی نسبی جمعیت شهر های استا خوزستان بیانگر حرکت به سمت افزایش درجهت تمرکز جمعیت و عدم تعادل است