محمدرضا جباران

محمدرضا جباران

مدرک تحصیلی: استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۰ مورد.
۶.

درآمدی بر علم خلاف و فقه مقارن

نویسنده:
منبع: حبل المتین سال اول زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱

کلید واژه ها: مذاهب اسلامی فقه مقارن علم خلاف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات فلسفه فقه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات فقه مقارن
تعداد بازدید : ۱۴۹۵ تعداد دانلود : ۶۸۰
خلاف یکی از گرایشهای علم فقه است که به تخصصی برتر از علم فقه نیازمند است. تسلط بر اصول، مبانی و منابع فقه که از آن به فقه اجتهادی یا مذهبی تعبیر می شود، مرتبه والایی است که به انسان توانایی می دهد احکام شرعی فرعی را بر طبق مذهب خاصی از راه ادله تفصیلی بشناسد، ولی رتبه بالاتر را کسی تصدی می کند که علاوه بر کسب این ملکه و تسلط بر مذهب خویش، آراء و ادله مذاهب دیگر را نیز بشناسد و بتواند با موازنه بین آنها، رأی برتر و قول صحیح را برگزیند و با ادله ای که خود صحیح و مبرّا از نقض می داند، اثبات کند. با آگاهی از علم خلاف و آشنایی با فقه مقارن این مرتبه به دست می آید.
۱۰.

بررسی تطبیقی ازدواج با زنان یهود و نصاری در نگاه مذاهب اسلامی

نویسنده:
منبع: حبل المتین سال اول بهار ۱۳۹۱ پیش شماره اول
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۵ تعداد دانلود : ۳۸۸
یهود و نصاری از طرفی جزء طوایف کافر شمرده، از طرفی دیگر به عنوان اهل کتاب شناخته می شوند. بنابراین استنباط حکم ازدواج با این دو طایفه منوط به شناخت عنوان کافر و اهل کتاب است و شناخت مفهوم کافر متوقف بر شناخت اسلام است. مفهوم اسلام و کفر دو مفهوم اساسی و کلیدی و شناخت آن ها زیربنا و مقدمه شناخت سایر عناوین مرتبط با این بحث است؛ بنابراین ما در نخست، مفهوم اسلام و کفر را تبیین و پس از آن با تقسیم کافر به بررسی سایر عناوین می پردازیم و در ادامه حکم ازدواج با زنان یهودی و نصرانی را بررسی می کنیم.
۱۱.

همگرایی اصول اخلاق زیستی در حوزه پژوهش با رویکرد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال یازدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴۱ 89-106

کلید واژه ها: اخلاق زیستی اخلاق پژوهش عدالت خودمختاری فایده رسانی زیان رسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۸
اخلاق زیستی در پارادایم جاری بر مبنای نظریه «تام بیوچامپ» و «جیمز چیلدرس» مبتنی بر چهار اصل خودمختاری، عدالت، فایده رسانی و ترک زیان رسانی است. یکی از انتقاداتی که به این نظریه شده عدم انسجام درونی و واگرایی ارکان آن یعنی اصول چهارگانه مبنایی است. طبق این انتقاد نظریه مبانی چهارگانه اصول زیستی خود باعث ابطال خود می شود. این در حالی است که اخلاق زیستی که مجموعه هنجارهای رفتاری است بدون استناد به مبانی نظری محکم قابل توصیه نیستند و هرگز رواج پیدا نمی کنند. برخلاف اخلاق سکولار و نظریه های رایج اخلاق هنجاری که هر کدام به یکی از ابعاد وجودی انسان پرداخته و آن را به عنوان معیار ارزش اخلاقی ذکر کرده و سایر ابعاد را نادیده گرفته اند، نمی توان از این نظریه در برابر این اشکال دفاع کرد، ولی بر مبنای اخلاق اسلامی که برای ارزش اخلاقی معیارهای متعددی متناظر با ابعاد وجودی انسان دارد، این اشکال قابل پاسخگویی است؛ بر این اساس همگرایی بین مبانی اخلاق زیستی در موقعیت های خاص در حوزه پژوهش قابل اثبات است.
۱۲.

