مهرداد چترایی

مهرداد چترایی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۶ مورد از کل ۳۶ مورد.
۲۱.

بررسی گونه های تمثیل کوتاه در اشعار جلال طبیب شیرازی

کلید واژه ها: تمثیل کوتاه استعاره تمثیلی ارسال المثل اسلوب معادله دیوان جلال طبیب شیرازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۴۷۵
وجود صورخیال برجسته وزیبا در اشعار شاعران نشان دهنده  قدرت تخیل آنان است و تمثیل یکی از عناصر تصویر ساز شعر است. تمثیل از مباحث مهمی است که هم در بلاغت قدیم و هم در بلاغت جدید به آن پرداخته شده است؛ در کتب قدیم از تمثیل در مباحث تشبیه مرکب و استعاره تمثیلیه سخن رفته است و در نقد جدید تمثیل زیرمجموعه مبحث تصویر و خیال است. از نظر ساختار، تمثیلهای فارسی به دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه )و تمثیل روایی (تمثیل گسترده) تقسیم می شود؛ تمثیل روایی شامل حکایات انسانی و حیوانی، رمزی، فابل ، پارابل و… است. تمثیل توصیفی (کوتاه) معمولاً از یک یا چند جمله فراتر نمی رود و مهمترین انواع آن عبارتند از: تشبیه تمثیلی، استعاره تمثیلیه، ارسال المثل و اسلوب معادله است. در این مقاله برای پاسخ به سؤالات تحقیق ضمن بررسی انواع تمثیل توصیفی گونه های مختلف آن را در شعر جلال طبیب شیرازی مورد کنکاش قرار گرفته است. جلال طبیب شیرازی، طبیب و شاعری است که در فاصله زمانی بین روزگار زندگانی سعدی شیرازی و عصر حیات حافظ شیرازی می زیسته و انواع تمثیل کوتاه در شعر او نمود بارزی دارد. این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی نوشته شده است و گردآوری داده ها به شیوه کتابخانه ای است. هرچند مقالات متعددی درباره تمثیل و ساختار و انواع آن در ادب فارسی چاپ شده است، اما تاکنون با این اهداف مقاله ای درباره گونه های تمثیل کوتاه در اشعار جلال طبیب منتشر  نشده است.
۲۲.

گذری برتمثیل در مثنویهای طالب علی خان لکهنویی، متحلص به عیشی

کلید واژه ها: تمثیل طالب علی متخلص به عیشی داستان تمثیلی مثنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۱۹۴
تمثیل یکی از مهمترین و کهن ترین شیوه های بلاغی در ادب فارسی ایران و فرهنگ اجتماعی جهان است. به دلیل ظرفیت معنایی وکاریزمای گفتمان؛ حجم بزرگی از ادبیات تعلیمی را پوشش می دهد. در این مقاله ضمن معرفی ِ نسخه ی خطی "کلیات دیوانِ طالب علی خان متخلص به عیشی" نمونه های تازه ای از تمثیلات داستانی و شعری را از متن آن می آوریم. نسخه خطی این دیوان، به خط نستعلیق کتابت شده است. از ذکر تحمیدیه ها و مناقب اهل بیت و بسیاری از ائمه اطهار (علیه السّلام) می توان فهمید که طالب علی خان (عیشی) شاعری متدین و در مذهب شیعه ی اثنی عشری، با مشرب عرفانیست. این تحقیق که به روش تحلیلی-کتابخانه ای انجام شده، تمثیلات در مثنویِ 2161 بیتی عیشی را بررسی نموده است. بیش از 200 تمثیل در نسخه وجود دارد، و مهم ترین آن ها مثنویِ "چهار دوست" است که به عنوان داستان تمثیلی به آن پرداخته ایم.
۲۳.

