حبیب رضا ارزانی

دیپلماسی فرهنگی، نوعی دیپلماسی عمومی و قدرت نرم است. هر یک از کشورها برای ایجاد دیپلماسی فرهنگی، از شیوه ها و قالب های متنوعی بهره می گیرند. یکی از شیوه ها برای ایجاد دیپلماسی فرهنگی، انتخاب و فعال سازی، رایزن فرهنگی در کشور مقصد است. رایزن فرهنگی، یک دیپلمات است که مسئولیت ترویج و گسترش فرهنگ کشور خویش را در کشور محل مأموریت، در راستای منافع ملی کشورش، دارد. انتخاب رایزنان، ممکن است بر اساس الگوها و معیارهای مختلفی صورت پذیرد؛ آنچه مسئله اصلی پژوهش حاضر است، الگوی انتخاب رایزنان فرهنگی ج.ا.ا. بر اساس دغدغه ها و انتظارات مسئولان عرصه بین المللی نظام حکمرانی فرهنگی کشور ج.ا.ا. با تأکید بر رایزنی فرهنگی ج.ا.ا، در کشور انگلستان، است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر پیداکردن معیار مشترک و همه جانبه ای برای بایستگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج کشور که تأمین کننده منافع اسلامی و ملی برای کشورمان باشد است. این پژوهش به روش کیفی و با مصاحبه عمیق، به روش تحلیل مضمون، با مسئولان فرهنگی در عرصه بین الملل، صورت پذیرفته است. سخنان رؤسای قوا، مسئولان فرهنگی و فرمایشات حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری در رابطه با ارتباطات خارجی و عرصه بین الملل، منابع، مقاله حاضر هستند. مجموع یافته های پژوهش، در دویست و چهارده مؤلفه قرار می گیرد که در بیست و سه بعد و شش عرصه کلی (معرفتی/شناختی، برنامه ای/ راهبردی، ارتباطی/ تعاملی، سبکی/ روشی، مدیریتی/ اجرایی و توصیه ای/ رهنمودی) می توان آن ها را قرار داد. مهم ترین نتیجه پژوهش پیش رو، طراحی الگوی بایستگی رایزنان فرهنگی بر اساس انتظارات نظام حکمرانی فرهنگی کشور در شش عرصه می باشد.

در هشتاد و یک آیه از کلام الله مجید به ریشه (سجد) و مشتقات آن پرداخته شده است؛ اگرچه می توان مساله سجده را در برخی دیگر از آیات قرآن نیز جستجو کرد؛ اما تحقیق حاضر با توجه به تقارب تفسیری بیشتر آیات سجده، تنها به بررسی آیات ۸۱  گانه سجده در قرآن پرداخته است؛ تا جایگاه و اهمیت ویژه مسجد و شبکه معنایی آیات مزبور را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهد. مسجد، محوری ترین رکن جامعه اسلامی و عامل ایجاد وحدت، ایمان و همدلی است. آیات سجده در ۳۲ سوره مکی و مدنی از قرآن و مجموعاً مشتقات ریشه (سجد)، ۹۲ مرتبه در هشتاد و یک آیه ی قرآن، تکرار شده اند؛ این آیات را می توان در ۱۲ مقوله: سجده همگانی، عدم سجده ابلیس، ظالم ترین ظالمان، توجه به قبله، سجده شکر، حریم مسجد، آبادانی مسجد، معراج از مسجد به مسجد، حمایت از عبادتگاه ها، مسجد ضرار، تحقق وعده الهی و مسجد یادمان طبقه بندی کرد. با ایجاد ارتباط معنایی میان مقوله های دوازده گانه، محور بودن مسجد، رعایت حریم آن و توجه به قبله (مسجد الحرام) به خوبی روشن می شود. یکی از مهمترین عوامل ایجاد و احداث مساجد نیز انس و ارتباط با پروردگار است. سجده نیز نزدیک ترین حالت قرب مخلوق به خالق است، از این رو آبادگران مسجد نیز شرایط ویژه ای دارند و کسانی که قرار است نام آنها در تمدن ایمانی الهی، به یادگار بماند، با ایجاد بنای مسجد، این احیاگری، مانایی می یابد. معراج پیامبر از مسجد به مسجد بیان می شود؛ اراده خداوند بر حمایت از تمامی مکان های عبادی از جمله مساجد است و وعده ی الاهی به مومنان، در قالب ورود به مسجد الحرام و انجام شعایر و مناسک عبادی، محقق می شود. از دیگر سو ابلیس به جهت استنکاف از سجده، از درگاه الاهی رانده شده و کسانی که مسیر او را پیروی می کنند، حتی اگر مسجد هم بسازند، مسجد آنان مرکز اضرار به مسلمین شده و نابودی آن از بقا، زیبنده تر است، و در نهایت کسانی که مانع رفتن مومنین به مسجد می شوند ظالم ترین ظالمانند.