زیبایی شناسی در اندیشه اسلامی با تأکید بر حقیقت، معیار و منشأ(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۳۹۷ شماره ۷۳ 159 - 178

کلید واژه ها: زیبایی وجود کمال تناسب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۲۷۴
درک صحیح زیبایی یکی از پایه های کمال معنوی انسان و زیبایی شناسی از مؤثرترین سامانه های ادراکی او در رویارویی با جهان خارج است. باور صحیح درباره حقیقت عقلانی و معیارهای درست زیبایی می تواند ما را با خاستگاه آن در هستی آشنا و نظام اخلاقی انسان را اصلاح کند. به همین دلیل گفتمان مدرن می کوشد زیبایی را از حوزه عقل به حیطه نفس بکشاند و تا حد تابعی از حواس و تجارب زیستی انسان بکاهد. این مقالله در صدد است از یک سو با تعیین کمال وجودی به عنوان معیار درست برای تشخیص زیبایی در برابر معیار تناسب که برساخته ارسطو و پیروان اوست، و از سویی دیگر، معیارهایی چون میل، عادت، لذت و منفعت که نظریه استناد زیبایی به نفس انسان را موجب شده اند، رابطه این همانی زیبایی و وجود را اثبات کرده، از این رهگذر ثابت کند که سرچشمه زیبایی ذات اقدس اللهی است که خود، جمال مطلق است.
۱۳.

الگوی اخلاقی طلاق همسران در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال بیست و سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۹۱ 30 - 48

کلید واژه ها: الگو اخلاق همسر طلاق الگوی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۱۲
طلاق به مثابه یک کنش اختیاری، موضوع احکام اخلاقی است، ولی ظروف و شرایط جدایی مانع توجه به اخلاق می شود. رفع ناسازگاری ظروف و شرایط عاطفی و اجتماعی طلاق با رفتار اخلاقی، نیازمند الگوی اخلاقی کارآمد و مستند به واقعیت است. این پژوهش با این پیش فرض که قرآن کریم برای این بخش از زندگی همسرانه الگوی اخلاقی کارآمدی دارد، با روش توصیفی – تحلیلی در صدد کشف این الگو از قرآن کریم برآمده و با تکیه بر منابع تفسیری به تحلیل آیات مربوط به موضوع طلاق پرداخته است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که قرآن کریم برای اجرای اخلاقی طلاق الگویی مرکب از چهار ضلع ارائه کرده است: برای مراعات این الگو، طلاق باید با هدف دستیابی به فرصتی برای حرکت کمالی، بر مبنای توجه به آثار اجتماعی، چندجانبگی حکم شرعی شامل تنزیه، تجویز و توصیه، در بستر مراعات عرف، تلاش برای حفظ مسالمت و مسابقه نیکی صورت بگیرد و فرایند مراعات وقت، اشهاد و تمتیع را طی کند.
۱۴.

امکان طرح آزاداندیشی در پژوهش به مثابه یک مسئله اخلاقی بر مبنای منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 333 - 348

کلید واژه ها: آزاداندیشی ترس تعصب جهل طرح اخلاقی طمع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۲۵۳
آزاداندیشی نخستین بار توسط اثبات گرایان در روش شناسی تحقیقات مطرح شد. ایشان معتقد بودند محقق در علوم انسانی هم باید مثل علوم طبیعی از حوزه تأثیر همه ارزش ها و ترجیحات آزاد باشد. صاحبان رویکردهای تفسیری و انتقادی با طرح مباحث گسترده ای به طور کلی یا جزئی با این نظریه مخالفت ورزیدند. این گفت وگو در حوزه روش شناسی تحقیقات همچنان گرمای خود را حفظ کرده است. چیزی که این مسئله را از منظر اخلاق شایسته توجه اخلاق نویسان می کند و ماهیتِ موضوع و هدف مسئله آزاد اندیشی فرصت آن را فراهم می کند، امکان طرح آزاداندیشی به عنوان مسئله ای اخلاقی و توصیه آزاداندیشی به عنوان هنجاری اخلاقی است. از آنجا که موضوع آزاداندیشی به معنای ارزش هایی که محقق می تواند در فرایند پژوهش، خود را از حوزه تأثیر آنها دور نگه دارد، با وجود مباحثات طولانی بین رویکردهای مختلف پژوهشی، هنوز هم مبهم و مورد اختلاف است، نیاز به مرجع قابل اعتمادی برای تعیین این قبیل ارزش ها، سومین عنصر دخیل در امکان طرح اخلاقی این مسئله محسوب می شود. این مقاله تلاشی است برای تعیین ارزش های کنترل شدنی در فرایند پژوهش از منظر منابع اسلامی. طی این تلاش ثابت شد که انسان می تواند با پیشگیری و درمان، خود را از تأثیر جهل، ترس، طمع و تعصب به عنوان موانع عام و فراگیر آزاد اندیشی دور نگه دارد.
۱۵.