تحلیل تصویرسازی های عاشقانه مشفقی بخارایی با استفاده از مفاهیم نجومی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: قرن دهم شعر غنایی نجوم تفسیری هیأت اسطرلاب عبدالرّحمان مشفقی بخارایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۸۵
عبدالرّحمان مشفقی بخارایی از شاعران قرن دهم هجری است که در گفتن انواع شعر سلیقه نیکو دارد. قصاید خوب و غزل های مرغوب دارد و شهرت اهاجی کوبنده اش نیز با لطافت اشعار غنایی مطبوعش پهلو می زند. با این که در روزگار وی دانش هایی نظیر رمل و نجوم دیگر چندان مورد توجّه نبوده و با ظهور سبک هندی زبان شاعران نیز از اصطلاحات تخصّصی علمی دور و به زبان عامّه مردم نزدیک شده بود، مشفقی برای تصویرپردازی های عاشقانه از مفاهیم نجومی بسیار استفاده کرده است. در شعر وی نه تنها به مفاهیم و واژه های نجومی متداول در میان اکثر شاعران مثل طالع و ستاره بخت و نام سیّارات سبعه برمی خوریم، مضامین و کلمات تخصّصی تر دانش نجوم همچون ذنب، قدر، قران، شرف، مفهوم دیدن ساعات سعد و نحس را نیز در خلال ابیاتش مشاهده می کنیم. با توجّه به نحوه استفاده وی از مفاهیم و واژه های نجومی و تصاویر هنرمندانه ای که با به کار گرفتن این مضامین در شعر خود خلق کرده، می توان گفت که مشفقی با دانش نجوم تفسیری یا هیأت آشنایی کامل داشته و از مفاهیم آن برای بیان عواطف درونی خویش، بویژه در سوز و گدازهای عاشقانه به خوبی بهره برده است.
۲۴.

سبک شناسی و جلوه های غنایی غزلیات حسن خان شاملو(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: حسن خان شاملو غزل سبک شناسی شعر غنایی سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۵۱۲
حسن خان شاملو (متوفیّ ۱050 ه.ق) شاعر، نویسنده، خطاط، بیگلر بیگی و امیرالامرای کل خراسان و حاکم هرات، در قرن دهم و یازدهم ه .ق [17م]است. او از شاعران توانا، ناشناخته و نازک خیال است که متأسفّانه نه تنها دیوان و دیگر آثار وی تصحیح نشده، حتیّ در تذکره ها و تاریخ ها مطلب چندانی درباره شعر و سبک شعر او نیامده است. مهم ترین اثر وی، دیوان که به گفته نصرآبادی حدود سه هزار بیت است که بخش اعظم آن را غزلیات تشکیل داده است. غزلیات حسن خان شاملو گنجینه ای سرشار از مضامین و بن مایه های غنایی است. فضای کلیّ و حال و هوای غزل وی را عشق و عاشقی و عرفان تشکیل می دهد. نیز مضامین دیگری چون: اخلاق، پند و اندرز و حکمت های عملی، طنز و طعنه، شکوه، مفاخره و... که از گونه های شعر غنایی هستند، در شعر او دیده می شود. حسن خان شاملو در شاعری، به ویژه غزل سرایی، توانایی بالایی داشته است. غزل های پخته و سنجیده وی با مضامین رنگارنگ و گوناگون و تصویرسازی های زیبا و شوق انگیز در هم آمیخته شده است. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی، بر آن است تا ضمن سبک شناسی غزلیات وی، شعر غنایی حسن خان شاملو را معرفّی کند و نشان دهد غزلیات وی از نمونه های برجسته در حوزه ادبیات غنایی است.
۲۵.

بررسی آموزه های تعلیمی رساله انیس الطالبین محمد بن محمود فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مضامین تعلیمی رساله عرفانی انیس الطالبین محمد بن محمود فارس سده یازدهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۲۶۵
متون و اشعار تعلیمی یکی از گسترده ترین و رایج ترین ژانرهای ادب فارسی است که گاه به صورت اثری کاملاً مستقل است. رساله انیس الطالبین محمد بن محمود فارس، از جمله آثار مشحون از آموزه های تعلیمی است. این رساله که یکی از آثار نفیس متعلق به سده یازدهم هجری است و در شمار متون ارزشمند اخلاقی حکمی فارسی جای دارد، تاکنون گمنام مانده است. این رساله مشحون از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی است که نویسنده، آن را به اقتضای زمینه انفعالی و ذوقی به کار برده است. نگارندگان در این پژوهش بر آن اند تا ضمن معرفی اجمالی رساله انیس الطالبین، تأثیر آموزه های اخلاقی به کاررفته در این رساله را در ذهن و درون مخاطب بررسی کنند. نتایج پژوهش حاکی از این است که نویسنده فردی آگاه بوده که با اصول روان شناختی آشنایی داشته و به اقتضای موقعیت از شگردهای مختلف تشویق، ترغیب، حکایت و تمثیل و استدلال و... بهره گرفته است.
۲۶.

A comparative study of the black and white symbolic horses in the Shahnameh of Ferdowsi(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Horse Symbol Color White Black

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۳۱۱
The horse especially those in black or white assume a much enigmatic stance in the Iranian culture and as we know, color plays the role of the decoder to a great number of concepts in legends. The black color represents often mourning and darkness. In Europe, the black color is viwed negatively. A person wearing black, or a black snake both are deemed as icons which represent dark and hopelessness. The dead are celebrated in black atmosphere within the church. Black, as opposed to white, was normally regarded as Ahriman and the forces related to him such as falsification, wickedness and evil throughout the ancient Iranian legends. From the very beginning of the "Legend of Creation", Ahura Mazda is in the bright Upper-World whereas Ahriman resides in the dark Lower-World. Nonetheless, in the same culture, black enjoys aspects of positive connotation such as in the black horses of the Kings in the Shahnameh which would signify their power. The color of the horse is often proportionate to the character of its rider in so far as the horses of heroes such as Kay Khosrow and Siyavosh are black ones too. Conversely, white in most cultures particularly in the Iranian one, is included within the colors which enjoy positive connotation notwithstanding a few exceptions. Among them, white horses and black ones have variant and significant stances and roles in the Persian Literature and Culture. The present article aims at a comparative study of the "black' and "white" horses in the Shahnameh of Ferdowsi.
۲۷.

نگاهی تحلیلی-تطبیقی به تمثیل از دیدگاه قندزی و بلاغت نویسان قبل و بعد وی

کلید واژه ها: تمثیل قندزی نسخه بلاغت بلاغت نویسان معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۵۷
تمثیل از انواع ادبی است که کاربردی دیرینه دارد و بلاغت نویسان از گذشته های دور تاکنون درباره آن نظرات گوناگون و متفاوتی ارائه کرده اند. یکی از این بلاغت نویسان محمود بن محمّد بن احمد قندزی، ادیب ایرانی قرن نهم هجری و نویسنده اثری به نام بلاغت است. از این رو در پژوهش حاضر سعی بر این است که تمثیل از نگاه قندزی و دیگر بلاغت نویسان معاصر و کلاسیک بررسی و مقایسه شود. برای رسیدن به این منظور پس از معرفی قندزی و اثر ایشان، تمثیل از نگاه قندزی بررسی و با آرای بلاغت نویسان قبل و بعد از او مقایسه شد و وجوه افتراق و اشتراک آن ها در جدولی مشخّص گردید. حاصل پژوهش حاضر که به شیوه اسنادی-تحلیلی انجام گرفته، بیانگر این است که آرای قندزی به بلاغت نویسان گذشته نزدیک تر است و اساس نظریات قندزی و نویسندگان پس از او بر پایه عقاید گذشتگان است.
۲۸.

بررسی گونه های تمثیل در مثنوی خلاصه الحقایق اثرنجیب الدین رضا تبریزی

کلید واژه ها: تمثیل خلاصه الحقایق نجیب الدین رضا عصر صفویه سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۲۲۷
شاعران عارف ازشعر به عنوان ابزاری برای بیان اصول اعتقادی واخلاقی به مریدان ورهروان طریق حق استفاده کرده اند. لذا برای تفهیم اصطلاحات غامض فلسفه، منطق و عرفان ناگزیراز صنایع ادبیی مانندتشبیه، تلمیح، استعاره وتمثیل بهره جسته اند. مثنوی خلاصه الحقایق اثر نجیب الدین رضاتبریزی یکی ازآثارعرفانی و تعلیمی عصر صفویه است. نجیب الدین رضا از شاعران سده یازدهم هجری، از معتقدان به سلسله ذهبیه وازتالیان مولاناجلال الدین بلخی رومی بود. از آنجاکه تمثیل ازعناصر مهم ادبی درسبک هندی است، نگارندگان این مقاله برآنندتا بابکارگیری روش تحلیل اطلاعات ومنابع کتابخانه ای گونه های تمثیل مانند مثل، ارسال المثل، حکایت تمثیلی و تمثیل های قرآنی وهمچنین مواردی از نمادها و حکایت های رمزی را در این اثر عرفانی- تعلیمی بررسی نمایند. بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که این منظومه یک اثرتمثیلی با مضامین عارفانه است وپربسامدترین نوع تمثیل دراین اثرحکایت تمثیلی (الیگوری) وارسال المثل است که باهدف تربیت انسان ورهنمون کردن او به سوی کمال بکارگرفته شده اند.
۲۹.

اشعار نویافته شاعران قدیم کرمان در سفینه سعد الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۹۲
بازنگری و بررسی دقیق جنگ ها و سفینه های شعری هم تصحیح کامل تری از بعض ابیات شاعران شناخته شده و اشعار تازه یاب آن ها به دست می دهد و هم دستیابی به آثار شعرای گمنام فارسی را ممکن می کند. نویسنده این مقاله، ضمن معرفی دستنویسی موسوم به «سفینه سعد الهی» و تدوین کننده آن، اشعار چند شاعر قدیم کرمان را از نسخه خطی آن سفینه _ که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود _ تصحیح کرده است و از مقایسه آن ابیات با پژوهشی که در باره آن شاعران منتشر شده، کوشیده است تا صورت کامل تری از کارنامه چند شاعر سده های ششم و هفتم کرمان ارائه کند. 
۳۰.

معرفی اثری ناشناخته در سیره نبوی: متمّم السّیر فی فضیله خیر البشر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیره نویسی متمم السیر عبدالعزیز محیی الحصاری مجلس نویسی قرن نهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۲۵
عبدالعزیز ملقّب به محیی الحصاری یکی از سیره نویسان نبوی است که در ابتدای قرن نهم می زیسته و در هیچ یک از مراجع و مآخذ، اسمی از او نیامده است. او صاحب اثری به نام متمم السیر فی فضیله خیر البشر است. این کتاب را می توان کتابی تاریخی نیز به شمار آورد؛ زیرا مؤلف افزون بر شرح صفات ظاهری و معنوی رسول و حتی نام بردن از فهرست دقیق اموال و دارایی ایشان و نقل برخی از سخنان آن حضرت، وقایع صدر اسلام را از سال اول تا به خلافت رسیدن امام علی (ع) به طور دقیق و مفصّل بیان کرده است. مؤلف در مقدمه یادآور شده که اثر خود را در دوازده روز نوشته است؛ بنابراین بخش بندی کتاب در دوازده مجلس است. هر مجلس دربرگیرنده یک خطبه عربی و ترجمه فارسی آن است و در آخر خطبه نیز آیه ای نقل شده است که موضوع مجلس در شرح و توضیح آن آیه است. از این اثر، یک نسخه در کتابخانه نور عثمانیه به شماره 2854 نگهداری می شود. این اثر تصحیح شده است و در این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی، به معرفی و گزارش ارزش های این متن و ساختار و محتوای آن پرداخته می شود. این اثر دربردارنده همه وجوه زندگانی پیامبر (ص) و تاریخ صدر اسلام و نیز ویژگی های لغوی و اطلاعات واژه شناسی است و همین بیانگر اهمیت آن است؛ نیز اثری تفسیری، تاریخی، اخلاقی و اعتقادی است که در ذکر مطالب آن به منابع مختلف همراه با نقد آنها استناد شده است. قدمت اثر و منحصربه فردبودن آن نیز بر اهمیت آن افزوده است.
۳۱.

جلوه های عرفان در مظهرالآثار هاشمی کرمانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلید واژه ها: عرفان مثنوی مظهرالآثار هاشمی کرمانی نظامی مخزن الاسرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۱۷۷
مثنوی سرایی عرفانی که با سنایی آغاز شد و با عطار و مولانا به اوج تکامل خود رسید، به عنوان نوع ادبی مهمّی تلقی می شود که ترسیم کننده زوایای فراوانی از احساس و اندیشه عرفانی شاعران است. در بین مثنویهای عرفانی و حکمی، مخزن الاسرار نظامی از چنان جایگاه و اهمّیّتی بهره مند است که پس از نظامی بیش از یکصد و پنجاه شاعر به پیروی از آن طبع آزمایی کرده اند. نوشتار حاضر به معرفی اجمالی یکی از این مثنویها-که به مظهرالآثار نامبردار است- و تحلیل لطائف و ظرائف عرفانی آن اختصاص دارد. شاعر مثنوی مذکور، سید محمد هاشم کرمانی، معروف به شاه جهانگیر کرمانی، میراث دار تفکرات عرفانی شاه قاسم انوار و شاه نعمت الله ولی (اجداد وی)، و از عارفان پارسی گوی سده نهم و دهم است که در اثر خویش نکات متعددی از اندیشه های عرفانی را ارائه کرده است.
۳۲.

معرّفی دست نویس ناشناخته دُرّالمجالس و تحلیل سبکی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۴۶
نسخه های خطی، میراث گرانبهای مکتوب هر ملتی به شمار می آیند. تصحیح و شناساندن این متون نخستین و مهم ترین گام در احیای این آثار است. یکی از نسخه هایی که تاکنون مورد بررسی و تصحیح علمی پژوهشگران قرار نگرفته، نسخه خطی درّ المجالس از سیف الدین ظفر بن برهان نوبهاری است که به دلالت رسم الخط و سبک نگارش به قرن هفتم هجری منتسب است. هدف از این پژوهش، معرفی اجمالی نسخه خطی درّ المجالس و بررسی مختصات زبانی آن است. پژوهش پیش رو به روش تحلیل محتوا با ابزار کتابخانه ای و شیوه توصیفی – تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه مورد مطالعه نسخه خطی درّالمجالس محفوظ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی است. از دست نویس درّ المجالس، هفت نسخه براساس فهرستگان نسخه های خطی در کتابخانه های ایران موجود است. از نام و نشان نویسنده در تذکره ها هیچ آگاهی در دست نیست. این دست نویس نوعی مجلس نویسی به صورت نثر خطابی است که دربردارنده یک دیباچه کوتاه و سی و سه باب است. مضامین هر باب، مفاهیم تعلیمی، دینی و تاریخی است. درّالمجالس از سادگی، روانی زبان و شیوه بیان برخوردار است. با بررسی دست نویس درّ المجالس، تا حدّ زیادی به میزان و کیفیت تغییرات زبانی در ابعاد آوایی، لغوی و نحوی پی برده می شود.
۳۳.

مقایسه وجه تسمیه ها در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: وجه تسمیه اشتقاق تاریخ سیستان دیوان خاقانی باورهای عوام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۳۴
یکی از پرسش های جذاب برای انسان ها دلیل نام گذاری (وجه تسمیه) چیزهاست. در متون نظم و نثر فارسی تعدادی از نویسندگان و شعرا در خلال آثارشان، کلماتی را ریشه شناسی کرده و وجه تسمیه آن ها را - به زعمِ خود- نشان داده اند. بررسی و تحلیل و طبقه بندی این وجوه تسمیه، بیانگر نوع نگاه آنان به چگونگی ساخت کلمات است. در این مقاله برخی از این وجوه تسمیه که در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی مندرج است، بررسی و مقایسه شده است. بدین منظور ابتدا به دسته بندی انواع وجه تسمیه و ذکر شواهد مثال از کتب گوناگون پرداخته شد و سپس نمونه های وجه تسمیه از کتاب تاریخ سیستان و دیوان خاقانی استخراج و بررسی گردید. با بررسی نمونه ها، مشخص شد که مؤلف تاریخ سیستان در گزینش و بیان وجه تسمیه ها بیشتر به اشتقاق کلمات توجه داشته است و در مواردی هم به اعتقادات و باورهای عوام رجوع کرده است ولی خاقانی بیشتر به بازی های شاعرانه با کلمات پرداخته و وجه تسمیه هایی ابداعی ارائه داده است. البته او هم به وجه تسمیه هایی که در کتب دیگر آمده توجه داشته است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است و گردآوری داده ها به شیوه کتابخانه ای است. هرچند مقالات متعددی درباره وجه تسمیه چاپ شده، اما تاکنون مقاله مستقلی درباره مقایسه گزینش وجه تسمیه در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی منتشر  نشده است.
۳۴.

جایگاه آیین قربانی کردن در داستان های هزار و یک شب(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: قربانی کردن هزار و یک شب انسان و حیوان ادیان الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۵۴
قربانی کردن از کهن ترین آیین های دینی است که مورد توجه انسان ها بوده و حیات آن را می توان به درازای زندگی بشر گره زد. هزارویک شب از آن جهت اهمیت و ضرورت دارد که شناخت عمیق تری از باورها و اعتقادات انسان ها در قرون گذشته را نشان می دهد. در خصوص قربانی و انواع آن در متون فارسی پژوهش های مختلفی صورت گرفته است. این مقاله با هدف بررسی اقسام قربانی (به ویژه قربانی انسان)، اهداف و چگونگی آن در داستان های هزارویک شب با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته است. نتایج نشان می دهد که انواع قربانی (انسانی و حیوانی) در بین تمام ادیان رواج داشته است و هدف آن دفع بلا، ترس از خشم خدایان، روا شدن حاجت، یک عمل دینی در اعیاد مذاهب مختلف، عقیقه کردن و نظایر آن بوده است. این عمل آیینی پس از ظهور ادیان الهی و رشد فکری بشر دچار تغییر و دگرگونی گشت و حیوان جایگزین انسان شد. اکنون نیز کماکان در بین جوامع مختلف به ویژه مسلمان رواج دارد و در حال تبدیل به غیر خونی است.
۳۵.

