سولماز نوری

امروز امکان دسترسی به مجموعه گسترده ای از اطلاعات سازمان دهی شده از اهمیت به سزایی برخوردار است. کتابخانه دیجیتال مبحثی نو و پراهمیت در همین حوزه است که توجه به آن به نوعی در همه زمینه های علمی و دانشگاهی راه گشاست. کتاب کتابخانه های دیجیتال: مبادله اطلاعات نیز تلاشی ارزشمند در همین راستا است؛ از این رو در مقاله حاضر سعی شده است این کتاب با نگاهی نقادانه بررسی شود تا بدون هیچ گونه سوگیری و تنها در جهت اعتلای اثر و راهنمایی مخاطبان آن، ضمن اشاره به نکات ارزشمند و برجستگی ها و نقاط ضعف و کاستی های آن دامنه این دست مباحث گسترده تر شود. در ابتدا اثر و نویسنده معرفی، و سپس کتاب در دو حوزه شکلی و محتوایی نقد شده است. در نقد شکلی، مشخصات ظاهری، ادبی و نگارشی اثر مورد توجه قرار گرفته و در بخش محتوایی به مواردی همچون نظم منطقی، اعتبار منابع، کیفیت علمی، نوآوری، سازواری، و ... توجه شده و در پایان پیشنهادهایی جهت رفع کاستی ها ارائه شده است.

هدف:. گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات تغییرات بسیاری در وضعیت دسترسی به اطلاعات ایجاد کرده است. به منظور آشنایی کاربران با مقتضیات و خصوصیات جامعه اطلاعاتی جدید و آگاهی از ضوابط و موازین اخلاقی آن درصدد برآمدیم تا با معرفی اصول و موازین اخلاقی جامعه اطلاعاتی کتابداران و معضلات آن، کاربران جامعه اطلاعاتی را به رعایت آنها ترغیب کنیم. روش/ رویکرد پژوهش: بررسی و تحلیل ادبیات تخصصی و مصاحبه با کتابداران کتابخانه های پژوهشی موجود در تهران و بررسی نظریات موجود و عرفیات جامعه صورت گرفته است. یافته ها: حق مؤلف، امنیت اطلاعات، آزادی اطلاعات، حریم خصوصی، سانسور اطلاعات، روزآمدی اطلاعات، و اعتبار و صحت اطلاعات به عنوان شاخص های اخلاق اطلاعات معرفی شده اند. نتیجه گیری: قوانین و ضوابط، جزئی از اخلاق اطلاعات محسوب می شوند که در محیط دیجیتال تأثیرگذارند. باتوجه به داده های پژوهش حاضر درباره ضوابط و قوانین اخلاق اطلاعات در محیط دیجیتال، به این نتیجه می رسیم که پیش از به کارگیری این ضوابط در محیط دیجیتال باید آنها را شناخت تا در انجام آن دقت بیشتر و هزینه کمتری صرف شود.

ترل باینوم((Terrell Ward Bynum تأثیرگذارترین فیلسوف اخلاق در سه دهه اخیر است که در سال 1998، مقاله ای با عنوان «اخلاق و انقلاب اطلاعات» را منتشر کرد. اخلاق اطلاعاتی به شناسایی و تحلیل تأثیرات فناوری اطلاعات بر ارزش های اجتماعی و انسانی نظیر حریم خصوصی، امنیت، خودسازی و مواردی دیگر می پردازد. با توجه به اهمیت این موضوع در محیط دیجیتال، بر آن شدیم تا از طریق میدانی دیدگاه کاربران اینترنت در کتابخانه های پژوهشی مستقر در تهران را درباره اخلاق اطلاعاتی جویا شویم. جامعة آماری مقاله، کاربران آشنا به محیط دیجیتال در 139 کتابخانة پژوهشی مستقر در شهر تهران است که ازطریق نمونه گیری ساده تصادفی(306 از 338 نفر) انتخاب شدند. روش پژوهش حاضر، پیمایشی- توصیفی و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه شامل 14 سؤال است. یافته ها نشان می دهد که بیش از 70 درصد کاربران پژوهشی با اخلاق اطلاعاتی آشنایی دارند و این موضوع را بسیار باارزش و مهم تلقی می کنند. آشنایی کاربران کتابخانه ها، به ویژه کتابخانه های پژوهشی، با شاخص های اخلاق اطلاعاتی بسیار مفید است زیرا رعایت این اصول را بسیار سهل تر می کند نقطه قوت این پژوهش جدیدبودن و مهم بودن آن است؛ زیرا هنوز پژوهش قابل اتکایی در این زمینه یا صورت نگرفته یا به صورت جزئی در یکی از موضوعات اخلاق اطلاعاتی بوده است