ملاک حرمت صورتگری بر مبنای نصوص دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره سیزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ 611 - 631

کلید واژه ها: بت بت پرستی شرک صورتگری ملاک حکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۳۴۱
آگاهی از ملاک یک حکم به ما فرصت می دهد که همگام با وسعت محدوده ملاک، دایره شمول حکم را کوچک یا بزرگ کنیم. حرمت صورتگری با صرف نظر از قیود، از مسلّمات فقه مذاهب اسلامی است؛ ولی با توجه به ویژگی های موضوع این حکم در ظرف تشریع، احتمال می دهیم که تشریع حرمت، تحت تأثیر خصوصیات موضوع در آن زمان صورت پذیرفته باشد. پس کشف ملاک این حکم شاید در تعمیم آن نسبت به مصادیق امروزینش مؤثر باشد. ملاک این حکم از راه عقل دست یافتنی نیست، چون عمل صورتگری قبح ذاتی ندارد، ولی شاید از راه بررسی ادله لفظی به علت آن دست پیدا کنیم. این مقاله با این پیش فرض به بررسی نصوص مسئله اختصاص دارد و با تجمیع قراین به این نتیجه دست یافته که این حکم فقط برای پیشگیری از ادامه و توسعه شرک و بت پرستی تشریع شده است.
۱۶.

بازنمایی نظام مفهومی مبانی اخلاق در نگاه امام رضا (علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 103 - 125

کلید واژه ها: نظام اخلاقی مبانی اخلاق ایمان توحید امام رضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۴۷۴
نظام اخلاقی اسلام با مشخصه های خود دارای مبانی ویژه ای است. امام رضا (علیه السلام) نظام اخلاقی قرآن را بر محور توحید مطرح کرده است. استخراج و معرفی مبانی اخلاق اسلامی از دیدگاه نظری و سیره عملی آن حضرت دستمایه ای است که با استناد به آن می توان جامعیت نظام اخلاق اسلامی را بر محور توحید تبیین کرد. این مقاله با استفاده از روش تحلیل مفهومی ایزوتسو به این مهم پرداخته است. برای رسیدن به این هدف، چهار مرحله طی شده است. نخست، شناسایی ایمان از دیدگاه امام رضا (علیه السلام). دوم، نقل سخنانی از آن حضرت که واژه ایمان در آنها به کار رفته است و ارجاع نشانه های پراکنده به این مفهوم کانونی. سوم، ارجاع ایمان به توحید با استفاده از روش تحلیل مفهومی. چهارم، در حرکتی تفصیل گرا با بررسی هویّت انسان و جهان در مدار توحید، دو مفهوم واسطه «انسان دوبُعدی» و «جهان دوساحتی» شناسایی شده و در چیدمانی جدید بر محور مفهوم مرکزی توحید، سایر مفاهیمی که می توانند مبنای اخلاق باشند، معرفی شده است.
۱۷.

تأثیر مشورت همسران در سعادت خانواده از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰شماره ۴۶ 7 - 32

کلید واژه ها: مشورت همسران خانواده سعادت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۳۴۵
در فرهنگ اسلامی هدف زندگی خانوادگی سعادت اعضای خانواده است. زندگی خانواده در صورتی به این هدف می رسد که اعضای آن، عناصر دخیل در کمال خانواده را بشناسند. آیا مشورت همسران از منظر قرآن و روایات همانند موارد دیگر مشورت به رشد و کمال طرفین مشورت کمک کند یا نه؟ طبق نظریه رایج در فرهنگ اسلامی مشورت یک امر مردانه است و در نتیجه مشورت مرد با همسر خود تأثیری در کمال طرفین ندارد. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و طرح این سؤال که آیا از دیدگاه قرآن و روایات، مشورت همسران در فرایند کمال اعضای خانواده اثرگذار است یا نه، به بررسی این مسئله پرداخته است. در فرایند این تحقیق در باره هدف اصلی زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و روایات، عناصر تشکیل دهنده بستر کمال خانواده، رابطه مشورت با عوامل سعادت اعضای خانواده و منطق نقد نظریه مردانه بودن مشورت سخن گفته شده و با بررسی ماهیت، کارکرد و نسبت مشورت با عناصر تشکیل دهنده ی بستر تکامل خانواده به این نتیجه رسیده که مشورت در بافتار بستر کمال اعضای خانواده جایگاه قابل توجهی دارد. و با نقد سند و دلالت مستندات رواییِ نظریه ی مردانه بودن مشورت و عرضه ی آن بر قرآن کریم به مثابه سند بالادستی احکام و آموزه های خانوادگی این نظریه را نیز ابطال کرده است.
۱۸.