طبقه بندی و تحلیل ساحت های محتوایی اشعار میرزاعبدالله گرجی اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقیضه سازی میرزاعبدالله گرجی اصفهانی اطعمه سرایی تحلیل محتوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۸۰
میرزاعبدالله گرجی اصفهانی ازجمله اطعمه سرایان شاخص قرن سیزدهم بوده که با توسل به یکی از شاخه های مرتبط با طنز یعنی نقیضه سازی، اشعار درخور توجهی سروده و از خلال آن، هم هنر طنزپردازی خود را نشان داده و هم کمبودها و کاستی های موجود در زمانه خویش را به تصویر کشیده است. نویسندگان بر آن بوده اند در وهله اول، تعریفی واحد از نقیضه ارائه دهند و به دنبال آن کوشیده اند نقیضه های گرجی اصفهانی را واکاوی کنند. هدف این مقاله بررسی ریزبینانه و جزءنگرانه نقیضه ها از طریق تحلیل محتوایی و رسیدن به اطلاعات ارزشمندی است که کمتر بدان توجه شده است. از خلال این نقیضه ها می توان به چهار ساحت بسامددار در اشعار شاعر پی برد. در ساحت «روانشناختی و فردی» شاعر با ابراز اشتیاق افراط گونه خود به خوراکی ها درصدد است تا به نوعی هم کمبودها و کاستی های عاطفی و روانی خود را ابراز کند و هم میل به خوردن را از طریق دیدن و بوییدن و چشیدن و حتی لمس کردن غذا نشان دهد. ساحت «فرهنگی و اجتماعی» اشعار میرزاعبدالله گرجی اصفهانی حاوی اطلاعات مفیدی است که در خصوص باورهای عامیانه مرتبط با خوراکی ها ارائه گردیده است. ساحت «تاریخی و اقتصادی»، معطوف به تاریخ عصر شاعر، روابط با کشورهای همسایه و اوضاع اسف بار اقتصادی و پیامدهای ناگوار آن چون فقر و گرسنگی و قحطی است. در ساحت «دینی و مذهبی» هم شاعر به انتقاد از زاهدان ریایی و تفاوت ظاهر و باطن آنان پرداخته است. بخشی از این چشم اندازها به ویژه در رویه های ظاهری اشعار، سرگرم کننده و طنزآمیز است؛ اما با نقب زدن به لایه های پنهانی این نقیضه ها طنز تلخ و جنبه های انتقادآمیزی نمایان می شود که در شناخت زندگی و زمانه شاعر بسیار حائز اهمیت است.
۳۶.

حواشی ملک الشعرای بهار بر دیوان جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۸۰
تعدادی از متون نظم و نثر فارسی، هنوز چنان که باید، در معرض تصحیح علمی و دقیق قرار نگرفته است و معمولاً آنچه امروز از آن متون به دست ماست، با شیوه های نادرست و غیراصیل چاپ و منتشر شده اند؛ از آن جمله است دیوان جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی که فعلاً چاپ مرحوم وحید دستگردی تنها مأخذ اشعار اوست. از آنجا که جمال الدین از شاعران صاحب سبک و تأثیرگذار شعر فارسی در سده های ششم و هفتم بوده است، تصحیح مجدد دیوان او با استفاده از نسخه های اصیل و روش علمی ضروری به نظر می رسد و علاوه بر تهیه نسخه های صحیح دیوان وی، توجه به نتایج کوشش ها و دقت های محققانی که شعر جمال را با دید انتقادی بررسی کرده اند و درصدد دست یافتن به صورت معتبر و اصیل شعر وی بوده اند، کمک فراوانی می کند. خوشبختانه یادداشت های چندی در حواشی نسخه ای از دیوان جمال ثبت افتاده که به قلم ملک الشعرای بهار است و از آنجا که وی دارای اشراف و تسلطی بی مانند در ظرائف سبکی و زبانی شعر پارسی بود، دیدگاه های اصلاحی او در این حواشی می تواند در بعض ابیات صورت صحیح و معتبرتری از آنچه هست، به دست دهد. از همین روی در نوشتار حاضر به استخراج آن حواشی از نسخه خطی دیوان جمال الدین عبدالرزاق و تطبیق آن ها با دیوان چاپ شده وی، پرداخته شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان