محمود حسن زاده

اخیراً تمایل به تحریم سفرهای زیارتی و سیاحتی به کشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور چشم گیری در بین ایرانیان افزایش پیداکرده است که به طور آشکار علّت آن را می توان به کدورت ها، خصومت ها و حتی کینه ها نسبت داد. مفهوم خصومت مشتری که چندی است در مباحث بازاریابی بین الملل به طورجدی پیگیری می شود و هنوز هم مراحل تکاملی خود را طی می کند، می تواند در تبیین چنین گرایش هایی موثّر واقع شود. پژوهش پیش رو که ماهیتی توصیفی- تحلیلی دارد، سعی دارد با مدل یابی معادلات ساختاری به درکی منسجم از وضعیت پیش رو دست یابد. نتایج 394 پرسشنامه نشان داد که کدورت پایدار وکدورت موقعیتی بیشترین اثر را بر چنین برانگیختگی ای گذاشته اند. کدورت پایدار بر ارزیابی پایین تر سفرهای زیارتی و سیاحتی اثر مثبت و معناداری گذاشته است؛ کدورت موقعیتی نیز اثر قوی ای در تقویت ملی گرایی و خویشاوندی مصرفی نشان می دهد. ارزیابی پایین تر سفرهای زیارتی و ملی گرایی و خویشاوندی مصرفی نیز اثر مثبت و معناداری بر تمایل به تحریم داشته اند. تمایلات مذهبی اثر منفی بر کدورت بلندمدت، ارزیابی پایین تر سفرهای زیارتی و سیاحتی و تمایل به تحریم گذشته است. چنین عواملی 79درصد از واریانس تمایل به تحریم سفرهای زیارتی و سیاحتی و 70درصد از تغییرات مربوط به ارزیابی پایین تر سفرهای زیارتی و سیاحتی را تبیین می کنند.

تمایل مشتریان به محصولات داخلی، موضوع اصلی در مطالعات بازاریابی بین الملل است که در سال «حمایت از کالای ایرانی» توجه و مطالعه بیشتری را می طلبد. در این زمینه، پژوهش حاضر می کوشد تفاوتِ گرایش مثبت به محصولات داخلی در طبقات مختلف محصولی را تبیین کند. محققان براساس مطالعاتِ اثر کشور مبدأ، مدلی برای تبیین جانبداری مشتریان از محصولات داخلی در سطح طبقات کالایی اقتباس کرده اند و برای آزمون تجربی آن 297 پرسشنامه تحلیل پذیر درباره خودرو داخلی و 217 پرسشنامه درزمینه برنج داخلی با روش گلوله برفی مجازی جمع آوری و از روش کمترین مربعات جزئی برای مدل سازی استفاده کرده اند. نتایج نشان می دهد گرایش مصرف کنندگان به محصولات داخلی در بین این دو طبقه محصولی تفاوت دارد و «رضایت بیشتر از قیمت و محصول» و «درک ریسک کمتر»، قوم مداری مصرف کننده و گرایش مثبت به محصولات داخلی را در هر دو طبقه محصولی تقویت می کنند. یافته ها تأثیر «قابلیت های تولیدکنندگان» بر گرایش مثبت به خودرو داخلی را تأیید می کنند، اما چنین رابطه ای را درباره برنج داخلی تأیید نمی کند. این پژوهش تأیید می کند تمایل مشتریان به «حمایت از کالای ایرانی» تا حد زیادی درون صنایع شکل می گیرد؛ بنابراین با برنامه های بلندمدت می توان حمایت از محصولات داخلی را تقویت کرد.

مروری بر مفهوم بدیهه سرایی سازمانی که از موسیقی جاز وارد مطالعات سازمانی شده و پذیرفته شده است، نشان داد که ریشه های قوی و سابقه غنی ای از این مفهوم در شعر و ادب فارسی وجود دارد. استفاده از مفهوم بومی بدیهه سرایی علاوه بر تسهیل معرفی آن به مدیران ایرانی فرصتی برای توسعه چارچوب های مفهومی آن فراهم می کرد. این پژوهشِ کیفیِ بین رشته ای که با روش داده بنیان و استفاده از مصاحبه با استادان ادبیات فارسی و یک گروه کانونی از دانشجویان دکتری مدیریت برای تعمیم نتایج مصاحبه ها به محیط سازمانی انجام شده است، پیشنهاد می کند که برای تقویت بدیهه سرایی سازمانی، که به سازمان های پاسخگو، سریع و متعادل منجر می شود، باید بهبود منابع سازمانی چون دانش عمومی و تنوع مهارت ها؛ ابزارهای تفسیر سریع تر تغییرات محیطی؛ حافظه درون و برون سازمانی؛ زیرساخت های لازم برای تجزیه وتحلیل سریع گزینه های موجود؛ انسجام و اعتماد بین کارمندان؛ انعطاف پذیری سیستم های تأمین و عرضه؛ بهبود جریان اطلاعات سازمانی و بهبود مهارت پذیرش تغییرات در منابع انسانی را درنظر داشت. ما همچنین به این نتیجه رسیده ایم که ساختارهای سازمانی کوتاه، یک فرهنگ اکتشافی قوی و یک جامعه و بازاری که نوآوری ها را تمجید می کند، از الزامات محیطی شکل گیری سازمان های بدیهه سرا هستند.

در سال "حمایت از کالای ایرانی" موضوع تمایل به ترجیح محصولات داخلی توجه بیشتری را طلب می کند. در این پژوهش برای تشخیص گروه های مختلف مصرف کنندگان ازنظر تمایل به ترجیح محصولات داخلی، مقیاس جدیدی ارائه شده است تا نه یک دسته، بلکه دسته های مختلف مصرف کنندگان را ازنظر میزان ترجیح محصولات داخلی تشخیص دهد. در این پژوهش آمیخته، ابتدا مقیاس جدیدی توسط خبرگانِ دانشگاهی و با انتخاب و اصلاح گویه های طراحی شده برای شناسایی سه دسته مصرف کنندگان قوم مدار، جهان وطن گرا و بیگانه مدار ایجادشد؛ سپس مقیاس بدست آمده در صنعت خودرو ایران آزمون و 558 پرسشنامه قابل تحلیل بر اساس تحلیل خوش ه ای، ابتدا به دو دسته، یعنی متمایل به خودرو خارجی و متمایل به خودرو داخلی طبقه بندی شدند. نقاط ضعف این تقسیم بندی، در تقسیم مشاهدات به 5 دسته به حداقل رسید. بر این اساس خوشه ای که ویژگی های مصرف کنندگان قوم مدار را داشته باشد، شکل نگرفت. خوشه ای با عنوان طرفداران محصولات داخلی اما ناراضی از محصولات یک صنعت شناسایی شد که در تحقیقات پیشین و در تقسیم مشتریان به دو دسته، منشأ تناقض تئوری و واقعیت بازار بود. براساس یافته های پژوهش و در راستای "حمایت از کالای ایرانی" پیگیری همیشگی تغییرات خوشه ها در صنایع مختلف و تدوین برنامه های متناسب با هر خوشه پیشنهاد شده است.

تردیدی نیست که مدیریت صحیح یک شهر بطور پیوسته نیازمند ردیابی و شناخت عوامل منحرف کننده فعالیت ها از مسیر اجرای بهینه آنها بوده تا به تبعِ آن کنترل و برطرف کردن تنگناها و عوامل منحرف کننده امکان پذیر باشد. تحقیق پیش رو با هدف شناساییِ مسائل اجرایی برنامه ها و فعالیت های روزمره حوزه خدمات شهریِ شهرداری تهران انجام شده و سوال اصلی این تحقیق عبارت است از "چه عواملی و با چه اولویتی اثربخشی اجرای برنامه های شهرداری تهران در حوزه خدمات شهری را کاهش می دهند؟". بنابراین تحقیق پیش رو به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی است. ترکیب نتایج 221 پرسش نامه و 46 مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند در قالب مدل فرایند سلسله مراتبی(AHP) بدین ترتیب بوده است که: نارسایی های قانونی مهم ترین نارسایی در اجرای برنامه های حوزه خدمات شهری محسوب می شوند، و پس از آن سیاست های منابع انسانی، مدیریت بنگاهها، مسائل مالی، نارسایی های حاصل از مشارکت همگانی و عدم توجه کافی به واقعیت ها در تدوین  برنامه ها و اخذ تصمیمات، به ترتیب اهمیت در جایگاه دوم تا ششم مختل کننده های ارائه خدمات شهری جای می گیرند و نقش ساختار سازمانی شهرداری تهران در کاهش اثربخشی ارائه خدمات شهری رد می شود.