اخلاق، اخلاقمداری و حاکمیت اخلاق در تمامی موضوعات و حوزههایی که انسان درگیر آن است، مبحثی ضروری و چالشبرانگیز است. در این میان ضرورت و اهمیت پرداختن به موضوع اخلاق در عصر اطلاعات که در حال حاضر به شدت بشر را احاطه کردهاست بر هیچ کس پوشیده نیست. در این راستا سعی شدهاست تا کتاب چالشهای اخلاقی در عصر اطلاعات با تمام توجه و به دور از سوگیری به نحوی علمی و با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی انتقادی قرار گیرد تا ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف آن، به اعتلای این اثر دامن زده شود. در ابتدا اثر و مؤلف و مترجم آن معرفی و سپس کتاب در دو حوزه شکلی و محتوایی نقد شدهاست. در نقد شکلی، مشخصات ظاهری، ادبی و نگارشی اثر مورد توجه قرار گرفته و در بخش محتوایی به مواردی همچون نظم منطقی، اعتبار منابع، کیفیت علمی، نوآوری، سازواری و ... توجه شده و در پایان پیشنهادهایی جهت رفع کاستیها ارائه شدهاست.

کتاب خانه ها با حضور محققان، پژوهشگران و سایر علاقه مندان علم و دانش، مکانی برای تبادل آرا و افکار و تأمین منابع مورد نیاز کاربران و مراجعه کنندگان است. کتاب خانه های نوین، علاوه بر اینکه در تأمین بسیاری از نیازهای فرهنگی و اجتماعی اعضای خود مرجع هستند، زمینه ای را فراهم می آورند که کاربران بتوانند به سهولت از امکانات رایانه ای و دسترسی سریع به فضای مجازی بهره بگیرند. از جهت اخیر، کتابخانه نوعی فضای رسانه ای و ارتباطی به نظر می رسد که می توان برخی از نظریات ارتباطی را در آن جاری و ساری دانست. یکی از این نظریه های ارتباطی، اقناع است. اقناع یا ارتباط متعالی، از مهم ترین مباحث ارتباطات رسانه ای و انسانی محسوب می شود که در کل، هدف اساسی و غایی همه نوع رفتارهای ارتباطی است. این مقاله در پی آن است که مولفه های کتاب خانه را از این دریچه دنبال کند و به این سوال کلیدی پاسخ دهد که ارتباط میان اقناع رسانه ای و کتابخانه چگونه میسر می شود و چگونه می توان از مباحث اقناع در حوزه رسانه پلی به مباحث کتابخانه در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی زد. در این پژوهش که با روش توصیف، تبیین و تحلیل اطلاعات به انجام رسیده است، مشخص می شود که اقناع رسانه ای، هم در بهره گرفتن از نظریه معناشناختی اطلاعات، هم در مرحله شکل دهی و رمز گذاری و هم در مرحله دریافت پیام مطرح است.

کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی همواره تلاش دارند تا بهترین و مناسب ترین پاسخ را برای پرسش ها و نیازهای مراجعان خود فراهم کنند. با توجه به افزایش روزافزون و تنوع فراوان منابع اطلاعاتی، هر کتابخانه ای توان و امکان تهیه و دسترس پذیر ساختن آنها را ندارد. نرگس نشاط همکاری میان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی را راه حلی برای توسعه دسترس پذیری کتابخانه به انواع منابع اطلاعاتی جهت رفع نیازهای مراجعان آنها می داند و در قالب کتاب «نظام های همکاری در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی» به این موضوع پرداخته است. این کتاب که می تواند به عنوان یک منبع آموزشی برای دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و یک منبع کاربردی برای متخصصان و حرفه مندان این علم قلمداد شود، به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی انتقادی قرار گرفت. در این مقاله پس از معرفی کتاب مورد بحث، نویسنده و ناشر آن، ساختار کتاب مورد اشاره قرار گرفته و سپس به نقد شکلی و محتوایی اثر پرداخته شده است. اثر حاضر یک کتاب تخصصی در موضوع همکاری های بین کتابخانه ای و مراکز اطلاع رسانی و دارای سطح علمی مناسب است. از مهمترین کاستی های کتاب ضعف در جنبه های کاربردی کتاب، عمومی بودن برخی مطالب و کهنه بودن منابع آن است.

اگر دنیای امروز را دنیای دیجیتال در نظر بگیریم، دور از ذهن نیست که سلول مرکزی این دنیا را اطلاعات بدانیم و همچنین خیلی به بی راهه نرفته ایم که یکی از مسائل مهم و کاربردی حوزه اطلاعات دیجیتالی را مسئله بازیابی اطلاعات قلمداد کنیم. همان طور که می دانیم بخشی از اطلاعات به صورت تصاویر ارائه، و لذا ملاحظه می شود که ضرورت پرداختن به بازیابی تصاویر وجود دارد. بازیابی تصاویر میسر نمی شود مگر از طریق آشنایی با معیارهای استخراج ویژگی مبتنی بر محتوای وب. این امر در پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و بهره مندی از پایگاه های اطلاعاتی معتبر فارسی و انگلیسی مورد مداقه قرار گرفته است. بنابر این هدف، سوال پژوهش این گونه بنا نهاده شده است: معیارهای استخراج ویژگی برای بازیابی تصاویر مبتنی بر محتوای وب چیست؟ آیا استفاده از این ویژگی ها در بازیابی تصاویر تاثیرگذار است یا خیر؟ بر اساس یافته های این سطور درمی یابیم که برای بازیابی تصاویر، دو نوع ویژگی موردنیاز است؛ ویژگی های سطح بالا و ویژگی های سطح پایین. این دو نوع شاخصه با توجه به نوع نیاز در بازیابی مبتنی بر محتوای وب مورد استفاده قرار می گیرند.

رشد و توسعه شهرها نیازمند هدایت با فرایندی برنامه محور و مشکل نگر در توجه به زمینه است. از سویی نیاز به مشارکت جامعه شهری در فرایندهای حل مسائل باعث ترویج رویکرد جدیدی در برنامه ریزی شهری به نام رهیافت شهر خردورز گردیده است. این رویکرد ضمن استفاده از فن آوری های نوین، هوشمندی را در جهت رفع مسائل به کار می برد. درواقع رهیافت شهر خردورز در تفاوت با رویکرد شهر هوشمند، تنها به کاربست فنّاوری اکتفا نمی کند و پایداری را با به کارگیری مسئله محور ابزارهای هوشمند ایجاد می کند. شهر ساحلی نور باوجود دارا بودن پتانسیل های گردشگری در حال حرکت به سمتی ناپایدار در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است. در این مطالعه قصد داریم با استفاده از تدوین یک برنامه ریزی راهبردی به شناسایی پیشنهاد هایی فضایی در جهت رفع مشکلات مربوطه شهر با توجه به رهیافت شهر خردورز و گردشگری پایدار بپردازیم تا با دیدگاهی مسئله نگر بتوانیم هوشمندی را در برنامه های تدوینی به کارگیریم. روش پژوهش در این تحقیق توصیفی تحلیلی است. پس از شناختی مشکل نگر با استفاده از نرم افزار میک مک و برسی آن به وسیله درخت تحلیل مشکلات بیانه مشکلات و عرصه های تصمیم گیری مشخص شد. سپس تدوین راهبردهای برنامه بر اساس ماتریس QSPM صورت پذیرفت. در پایان نیز سیاست گذاری هایی فضایی نظیر احداث اقامتگاه های بوم گردی در زمین های کشاورزی و مسیر مدور گردشگری ساحلی برای شهر نور، از اقدامات اجرایی پیشنهادشده در برنامه راهبردی بود.