قصص قرآنی دربردارنده نکات اخلاقی و تربیتی فراوانی است، ازجمله سوره یوسف که نکات و آموزه های اخلاقی و تربیتی زیادی را دربردارد. صفات اخلاقی را می توان به دو گونه مثبت و منفی دسته بندی کرد که در این نوشتار صفات اخلاقی منفی با عنوان آسیب های اخلاقی- تربیتی در داستان قرآنی حضرت یوسف7بررسی می شود. با توجه به اینکه آموزه های اخلاقی این سوره بر همه، مخصوصاً جوانان، تأثیرگذار است، به بررسی آسیب های اخلاقی در این سوره می پردازیم تا عبرت پذیری از وقایع و مسائل این سوره بیشتر شود. این تحقیق از نوع کاربردی و روش آن، تحلیلی - توصیفی است. همچنین، در این تحقیق آسیب های اخلاقی در دو حوزه فردی و اجتماعی بررسی می شود؛ آسیب های فردی چون: پیروی از شهوات، حبّ جاه و مقام، شرک و... و آسیب های اجتماعی مانند: حسد، مکر و حیله، نفاق و دورویی و....[1]. این مقاله برگرفته از پایان نامه نگارنده با عنوان «آموزه های اخلاقی در داستان قرآنی حضرت یوسف (ع)» است.

در ارتباطات میان فرهنگی که به عنوان فرایند مبادله اندیشه ها، معانی و کالاهای فرهنگی میان مردمانی از فرهنگ های مختلف، تعریف شده است، توسل به الگویی که بتواند زندگی اجتماعی انسان ها را برای رسیدن به مفاهیم مشترک و زندگی مسالمت آمیز همراه با احترام متقابل هموار سازد، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر این اساس، در پژوهش حاضر تلاش گردید با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل آیاتی از قرآن کریم پرداخته شود که ناظر به ارتباط با مسیحیان بوده و روند تعامل با آن ها را بیان می کند. یافته ها و نتایج تحقیق بیان کننده آن است که می توان الگویی هفت مرحله ای شامل تأیید برخی از مبانی اعتقادی مسیحیان، دعوت به وحدت، بشارت به مسیحیان حقیقی، هشدار و تهدید، دعوت به تفکر، بیان ویژگی های مسیحیان کافر و وعده عذاب و در نهایت دستور به مباهله و جنگ با آن ها را از قرآن کریم استخراج نمود. بنیان و محور اصلی در این الگو یگانگی خداوند است. از این رو، براساس قرآن کریم هر زمان که مسیحیان به این اصل نزدیک شوند با بشارت و احترام و هرجا که از آن دور شوند هشدار، تهدید، نفرین و مباهله را مبنای ارتباط مسلمانان با آن ها قرار داده است.

پایداری و شکیبایی در مقابل سختی ها را «صبر» گویند و اگر برای رضای خداوند متعال و تسلیم امر او باشد، درجهت پیشبرد تقوای الهی موثر بوده و فضیلت محسوب می شود. حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالبدر نهج البلاغه از «فضیلت صبر» به عنوان مدیر، رئیس و مرکز کنترل ایمان نام می برند: «فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِیمَانِ کَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَد»؛ صبر برای ایمان مانند سر است برای بدن. (سیدرضی، 1379: حکمت82 ،640) علمای علم اخلاق «صبر» را سکان و هدایتگر همه فضائل اخلاقی دانسته اند؛ ولی ظهور و پهنای معنایی این واژه در عرف، محدود به «تحمّل سختی ها و قانع شدن در برابر وضع موجود» شده است. این مقاله به لحاظ معنای وضعی، مفهوم اخلاقی و معنای عرفی متداول از زمان امیرالمومنینتا عصر حاضر، با نگرشی فراگیر و با دو دامنه روایی و کتاب شناسی به بررسی و تحلیل فضیلت صبر در چهار شرح نهج البلاغه پرداخته است. واژه «صبر» در نهج البلاغه با حفظ معنای لغوی و اصطلاحی، با بسیاری از مفاهیم اخلاقی و دینی ارتباط معنوی دارد. براین اساس در این تحقیق به تبیین و تحلیل روایی و ارتباط آن با مفاهیم دیگر نظیر ایمان، تقوا، یقین و ... با توجه به آرای شارحان، توجه شده است.

خانواده از مهم ترین نهادهای اجتماعی است. پراهمیت ترین کارکرد این نهاد، پرورش فرزندان و انتقال فرهنگ و ارزش ها به نسل بعدی است. در بین افراد تشکیل دهنده خانواده، نقش زنان، هم به لحاظ موقعیت فیزیولوزی هم به لحاظ موقعیت فرهنگی و اجتماعی، چه در جایگاه همسری و چه در جایگاه مادری، از اهمیت خاصی برخوردار است. با وجود این، در غرب، همزمان با مُدرنیته و پس از آن بر مبنای آموزه های فمینیستی و با نام دفاع از حقوق زن، کارکردهای خانواده و موقعیت و جایگاه همسری و مادری دستخوش تغییرات وسیعی شده است. این پژوهش در نظر دارد آسیب شناسی خانواده در فرهنگ غرب را از دیدگاه رهبر معظّم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه ای مورد واکاوی قرار دهد. برای این منظور، سخنان ایشان در زمینه خانواده در فرهنگ غرب جمع آوری و از طریق روش تحلیل تماتیک کدگذاری گردید و در مجموع 50 کد استخراج شد. سپس سه مقوله با عناوین «جایگاه همسر در خانواده در فرهنگ غرب»، «جایگاه مادری در خانواده در فرهنگ غرب» و «آسیب شناسی خانواده در فرهنگ غرب» از طریق روش تحلیل محتوا تحلیل گردید. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که از دیدگاه ایشان، مؤلفه هایی از فرهنگ غرب، باعث سستی بنیان خانواده شده است؛ چراکه این فرهنگ هم به دلیل شناخت ناقص از هویت و شخصیت زن و هم به دلیل تعریف نقش هایی خارج از تکوین و خلقت زن برای او، ضعف شدید کارویژه های خانواده و به تَبَع آن، اثرات مخرّبی را در جامعه در پی داشته است. سبک کردن امر ازدواج، بی هویت کردن جوانان، پایین آمدن سن جنایت و افزایش رفتارهای غیراخلاقی مانند همجنس گرایی، در زمره این آسیب هاست. از دیدگاه آیت الله خامنه ای، آنچه باعث فروپاشی فرهنگ ها می شود، ضعف خانواده است؛ مسئله ای که فرهنگ غرب اکنون گرفتار آن شده است.

در بسیاری از آیات کلام اللّه مجید، "عمل صالح" که از فضیلت های اخلاقی است، در کنار "ایمان به خدا" که شرط پذیرش اعمال است، به کار رفته است. بررسی فراوانیِ ترکیب ایمان و عمل صالح در قرآن و کیفیت قرارگیری این آیات در کنار یکدیگر، هم چنین ثمرات حاصل از این تلفیق، نتایج ارزشمندی را در پی خواهد داشت. در میان آیات هفتادگانه قرآن که ایمان و عمل صالح در کنار یکدیگر قرار گرفته اند، ایمان و عمل اهل کتاب، مصادیق اعمال صالح و مراتب مؤمنانِ صالح از دیگر موضوعاتی است که در آیات مدنظر، پرداخته شده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، پرداختن به ثمرات تلفیق ایمان و عمل صالح و جایگاه ایمان در پذیرش عمل از جانب خداوند است. پژوهش پیش رو، از آن جهت که قرآن تمام انسان ها به جز مؤمنان صالح را در خسران می بیند، از اهمیّت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا براساس کلام اللّه مجید تنها عمل صالحی که با ایمان همنشین باشد، مورد پذیرش است و عمل بدون ایمان و هم چنین ایمان بدون عمل نه تنها مورد پذیرش خداوند نیست؛ بلکه عذاب دنیوی و اخروی را نیز در پی خواهد داشت. تفسیر مرجع در این پژوهش، تفسیر المیزان از علامه طباطبایی بوده و روش تحقیق نیز کتابخانه ای، اسنادی است.

مطالعات تطبیقی در حوزه ادیان، افزون بر ارتقای سطح معرفت پیروان ادیان نسبت به یکدیگر، بسیاری از ادراکات ناصحیح را مرتفع می سازد. از دیگر سو، برای اثبات بهره مندی اسلام از حقیقت تام و کامل نیز روشی عالمانه و به دور از تعصب ورزی است. در این میان، خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی در ارتقا و تعالی جامعه، همواره مورد توجه ادیان، پیامبران الاهی و کتب مقدس بوده است؛ چراکه ایجاد هر نوع تغییر اجتماعی در جامعه، مستلزم نظرداشت این نهاد به ظاهر کوچک ولی به جهت کارکرد عظیم و اثربخش است. پژوهش پیش رو با عنایت به اهمیت این مسئله با روشی علمی تطبیقی درصدد است با تکیه بر قرآن مجید و کتاب مقدس (عهدعتیق و عهدجدید)، تکالیف و مسئولیت های اخلاقی فرزندان در مقابل والدین را بررسی و واکاوی کند. مسئولیت های اخلاقی فرزندان در برابر والدین در عهدین در شش مقوله احترام، اطاعت، مراقبت، تکریم، پشتیبانی و احترام در پیری و در قرآن در هفت مقوله احترام، احسان، اطاعت، ادب ورزی، مراقبت در کهنسالی، پشتیبانی و دعا برای آنان طبقه بندی و بررسی شده است. روش پژوهش کتابخانه ای و مبتنی بر کتب مقدس است، ولی برای تبیین موضوع از برخی از شروح و تفاسیر آنها نیز بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد تشابهات بسیاری میان قرآن و عهدین در این باره وجود دارد که می توان به مکلّف بودن فرزند در برابر والدین، اطاعت از آنها در همه حال غیر از معصیت خدا، توجه به حقوق آنها حتی پس از مرگ و... اشاره کرد؛ ولی در عین حال، تفاوت هایی هم وجود دارد که از آن جمله می توان به محوریت جامع و تام خداوند در تمام آیات قرآن، توجه ویژه به مادر در قرآن و توجه بیشتر به پدر در عهدین و بیان مجازات های سخت برای فرزندان در عهدین برای مخالفت با فرمان والدین به خلاف قرآن و ... اشاره کرد.

خودپسندی، همواره به عنوان رذیله ای اخلاقی مورد توجه پیشوایان دین بوده و نسبت به خطرات و زیان های آن هشدار داده شده است. برخی از احادیث عُجب، از سوی امام علی صادر شده و ایشان به ریشه، علل و زیان های این بیماری روانی اشاره کرده اند. علمای علم اخلاق و دانشمندان علم روانشناسی نیز به این موضوع پرداخته اند. نویسنده در این نوشتار در پی آن است که با روش کتابخانه ای، استنادی و تحلیلی، بعد از مفهوم شناسی عجب، به بررسی ریشه و زیان های عُجب در سخنان امام علی بپردازد. در این تحقیق از نظر دانشمندان علم روانشناسی نیز استفاده شده است. از جمله زیان هایی که برای خودپسندی از کلام حضرت قابل برداشت است عبارتند از: فراهم کردن زمینه تسلط شیطان، ضعف قوه عاقله، توقف رشد و ارتقاء، تحقیر، کبر و هلاکت.

در فرهنگ و سیره رضوی که ترجمان وحی الهی است، ادیان آسمانی با همه جلوه های تاریخیشان ماهیت واحد دارند. با وجود این، تحریف ادیان از مسیر اصلی و حقیقی خود که در طول تاریخ و به دست حکام فرصت طلب صورت گرفته است، باعث شده تا در برخی از اصول از یکدیگر فاصله بگیرند. آنچه امروزه جهان بشری به شدت به آن نیازمند است، تعامل و گفت وگوی ادیان برای کم کردن فاصله های موجود، تألیف قلوب پیروان آن ها و یک سونمودن حرکت انسان ها به سوی سعادت است. بر همین اساس، قرآن کریم خطاب به پیامبر9 می فرماید: «ما تو را برای سعادت همه انسان ها مبعوث کردیم» ؛ زیرا یکی از ویژگی های منحصربه فرد دین اسلام، جهانی بودن و تعلق آن به همه انسان ها از هر نژاد و آیینی است. امام رضا7 با توجه به موقعیت خاص خود در دوران ولایتعهدی، گامی مؤثر برای رفع اختلافات، آشکار ساختن نواقص موجود در ادیان تحریف شده و اثبات حقانیت اسلام برداشتند و می توان گفت ایشان از جمله شخصیت هایی هستند که باب گفت وگوی ادیان را در جامعه اسلامی باز کردند. نمود بارز این پدیده را می توان در مناظرات امام با جاثلیق، رأس الجالوت، هربذ، عمران صابی و عده ای از علما و سران برهمن مشاهده کرد. دراین مقاله برآنیم تا با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی سبک ارتباطی امام رضا 7 با پیروان ادیان مختلف به ویژه سیره ایشان در مناظرات بپردازیم.

معنویّت، از جمله واژگان پرکاربردی است که اندیشمندان عصر جدید به توضیح و تبیین آن همّت گمارده­اند و هریک در تعریف آن، بیانی متمایز از دیگران دارد. از دیگر سو، عدّه­ای از اندیشمندان، درصدد یافتن معنویّت، در درون دین­های تاریخی و سنّتی هستند و گروه دیگر به مقوله­ی معنویّت، به عنوان مسأله­ای فرادینی نظر می کنند. آنچنان که در بخش اوّل مقاله­ی «معنویّت مسیحی» گذشت، مقاله­ی حاضر قصد آن دارد که به مقوله­ی معنویت از منظر درون دینی و به طور خاص از دیدگاه مسیحیّت بپردازد. اندیشمندان مسیحی نیز هریک از زاویه­ای به مسأله پرداخته و در قالب نظام­های الاهیاتی متعدّد، مسأله­ی معنویّت را مورد دقّت و بررسی قرار داده­اند. نظام­های الاهیاتی چون «الاهیات سیستماتیک»، «الاهیات تاریخی»، «الاهیات دفاعی»، «الاهیات کاربردی» و «الاهیات انجیلی»، نظام­های الاهیاتی رایجی هستند که در هریک از آنها، تعریفی متمایز و راهکاری ویژه برای رسیدن به معنویّت پیشنهاد شده است. نوشته­ی حاضر در صدد است که به معنویّت مسیحی از منظر «الاهیات انجیلی» نظر افکنده و با بررسی کتاب مقدّس، آن­ را تبیین و نقد نماید. معنویّت مسیحی مبتنی بر کتاب مقدّس را از دو منظر کاملاً متمایز می­توان جستجو کرد. نگاه مقدّماتی عمومی و نگاه الاهیاتی. در بخش اوّل به نگاه مقدّماتی عمومی پرداختیم و در این بخش به نگاه الاهیاتی خواهیم پرداخت. مفاهیم اساسی که در این بخش بررسی خواهند شد، عبارتند از: خالق شناسی، مسیح شناسی، روح القدس شناسی، کلیسا شناسی و آخرت شناسی، که هریک از آنها از منظر مسیحیان بررسی شده و نقد آن نیز از منظر اسلام، بیان می­گردد.

یکی از نیازهای اساسی انسان در دوران های مختلف، نیاز به معنویّت بوده و هست. از این رو، غالب ادیان، مکاتب، مذاهب و تمدّن ها، غیر از توجّه به نیازهای مادی، به نیازهای معنوی نیز توجّه داشته اند؛ به گونه ای که اگر نظامی این مهم را، آنچنان که شایسته و بایسته است، ارج ننهد، از پایایی و پویایی آن نیز کاسته خواهد شد. معنویّت، از جمله واژگان پر کاربردی است که اندیشمندان عصر جدید، به توضیح و تبیین آن همّت گمارده اند و هر یک در تعریف آن بیانی متمایز از دیگران دارند. از دیگر سو، عدّه­ای از اندیشمندان درصدد یافتن معنویّت، در درون دین های تاریخی و سنّتی هستند و گروه دیگر به مقوله­ی معنویّت، به عنوان مسأله­ای فرادینی نظر می­کنند. مقاله­ی حاضر قصد آن دارد که به مقوله­ی معنویّت از منظر درون دینی و به طور خاص از دیدگاه مسیحیّت بپردازد. اندیشمندان مسیحی نیز هر یک از زاویه­ای به مسأله پرداخته­اند و در قالب نظام­های الاهیاتی متعدّد، مسأله­ی معنویّت را مورد دقّت و بررسی قرار داده­اند. نظام­های الاهیاتی چون: الاهیات سیستماتیک،[1] الاهیات تاریخی،[2] الاهیات دفاعی،[3] الاهیات کاربردی[4]و الاهیات انجیلی،[5] نظام­های الاهیاتی رایجی هستند که در هر یک از آنها، تعریفی متمایز و راهکاری ویژه برای رسیدن به معنویّت پیشنهاد شده است. نوشته­ی حاضر تلاش دارد از منظر الاهیات انجیلی به معنویّت مسیحی، نظر افکنده و با بررسی کتاب مقدّس، آن را تبیین و نقد نماید. معنویّت مسیحی مبتنی بر کتاب مقدّس را از دو منظر کاملاً متمایز می­توان جستجو کرد: نگاه مقدّماتی عمومی و نگاه الاهیاتی. در بخش اوّل به نگاه مقدّماتی عمومی پرداخته و در بخش دوم به نگاه الاهیاتی خواهیم پرداخت. عناصر اساسی شکل دهنده­ی معنویّت در بخش اوّل عبارتند از: الف) «خدای پدر»: خدای قادر و خالق جهان و جهانیان؛ ب) «عیسی مسیح»:کلمه­ی متجسّد خداوند و منجی مصلوب که برخاست و همه در انتظار اویند؛ ج) «روح القدس»: منبع حیاتبخش یا تمام مقدّسات و تطهیر کننده­ها؛ د) «کلیسا»: مشارکتی مقدّس در امور قدسی؛ هـ) «پیروزی نهایی در زندگی جاودان.»

معنویّت، از جمله واژگان پرکاربردی است که اندیشمندان عصر جدید به توضیح و تبیین آن همّت گمارده­اند و هر یک در تعریف آن، بیانی متمایز از دیگران دارد. از دیگر سو، عدّه­ای از اندیشمندان، درصدد یافتن معنویّت، در درون دین­های تاریخی و سنّتی هستند و گروه دیگر به مقوله­ی معنویّت، به عنوان مسأله­ای فرادینی نظر می کنند. آنچنان که در بخش اوّل مقاله­ی «معنویّت مسیحی» گذشت، مقاله­ی حاضر قصد آن دارد که به مقوله­ی معنویت از منظر درون دینی و به طور خاص از دیدگاه مسیحیّت بپردازد. اندیشمندان مسیحی نیز هر یک از زاویه­ای به مسأله پرداخته و در قالب نظام­های الاهیاتی متعدّد، مسأله­ی معنویّت را مورد دقّت و بررسی قرار داده­اند. نظام­های الاهیاتی چون «الاهیات سیستماتیک»، «الاهیات تاریخی»، «الاهیات دفاعی»، «الاهیات کاربردی» و «الاهیات انجیلی»، نظام­های الاهیاتی رایجی هستند که در هریک از آنها، تعریفی متمایز و راهکاری ویژه برای رسیدن به معنویّت پیشنهاد شده است. نوشته­ی حاضر در صدد است که به معنویّت مسیحی از منظر «الاهیات انجیلی» نظر افکنده و با بررسی کتاب مقدّس، آن­ را تبیین و نقد نماید. معنویّت مسیحی مبتنی بر کتاب مقدّس را از دو منظر کاملاً متمایز می­توان جستجو کرد. نگاه مقدّماتی عمومی و نگاه الاهیاتی. در بخش اوّل به نگاه مقدّماتی عمومی پرداختیم و در این بخش به نگاه الاهیاتی خواهیم پرداخت. مفاهیم اساسی که در این بخش بررسی خواهند شد، عبارتند از: خالق شناسی، مسیح شناسی، روح القدس شناسی، کلیسا شناسی و آخرت شناسی، که هریک از آنها از منظر مسیحیان بررسی شده و نقد آن نیز از منظر اسلام، بیان می­گردد.

حجاب و پوشش از جمله مسایلی است که در کتاب مقدّس با معانی متعدّد و در قالب های مختلفی مورد توجّه قرار گرفته است. در یک تقسیم بندی کلّی می توان به دو نوع استفاده- مثبت و منفی- از حجاب در کتاب مقدّس اشاره نمود. هریک از این دو نوع استفاده، ممکن است به صورت حقیقی و یا مجازی باشد. کاربرد مثبت به صورت حقیقی در پنج حوزه است، که عبارتند از: 1. پوشش موسی پس از ملاقات با خدا؛ 2. پوشش نوعروسان؛ 3. پوشش زنان در عبادت همگانی؛ 4. پوشش مقدّس در معبد؛ 5. پوشش جذامیان. کاربرد مثبت به صورت مجازی نیز در دو قالب پردهی سمبلیک و پوشش ایمان، است. کاربرد منفی حجاب به صورت حقیقی در دو حوزه: 1. پوشش پیامبران زن دروغین؛ 2. پوشش زنان فاحشه است. کاربرد منفی به صورت مجازی نیز شامل ذهن حجاب دار و کتاب مقدّس در پوشش، است. در مقالهی پیش رو، در هر بخش موارد یاد شده را تبیین نموده و آیات کتاب مقدّس را نیز متذکّر خواهیم شد. آنچه به طور قطعی از پوشش و حجاب در کتاب مقدّس بر می­آید این است که حجاب و پوشش برای زن، مسأله ای ضروری به حساب میآمده و دلیلی بر عفّت و پاکدامنی او شمرده میشده است. در حال حاضر نیز اگر مسیحیان و یهودیان کتاب مقدّس را به عنوان دلیل و حجّت به حساب آورند و فرامین آن را غیز قابل نسخ بدانند، پایبندی به قانون حجاب از کتاب مقدّس قابل استخراج خواهد بود. البتّه عدّه ای از اندیشمندان مسیحی و یهودی در صدد توجیه و تفسیر این مسأله برآمده و شرایط فرهنگی موجود در غرب را، حاکم بر قانون حجاب میدانند.