بسترهای فقهی اخلاق در روابط همسرانه پس از طلاق از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 39 - 66

کلید واژه ها: بسترهای فقهی زندگی پس از طلاق اخلاق همسرانه معروف احسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۰۵
از نگاه قرآن کریم طلاق راهی برای گریز از بن بست های خانوادگی است؛ به همین دلیل نباید خودش موجب مشکلات جدیدی شود. این پیش فرض باعث شده است قرآن کریم برای زندگی پس از طلاق الگویی اخلاقی طراحی کند تا زن و مرد را از رفتارهای غیراخلاقی مشکل آفرین حفظ کند. منطبق بر این الگو رفتارهای اخلاقی در مقطع پس از طلاق در بسترها و زمینه هایی از باورها و رفتارهای قانونی پدید می آیند. اطلاع از این الگو و ابعاد مختلف آن می تواند نگاه کنشگران فقهی و اخلاقی را به طلاق و نوع بهره برداری از آن تغییر دهد. مقاله حاضر با احساس این ضرورت، درصدد برآمده با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به قرآن کریم و منابع تفسیری، بسترهای فقهی رفتار اخلاقی در زندگی پس از طلاق را تبیین کن و درنهایت تحقیق به این نتیجه دست یافته است که از نگاه قرآن کریم همه رفتارهای اخلاقی چه از جانب زن و چه از جانب مرد در دو زمینه معروف و احسان رخ می دهد.
۱۹.

بازنگری اخلاق خانواده، پیش شرط حمایت دین از نهاد خانواده در رویارویی با مدرنیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۰۱ 171 - 198

کلید واژه ها: دین مدرنیسم اخلاق خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۴
در شرایطی که نهاد خانواده با هجوم مدرنیسم به سوی دگرگونی نگرش ها، ارزش ها، روابط و نقش ها پیش می رود و کارکردهای طبیعی خود را یکی پس از دیگری از دست می دهد، دین در صورتی می تواند با اخلاق این نهاد را به مثابه یکی از مقاصد خود حمایت کند که در دانش معطوف به اخلاق خانواده بازنگری شود. اخلاق خانواده در سنت جاری جامعه ما هنوز با روش های کم کارامد وعظی، توصیفی و دستوری و با تکیه بر ذخایر موروثی تدوین و ارائه می شود. این در حالی است که پیشرفت های صنعتی، تحول ارتباطات و گسترش اطلاعات شرایط ویژه ای را پدید آورده که در سنت اخلاقی ما وظیفه کنشگر در آنها تعیین نشده، پرسش هایی را مطرح کرده است که جواب از پیش ساخته ای ندارند و مسائل تازه ای را ایجاد کرده اند که جز با روش حل مسئله نمی توان با حفظ اخلاق از آنها عبور کرد. بر این اساس دین در صورتی برای رویارویی با مدرنیسم کارامد خواهد بود که اخلاق خانواده در روش و محتوا دگرگون شود و این مهم با تبیین دقیق ابعاد این رشته مطالعاتی دست یافتنی است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین مهم ترین ابعاد اخلاق خانواده با وجه دانشی پرداخته و درنتیجه تصویری نسبتا دقیق از آن به دست داده است و درنهایت به این نتیجه دست یافته که بازتولید «اخلاق اسلامی» در پارادیم اسلامی موجب حضور دین در میدان رویارویی با مدرنیسم در حوزه خانواده می شود.
۲۰.

اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۳ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ 47 - 66

کلید واژه ها: اصول نظری پژوهش نتیجه پژو هش اخلاق پژوهش کتمان نتیجه دست یابی به نتیجه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۵
در همه حوزه ها، اصول اخلاقی بر اصول نظری و اصول نظری بر مبانی فرانظری تکیه دارند و به همین دلیل، کنش گر در صورتی به یک اصل اخلاقی ملتزم می شود که آن اصل و اعتقاد از  بینش های نظری و پارادایمی او برآمده باشد. اصول نظری اخلاق در مرحله دست یابی به نتیجه با دیگر مراحل پژوهش متفاوت است و به تبع ،  اصول اخلاقی پژوهش در این مرحله با دیگر مراحل پژوهش متفاوت اند. این اصول نظری اقتضا دارند که پژوهنده در این مرحله ، جانب مردم را بگیرد و مطابق با سود آن ها نتیجه خود را منتشر یا کتمان کند و فعل و رفتاری انجام دهد که جامعه از حاصل پژوهش او بیشترین منفعت و کمترین زیان را ببرد. بنابراین، پژوهشگر هنگام رسیدن به نتیجه پژوهش، از نظر اخلاقی موظف است اگر نتیجه کارش را برای جامعه انسانی زیان بار می داند، به صورتی آن را از دسترس خارج کند که راه زیان بسته شود و اگر چنین نیست، بدون هراس ، به زبانی آشنا ، با دقّت و امانت داری نتیجه را منتشر کند و برای پذیرفتن نقدهای عالمان منتظر بماند. این تحقیق در صدد است اصول نظری اخلاق این مرحله را به دست آورد و اصول اخلاقی آن را تدوین و پیشنهاد کند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان